Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੪. ਕੁਲ੍ਲਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
4. Kullattheragāthāvaṇṇanā
ਕੁਲ੍ਲੋ ਸਿવਥਿਕਨ੍ਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਕੁਲ੍ਲਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਉਪਚਿਨਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਯਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਕੁਲ੍ਲੋਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੋ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋ ਚ ਰਾਗਚਰਿਤਤ੍ਤਾ ਤਿਬ੍ਬਰਾਗਜਾਤਿਕੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ ਕਿਲੇਸਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾ ਚਿਤ੍ਤਾਚਾਰਂ ਞਤ੍વਾ ਅਸੁਭਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਦਤ੍વਾ, ‘‘ਕੁਲ੍ਲ, ਤਯਾ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਸੁਸਾਨੇ ਚਾਰਿਕਾ ਚਰਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਸੁਸਾਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਾਦੀਨਿ ਤਾਨਿ ਤਾਨਿ ਅਸੁਭਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਅਸੁਭਮਨਸਿਕਾਰਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਸੁਸਾਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਮਤ੍ਤੋવ ਕਾਮਰਾਗੇਨ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯਤਿ। ਪੁਨ ਭਗવਾ ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਞਤ੍વਾ ਏਕਦਿવਸਂ ਤਸ੍ਸ ਸੁਸਾਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਤਕਾਲੇ ਏਕਂ ਤਰੁਣਿਤ੍ਥਿਰੂਪਂ ਅਧੁਨਾ ਮਤਂ ਅવਿਨਟ੍ਠਚ੍ਛવਿਂ ਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਜੀવਮਾਨવਿਸਭਾਗવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ વਿਯ ਸਹਸਾ ਰਾਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਪੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਨવਹਿ વਣਮੁਖੇਹਿ ਪਗ੍ਘਰਮਾਨਾਸੁਚਿਂ ਕਿਮਿਕੁਲਾਕੁਲਂ ਅਤਿવਿਯ ਬੀਭਚ੍ਛਂ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਂ ਜੇਗੁਚ੍ਛਂ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਸੋ ਤਂ ਪੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ વਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਓਭਾਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਸਤਿਂ ਜਨੇਨ੍ਤੋ –
Kullo sivathikantiādikā āyasmato kullattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kuṭumbiyakule nibbattitvā kulloti laddhanāmo viññutaṃ patto satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji. So ca rāgacaritattā tibbarāgajātiko hoti. Tenassa abhikkhaṇaṃ kilesā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti. Athassa satthā cittācāraṃ ñatvā asubhakammaṭṭhānaṃ datvā, ‘‘kulla, tayā abhiṇhaṃ susāne cārikā caritabbā’’ti āha. So susānaṃ pavisitvā uddhumātakādīni tāni tāni asubhāni disvā taṃ muhuttaṃ asubhamanasikāraṃ uppādetvā susānato nikkhantamattova kāmarāgena abhibhuyyati. Puna bhagavā tassa taṃ pavattiṃ ñatvā ekadivasaṃ tassa susānaṭṭhānaṃ gatakāle ekaṃ taruṇitthirūpaṃ adhunā mataṃ avinaṭṭhacchaviṃ nimminitvā dasseti. Tassa taṃ diṭṭhamattassa jīvamānavisabhāgavatthusmiṃ viya sahasā rāgo uppajjati. Atha naṃ satthā tassa pekkhantasseva navahi vaṇamukhehi paggharamānāsuciṃ kimikulākulaṃ ativiya bībhacchaṃ duggandhaṃ jegucchaṃ paṭikkūlaṃ katvā dassesi. So taṃ pekkhanto virattacitto hutvā aṭṭhāsi. Athassa bhagavā obhāsaṃ pharitvā satiṃ janento –
‘‘ਆਤੁਰਂ ਅਸੁਚਿਂ ਪੂਤਿਂ, ਪਸ੍ਸ ਕੁਲ੍ਲ ਸਮੁਸ੍ਸਯਂ।
‘‘Āturaṃ asuciṃ pūtiṃ, passa kulla samussayaṃ;
ਉਗ੍ਘਰਨ੍ਤਂ ਪਗ੍ਘਰਨ੍ਤਂ, ਬਾਲਾਨਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
Uggharantaṃ paggharantaṃ, bālānaṃ abhinandita’’nti. –
ਆਹ । ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਥੇਰੋ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਸਰੀਰਸਭਾવਂ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਂ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ –
Āha . Taṃ sutvā thero sammadeva sarīrasabhāvaṃ upadhārento asubhasaññaṃ paṭilabhitvā tattha paṭhamaṃ jhānaṃ nibbattetvā taṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇitvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā –
੩੯੩.
