Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൪. കുല്ലത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
4. Kullattheragāthāvaṇṇanā
കുല്ലോ സിവഥികന്തിആദികാ ആയസ്മതോ കുല്ലത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ സാവത്ഥിയം കുടുമ്ബിയകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ കുല്ലോതി ലദ്ധനാമോ വിഞ്ഞുതം പത്തോ സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മം സുത്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജി. സോ ച രാഗചരിതത്താ തിബ്ബരാഗജാതികോ ഹോതി. തേനസ്സ അഭിക്ഖണം കിലേസാ ചിത്തം പരിയാദായ തിട്ഠന്തി. അഥസ്സ സത്ഥാ ചിത്താചാരം ഞത്വാ അസുഭകമ്മട്ഠാനം ദത്വാ, ‘‘കുല്ല, തയാ അഭിണ്ഹം സുസാനേ ചാരികാ ചരിതബ്ബാ’’തി ആഹ. സോ സുസാനം പവിസിത്വാ ഉദ്ധുമാതകാദീനി താനി താനി അസുഭാനി ദിസ്വാ തം മുഹുത്തം അസുഭമനസികാരം ഉപ്പാദേത്വാ സുസാനതോ നിക്ഖന്തമത്തോവ കാമരാഗേന അഭിഭുയ്യതി. പുന ഭഗവാ തസ്സ തം പവത്തിം ഞത്വാ ഏകദിവസം തസ്സ സുസാനട്ഠാനം ഗതകാലേ ഏകം തരുണിത്ഥിരൂപം അധുനാ മതം അവിനട്ഠച്ഛവിം നിമ്മിനിത്വാ ദസ്സേതി. തസ്സ തം ദിട്ഠമത്തസ്സ ജീവമാനവിസഭാഗവത്ഥുസ്മിം വിയ സഹസാ രാഗോ ഉപ്പജ്ജതി. അഥ നം സത്ഥാ തസ്സ പേക്ഖന്തസ്സേവ നവഹി വണമുഖേഹി പഗ്ഘരമാനാസുചിം കിമികുലാകുലം അതിവിയ ബീഭച്ഛം ദുഗ്ഗന്ധം ജേഗുച്ഛം പടിക്കൂലം കത്വാ ദസ്സേസി. സോ തം പേക്ഖന്തോ വിരത്തചിത്തോ ഹുത്വാ അട്ഠാസി. അഥസ്സ ഭഗവാ ഓഭാസം ഫരിത്വാ സതിം ജനേന്തോ –
Kullo sivathikantiādikā āyasmato kullattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kuṭumbiyakule nibbattitvā kulloti laddhanāmo viññutaṃ patto satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji. So ca rāgacaritattā tibbarāgajātiko hoti. Tenassa abhikkhaṇaṃ kilesā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti. Athassa satthā cittācāraṃ ñatvā asubhakammaṭṭhānaṃ datvā, ‘‘kulla, tayā abhiṇhaṃ susāne cārikā caritabbā’’ti āha. So susānaṃ pavisitvā uddhumātakādīni tāni tāni asubhāni disvā taṃ muhuttaṃ asubhamanasikāraṃ uppādetvā susānato nikkhantamattova kāmarāgena abhibhuyyati. Puna bhagavā tassa taṃ pavattiṃ ñatvā ekadivasaṃ tassa susānaṭṭhānaṃ gatakāle ekaṃ taruṇitthirūpaṃ adhunā mataṃ avinaṭṭhacchaviṃ nimminitvā dasseti. Tassa taṃ diṭṭhamattassa jīvamānavisabhāgavatthusmiṃ viya sahasā rāgo uppajjati. Atha naṃ satthā tassa pekkhantasseva navahi vaṇamukhehi paggharamānāsuciṃ kimikulākulaṃ ativiya bībhacchaṃ duggandhaṃ jegucchaṃ paṭikkūlaṃ katvā dassesi. So taṃ pekkhanto virattacitto hutvā aṭṭhāsi. Athassa bhagavā obhāsaṃ pharitvā satiṃ janento –
‘‘ആതുരം അസുചിം പൂതിം, പസ്സ കുല്ല സമുസ്സയം;
‘‘Āturaṃ asuciṃ pūtiṃ, passa kulla samussayaṃ;
ഉഗ്ഘരന്തം പഗ്ഘരന്തം, ബാലാനം അഭിനന്ദിത’’ന്തി. –
Uggharantaṃ paggharantaṃ, bālānaṃ abhinandita’’nti. –
ആഹ . തം സുത്വാ ഥേരോ സമ്മദേവ സരീരസഭാവം ഉപധാരേന്തോ അസുഭസഞ്ഞം പടിലഭിത്വാ തത്ഥ പഠമം ഝാനം നിബ്ബത്തേത്വാ തം പാദകം കത്വാ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം പാപുണിത്വാ അത്തനോ പടിപത്തിം പച്ചവേക്ഖിത്വാ –
Āha . Taṃ sutvā thero sammadeva sarīrasabhāvaṃ upadhārento asubhasaññaṃ paṭilabhitvā tattha paṭhamaṃ jhānaṃ nibbattetvā taṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇitvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā –
൩൯൩.
