| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
३८. कुलदूसननिद्देसवण्णना
38. Kuladūsananiddesavaṇṇanā
२९७. ‘‘कुलानि दूसेति पुप्फेन वा फलेन वा चुण्णेन वा मत्तिकाय वा दन्तकट्ठेन वा वेळुया वा वेज्जिकाय वा जङ्घपेसनियेन वा’’ति (पारा॰ ४३७) वुत्तत्ता तानि अट्ठ वत्थूनि दस्सेतुं ‘‘पुप्फ’’न्तिआदिमाह। इमाय मिच्छापटिपत्तिया कुलानं अञ्ञेसु सीलवन्तेसु पसादं दूसेति विनासेतीति कुलदूसनं दुक्कटं आपज्जति। तं पन अत्तनो सन्तके च परसन्तके च वेदितब्बं।
297. ‘‘Kulāni dūseti pupphena vā phalena vā cuṇṇena vā mattikāya vā dantakaṭṭhena vā veḷuyā vā vejjikāya vā jaṅghapesaniyena vā’’ti (pārā. 437) vuttattā tāni aṭṭha vatthūni dassetuṃ ‘‘puppha’’ntiādimāha. Imāya micchāpaṭipattiyā kulānaṃ aññesu sīlavantesu pasādaṃ dūseti vināsetīti kuladūsanaṃ dukkaṭaṃ āpajjati. Taṃ pana attano santake ca parasantake ca veditabbaṃ.
२९८. इदानि इमेसु वत्थूसु न केवलं कुलदूसनदुक्कटमेव आपज्जति, थुल्लच्चयादीनिपि आपज्जतीति दस्सेतुं ‘‘थुल्लच्चय’’न्तिआदिमाह। सङ्घिकं गरुभण्डं इस्सरेन देन्तस्स थुल्लच्चयन्ति सम्बन्धो। सेनासनत्थाय नियमितं पन पुप्फादि गरुभण्डं होति। सङ्घस्स वा अञ्ञस्स वा सन्तकं थेय्यचित्तेन देन्तस्स दुक्कटादीनि होन्तीति पाठसेसो, तस्स भण्डस्स अग्घवसेन दुक्कटथुल्लच्चयपाराजिकानि होन्तीति अत्थो।
298. Idāni imesu vatthūsu na kevalaṃ kuladūsanadukkaṭameva āpajjati, thullaccayādīnipi āpajjatīti dassetuṃ ‘‘thullaccaya’’ntiādimāha. Saṅghikaṃ garubhaṇḍaṃ issarena dentassa thullaccayanti sambandho. Senāsanatthāya niyamitaṃ pana pupphādi garubhaṇḍaṃ hoti. Saṅghassa vā aññassa vā santakaṃ theyyacittena dentassa dukkaṭādīni hontīti pāṭhaseso, tassa bhaṇḍassa agghavasena dukkaṭathullaccayapārājikāni hontīti attho.
२९९-३००. सब्बथाति (पारा॰ अट्ठ॰ २.४३१) कप्पियवोहारअकप्पियवोहारपरियायओभासनिमित्तकम्मादीहि न वट्टतीति अत्थो। वतिआदीनि कत्वा जग्गितुञ्च। अत्तनो परिभोगत्थन्ति फलपरिभोगत्थं। रोपनादीनीति रोपापनादीनि। आदि-सद्देन सिञ्चापनओचिनापनादीनि गहितानि। कुद्दालखणित्तिवासिफरसुउदकभाजनादीनि आहरित्वा समीपे ठपनवसेन निमित्ततो च कुद्दालखणित्तादीनि च मालावच्छे च गहेत्वा ठिते ‘‘सामणेरादयो दिस्वा ‘थेरो कारापेतुकामो’ति आगन्त्वा करोन्ती’’ति सञ्ञाय ओभासतो च ‘‘इमं रुक्खं जान, इमं आवाटं जाना’’तिआदिकप्पियवोहारतो च ‘‘पण्डितेन मालावच्छादयो रोपापेतब्बा, न चिरस्सेव उपकाराय संवत्तन्ती’’तिआदिपरियायतो च रोपनादीनि लब्भरेति सम्बन्धो।
299-300.Sabbathāti (pārā. aṭṭha. 2.431) kappiyavohāraakappiyavohārapariyāyaobhāsanimittakammādīhi na vaṭṭatīti attho. Vatiādīni katvā jaggituñca. Attano paribhogatthanti phalaparibhogatthaṃ. Ropanādīnīti ropāpanādīni. Ādi-saddena siñcāpanaocināpanādīni gahitāni. Kuddālakhaṇittivāsipharasuudakabhājanādīni āharitvā samīpe ṭhapanavasena nimittato ca kuddālakhaṇittādīni ca mālāvacche ca gahetvā ṭhite ‘‘sāmaṇerādayo disvā ‘thero kārāpetukāmo’ti āgantvā karontī’’ti saññāya obhāsato ca ‘‘imaṃ rukkhaṃ jāna, imaṃ āvāṭaṃ jānā’’tiādikappiyavohārato ca ‘‘paṇḍitena mālāvacchādayo ropāpetabbā, na cirasseva upakārāya saṃvattantī’’tiādipariyāyato ca ropanādīni labbhareti sambandho.