393.
‘‘ਕੁਲ੍ਲੋ ਸਿવਥਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਅਦ੍ਦਸ ਇਤ੍ਥਿਮੁਜ੍ਝਿਤਂ।
‘‘Kullo sivathikaṃ gantvā, addasa itthimujjhitaṃ;
ਅਪવਿਦ੍ਧਂ ਸੁਸਾਨਸ੍ਮਿਂ, ਖਜ੍ਜਨ੍ਤਿਂ ਕਿਮਿਹੀ ਫੁਟਂ॥
Apaviddhaṃ susānasmiṃ, khajjantiṃ kimihī phuṭaṃ.
੩੯੪.
394.
‘‘ਆਤੁਰਂ…ਪੇ॰… ਬਾਲਾਨਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤਂ॥
‘‘Āturaṃ…pe… bālānaṃ abhinanditaṃ.
੩੯੫.
395.
‘‘ਧਮ੍ਮਾਦਾਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਪਤ੍ਤਿਯਾ।
‘‘Dhammādāsaṃ gahetvāna, ñāṇadassanapattiyā;
ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਂ ਇਮਂ ਕਾਯਂ, ਤੁਚ੍ਛਂ ਸਨ੍ਤਰਬਾਹਿਰਂ॥
Paccavekkhiṃ imaṃ kāyaṃ, tucchaṃ santarabāhiraṃ.
੩੯੬.
396.
‘‘ਯਥਾ ਇਦਂ ਤਥਾ ਏਤਂ, ਯਥਾ ਏਤਂ ਤਥਾ ਇਦਂ।
‘‘Yathā idaṃ tathā etaṃ, yathā etaṃ tathā idaṃ;
ਯਥਾ ਅਧੋ ਤਥਾ ਉਦ੍ਧਂ, ਯਥਾ ਉਦ੍ਧਂ ਤਥਾ ਅਧੋ॥
Yathā adho tathā uddhaṃ, yathā uddhaṃ tathā adho.
੩੯੭.
397.
‘‘ਯਥਾ ਦਿવਾ ਤਥਾ ਰਤ੍ਤਿਂ, ਯਥਾ ਰਤ੍ਤਿਂ ਤਥਾ ਦਿવਾ।
‘‘Yathā divā tathā rattiṃ, yathā rattiṃ tathā divā;
ਯਥਾ ਪੁਰੇ ਤਥਾ ਪਚ੍ਛਾ, ਯਥਾ ਪਚ੍ਛਾ ਤਥਾ ਪੁਰੇ॥
Yathā pure tathā pacchā, yathā pacchā tathā pure.
੩੯੮.
398.
‘‘ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਿਕੇਨ ਤੁਰਿਯੇਨ, ਨ ਰਤੀ ਹੋਤਿ ਤਾਦਿਸੀ।
‘‘Pañcaṅgikena turiyena, na ratī hoti tādisī;
ਯਥਾ ਏਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਸਮ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਪਸ੍ਸਤੋ’’ਤਿ॥ –
Yathā ekaggacittassa, sammā dhammaṃ vipassato’’ti. –
ਉਦਾਨવਸੇਨ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Udānavasena imā gāthā abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਕੁਲ੍ਲੋਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਮੇવ ਥੇਰੋ ਪਰਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ વਦਤਿ।
Tattha kulloti attānameva thero paraṃ viya katvā vadati.