393.
‘‘കുല്ലോ സിവഥികം ഗന്ത്വാ, അദ്ദസ ഇത്ഥിമുജ്ഝിതം;
‘‘Kullo sivathikaṃ gantvā, addasa itthimujjhitaṃ;
അപവിദ്ധം സുസാനസ്മിം, ഖജ്ജന്തിം കിമിഹീ ഫുടം.
Apaviddhaṃ susānasmiṃ, khajjantiṃ kimihī phuṭaṃ.
൩൯൪.
394.
‘‘ആതുരം…പേ॰… ബാലാനം അഭിനന്ദിതം.
‘‘Āturaṃ…pe… bālānaṃ abhinanditaṃ.
൩൯൫.
395.
‘‘ധമ്മാദാസം ഗഹേത്വാന, ഞാണദസ്സനപത്തിയാ;
‘‘Dhammādāsaṃ gahetvāna, ñāṇadassanapattiyā;
പച്ചവേക്ഖിം ഇമം കായം, തുച്ഛം സന്തരബാഹിരം.
Paccavekkhiṃ imaṃ kāyaṃ, tucchaṃ santarabāhiraṃ.
൩൯൬.
396.
‘‘യഥാ ഇദം തഥാ ഏതം, യഥാ ഏതം തഥാ ഇദം;
‘‘Yathā idaṃ tathā etaṃ, yathā etaṃ tathā idaṃ;
യഥാ അധോ തഥാ ഉദ്ധം, യഥാ ഉദ്ധം തഥാ അധോ.
Yathā adho tathā uddhaṃ, yathā uddhaṃ tathā adho.
൩൯൭.
397.
‘‘യഥാ ദിവാ തഥാ രത്തിം, യഥാ രത്തിം തഥാ ദിവാ;
‘‘Yathā divā tathā rattiṃ, yathā rattiṃ tathā divā;
യഥാ പുരേ തഥാ പച്ഛാ, യഥാ പച്ഛാ തഥാ പുരേ.
Yathā pure tathā pacchā, yathā pacchā tathā pure.
൩൯൮.
398.
‘‘പഞ്ചങ്ഗികേന തുരിയേന, ന രതീ ഹോതി താദിസീ;
‘‘Pañcaṅgikena turiyena, na ratī hoti tādisī;
യഥാ ഏകഗ്ഗചിത്തസ്സ, സമ്മാ ധമ്മം വിപസ്സതോ’’തി. –
Yathā ekaggacittassa, sammā dhammaṃ vipassato’’ti. –
ഉദാനവസേന ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി.
Udānavasena imā gāthā abhāsi.
തത്ഥ കുല്ലോതി അത്താനമേവ ഥേരോ പരം വിയ കത്വാ വദതി.
Tattha kulloti attānameva thero paraṃ viya katvā vadati.
