Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౫. పఞ్చమవగ్గో

    5. Pañcamavaggo

    ౧. కుమారకస్సపత్థేరగాథావణ్ణనా

    1. Kumārakassapattheragāthāvaṇṇanā

    అహో బుద్ధా అహో ధమ్మాతి ఆయస్మతో కుమారకస్సపత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పాపుణి. ‘‘కులగేహే’’తి పన అఙ్గుత్తరట్ఠకథాయం (అ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧.౨౧౭) వుత్తం. సో సత్థు సన్తికం గన్త్వా ధమ్మం సుణన్తో సత్థారం ఏకం భిక్ఖుం చిత్తకథికానం అగ్గట్ఠానే ఠపేన్తం దిస్వా సయమ్పి తం ఠానన్తరం ఆకఙ్ఖన్తో పణిధానం కత్వా తదనురూపాని పుఞ్ఞాని కరోన్తో కస్సపస్స భగవతో కాలే సమణధమ్మం కత్వా సుగతీసుయేవ సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే రాజగహే సేట్ఠిధీతాయ కుచ్ఛిమ్హి పటిసన్ధిం గణ్హి. సా కిర కుమారికాకాలేయేవ పబ్బజితుకామా హుత్వా మాతాపితరో యాచిత్వా పబ్బజ్జం అలభమానా కులఘరం గతాపి గబ్భసణ్ఠితమ్పి అజానన్తీ సామికం ఆరాధేత్వా తేన అనుఞ్ఞాతా భిక్ఖునీసు పబ్బజితా. తస్సా గబ్భినిభావం దిస్వా భిక్ఖునియో దేవదత్తం పుచ్ఛింసు. సో ‘‘అస్సమణీ’’తి ఆహ. పున దసబలం పుచ్ఛింసు. సత్థా ఉపాలిత్థేరం పటిచ్ఛాపేసి. థేరో సావత్థినగరవాసీని కులాని విసాఖఞ్చ ఉపాసికం పక్కోసాపేత్వా సరాజికాయ పరిసాయ వినిచ్ఛినన్తో ‘‘పురే లద్ధో గబ్భో, పబ్బజ్జా అరోగా’’తి ఆహ. సత్థా ‘‘సువినిచ్ఛితం అధికరణ’’న్తి థేరస్స సాధుకారం అదాసి.

    Ahobuddhā aho dhammāti āyasmato kumārakassapattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ pāpuṇi. ‘‘Kulagehe’’ti pana aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.217) vuttaṃ. So satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ cittakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ ākaṅkhanto paṇidhānaṃ katvā tadanurūpāni puññāni karonto kassapassa bhagavato kāle samaṇadhammaṃ katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe seṭṭhidhītāya kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā kira kumārikākāleyeva pabbajitukāmā hutvā mātāpitaro yācitvā pabbajjaṃ alabhamānā kulagharaṃ gatāpi gabbhasaṇṭhitampi ajānantī sāmikaṃ ārādhetvā tena anuññātā bhikkhunīsu pabbajitā. Tassā gabbhinibhāvaṃ disvā bhikkhuniyo devadattaṃ pucchiṃsu. So ‘‘assamaṇī’’ti āha. Puna dasabalaṃ pucchiṃsu. Satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi. Thero sāvatthinagaravāsīni kulāni visākhañca upāsikaṃ pakkosāpetvā sarājikāya parisāya vinicchinanto ‘‘pure laddho gabbho, pabbajjā arogā’’ti āha. Satthā ‘‘suvinicchitaṃ adhikaraṇa’’nti therassa sādhukāraṃ adāsi.

    సా భిక్ఖునీ సువణ్ణబిమ్బసదిసం పుత్తం విజాయి. తం రాజా పసేనదికోసలో పోసేసి. ‘‘కస్సపో’’తి చస్స నామం అకంసు. అపరభాగే అలఙ్కరిత్వా సత్థు సన్తికం నేత్వా పబ్బాజేసి. కుమారకాలే పబ్బజితత్తా భగవతా ‘‘కస్సపం పక్కోసథ, ఇదం ఫలం వా ఖాదనీయం వా కస్సపస్స దేథా’’తి వుత్తే ‘‘కతరకస్సపస్సా’’తి. ‘‘కుమారకస్సపస్సా’’తి. ఏవం గహితనామత్తా రఞ్ఞో పోసావనికపుత్తత్తా చ వుడ్ఢకాలేపి కుమారకస్సపోత్వేవ పఞ్ఞాయిత్థ.

