Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౭. కుమాపుత్తసహాయత్థేరగాథావణ్ణనా
7. Kumāputtasahāyattheragāthāvaṇṇanā
నానాజనపదం యన్తీతి ఆయస్మతో కుమాపుత్తసహాయత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? సో కిర పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ వివట్టూపనిస్సయం కుసలం ఉపచినన్తో ఇతో చతునవుతే కప్పే సిద్ధత్థస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో అరఞ్ఞం పవిసిత్వా బహుం రుక్ఖదణ్డం ఛిన్దిత్వా కత్తరయట్ఠిం కత్వా సఙ్ఘస్స అదాసి. అఞ్ఞఞ్చ యథావిభవం పుఞ్ఞం కత్వా దేవేసు నిబ్బత్తిత్వా తతో పట్ఠాయ సుగతీసుయేవ పరివత్తేన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే వేళుకణ్టకనగరే ఇద్ధే కులే నిబ్బత్తి. సుదన్తోతిస్స నామం అహోసి. ‘‘వాసులో’’తి కేచి వదన్తి. సో కుమాపుత్తస్స పియసహాయో హుత్వా విచరన్తో ‘‘కుమాపుత్తో పబ్బజితో’’తి సుత్వా ‘‘న హి నూన సో ఓరకో ధమ్మవినయో, యత్థ కుమాపుత్తో పబ్బజితో’’తి తదనుబన్ధేన సయమ్పి పబ్బజితుకామో హుత్వా సత్థు సన్తికం ఉపసఙ్కమి. తస్స సత్థా ధమ్మం దేసేసి. సో భియ్యోసోమత్తాయ పబ్బజ్జాయ సఞ్జాతఛన్దో పబ్బజిత్వా కుమాపుత్తేనేవ సద్ధిం పరియన్తపబ్బతే భావనానుయుత్తో విహరతి. తేన చ సమయేన సమ్బహులా భిక్ఖూ నానాజనపదేసు జనపదచారికం చరన్తాపి గచ్ఛన్తాపి ఆగచ్ఛన్తాపి తం ఠానం ఉపగచ్ఛన్తి. తేన తత్థ కోలాహలం హోతి. తం దిస్వా సుదన్తత్థేరో ‘‘ఇమే భిక్ఖూ నియ్యానికసాసనే పబ్బజిత్వా జనపదవితక్కం అనువత్తేన్తా చిత్తసమాధిం విరాధేన్తీ’’తి సంవేగజాతో తమేవ సంవేగం అత్తనో చిత్తదమనస్స అఙ్కుసం కరోన్తో ‘‘నానాజనపదం యన్తీ’’తి గాథం అభాసి.
Nānājanapadaṃyantīti āyasmato kumāputtasahāyattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito catunavute kappe siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto araññaṃ pavisitvā bahuṃ rukkhadaṇḍaṃ chinditvā kattarayaṭṭhiṃ katvā saṅghassa adāsi. Aññañca yathāvibhavaṃ puññaṃ katvā devesu nibbattitvā tato paṭṭhāya sugatīsuyeva parivattento imasmiṃ buddhuppāde veḷukaṇṭakanagare iddhe kule nibbatti. Sudantotissa nāmaṃ ahosi. ‘‘Vāsulo’’ti keci vadanti. So kumāputtassa piyasahāyo hutvā vicaranto ‘‘kumāputto pabbajito’’ti sutvā ‘‘na hi nūna so orako dhammavinayo, yattha kumāputto pabbajito’’ti tadanubandhena sayampi pabbajitukāmo hutvā satthu santikaṃ upasaṅkami. Tassa satthā dhammaṃ desesi. So bhiyyosomattāya pabbajjāya sañjātachando pabbajitvā kumāputteneva saddhiṃ pariyantapabbate bhāvanānuyutto viharati. Tena ca samayena sambahulā bhikkhū nānājanapadesu janapadacārikaṃ carantāpi gacchantāpi āgacchantāpi taṃ ṭhānaṃ upagacchanti. Tena tattha kolāhalaṃ hoti. Taṃ disvā sudantatthero ‘‘ime bhikkhū niyyānikasāsane pabbajitvā janapadavitakkaṃ anuvattentā cittasamādhiṃ virādhentī’’ti saṃvegajāto tameva saṃvegaṃ attano cittadamanassa aṅkusaṃ karonto ‘‘nānājanapadaṃ yantī’’ti gāthaṃ abhāsi.