ആതുരന്തി നാനപ്പകാരേഹി ദുക്ഖേഹി അഭിണ്ഹം പടിപീളിതം. അസുചിന്തി സുചിരഹിതം ജേഗുച്ഛം പടിക്കൂലം. പൂതിന്തി ദുഗ്ഗന്ധം. പസ്സാതി സഭാവതോ ഓലോകേഹി. കുല്ലാതി ഓവാദകാലേ ഭഗവാ ഥേരം ആലപതി. ഉദാനകാലേ പന ഥേരോ സയമേവ അത്താനം വദതി. സമുസ്സയന്തി സരീരം. ഉഗ്ഘരന്തന്തി ഉദ്ധം വണമുഖേഹി അസുചിം സവന്തം. പഗ്ഘരന്തന്തി അധോ വണമുഖേഹി സമന്തതോ ച അസുചിം സവന്തം. ബാലാനം അഭിനന്ദിതന്തി ബാലേഹി അന്ധപുഥുജ്ജനേഹി ദിട്ഠിതണ്ഹാഭിനന്ദനാഹി ‘‘അഹം മമ’’ന്തി അഭിനിവിസ്സ നന്ദിതം.
Āturanti nānappakārehi dukkhehi abhiṇhaṃ paṭipīḷitaṃ. Asucinti sucirahitaṃ jegucchaṃ paṭikkūlaṃ. Pūtinti duggandhaṃ. Passāti sabhāvato olokehi. Kullāti ovādakāle bhagavā theraṃ ālapati. Udānakāle pana thero sayameva attānaṃ vadati. Samussayanti sarīraṃ. Uggharantanti uddhaṃ vaṇamukhehi asuciṃ savantaṃ. Paggharantanti adho vaṇamukhehi samantato ca asuciṃ savantaṃ. Bālānaṃ abhinanditanti bālehi andhaputhujjanehi diṭṭhitaṇhābhinandanāhi ‘‘ahaṃ mama’’nti abhinivissa nanditaṃ.
ധമ്മാദാസന്തി ധമ്മമയം ആദാസം. യഥാ ഹി സത്താ അദാസേന അത്തനോ മുഖേ കായേ വാ ഗുണദോസേ പസ്സന്തി, ഏവം യോഗാവചരോ യേന അത്തഭാവേ സംകിലേസവോദാനധമ്മേ യാഥാവതോ പസ്സതി, തം വിപസ്സനാഞാണം ഇധ ‘‘ധമ്മാദാസ’’ന്തി വുത്തം. തം ഞാണദസ്സനസ്സ മഗ്ഗഞാണസങ്ഖാതസ്സ ധമ്മചക്ഖുസ്സ അധിഗമായ അത്തനോ സന്താനേ ഉപ്പാദേത്വാ. പച്ചവേക്ഖിം ഇമം കായന്തി ഇമം കരജകായം നിച്ചസാരാദിവിരഹതോ തുച്ഛം അത്തപരസന്താനാനം വിഭാഗതോ സന്തരബാഹിരം ഞാണചക്ഖുനാ പതിഅവേക്ഖിം പസ്സിം.
Dhammādāsanti dhammamayaṃ ādāsaṃ. Yathā hi sattā adāsena attano mukhe kāye vā guṇadose passanti, evaṃ yogāvacaro yena attabhāve saṃkilesavodānadhamme yāthāvato passati, taṃ vipassanāñāṇaṃ idha ‘‘dhammādāsa’’nti vuttaṃ. Taṃ ñāṇadassanassa maggañāṇasaṅkhātassa dhammacakkhussa adhigamāya attano santāne uppādetvā. Paccavekkhiṃ imaṃ kāyanti imaṃ karajakāyaṃ niccasārādivirahato tucchaṃ attaparasantānānaṃ vibhāgato santarabāhiraṃ ñāṇacakkhunā patiavekkhiṃ passiṃ.