    Sā bhikkhunī suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyi. Taṃ rājā pasenadikosalo posesi. ‘‘Kassapo’’ti cassa nāmaṃ akaṃsu. Aparabhāge alaṅkaritvā satthu santikaṃ netvā pabbājesi. Kumārakāle pabbajitattā bhagavatā ‘‘kassapaṃ pakkosatha, idaṃ phalaṃ vā khādanīyaṃ vā kassapassa dethā’’ti vutte ‘‘katarakassapassā’’ti. ‘‘Kumārakassapassā’’ti. Evaṃ gahitanāmattā rañño posāvanikaputtattā ca vuḍḍhakālepi kumārakassapotveva paññāyittha.

    సో పబ్బజితకాలతో పట్ఠాయ విపస్సనాయ చేవ కమ్మం కరోతి, బుద్ధవచనఞ్చ ఉగ్గణ్హాతి. అథ తేన సద్ధిం పబ్బతమత్థకే సమణధమ్మం కత్వా అనాగామీ హుత్వా సుద్ధావాసే నిబ్బత్తో మహాబ్రహ్మా ‘‘విపస్సనాయ ముఖం దస్సేత్వా మగ్గఫలప్పత్తియా ఉపాయం కరిస్సామీ’’తి పఞ్చదస పఞ్హే అభిసఙ్ఖరిత్వా అన్ధవనే వసన్తస్స థేరస్స ‘‘ఇమే పఞ్హే సత్థారం పుచ్ఛేయ్యాసీ’’తి ఆచిక్ఖిత్వా గతో. సో తే పఞ్హే భగవన్తం పుచ్ఛి. భగవాపిస్స బ్యాకాసి. థేరో సత్థారా కథితనియామేనేవ తే ఉగ్గణ్హిత్వా విపస్సనం గబ్భం గణ్హాపేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౪.౧౫౦-౧౭౭) –

    So pabbajitakālato paṭṭhāya vipassanāya ceva kammaṃ karoti, buddhavacanañca uggaṇhāti. Atha tena saddhiṃ pabbatamatthake samaṇadhammaṃ katvā anāgāmī hutvā suddhāvāse nibbatto mahābrahmā ‘‘vipassanāya mukhaṃ dassetvā maggaphalappattiyā upāyaṃ karissāmī’’ti pañcadasa pañhe abhisaṅkharitvā andhavane vasantassa therassa ‘‘ime pañhe satthāraṃ puccheyyāsī’’ti ācikkhitvā gato. So te pañhe bhagavantaṃ pucchi. Bhagavāpissa byākāsi. Thero satthārā kathitaniyāmeneva te uggaṇhitvā vipassanaṃ gabbhaṃ gaṇhāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.54.150-177) –

    ‘‘ఇతో సతసహస్సమ్హి, కప్పే ఉప్పజ్జి నాయకో;

    ‘‘Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako;

    సబ్బలోకహితో వీరో, పదుముత్తరనామకో.

    Sabbalokahito vīro, padumuttaranāmako.

    ‘‘తదాహం బ్రాహ్మణో హుత్వా, విస్సుతో వేదపారగూ;

    ‘‘Tadāhaṃ brāhmaṇo hutvā, vissuto vedapāragū;

    దివావిహారం విచరం, అద్దసం లోకనాయకం.

    Divāvihāraṃ vicaraṃ, addasaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘చతుసచ్చం పకాసేన్తం, బోధయన్తం సదేవకం;

    ‘‘Catusaccaṃ pakāsentaṃ, bodhayantaṃ sadevakaṃ;

    విచిత్తకథికానగ్గం, వణ్ణయన్తం మహాజనే.

    Vicittakathikānaggaṃ, vaṇṇayantaṃ mahājane.

    ‘‘తదా ముదితచిత్తోహం, నిమన్తేత్వా తథాగతం;

    ‘‘Tadā muditacittohaṃ, nimantetvā tathāgataṃ;

    నానారత్తేహి వత్థేహి, అలఙ్కరిత్వాన మణ్డపం.

    Nānārattehi vatthehi, alaṅkaritvāna maṇḍapaṃ.

    ‘‘నానారతనపజ్జోతం, ససఙ్ఘం భోజయిం తహిం;

    ‘‘Nānāratanapajjotaṃ, sasaṅghaṃ bhojayiṃ tahiṃ;

    భోజయిత్వాన సత్తాహం, నానగ్గరసభోజనం.