३०१-२. इदानि अट्ठसु वत्थूसु अवसेसानि द्वे वत्थूनि दस्सेतुं ‘‘वुत्ताव वेज्जिका जङ्घपेसने’’ति वुत्तं। तत्थ वेज्जिका पुब्बे वुत्ताव, इदानि जङ्घपेसनादिविनिच्छयं वक्खामीति अत्थो। पितरोति (पारा॰ अट्ठ॰ २.४३६-४३७) मातापितरो। भण्डुन्ति पब्बज्जापेक्खं। भिक्खुस्स सकं वेय्यावच्चकरञ्चाति एते ठपेत्वा कसिवाणिज्जादिगिहिकम्मेसु दूतसासनं हरणे दुक्कटन्ति अत्थो। पठमं सासनं अग्गहेत्वा पुन तं दिस्वा वा तस्स सन्तिकं गन्त्वा वा वदतोपि दुक्कटमेवाति अत्थो। सासनं अग्गहेत्वा आगतानं पन ‘‘भन्ते, तस्मिं गामे इत्थन्नामस्स का पवत्ती’’ति पुच्छियमाने कथेतुं वट्टति। पुच्छितपञ्हे दोसो नत्थि।
301-2. Idāni aṭṭhasu vatthūsu avasesāni dve vatthūni dassetuṃ ‘‘vuttāva vejjikā jaṅghapesane’’ti vuttaṃ. Tattha vejjikā pubbe vuttāva, idāni jaṅghapesanādivinicchayaṃ vakkhāmīti attho. Pitaroti (pārā. aṭṭha. 2.436-437) mātāpitaro. Bhaṇḍunti pabbajjāpekkhaṃ. Bhikkhussa sakaṃ veyyāvaccakarañcāti ete ṭhapetvā kasivāṇijjādigihikammesu dūtasāsanaṃ haraṇe dukkaṭanti attho. Paṭhamaṃ sāsanaṃ aggahetvā puna taṃ disvā vā tassa santikaṃ gantvā vā vadatopi dukkaṭamevāti attho. Sāsanaṃ aggahetvā āgatānaṃ pana ‘‘bhante, tasmiṃ gāme itthannāmassa kā pavattī’’ti pucchiyamāne kathetuṃ vaṭṭati. Pucchitapañhe doso natthi.
३०३. एवं कुलदूसनेन उप्पन्नपच्चया। ‘‘पञ्चन्नम्पी’’ति वुत्तत्ता अनुपसम्पन्नेन कतम्पि एदिसं न वट्टति एव मिच्छाजीवत्ता। आतुमावत्थु (महाव॰ ३०३) चेत्थ निदस्सनं। किं वियाति चे, तं दस्सेतुं ‘‘अभूतारोचनारूप-सब्योहारुग्गहादिसा’’ति वुत्तं। तत्थ उग्गहादिसाति एतेहि उप्पन्नपच्चयसदिसाति अत्थो।
303.Evaṃ kuladūsanena uppannapaccayā. ‘‘Pañcannampī’’ti vuttattā anupasampannena katampi edisaṃ na vaṭṭati eva micchājīvattā. Ātumāvatthu (mahāva. 303) cettha nidassanaṃ. Kiṃ viyāti ce, taṃ dassetuṃ ‘‘abhūtārocanārūpa-sabyohāruggahādisā’’ti vuttaṃ. Tattha uggahādisāti etehi uppannapaccayasadisāti attho.
३०४. इदानि पुप्फादीनि केसं दातुं वट्टन्ति, केसं दातुं न वट्टन्तीति तं दस्सेतुं ‘‘हरापेत्वा’’तिआदिमाह। पितूनं (पारा॰ अट्ठ॰ २.४३६-४३७) दातुं लब्भतीति सम्बन्धो। सेसञातीनं पत्तानं एव। लिङ्गन्ति सिवलिङ्गं।
304. Idāni pupphādīni kesaṃ dātuṃ vaṭṭanti, kesaṃ dātuṃ na vaṭṭantīti taṃ dassetuṃ ‘‘harāpetvā’’tiādimāha. Pitūnaṃ (pārā. aṭṭha. 2.436-437) dātuṃ labbhatīti sambandho. Sesañātīnaṃ pattānaṃ eva. Liṅganti sivaliṅgaṃ.
३०५. तथा फलन्ति फलम्पि मातापितूनं हरित्वापि हरापेत्वापि दातुं लब्भतीति अत्थो। न केवलं मातापितूनंयेव, अञ्ञेसम्पि दातुं लब्भतीति दस्सेतुं ‘‘गिलानान’’न्तिआदिमाह। सपरसन्तकन्ति एत्थ परोति अत्तनो विस्सासञ्ञातको एव अधिप्पेतो।
305.Tathāphalanti phalampi mātāpitūnaṃ haritvāpi harāpetvāpi dātuṃ labbhatīti attho. Na kevalaṃ mātāpitūnaṃyeva, aññesampi dātuṃ labbhatīti dassetuṃ ‘‘gilānāna’’ntiādimāha. Saparasantakanti ettha paroti attano vissāsaññātako eva adhippeto.
३०६. भाजेन्तेति सङ्घस्स फलपुप्फम्हि भाजियमाने सम्मतेन देय्यन्ति सम्बन्धो। इतरेन असम्मतेन अपलोकेत्वा दातब्बन्ति अत्थो।
306.Bhājenteti saṅghassa phalapupphamhi bhājiyamāne sammatena deyyanti sambandho. Itarena asammatena apaloketvā dātabbanti attho.
३०७. परिच्छिज्जाति आगतानं दातब्बन्ति फलवसेन वा रुक्खवसेन वा परिच्छिन्दित्वाति अत्थो। इतरस्साति इस्सरादिकस्स। कतिकं वत्वाति ‘‘इमस्मिं रुक्खे एत्तकानि फलानि लब्भन्ती’’ति एवं वत्वा।
307.Paricchijjāti āgatānaṃ dātabbanti phalavasena vā rukkhavasena vā paricchinditvāti attho. Itarassāti issarādikassa. Katikaṃ vatvāti ‘‘imasmiṃ rukkhe ettakāni phalāni labbhantī’’ti evaṃ vatvā.
३०८. सेसेति मत्तिकादन्तकट्ठवेळुम्हि (पारा॰ अट्ठ॰ २.४३६-४३७)। यथावुत्तनयो एवाति एत्थ अत्तनो च परस्स च सन्तकं कुलसङ्गहत्थाय ददतो दुक्कटन्तिआदिना हेट्ठा वुत्तनयेनेव विनिच्छयो वेदितब्बोति अत्थो। पण्णम्पीति किञ्चापि पाळियं पण्णदानं न वुत्तं, तथापि कुलदूसने पवेसयेति अत्थो। कुलदूसनविनिच्छयो।
308.Seseti mattikādantakaṭṭhaveḷumhi (pārā. aṭṭha. 2.436-437). Yathāvuttanayo evāti ettha attano ca parassa ca santakaṃ kulasaṅgahatthāya dadato dukkaṭantiādinā heṭṭhā vuttanayeneva vinicchayo veditabboti attho. Paṇṇampīti kiñcāpi pāḷiyaṃ paṇṇadānaṃ na vuttaṃ, tathāpi kuladūsane pavesayeti attho. Kuladūsanavinicchayo.
कुलदूसननिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Kuladūsananiddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