യഥാ പന പച്ചവേക്ഖിം, തം ദസ്സേതും ‘‘യഥാ ഇദ’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ യഥാ ഇദം തഥാ ഏതന്തി യഥാ ഇദം മയ്ഹം സരീരസങ്ഖാതം അസുഭം ആയുഉസ്മാവിഞ്ഞാണാനം അനപഗമാ നാനാവിധം മായോപമം കിരിയം ദസ്സേതി, തഥാവ ഏതം മതസരീരം പുബ്ബേ തേസം ധമ്മാനം അനപഗമാ അഹോസി. യഥാ ഏതം ഏതരഹി മതസരീരം തേസം ധമ്മാനം അപഗമാ ന കിഞ്ചി കിരിയം ദസ്സേതി, തഥാ ഇദം മമ സരീരമ്പി തേസം ധമ്മാനം അപഗമാ നസ്സതേവാതി. യഥാ ച ഇദം മമ സരീരം ഏതരഹി സുസാനേ ന മതം ന സയിതം, ന ഉദ്ധുമാതകാദിഭാവം ഉപഗതം, തഥാ ഏതം ഏതരഹി മതസരീരമ്പി പുബ്ബേ അഹോസി. യഥാ പനേതം ഏതരഹി മതസരീരം സുസാനേ സയിതം ഉദ്ധുമാതകാദിഭാവം ഉപഗതം, തഥാ ഇദം മമ സരീരമ്പി ഭവിസ്സതി. അഥ വാ യഥാ ഇദം മമ സരീരം അസുചി ദുഗ്ഗന്ധം ജേഗുച്ഛം പടിക്കൂലം അനിച്ചം ദുക്ഖം അനത്താ, തഥാ ഏതം മതസരീരമ്പി. യഥാ വാ ഏതം മതസരീരം അസുചിആദിസഭാവഞ്ചേവ അനിച്ചാദിസഭാവഞ്ച, തഥാ ഇദം മമ സരീരമ്പി. യഥാ അധോ തഥാ ഉദ്ധന്തി യഥാ നാഭിതോ അധോ ഹേട്ഠാ അയം കായോ അസുചി ദുഗ്ഗന്ധോ ജേഗുച്ഛോ പടിക്കൂലോ അനിച്ചോ ദുക്ഖോ അനത്താ ച, തഥാ ഉദ്ധം നാഭിതോ ഉപരി അസുചിആദിസഭാവോ ച. യഥാ ഉദ്ധം തഥാ അധോതി യഥാ ച നാഭിതോ, ഉദ്ധം അസുചിആദിസഭാവോ, തഥാ അധോ നാഭിതോ ഹേട്ഠാപി.
Yathā pana paccavekkhiṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘yathā ida’’ntiādi vuttaṃ. Tattha yathā idaṃ tathā etanti yathā idaṃ mayhaṃ sarīrasaṅkhātaṃ asubhaṃ āyuusmāviññāṇānaṃ anapagamā nānāvidhaṃ māyopamaṃ kiriyaṃ dasseti, tathāva etaṃ matasarīraṃ pubbe tesaṃ dhammānaṃ anapagamā ahosi. Yathā etaṃ etarahi matasarīraṃ tesaṃ dhammānaṃ apagamā na kiñci kiriyaṃ dasseti, tathā idaṃ mama sarīrampi tesaṃ dhammānaṃ apagamā nassatevāti. Yathā ca idaṃ mama sarīraṃ etarahi susāne na mataṃ na sayitaṃ, na uddhumātakādibhāvaṃ upagataṃ, tathā etaṃ etarahi matasarīrampi pubbe ahosi. Yathā panetaṃ etarahi matasarīraṃ susāne sayitaṃ uddhumātakādibhāvaṃ upagataṃ, tathā idaṃ mama sarīrampi bhavissati. Atha vā yathā idaṃ mama sarīraṃ asuci duggandhaṃ jegucchaṃ paṭikkūlaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattā, tathā etaṃ matasarīrampi. Yathā vā etaṃ matasarīraṃ asuciādisabhāvañceva aniccādisabhāvañca, tathā idaṃ mama sarīrampi. Yathā adho tathā uddhanti yathā nābhito adho heṭṭhā ayaṃ kāyo asuci duggandho jeguccho paṭikkūlo anicco dukkho anattā ca, tathā uddhaṃ nābhito upari asuciādisabhāvo ca. Yathā uddhaṃ tathā adhoti yathā ca nābhito, uddhaṃ asuciādisabhāvo, tathā adho nābhito heṭṭhāpi.