    Bhojayitvāna sattāhaṃ, nānaggarasabhojanaṃ.

    ‘‘నానాచిత్తేహి పుప్ఫేహి, పూజయిత్వా ససావకం;

    ‘‘Nānācittehi pupphehi, pūjayitvā sasāvakaṃ;

    నిపచ్చ పాదమూలమ్హి, తం ఠాన పత్థయిం అహం.

    Nipacca pādamūlamhi, taṃ ṭhāna patthayiṃ ahaṃ.

    ‘‘తదా మునివరో ఆహ, కరుణేకరసాసయో;

    ‘‘Tadā munivaro āha, karuṇekarasāsayo;

    పస్సథేతం దిజవరం, పదుమాననలోచనం.

    Passathetaṃ dijavaraṃ, padumānanalocanaṃ.

    ‘‘పీతిపామోజ్జబహులం , సముగ్గతతనూరుహం;

    ‘‘Pītipāmojjabahulaṃ , samuggatatanūruhaṃ;

    హాసమ్హితవిసాలక్ఖం, మమ సాసనలాలసం.

    Hāsamhitavisālakkhaṃ, mama sāsanalālasaṃ.

    ‘‘పతితం పాదమూలే మే, ఏకావత్థసుమానసం;

    ‘‘Patitaṃ pādamūle me, ekāvatthasumānasaṃ;

    ఏస పత్థేతి తం ఠానం, విచిత్తకథికత్తనం.

    Esa pattheti taṃ ṭhānaṃ, vicittakathikattanaṃ.

    ‘‘సతసహస్సితో కప్పే, ఓక్కాకకులసమ్భవో;

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    గోతమో నామ గోత్తేన, సత్థా లోకే భవిస్సతి.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘తస్స ధమ్మేసు దాయాదో, ఓరసో ధమ్మనిమ్మితో;

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;

    కుమారకస్సపో నామ, హేస్సతి సత్థు సావకో.

    Kumārakassapo nāma, hessati satthu sāvako.

    ‘‘విచిత్తపుప్ఫదుస్సానం, రతనానఞ్చ వాహసా;

    ‘‘Vicittapupphadussānaṃ, ratanānañca vāhasā;

    విచిత్తకథికానం సో, అగ్గతం పాపుణిస్సతి.

    Vicittakathikānaṃ so, aggataṃ pāpuṇissati.

    ‘‘తేన కమ్మేన సుకతేన, చేతనాపణిధీహి చ;

    ‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    జహిత్వా మానుసం దేహం, తావతింసమగచ్ఛహం.

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘పరిబ్భమం భవాభవే, రఙ్గమజ్ఝే యథా నటో;

    ‘‘Paribbhamaṃ bhavābhave, raṅgamajjhe yathā naṭo;

    సాఖమిగత్రజో హుత్వా, మిగియా కుచ్ఛిమోక్కమిం.

    Sākhamigatrajo hutvā, migiyā kucchimokkamiṃ.

    ‘‘తదా మయి కుచ్ఛిగతే, వజ్ఝవారో ఉపట్ఠితో;

    ‘‘Tadā mayi kucchigate, vajjhavāro upaṭṭhito;

    సాఖేన చత్తా మే మాతా, నిగ్రోధం సరణం గతా.

    Sākhena cattā me mātā, nigrodhaṃ saraṇaṃ gatā.

    ‘‘తేన సా మిగరాజేన, మరణా పరిమోచితా;

    ‘‘Tena sā migarājena, maraṇā parimocitā;

    పరిచ్చజిత్వా సపాణం, మమేవం ఓవదీ తదా.

    Pariccajitvā sapāṇaṃ, mamevaṃ ovadī tadā.

    ‘‘నిగ్రోధమేవ సేవేయ్య, న సాఖముపసంవసే;

    ‘‘Nigrodhameva seveyya, na sākhamupasaṃvase;

    నిగ్రోధస్మిం మతం సేయ్యో, యఞ్చే సాఖమ్హి జీవితం.

    Nigrodhasmiṃ mataṃ seyyo, yañce sākhamhi jīvitaṃ.

    ‘‘తేనానుసిట్ఠా మిగయూథపేన, అహఞ్చ మాతా చ తథేతరే చ;

    ‘‘Tenānusiṭṭhā migayūthapena, ahañca mātā ca tathetare ca;

    ఆగమ్మ రమ్మం తుసితాధివాసం, గతా పవాసం సఘరం యథేవ.