ਆਤੁਰਨ੍ਤਿ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਹਿ ਦੁਕ੍ਖੇਹਿ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਪਟਿਪੀਲ਼ਿਤਂ। ਅਸੁਚਿਨ੍ਤਿ ਸੁਚਿਰਹਿਤਂ ਜੇਗੁਚ੍ਛਂ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਂ। ਪੂਤਿਨ੍ਤਿ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਂ। ਪਸ੍ਸਾਤਿ ਸਭਾવਤੋ ਓਲੋਕੇਹਿ। ਕੁਲ੍ਲਾਤਿ ਓવਾਦਕਾਲੇ ਭਗવਾ ਥੇਰਂ ਆਲਪਤਿ। ਉਦਾਨਕਾਲੇ ਪਨ ਥੇਰੋ ਸਯਮੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ વਦਤਿ। ਸਮੁਸ੍ਸਯਨ੍ਤਿ ਸਰੀਰਂ। ਉਗ੍ਘਰਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਂ વਣਮੁਖੇਹਿ ਅਸੁਚਿਂ ਸવਨ੍ਤਂ। ਪਗ੍ਘਰਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਧੋ વਣਮੁਖੇਹਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਚ ਅਸੁਚਿਂ ਸવਨ੍ਤਂ। ਬਾਲਾਨਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤਨ੍ਤਿ ਬਾਲੇਹਿ ਅਨ੍ਧਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਤਣ੍ਹਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾਹਿ ‘‘ਅਹਂ ਮਮ’’ਨ੍ਤਿ ਅਭਿਨਿવਿਸ੍ਸ ਨਨ੍ਦਿਤਂ।
Āturanti nānappakārehi dukkhehi abhiṇhaṃ paṭipīḷitaṃ. Asucinti sucirahitaṃ jegucchaṃ paṭikkūlaṃ. Pūtinti duggandhaṃ. Passāti sabhāvato olokehi. Kullāti ovādakāle bhagavā theraṃ ālapati. Udānakāle pana thero sayameva attānaṃ vadati. Samussayanti sarīraṃ. Uggharantanti uddhaṃ vaṇamukhehi asuciṃ savantaṃ. Paggharantanti adho vaṇamukhehi samantato ca asuciṃ savantaṃ. Bālānaṃ abhinanditanti bālehi andhaputhujjanehi diṭṭhitaṇhābhinandanāhi ‘‘ahaṃ mama’’nti abhinivissa nanditaṃ.
ਧਮ੍ਮਾਦਾਸਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਮਯਂ ਆਦਾਸਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾ ਅਦਾਸੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮੁਖੇ ਕਾਯੇ વਾ ਗੁਣਦੋਸੇ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਯੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਸਂਕਿਲੇਸવੋਦਾਨਧਮ੍ਮੇ ਯਾਥਾવਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ ਇਧ ‘‘ਧਮ੍ਮਾਦਾਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਞਾਣਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ। ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਂ ਇਮਂ ਕਾਯਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਕਰਜਕਾਯਂ ਨਿਚ੍ਚਸਾਰਾਦਿવਿਰਹਤੋ ਤੁਚ੍ਛਂ ਅਤ੍ਤਪਰਸਨ੍ਤਾਨਾਨਂ વਿਭਾਗਤੋ ਸਨ੍ਤਰਬਾਹਿਰਂ ਞਾਣਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਤਿਅવੇਕ੍ਖਿਂ ਪਸ੍ਸਿਂ।
Dhammādāsanti dhammamayaṃ ādāsaṃ. Yathā hi sattā adāsena attano mukhe kāye vā guṇadose passanti, evaṃ yogāvacaro yena attabhāve saṃkilesavodānadhamme yāthāvato passati, taṃ vipassanāñāṇaṃ idha ‘‘dhammādāsa’’nti vuttaṃ. Taṃ ñāṇadassanassa maggañāṇasaṅkhātassa dhammacakkhussa adhigamāya attano santāne uppādetvā. Paccavekkhiṃ imaṃ kāyanti imaṃ karajakāyaṃ niccasārādivirahato tucchaṃ attaparasantānānaṃ vibhāgato santarabāhiraṃ ñāṇacakkhunā patiavekkhiṃ passiṃ.