യഥാ ദിവാ തഥാ രത്തിന്തി യഥാ അയം കായോ ദിവാ ‘‘അക്ഖിമ്ഹാ അക്ഖിഗൂഥകോ’’തിആദിനാ (സു॰ നി॰ ൧൯൯) അസുചി പഗ്ഘരതി, തഥാ രത്തിമ്പി. യഥാ രത്തിം തഥാ ദിവാതി യഥാ ച രത്തിം അയം കായോ അസുചി പഗ്ഘരതി, തഥാ ദിവാപി, നയിമസ്സ കാലവിഭാഗേന അഞ്ഞഥാഭാവോതി അത്ഥോ. യഥാ പുരേ തഥാ പച്ഛാതി യഥാ അയം കായോ പുരേ പുബ്ബേ തരുണകാലേ അസുചി ദുഗ്ഗന്ധോ ജേഗുച്ഛോ പടിക്കൂലോ, തഥാ ച പച്ഛാ ജിണ്ണകാലേ. യഥാ ച പച്ഛാ ജിണ്ണകാലേ അസുചിആദിസഭാവോ, തഥാ പുരേ തരുണകാലേപി . യഥാ വാ പുരേ അതീതകാലേ സവിഞ്ഞാണകാലേ അസുചിആദിസഭാവോ ച അനിച്ചാദിസഭാവോ ച, തഥാ പച്ഛാ അനാഗതകാലേ അവിഞ്ഞാണകാലേതി ഏവമ്പേത്ഥ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
Yathādivā tathā rattinti yathā ayaṃ kāyo divā ‘‘akkhimhā akkhigūthako’’tiādinā (su. ni. 199) asuci paggharati, tathā rattimpi. Yathā rattiṃ tathā divāti yathā ca rattiṃ ayaṃ kāyo asuci paggharati, tathā divāpi, nayimassa kālavibhāgena aññathābhāvoti attho. Yathā pure tathā pacchāti yathā ayaṃ kāyo pure pubbe taruṇakāle asuci duggandho jeguccho paṭikkūlo, tathā ca pacchā jiṇṇakāle. Yathā ca pacchā jiṇṇakāle asuciādisabhāvo, tathā pure taruṇakālepi . Yathā vā pure atītakāle saviññāṇakāle asuciādisabhāvo ca aniccādisabhāvo ca, tathā pacchā anāgatakāle aviññāṇakāleti evampettha attho veditabbo.
പഞ്ചങ്ഗികേന തുരിയേനാതി ‘‘ആതതം വിതതം ആതതവിതതം ഘനം സുസീര’’ന്തി ഏവം പഞ്ചങ്ഗികേന പഞ്ചഹി അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന തുരിയേന പരിചരിയമാനസ്സ കാമസുഖസമങ്ഗിനോ ഇസ്സരജനസ്സ താദിസീ തഥാരൂപാ രതി സുഖസ്സാദോ ന ഹോതി. യഥാ ഏകഗ്ഗചിത്തസ്സ, സമ്മാ ധമ്മം വിപസ്സതോതി സമഥവിപസ്സനം യുഗനദ്ധം കത്വാ ഇന്ദ്രിയാനം ഏകരസഭാവേന വീഥിപടിപന്നായ വിപസ്സനായ ഖന്ധാനം ഉദയബ്ബയം പസ്സന്തസ്സ യോഗാവചരസ്സ യാദിസാ ധമ്മരതി, തസ്സാ കലമ്പി കാമരതി ന ഉപേതീതി. വുത്തഞ്ഹേതം ഭഗവതാ –
Pañcaṅgikena turiyenāti ‘‘ātataṃ vitataṃ ātatavitataṃ ghanaṃ susīra’’nti evaṃ pañcaṅgikena pañcahi aṅgehi samannāgatena turiyena paricariyamānassa kāmasukhasamaṅgino issarajanassa tādisī tathārūpā rati sukhassādo na hoti. Yathā ekaggacittassa, sammā dhammaṃ vipassatoti samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ katvā indriyānaṃ ekarasabhāvena vīthipaṭipannāya vipassanāya khandhānaṃ udayabbayaṃ passantassa yogāvacarassa yādisā dhammarati, tassā kalampi kāmarati na upetīti. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘യതോ യതോ സമ്മസതി, ഖന്ധാനം ഉദയബ്ബയം;
‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
ലഭതീ പീതിപാമോജ്ജം, അമതം തം വിജാനത’’ന്തി. (ധ॰ പ॰ ൩൭൪);
Labhatī pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānata’’nti. (dha. pa. 374);
ഇമാ ഏവ ച ഥേരസ്സ അഞ്ഞാബ്യാകരണഗാഥാപി അഹേസും.
Imā eva ca therassa aññābyākaraṇagāthāpi ahesuṃ.
കുല്ലത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Kullattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൪. കുല്ലത്ഥേരഗാഥാ • 4. Kullattheragāthā