    Āgamma rammaṃ tusitādhivāsaṃ, gatā pavāsaṃ sagharaṃ yatheva.

    ‘‘పునో కస్సపవీరస్స, అత్థమేన్తమ్హి సాసనే;

    ‘‘Puno kassapavīrassa, atthamentamhi sāsane;

    ఆరుయ్హ సేలసిఖరం, యుఞ్జిత్వా జినసాసనం.

    Āruyha selasikharaṃ, yuñjitvā jinasāsanaṃ.

    ‘‘ఇదానాహం రాజగహే, జాతో సేట్ఠికులే అహుం;

    ‘‘Idānāhaṃ rājagahe, jāto seṭṭhikule ahuṃ;

    ఆపన్నసత్తా మే మాతా, పబ్బజి అనగారియం.

    Āpannasattā me mātā, pabbaji anagāriyaṃ.

    ‘‘సగబ్భం తం విదిత్వాన, దేవదత్తముపానయుం;

    ‘‘Sagabbhaṃ taṃ viditvāna, devadattamupānayuṃ;

    సో అవోచ వినాసేథ, పాపికం భిక్ఖునిం ఇమం.

    So avoca vināsetha, pāpikaṃ bhikkhuniṃ imaṃ.

    ‘‘ఇదానిపి మునిన్దేన, జినేన అనుకమ్పితా;

    ‘‘Idānipi munindena, jinena anukampitā;

    సుఖినీ అజనీ మయ్హం, మాతా భిక్ఖునుపస్సయే.

    Sukhinī ajanī mayhaṃ, mātā bhikkhunupassaye.

    ‘‘తం విదిత్వా మహీపాలో, కోసలో మం అపోసయి;

    ‘‘Taṃ viditvā mahīpālo, kosalo maṃ aposayi;

    కుమారపరిహానేన, నామేనాహఞ్చ కస్సపో.

    Kumāraparihānena, nāmenāhañca kassapo.

    ‘‘మహాకస్సపమాగమ్మ, అహం కుమారకస్సపో;

    ‘‘Mahākassapamāgamma, ahaṃ kumārakassapo;

    వమ్మికసదిసం కాయం, సుత్వా బుద్ధేన దేసితం.

    Vammikasadisaṃ kāyaṃ, sutvā buddhena desitaṃ.

    ‘‘తతో చిత్తం విముచ్చి మే, అనుపాదాయ సబ్బసో;

    ‘‘Tato cittaṃ vimucci me, anupādāya sabbaso;

    పాయాసిం దమయిత్వాహం, ఏతదగ్గమపాపుణిం.

    Pāyāsiṃ damayitvāhaṃ, etadaggamapāpuṇiṃ.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా చిత్తకథికభావేన సత్థారా ఏతదగ్గే ఠపితో అత్తనో పటిపత్తిం పచ్చవేక్ఖిత్వా రతనత్తయగుణవిభావనముఖేన అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో –

    Arahattaṃ pana patvā cittakathikabhāvena satthārā etadagge ṭhapito attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā ratanattayaguṇavibhāvanamukhena aññaṃ byākaronto –

    ౨౦౧.

    201.

    ‘‘అహో బుద్ధా అహో ధమ్మా, అహో నో సత్థు సమ్పదా;

    ‘‘Aho buddhā aho dhammā, aho no satthu sampadā;

    యత్థ ఏతాదిసం ధమ్మం, సావకో సచ్ఛికాహితి.

    Yattha etādisaṃ dhammaṃ, sāvako sacchikāhiti.

    ౨౦౨.

    202.

    ‘‘అసఙ్ఖేయ్యేసు కప్పేసు, సక్కాయాధిగతా అహూ;

    ‘‘Asaṅkheyyesu kappesu, sakkāyādhigatā ahū;

    తేసమయం పచ్ఛిమకో, చరిమోయం సముస్సయో;

    Tesamayaṃ pacchimako, carimoyaṃ samussayo;

    జాతిమరణసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి. – గాథాద్వయం అభాసి;

    Jātimaraṇasaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;