౩౭. తత్థ నానాజనపదన్తి విసుం విసుం నానావిధం జనపదం, కాసికోసలాదిఅనేకరట్ఠన్తి అత్థో. యన్తీతి గచ్ఛన్తి. విచరన్తాతి ‘‘అసుకో జనపదో సుభిక్ఖో సులభపిణ్డో, అసుకో ఖేమో అరోగో’’తిఆదివితక్కవసేన జనపదచారికం చరన్తా. అసఞ్ఞతాతి తస్సేవ జనపదవితక్కస్స అప్పహీనతాయ చిత్తేన అసంయతా. సమాధిఞ్చ విరాధేన్తీతి సబ్బస్సపి ఉత్తరిమనుస్సధమ్మస్స మూలభూతం ఉపచారప్పనాభేదం సమాధిఞ్చ నామ విరాధేన్తి . చ-సద్దో సమ్భావనే. దేసన్తరచరణేన ఝాయితుం ఓకాసాభావేన అనధిగతం సమాధిం నాధిగచ్ఛన్తా, అధిగతఞ్చ వసీభావానాపాదనేన జీరన్తా వీరాధేన్తి నామ. కింసు రట్ఠచరియా కరిస్సతీతి సూతి నిపాతమత్తం. ‘‘ఏవంభూతానం రట్ఠచరియా జనపదచారికా కిం కరిస్సతి, కిం నామ అత్థం సాధేస్సతి, నిరత్థకావా’’తి గరహన్తో వదతి. తస్మాతి యస్మా ఈదిసీ దేసన్తరచరియా భిక్ఖుస్స న అత్థావహా, అపి చ ఖో అనత్థావహా సమ్పత్తీనం విరాధనతో, తస్మా. వినేయ్య సారమ్భన్తి వసనపదేసే అరతివసేన ఉప్పన్నం సారమ్భం చిత్తసంకిలేసం తదనురూపేన పటిసఙ్ఖానేన వినేత్వా వూపసమేత్వా. ఝాయేయ్యాతి ఆరమ్మణూపనిజ్ఝానేన లక్ఖణూపనిజ్ఝానేన చాతి దువిధేనపి ఝానేన ఝాయేయ్య. అపురక్ఖతోతి మిచ్ఛావితక్కేహి తణ్హాదీహి వా న పురక్ఖతోతి తేసం వసం అనుపగచ్ఛన్తో కమ్మట్ఠానమేవ మనసి కరేయ్యాతి అత్థో. ఏవం పన వత్వా థేరో తమేవ సంవేగం అఙ్కుసం కత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౩.౩౬-౪౧) –
37. Tattha nānājanapadanti visuṃ visuṃ nānāvidhaṃ janapadaṃ, kāsikosalādianekaraṭṭhanti attho. Yantīti gacchanti. Vicarantāti ‘‘asuko janapado subhikkho sulabhapiṇḍo, asuko khemo arogo’’tiādivitakkavasena janapadacārikaṃ carantā. Asaññatāti tasseva janapadavitakkassa appahīnatāya cittena asaṃyatā. Samādhiñca virādhentīti sabbassapi uttarimanussadhammassa mūlabhūtaṃ upacārappanābhedaṃ samādhiñca nāma virādhenti . Ca-saddo sambhāvane. Desantaracaraṇena jhāyituṃ okāsābhāvena anadhigataṃ samādhiṃ nādhigacchantā, adhigatañca vasībhāvānāpādanena jīrantā vīrādhenti nāma. Kiṃsu raṭṭhacariyā karissatīti sūti nipātamattaṃ. ‘‘Evaṃbhūtānaṃ raṭṭhacariyā janapadacārikā kiṃ karissati, kiṃ nāma atthaṃ sādhessati, niratthakāvā’’ti garahanto vadati. Tasmāti yasmā īdisī desantaracariyā bhikkhussa na atthāvahā, api ca kho anatthāvahā sampattīnaṃ virādhanato, tasmā. Vineyya sārambhanti vasanapadese arativasena uppannaṃ sārambhaṃ cittasaṃkilesaṃ tadanurūpena paṭisaṅkhānena vinetvā vūpasametvā. Jhāyeyyāti ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena cāti duvidhenapi jhānena jhāyeyya. Apurakkhatoti micchāvitakkehi taṇhādīhi vā na purakkhatoti tesaṃ vasaṃ anupagacchanto kammaṭṭhānameva manasi kareyyāti attho. Evaṃ pana vatvā thero tameva saṃvegaṃ aṅkusaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.53.36-41) –
‘‘కాననం వనమోగ్గయ్హ, వేళుం ఛేత్వానహం తదా;
‘‘Kānanaṃ vanamoggayha, veḷuṃ chetvānahaṃ tadā;
ఆలమ్బనం కరిత్వాన, సఙ్ఘస్స అదదిం బహుం.
Ālambanaṃ karitvāna, saṅghassa adadiṃ bahuṃ.
‘‘తేన చిత్తప్పసాదేన, సుబ్బతే అభివాదియ;
‘‘Tena cittappasādena, subbate abhivādiya;
ఆలమ్బదణ్డం దత్వాన, పక్కామిం ఉత్తరాముఖో.
Ālambadaṇḍaṃ datvāna, pakkāmiṃ uttarāmukho.
‘‘చతున్నవుతితో కప్పే, యం దణ్డమదదిం తదా;
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ daṇḍamadadiṃ tadā;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, దణ్డదానస్సిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, daṇḍadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
యం పనత్థం అఙ్కుసం కత్వా అయం థేరో అరహత్తం పత్తో, తమేవత్థం హదయే ఠపేత్వా అరహత్తం పత్తోపి ‘‘నానాజనపదం యన్తి’’తి ఇదమేవ గాథం అభాసి. తస్మా తదేవస్స అఞ్ఞాబ్యాకరణం అహోసీతి.
Yaṃ panatthaṃ aṅkusaṃ katvā ayaṃ thero arahattaṃ patto, tamevatthaṃ hadaye ṭhapetvā arahattaṃ pattopi ‘‘nānājanapadaṃ yanti’’ti idameva gāthaṃ abhāsi. Tasmā tadevassa aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
కుమాపుత్తసహాయత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Kumāputtasahāyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౭. కుమాపుత్తసహాయకత్థేరగాథా • 7. Kumāputtasahāyakattheragāthā