ਯਥਾ ਪਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਂ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਇਦ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਇਦਂ ਤਥਾ ਏਤਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਇਦਂ ਮਯ੍ਹਂ ਸਰੀਰਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਸੁਭਂ ਆਯੁਉਸ੍ਮਾવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ ਅਨਪਗਮਾ ਨਾਨਾવਿਧਂ ਮਾਯੋਪਮਂ ਕਿਰਿਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਤਥਾવ ਏਤਂ ਮਤਸਰੀਰਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨਪਗਮਾ ਅਹੋਸਿ। ਯਥਾ ਏਤਂ ਏਤਰਹਿ ਮਤਸਰੀਰਂ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਪਗਮਾ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਿਰਿਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਤਥਾ ਇਦਂ ਮਮ ਸਰੀਰਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਪਗਮਾ ਨਸ੍ਸਤੇવਾਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਇਦਂ ਮਮ ਸਰੀਰਂ ਏਤਰਹਿ ਸੁਸਾਨੇ ਨ ਮਤਂ ਨ ਸਯਿਤਂ, ਨ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਾਦਿਭਾવਂ ਉਪਗਤਂ, ਤਥਾ ਏਤਂ ਏਤਰਹਿ ਮਤਸਰੀਰਮ੍ਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਹੋਸਿ। ਯਥਾ ਪਨੇਤਂ ਏਤਰਹਿ ਮਤਸਰੀਰਂ ਸੁਸਾਨੇ ਸਯਿਤਂ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਾਦਿਭਾવਂ ਉਪਗਤਂ, ਤਥਾ ਇਦਂ ਮਮ ਸਰੀਰਮ੍ਪਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਥ વਾ ਯਥਾ ਇਦਂ ਮਮ ਸਰੀਰਂ ਅਸੁਚਿ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਂ ਜੇਗੁਚ੍ਛਂ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਂ ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨਤ੍ਤਾ, ਤਥਾ ਏਤਂ ਮਤਸਰੀਰਮ੍ਪਿ। ਯਥਾ વਾ ਏਤਂ ਮਤਸਰੀਰਂ ਅਸੁਚਿਆਦਿਸਭਾવਞ੍ਚੇવ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਸਭਾવਞ੍ਚ, ਤਥਾ ਇਦਂ ਮਮ ਸਰੀਰਮ੍ਪਿ। ਯਥਾ ਅਧੋ ਤਥਾ ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਨਾਭਿਤੋ ਅਧੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਯਂ ਕਾਯੋ ਅਸੁਚਿ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧੋ ਜੇਗੁਚ੍ਛੋ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲੋ ਅਨਿਚ੍ਚੋ ਦੁਕ੍ਖੋ ਅਨਤ੍ਤਾ ਚ, ਤਥਾ ਉਦ੍ਧਂ ਨਾਭਿਤੋ ਉਪਰਿ ਅਸੁਚਿਆਦਿਸਭਾવੋ ਚ। ਯਥਾ ਉਦ੍ਧਂ ਤਥਾ ਅਧੋਤਿ ਯਥਾ ਚ ਨਾਭਿਤੋ, ਉਦ੍ਧਂ ਅਸੁਚਿਆਦਿਸਭਾવੋ, ਤਥਾ ਅਧੋ ਨਾਭਿਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾਪਿ।
Yathā pana paccavekkhiṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘yathā ida’’ntiādi vuttaṃ. Tattha yathā idaṃ tathā etanti yathā idaṃ mayhaṃ sarīrasaṅkhātaṃ asubhaṃ āyuusmāviññāṇānaṃ anapagamā nānāvidhaṃ māyopamaṃ kiriyaṃ dasseti, tathāva etaṃ matasarīraṃ pubbe tesaṃ dhammānaṃ anapagamā ahosi. Yathā etaṃ etarahi matasarīraṃ tesaṃ dhammānaṃ apagamā na kiñci kiriyaṃ dasseti, tathā idaṃ mama sarīrampi tesaṃ dhammānaṃ apagamā nassatevāti. Yathā ca idaṃ mama sarīraṃ etarahi susāne na mataṃ na sayitaṃ, na uddhumātakādibhāvaṃ upagataṃ, tathā etaṃ etarahi matasarīrampi pubbe ahosi. Yathā panetaṃ etarahi matasarīraṃ susāne sayitaṃ uddhumātakādibhāvaṃ upagataṃ, tathā idaṃ mama sarīrampi bhavissati. Atha vā yathā idaṃ mama sarīraṃ asuci duggandhaṃ jegucchaṃ paṭikkūlaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattā, tathā etaṃ matasarīrampi. Yathā vā etaṃ matasarīraṃ asuciādisabhāvañceva aniccādisabhāvañca, tathā idaṃ mama sarīrampi. Yathā adho tathā uddhanti yathā nābhito adho heṭṭhā ayaṃ kāyo asuci duggandho jeguccho paṭikkūlo anicco dukkho anattā ca, tathā uddhaṃ nābhito upari asuciādisabhāvo ca. Yathā uddhaṃ tathā adhoti yathā ca nābhito, uddhaṃ asuciādisabhāvo, tathā adho nābhito heṭṭhāpi.