    తత్థ అహోతి అచ్ఛరియత్థే నిపాతో. బుద్ధాతి సబ్బఞ్ఞుబుద్ధా, గారవవసేన బహువచనం, అహో అచ్ఛరియా సమ్బుద్ధాతి అత్థో. ధమ్మాతి పరియత్తిధమ్మేన సద్ధిం నవ లోకుత్తరధమ్మా. అహో నో సత్థు సమ్పదాతి అమ్హాకం సత్థు దసబలస్స అహో సమ్పత్తియో. యత్థాతి యస్మిం సత్థరి బ్రహ్మచరియవాసేన. ఏతాదిసం ధమ్మం, సావకో సచ్ఛికాహితీతి ఏతాదిసం ఏవరూపం సువిసుద్ధజ్ఝానాభిఞ్ఞాపరివారం అనవసేసకిలేసక్ఖయావహం సన్తం పణీతం అనుత్తరం ధమ్మం సావకోపి నామ సచ్ఛికరిస్సతి, తస్మా ఏవంవిధగుణవిసేసాధిగమహేతుభూతా అహో అచ్ఛరియా బుద్ధా భగవన్తో, అచ్ఛరియా ధమ్మగుణా, అచ్ఛరియా అమ్హాకం సత్థు సమ్పత్తియోతి రతనత్తయస్స గుణాధిముత్తిం పవేదేసీతి. ధమ్మసమ్పత్తికిత్తనేనేవ హి సఙ్ఘసుప్పటిపత్తి కిత్తితా హోతీతి.

    Tattha ahoti acchariyatthe nipāto. Buddhāti sabbaññubuddhā, gāravavasena bahuvacanaṃ, aho acchariyā sambuddhāti attho. Dhammāti pariyattidhammena saddhiṃ nava lokuttaradhammā. Aho no satthu sampadāti amhākaṃ satthu dasabalassa aho sampattiyo. Yatthāti yasmiṃ satthari brahmacariyavāsena. Etādisaṃ dhammaṃ, sāvako sacchikāhitīti etādisaṃ evarūpaṃ suvisuddhajjhānābhiññāparivāraṃ anavasesakilesakkhayāvahaṃ santaṃ paṇītaṃ anuttaraṃ dhammaṃ sāvakopi nāma sacchikarissati, tasmā evaṃvidhaguṇavisesādhigamahetubhūtā aho acchariyā buddhā bhagavanto, acchariyā dhammaguṇā, acchariyā amhākaṃ satthu sampattiyoti ratanattayassa guṇādhimuttiṃ pavedesīti. Dhammasampattikittaneneva hi saṅghasuppaṭipatti kittitā hotīti.

    ఏవం సాధారణవసేన దస్సితం ధమ్మస్స సచ్ఛికిరియం ఇదాని అత్తుపనాయికం కత్వా దస్సేన్తో ‘‘అసఙ్ఖేయ్యేసూ’’తి గాథమాహ. తత్థ అసఙ్ఖేయ్యేసూతి గణనపథం వీతివత్తేసు మహాకప్పేసు. సక్కాయాతి పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా. తే హి పరమత్థతో విజ్జమానధమ్మసమూహతాయ ‘‘సక్కాయా’’తి వుచ్చన్తి. అహూతి నివత్తనూపాయస్స అనధిగతత్తా అనపగతా అహేసుం. తేసమయం పచ్ఛిమకో చరిమోయం సముస్సయోతి యస్మా అయం సబ్బపచ్ఛిమకో, తతో ఏవ చరిమో, తస్మా జాతిమరణసహితో ఖన్ధాదిపటిపాటిసఞ్ఞితో సంసారో ఇదాని ఆయతిం పునబ్భవాభావతో పునబ్భవో నత్థి, అయమన్తిమా జాతీతి అత్థో.

    Evaṃ sādhāraṇavasena dassitaṃ dhammassa sacchikiriyaṃ idāni attupanāyikaṃ katvā dassento ‘‘asaṅkheyyesū’’ti gāthamāha. Tattha asaṅkheyyesūti gaṇanapathaṃ vītivattesu mahākappesu. Sakkāyāti pañcupādānakkhandhā. Te hi paramatthato vijjamānadhammasamūhatāya ‘‘sakkāyā’’ti vuccanti. Ahūti nivattanūpāyassa anadhigatattā anapagatā ahesuṃ. Tesamayaṃ pacchimako carimoyaṃ samussayoti yasmā ayaṃ sabbapacchimako, tato eva carimo, tasmā jātimaraṇasahito khandhādipaṭipāṭisaññito saṃsāro idāni āyatiṃ punabbhavābhāvato punabbhavo natthi, ayamantimā jātīti attho.

    కుమారకస్సపత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Kumārakassapattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧. కుమారకస్సపత్థేరగాథా • 1. Kumārakassapattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact