| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / उदान-अट्ठकथा • Udāna-aṭṭhakathā |
४. कुमारकसुत्तवण्णना
4. Kumārakasuttavaṇṇanā
४४. चतुत्थे कुमारकाति तरुणपुग्गला। ये सुभासितदुब्भासितस्स अत्थं जानन्ति, ते इध कुमारकाति अधिप्पेता। इमे हि सत्ता जातदिवसतो पट्ठाय याव पञ्चदसवस्सका, ताव ‘‘कुमारका, बाला’’ति च वुच्चन्ति, ततो परं वीसतिवस्सानि ‘‘युवानो’’ति। मच्छके बाधेन्तीति मग्गसमीपे एकस्मिं तळाके निदाघकाले उदके परिक्खीणे निन्नट्ठाने ठितं उदकं उस्सिञ्चित्वा खुद्दकमच्छे गण्हन्ति चेव हनन्ति च ‘‘पचित्वा खादिस्सामा’’ति। तेनुपसङ्कमीति मग्गतो थोकं तळाकं अतिक्कमित्वा ठितो, तस्मा ‘‘उपसङ्कमी’’ति वदति। कस्मा पन उपसङ्कमि? ते कुमारके अत्तनि विस्सासं जनेतुं उपसङ्कमि। भायथ वोति एत्थ वोति निपातमत्तं। दुक्खस्साति निस्सक्के सामिवचनं, दुक्खस्माति अत्थो। अप्पियं वो दुक्खन्ति ‘‘किं तुम्हाकं सरीरे उप्पज्जनकदुक्खं अप्पियं अनिट्ठ’’न्ति पुच्छति।
44. Catutthe kumārakāti taruṇapuggalā. Ye subhāsitadubbhāsitassa atthaṃ jānanti, te idha kumārakāti adhippetā. Ime hi sattā jātadivasato paṭṭhāya yāva pañcadasavassakā, tāva ‘‘kumārakā, bālā’’ti ca vuccanti, tato paraṃ vīsativassāni ‘‘yuvāno’’ti. Macchake bādhentīti maggasamīpe ekasmiṃ taḷāke nidāghakāle udake parikkhīṇe ninnaṭṭhāne ṭhitaṃ udakaṃ ussiñcitvā khuddakamacche gaṇhanti ceva hananti ca ‘‘pacitvā khādissāmā’’ti. Tenupasaṅkamīti maggato thokaṃ taḷākaṃ atikkamitvā ṭhito, tasmā ‘‘upasaṅkamī’’ti vadati. Kasmā pana upasaṅkami? Te kumārake attani vissāsaṃ janetuṃ upasaṅkami. Bhāyatha voti ettha voti nipātamattaṃ. Dukkhassāti nissakke sāmivacanaṃ, dukkhasmāti attho. Appiyaṃ vo dukkhanti ‘‘kiṃ tumhākaṃ sarīre uppajjanakadukkhaṃ appiyaṃ aniṭṭha’’nti pucchati.
एतमत्थं विदित्वाति इमे सत्ता अत्तनो दुक्खं अनिच्छन्ता एव हुत्वा दुक्खहेतुं पटिपज्जन्ता अत्तनो तं इच्छन्ता एव नाम होन्तीति एतमत्थं सब्बाकारतो विदित्वा। इमं उदानन्ति इमं पापकिरियाय निसेधनं आदीनवविभावनञ्च उदानं उदानेसि।
Etamatthaṃ viditvāti ime sattā attano dukkhaṃ anicchantā eva hutvā dukkhahetuṃ paṭipajjantā attano taṃ icchantā eva nāma hontīti etamatthaṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti imaṃ pāpakiriyāya nisedhanaṃ ādīnavavibhāvanañca udānaṃ udānesi.
तस्सत्थो – यदि तुम्हाकं सकलमापायिकं, सुगतियञ्च अप्पायुकतामनुस्सदोभग्गियादिभेदं दुक्खं अप्पियं अनिट्ठं, यदि तुम्हे ततो भायथ, आवि वा परेसं पाकटभाववसेन अप्पटिच्छन्नं कत्वा कायेन वा वाचाय वा पाणातिपातादिप्पभेदं यदि वा रहो अपाकटभाववसेन पटिच्छन्नं कत्वा मनोद्वारे एव अभिज्झादिप्पभेदं अणुमत्तम्पि पापकं लामकधम्मं माकत्थ मा करित्थ, अथ पन तं पापकम्मं एतरहि करोथ, आयतिं वा करिस्सथ, निरयादीसु चतूसु अपायेसु मनुस्सेसु च तस्स फलभूतं दुक्खं इतो वा एत्तो वा पलायन्ते अम्हे नानुबन्धिस्सतीति अधिप्पायेन उपेच्च अपेच्च पलायतम्पि तुम्हाकं ततो मुत्ति मोक्खो नत्थि। गतिकालादिपच्चयन्तरसमवाये विपच्चिस्सतियेवाति दस्सेति। ‘‘पलायने’’तिपि पठन्ति, वुत्तनयेन यत्थ कत्थचि गमने पक्कमने सतीति अत्थो। अयञ्च अत्थो ‘‘न अन्तलिक्खे न समुद्दमज्झे…पे॰… पापकम्मा’’ति (ध॰ प॰ १२७; मि॰ प॰ ४.२.४) इमाय गाथाय दीपेतब्बो।
Tassattho – yadi tumhākaṃ sakalamāpāyikaṃ, sugatiyañca appāyukatāmanussadobhaggiyādibhedaṃ dukkhaṃ appiyaṃ aniṭṭhaṃ, yadi tumhe tato bhāyatha, āvi vā paresaṃ pākaṭabhāvavasena appaṭicchannaṃ katvā kāyena vā vācāya vā pāṇātipātādippabhedaṃ yadi vā raho apākaṭabhāvavasena paṭicchannaṃ katvā manodvāre eva abhijjhādippabhedaṃ aṇumattampi pāpakaṃ lāmakadhammaṃ mākattha mā karittha, atha pana taṃ pāpakammaṃ etarahi karotha, āyatiṃ vā karissatha, nirayādīsu catūsu apāyesu manussesu ca tassa phalabhūtaṃ dukkhaṃ ito vā etto vā palāyante amhe nānubandhissatīti adhippāyena upecca apecca palāyatampi tumhākaṃ tato mutti mokkho natthi. Gatikālādipaccayantarasamavāye vipaccissatiyevāti dasseti. ‘‘Palāyane’’tipi paṭhanti, vuttanayena yattha katthaci gamane pakkamane satīti attho. Ayañca attho ‘‘na antalikkhe na samuddamajjhe…pe… pāpakammā’’ti (dha. pa. 127; mi. pa. 4.2.4) imāya gāthāya dīpetabbo.
चतुत्थसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / उदानपाळि • Udānapāḷi / ४. कुमारकसुत्तं • 4. Kumārakasuttaṃ