ਯਥਾ ਦਿવਾ ਤਥਾ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਅਯਂ ਕਾਯੋ ਦਿવਾ ‘‘ਅਕ੍ਖਿਮ੍ਹਾ ਅਕ੍ਖਿਗੂਥਕੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੯੯) ਅਸੁਚਿ ਪਗ੍ਘਰਤਿ, ਤਥਾ ਰਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ। ਯਥਾ ਰਤ੍ਤਿਂ ਤਥਾ ਦਿવਾਤਿ ਯਥਾ ਚ ਰਤ੍ਤਿਂ ਅਯਂ ਕਾਯੋ ਅਸੁਚਿ ਪਗ੍ਘਰਤਿ, ਤਥਾ ਦਿવਾਪਿ, ਨਯਿਮਸ੍ਸ ਕਾਲવਿਭਾਗੇਨ ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਪੁਰੇ ਤਥਾ ਪਚ੍ਛਾਤਿ ਯਥਾ ਅਯਂ ਕਾਯੋ ਪੁਰੇ ਪੁਬ੍ਬੇ ਤਰੁਣਕਾਲੇ ਅਸੁਚਿ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧੋ ਜੇਗੁਚ੍ਛੋ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲੋ, ਤਥਾ ਚ ਪਚ੍ਛਾ ਜਿਣ੍ਣਕਾਲੇ। ਯਥਾ ਚ ਪਚ੍ਛਾ ਜਿਣ੍ਣਕਾਲੇ ਅਸੁਚਿਆਦਿਸਭਾવੋ, ਤਥਾ ਪੁਰੇ ਤਰੁਣਕਾਲੇਪਿ । ਯਥਾ વਾ ਪੁਰੇ ਅਤੀਤਕਾਲੇ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕਾਲੇ ਅਸੁਚਿਆਦਿਸਭਾવੋ ਚ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਸਭਾવੋ ਚ, ਤਥਾ ਪਚ੍ਛਾ ਅਨਾਗਤਕਾਲੇ ਅવਿਞ੍ਞਾਣਕਾਲੇਤਿ ਏવਮ੍ਪੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Yathādivā tathā rattinti yathā ayaṃ kāyo divā ‘‘akkhimhā akkhigūthako’’tiādinā (su. ni. 199) asuci paggharati, tathā rattimpi. Yathā rattiṃ tathā divāti yathā ca rattiṃ ayaṃ kāyo asuci paggharati, tathā divāpi, nayimassa kālavibhāgena aññathābhāvoti attho. Yathā pure tathā pacchāti yathā ayaṃ kāyo pure pubbe taruṇakāle asuci duggandho jeguccho paṭikkūlo, tathā ca pacchā jiṇṇakāle. Yathā ca pacchā jiṇṇakāle asuciādisabhāvo, tathā pure taruṇakālepi . Yathā vā pure atītakāle saviññāṇakāle asuciādisabhāvo ca aniccādisabhāvo ca, tathā pacchā anāgatakāle aviññāṇakāleti evampettha attho veditabbo.
ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਿਕੇਨ ਤੁਰਿਯੇਨਾਤਿ ‘‘ਆਤਤਂ વਿਤਤਂ ਆਤਤવਿਤਤਂ ਘਨਂ ਸੁਸੀਰ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਿਕੇਨ ਪਞ੍ਚਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇਨ ਤੁਰਿਯੇਨ ਪਰਿਚਰਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਕਾਮਸੁਖਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ਇਸ੍ਸਰਜਨਸ੍ਸ ਤਾਦਿਸੀ ਤਥਾਰੂਪਾ ਰਤਿ ਸੁਖਸ੍ਸਾਦੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਏਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਸਮ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਪਸ੍ਸਤੋਤਿ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਯੁਗਨਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਏਕਰਸਭਾવੇਨ વੀਥਿਪਟਿਪਨ੍ਨਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਉਦਯਬ੍ਬਯਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯੋਗਾવਚਰਸ੍ਸ ਯਾਦਿਸਾ ਧਮ੍ਮਰਤਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਕਲਮ੍ਪਿ ਕਾਮਰਤਿ ਨ ਉਪੇਤੀਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ –
Pañcaṅgikena turiyenāti ‘‘ātataṃ vitataṃ ātatavitataṃ ghanaṃ susīra’’nti evaṃ pañcaṅgikena pañcahi aṅgehi samannāgatena turiyena paricariyamānassa kāmasukhasamaṅgino issarajanassa tādisī tathārūpā rati sukhassādo na hoti. Yathā ekaggacittassa, sammā dhammaṃ vipassatoti samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ katvā indriyānaṃ ekarasabhāvena vīthipaṭipannāya vipassanāya khandhānaṃ udayabbayaṃ passantassa yogāvacarassa yādisā dhammarati, tassā kalampi kāmarati na upetīti. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘ਯਤੋ ਯਤੋ ਸਮ੍ਮਸਤਿ, ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਉਦਯਬ੍ਬਯਂ।
‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
ਲਭਤੀ ਪੀਤਿਪਾਮੋਜ੍ਜਂ, ਅਮਤਂ ਤਂ વਿਜਾਨਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੩੭੪)।
Labhatī pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānata’’nti. (dha. pa. 374);
ਇਮਾ ਏવ ਚ ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਬ੍ਯਾਕਰਣਗਾਥਾਪਿ ਅਹੇਸੁਂ।
Imā eva ca therassa aññābyākaraṇagāthāpi ahesuṃ.
ਕੁਲ੍ਲਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kullattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੪. ਕੁਲ੍ਲਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 4. Kullattheragāthā