Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੬. ਕੁਮਾਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
6. Kumāputtattheragāthāvaṇṇanā
ਸਾਧੁ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਕੁਮਾਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤਿ? ਸੋ ਕਿਰ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਇਤੋ ਏਕਨવੁਤੇ ਕਪ੍ਪੇ ਅਜਿਨਚਮ੍ਮવਸਨੋ ਤਾਪਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਬਨ੍ਧੁਮਤੀਨਗਰੇ ਰਾਜੁਯ੍ਯਾਨੇ વਸਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸਿਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਪਾਦਬ੍ਭਞ੍ਜਨਤੇਲਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸੁਗਤੀਸੁਯੇવ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਅવਨ੍ਤਿਰਟ੍ਠੇ વੇਲ਼ੁਕਣ੍ਟਕਨਗਰੇ ਗਹਪਤਿਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ‘‘ਨਨ੍ਦੋ’’ਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੁ। ਮਾਤਾ ਪਨਸ੍ਸ ਕੁਮਾ ਨਾਮ, ਤੇਨ ਕੁਮਾਪੁਤ੍ਤੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਸੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧਪ੍ਪਸਾਦੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਕਤਪੁਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚੋ ਪਰਿਯਨ੍ਤਪਬ੍ਬਤਪਸ੍ਸੇ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વਿਸੇਸਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਸੋਧੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਯਟ੍ਠਾਨੇ વਸਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਸਚ੍ਛਾਕਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੩.੨੪-੩੦) –
Sādhusutanti āyasmato kumāputtattherassa gāthā. Kā uppati? So kira purimabuddhesu katādhikāro ito ekanavute kappe ajinacammavasano tāpaso hutvā bandhumatīnagare rājuyyāne vasanto vipassiṃ bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso pādabbhañjanatelaṃ adāsi. So tena puññakammena devaloke nibbatto. Tato paṭṭhāya sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde avantiraṭṭhe veḷukaṇṭakanagare gahapatikule nibbatto. ‘‘Nando’’tissa nāmaṃ akaṃsu. Mātā panassa kumā nāma, tena kumāputtoti paññāyittha. So āyasmato sāriputtassa santike dhammaṃ sutvā laddhappasādo pabbajitvā katapubbakicco pariyantapabbatapasse samaṇadhammaṃ karonto visesaṃ nibbattetuṃ asakkonto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā kammaṭṭhānaṃ sodhetvā sappāyaṭṭhāne vasanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.53.24-30) –
‘‘ਨਗਰੇ ਬਨ੍ਧੁਮਤਿਯਾ, ਰਾਜੁਯ੍ਯਾਨੇ વਸਾਮਹਂ।
‘‘Nagare bandhumatiyā, rājuyyāne vasāmahaṃ;
ਚਮ੍ਮવਾਸੀ ਤਦਾ ਆਸਿਂ, ਕਮਣ੍ਡਲੁਧਰੋ ਅਹਂ॥
Cammavāsī tadā āsiṃ, kamaṇḍaludharo ahaṃ.
‘‘ਅਦ੍ਦਸਂ વਿਮਲਂ ਬੁਦ੍ਧਂ, ਸਯਮ੍ਭੁਂ ਅਪਰਾਜਿਤਂ।
‘‘Addasaṃ vimalaṃ buddhaṃ, sayambhuṃ aparājitaṃ;
ਪਧਾਨਂ ਪਹਿਤਤ੍ਤਂ ਤਂ, ਝਾਯਿਂ ਝਾਨਰਤਂ વਸਿਂ॥
Padhānaṃ pahitattaṃ taṃ, jhāyiṃ jhānarataṃ vasiṃ.
‘‘ਸਬ੍ਬਕਾਮਸਮਿਦ੍ਧਞ੍ਚ, ਓਘਤਿਣ੍ਣਮਨਾਸવਂ।
‘‘Sabbakāmasamiddhañca, oghatiṇṇamanāsavaṃ;
ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਸੁਮਨੋ, ਅਬ੍ਭਞ੍ਜਨਮਦਾਸਹਂ॥
Disvā pasannasumano, abbhañjanamadāsahaṃ.
‘‘ਏਕਨવੁਤਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਅਬ੍ਭਞ੍ਜਨਮਦਾਸਹਂ।
‘‘Ekanavutito kappe, abbhañjanamadāsahaṃ;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਅਬ੍ਭਞ੍ਜਨਸ੍ਸਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, abbhañjanassidaṃ phalaṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞੇ ਕਾਯਦਲ਼੍ਹਿਬਹੁਲੇ ਭਿਕ੍ਖੂ, ਦਿਸ੍વਾ ਤੇ ਓવਦਨ੍ਤੋ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਾਧੁ ਸੁਤਂ ਸਾਧੁ ਚਰਿਤਕ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
Arahattaṃ pana patvā araññe kāyadaḷhibahule bhikkhū, disvā te ovadanto sāsanassa niyyānikabhāvaṃ pakāsento ‘‘sādhu sutaṃ sādhu caritaka’’nti gāthaṃ abhāsi.
੩੬. ਤਤ੍ਥ ਸਾਧੂਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਂ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਸવਨਂ। ਤਞ੍ਚ ਖੋ વਿવਟ੍ਟੂਪਨਿਸ੍ਸਿਤਂ વਿਸੇਸਤੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਦਸਕਥਾવਤ੍ਥੁਸવਨਂ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਸਾਧੁ ਚਰਿਤਕਨ੍ਤਿ ਤਦੇવ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦਿਚਰਿਤਂ ਚਿਣ੍ਣਂ, ਸਾਧੁਚਰਿਤਮੇવ ਹਿ ‘‘ਚਰਿਤਕ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਦਦ੍વਯੇਨਾਪਿ ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਂ ਤਦਨੁਰੂਪਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ‘‘ਸੁਨ੍ਦਰ’’ਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਦਾਤਿ ਸਬ੍ਬਕਾਲੇ ਨવਕਮਜ੍ਝਿਮਥੇਰਕਾਲੇ, ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਾ ਇਰਿਯਾਪਥਕ੍ਖਣੇਸੁ। ਅਨਿਕੇਤવਿਹਾਰੋਤਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਨਿવਾਸਨਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਾ ਨਿਕੇਤਾ ਨਾਮ, ਲੋਕਿਯਾ વਾ ਛਲ਼ਾਰਮ੍ਮਣਧਮ੍ਮਾ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਨਿਕੇਤવਿਸਾਰવਿਨਿਬਨ੍ਧਾ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ‘ਨਿਕੇਤਸਾਰੀ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿਆਦਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੩)। ਤੇਸਂ ਨਿਕੇਤਾਨਂ ਪਹਾਨਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿਪਦਾ ਅਨਿਕੇਤવਿਹਾਰੋ। ਅਤ੍ਥਪੁਚ੍ਛਨਨ੍ਤਿ ਤਂ ਆਜਾਨਿਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਪਰਮਤ੍ਥਪਭੇਦਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਨਂ, ਕੁਸਲਾਦਿਭੇਦਸ੍ਸ વਾ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਭਾવਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ‘‘ਕਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੁਸਲਂ, ਕਿਂ ਅਕੁਸਲਂ, ਕਿਂ ਸਾવਜ੍ਜਂ, ਕਿਂ ਅਨવਜ੍ਜ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੯੬) ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਅਤ੍ਥਪੁਚ੍ਛਨਂ। ਪਦਕ੍ਖਿਣਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਤਂ ਪਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਗ੍ਗਾਹਿਭਾવੇਨ ਤਸ੍ਸ ਓવਾਦੇ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿ। ਇਧਾਪਿ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਪਦਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਤਂ ਸਾਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ‘‘ਸਾਧੁ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਂ ਯਂ ਸੁਤਂ, ਯਞ੍ਚ ਚਰਿਤਂ, ਯੋ ਚ ਅਨਿਕੇਤવਿਹਾਰੋ , ਯਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਪੁਚ੍ਛਨਂ, ਯਞ੍ਚ ਪਦਕ੍ਖਿਣਕਮ੍ਮਂ, ਏਤਂ ਸਾਮਞ੍ਞਂ ਏਸੋ ਸਮਣਭਾવੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਇਮਾਯ ਏવ ਪਟਿਪਦਾਯ ਸਮਣਭਾવੋ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਾਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਤੋ ਮਗ੍ਗਫਲਸ੍ਸ ਅਧਿવਚਨਂ। ਤਸ੍ਸ વਾ ਪਨ ਅਯਂ ਅਪਣ੍ਣਕਪਟਿਪਦਾ, ਤਂ ਪਨੇਤਂ ਸਾਮਞ੍ਞਂ ਯਾਦਿਸਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવਾਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਕਿਞ੍ਚਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕਸ੍ਸ, ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਦਾਸਿਦਾਸਾਦਿਪਰਿਗ੍ਗਹਪਟਿਗ੍ਗਹਣਰਹਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
36. Tattha sādhūti sundaraṃ. Sutanti savanaṃ. Tañca kho vivaṭṭūpanissitaṃ visesato appicchatādipaṭisaṃyuttaṃ dasakathāvatthusavanaṃ idhādhippetaṃ. Sādhu caritakanti tadeva appicchatādicaritaṃ ciṇṇaṃ, sādhucaritameva hi ‘‘caritaka’’nti vuttaṃ. Padadvayenāpi bāhusaccaṃ tadanurūpaṃ paṭipattiñca ‘‘sundara’’nti dasseti. Sadāti sabbakāle navakamajjhimatherakāle, sabbesu vā iriyāpathakkhaṇesu. Aniketavihāroti kilesānaṃ nivāsanaṭṭhānaṭṭhena pañcakāmaguṇā niketā nāma, lokiyā vā chaḷārammaṇadhammā. Yathāha – ‘‘rūpanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, ‘niketasārī’ti vuccatī’’tiādi (saṃ. ni. 3.3). Tesaṃ niketānaṃ pahānatthāya paṭipadā aniketavihāro. Atthapucchananti taṃ ājānitukāmassa kalyāṇamittaṃ upasaṅkamitvā diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthapabhedassa pucchanaṃ, kusalādibhedassa vā atthassa sabhāvadhammassa ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusalaṃ, kiṃ sāvajjaṃ, kiṃ anavajja’’ntiādinā (ma. ni. 3.296) pucchanaṃ atthapucchanaṃ. Padakkhiṇakammanti taṃ pana pucchitvā padakkhiṇaggāhibhāvena tassa ovāde adhiṭṭhānaṃ sammāpaṭipatti. Idhāpi ‘‘sādhū’’ti padaṃ ānetvā yojetabbaṃ. Etaṃ sāmaññanti ‘‘sādhu suta’’ntiādinā vuttaṃ yaṃ sutaṃ, yañca caritaṃ, yo ca aniketavihāro , yañca atthapucchanaṃ, yañca padakkhiṇakammaṃ, etaṃ sāmaññaṃ eso samaṇabhāvo. Yasmā imāya eva paṭipadāya samaṇabhāvo, na aññathā, tasmā ‘‘sāmañña’’nti nippariyāyato maggaphalassa adhivacanaṃ. Tassa vā pana ayaṃ apaṇṇakapaṭipadā, taṃ panetaṃ sāmaññaṃ yādisassa sambhavāti, taṃ dassetuṃ ‘‘akiñcanassā’’ti vuttaṃ. Apariggāhakassa, khettavatthuhiraññasuvaṇṇadāsidāsādipariggahapaṭiggahaṇarahitassāti attho.
ਕੁਮਾਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kumāputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੬. ਕੁਮਾਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 6. Kumāputtattheragāthā