Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఖుద్దకపాఠ-అట్ఠకథా • Khuddakapāṭha-aṭṭhakathā |
౪. కుమారపఞ్హవణ్ణనా
4. Kumārapañhavaṇṇanā
అట్ఠుప్పత్తి
Aṭṭhuppatti
ఇదాని ఏకం నామ కిన్తి ఏవమాదీనం కుమారపఞ్హానం అత్థవణ్ణనాక్కమో అనుప్పత్తో. తేసం అట్ఠుప్పత్తిం ఇధ నిక్ఖేపప్పయోజనఞ్చ వత్వా వణ్ణనం కరిస్సామ –
Idāni ekaṃ nāma kinti evamādīnaṃ kumārapañhānaṃ atthavaṇṇanākkamo anuppatto. Tesaṃ aṭṭhuppattiṃ idha nikkhepappayojanañca vatvā vaṇṇanaṃ karissāma –
అట్ఠుప్పత్తి తావ నేసం సోపాకో నామ భగవతో మహాసావకో అహోసి. తేనాయస్మతా జాతియా సత్తవస్సేనేవ అఞ్ఞా ఆరాధితా, తస్స భగవా పఞ్హబ్యాకరణేన ఉపసమ్పదం అనుఞ్ఞాతుకామో అత్తనా అధిప్పేతత్థానం పఞ్హానం బ్యాకరణసమత్థతం పస్సన్తో ‘‘ఏకం నామ కి’’న్తి ఏవమాదినా పఞ్హే పుచ్ఛి. సో బ్యాకాసి. తేన చ బ్యాకరణేన భగవతో చిత్తం ఆరాధేసి. సావ తస్సాయస్మతో ఉపసమ్పదా అహోసి.
Aṭṭhuppatti tāva nesaṃ sopāko nāma bhagavato mahāsāvako ahosi. Tenāyasmatā jātiyā sattavasseneva aññā ārādhitā, tassa bhagavā pañhabyākaraṇena upasampadaṃ anuññātukāmo attanā adhippetatthānaṃ pañhānaṃ byākaraṇasamatthataṃ passanto ‘‘ekaṃ nāma ki’’nti evamādinā pañhe pucchi. So byākāsi. Tena ca byākaraṇena bhagavato cittaṃ ārādhesi. Sāva tassāyasmato upasampadā ahosi.
అయం తేసం అట్ఠుప్పత్తి.
Ayaṃ tesaṃ aṭṭhuppatti.
నిక్ఖేపప్పయోజనం
Nikkhepappayojanaṃ
యస్మా పన సరణగమనేహి బుద్ధధమ్మసఙ్ఘానుస్సతివసేన చిత్తభావనా, సిక్ఖాపదేహి సీలభావనా, ద్వత్తింసాకారేన చ కాయభావనా పకాసితా, తస్మా ఇదాని నానప్పకారతో పఞ్ఞాభావనాముఖదస్సనత్థం ఇమే పఞ్హబ్యాకరణా ఇధ నిక్ఖిత్తా. యస్మా వా సీలపదట్ఠానో సమాధి, సమాధిపదట్ఠానా చ పఞ్ఞా; యథాహ – ‘‘సీలే పతిట్ఠాయ నరో సపఞ్ఞో, చిత్తం పఞ్ఞఞ్చ భావయ’’న్తి (సం॰ ని॰ ౧.౨౩, ౧౯౨), తస్మా సిక్ఖాపదేహి సీలం ద్వత్తింసాకారేన తంగోచరం సమాధిఞ్చ దస్సేత్వా సమాహితచిత్తస్స నానాధమ్మపరిక్ఖారాయ పఞ్ఞాయ పభేదదస్సనత్థం ఇధ నిక్ఖిత్తాతిపి విఞ్ఞాతబ్బా.
Yasmā pana saraṇagamanehi buddhadhammasaṅghānussativasena cittabhāvanā, sikkhāpadehi sīlabhāvanā, dvattiṃsākārena ca kāyabhāvanā pakāsitā, tasmā idāni nānappakārato paññābhāvanāmukhadassanatthaṃ ime pañhabyākaraṇā idha nikkhittā. Yasmā vā sīlapadaṭṭhāno samādhi, samādhipadaṭṭhānā ca paññā; yathāha – ‘‘sīle patiṭṭhāya naro sapañño, cittaṃ paññañca bhāvaya’’nti (saṃ. ni. 1.23, 192), tasmā sikkhāpadehi sīlaṃ dvattiṃsākārena taṃgocaraṃ samādhiñca dassetvā samāhitacittassa nānādhammaparikkhārāya paññāya pabhedadassanatthaṃ idha nikkhittātipi viññātabbā.
ఇదం తేసం ఇధ నిక్ఖేపప్పయోజనం.
Idaṃ tesaṃ idha nikkhepappayojanaṃ.
పఞ్హవణ్ణనా
Pañhavaṇṇanā
ఏకం నామ కిన్తిపఞ్హవణ్ణనా
Ekaṃ nāma kintipañhavaṇṇanā
ఇదాని తేసం అత్థవణ్ణనా హోతి – ఏకం నామ కిన్తి భగవా యస్మిం ఏకధమ్మస్మిం భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో అనుపుబ్బేన దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి, యస్మిం చాయమాయస్మా నిబ్బిన్దమానో అనుపుబ్బేన దుక్ఖస్సన్తమకాసి, తం ధమ్మం సన్ధాయ పఞ్హం పుచ్ఛతి. ‘‘సబ్బే సత్తా ఆహారట్ఠితికా’’తి థేరో పుగ్గలాధిట్ఠానాయ దేసనాయ విస్సజ్జేతి. ‘‘కతమా చ, భిక్ఖవే, సమ్మాసతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు కాయే కాయానుపస్సీ విహరతీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౮) ఏవమాదీని చేత్థ సుత్తాని ఏవం విస్సజ్జనయుత్తిసమ్భవే సాధకాని. ఏత్థ యేనాహారేన సబ్బే సత్తా ‘‘ఆహారట్ఠితికా’’తి వుచ్చన్తి, సో ఆహారో తం వా నేసం ఆహారట్ఠితికత్తం ‘‘ఏకం నామ కి’’న్తి పుట్ఠేన థేరేన నిద్దిట్ఠన్తి వేదితబ్బం. తఞ్హి భగవతా ఇధ ఏకన్తి అధిప్పేతం, న తు సాసనే లోకే వా అఞ్ఞం ఏకం నామ నత్థీతి ఞాపేతుం వుత్తం. వుత్తఞ్హేతం భగవతా –
Idāni tesaṃ atthavaṇṇanā hoti – ekaṃ nāma kinti bhagavā yasmiṃ ekadhammasmiṃ bhikkhu sammā nibbindamāno anupubbena dukkhassantakaro hoti, yasmiṃ cāyamāyasmā nibbindamāno anupubbena dukkhassantamakāsi, taṃ dhammaṃ sandhāya pañhaṃ pucchati. ‘‘Sabbe sattā āhāraṭṭhitikā’’ti thero puggalādhiṭṭhānāya desanāya vissajjeti. ‘‘Katamā ca, bhikkhave, sammāsati? Idha, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharatī’’ti (saṃ. ni. 5.8) evamādīni cettha suttāni evaṃ vissajjanayuttisambhave sādhakāni. Ettha yenāhārena sabbe sattā ‘‘āhāraṭṭhitikā’’ti vuccanti, so āhāro taṃ vā nesaṃ āhāraṭṭhitikattaṃ ‘‘ekaṃ nāma ki’’nti puṭṭhena therena niddiṭṭhanti veditabbaṃ. Tañhi bhagavatā idha ekanti adhippetaṃ, na tu sāsane loke vā aññaṃ ekaṃ nāma natthīti ñāpetuṃ vuttaṃ. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘ఏకధమ్మే, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో సమ్మా విరజ్జమానో సమ్మా విముచ్చమానో సమ్మా పరియన్తదస్సావీ సమ్మత్తం అభిసమేచ్చ దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. కతమస్మిం ఏకధమ్మే? సబ్బే సత్తా ఆహారట్ఠితికా. ఇమస్మిం ఖో, భిక్ఖవే, ఏకధమ్మే భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. ‘ఏకో పఞ్హో ఏకో ఉద్దేసో ఏకం వేయ్యాకరణ’న్తి ఇతి యం తం వుత్తం, ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౭).
‘‘Ekadhamme, bhikkhave, bhikkhu sammā nibbindamāno sammā virajjamāno sammā vimuccamāno sammā pariyantadassāvī sammattaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamasmiṃ ekadhamme? Sabbe sattā āhāraṭṭhitikā. Imasmiṃ kho, bhikkhave, ekadhamme bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. ‘Eko pañho eko uddeso ekaṃ veyyākaraṇa’nti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti (a. ni. 10.27).
ఆహారట్ఠితికాతి చేత్థ యథా ‘‘అత్థి, భిక్ఖవే, సుభనిమిత్తం. తత్థ అయోనిసో మనసికారబహులీకారో, అయమాహారో అనుప్పన్నస్స వా కామచ్ఛన్దస్స ఉప్పాదాయా’’తి ఏవమాదీసు (సం॰ ని॰ ౫.౨౩౨) పచ్చయో ఆహారోతి వుచ్చతి, ఏవం పచ్చయం ఆహారసద్దేన గహేత్వా పచ్చయట్ఠితికా ‘‘ఆహారట్ఠితికా’’తి వుత్తా. చత్తారో పన ఆహారే సన్ధాయ – ‘‘ఆహారట్ఠితికా’’తి వుచ్చమానే ‘‘అసఞ్ఞసత్తా దేవా అహేతుకా అనాహారా అఫస్సకా అవేదనకా’’తి వచనతో (విభ॰ ౧౦౧౭) ‘‘సబ్బే’’తి వచనమయుత్తం భవేయ్య.
Āhāraṭṭhitikāti cettha yathā ‘‘atthi, bhikkhave, subhanimittaṃ. Tattha ayoniso manasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā kāmacchandassa uppādāyā’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 5.232) paccayo āhāroti vuccati, evaṃ paccayaṃ āhārasaddena gahetvā paccayaṭṭhitikā ‘‘āhāraṭṭhitikā’’ti vuttā. Cattāro pana āhāre sandhāya – ‘‘āhāraṭṭhitikā’’ti vuccamāne ‘‘asaññasattā devā ahetukā anāhārā aphassakā avedanakā’’ti vacanato (vibha. 1017) ‘‘sabbe’’ti vacanamayuttaṃ bhaveyya.
తత్థ సియా – ఏవమ్పి వుచ్చమానే ‘‘కతమే ధమ్మా సపచ్చయా? పఞ్చక్ఖన్ధా – రూపక్ఖన్ధో…పే॰… విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో’’తి (ధ॰ స॰ ౧౦౮౯) వచనతో ఖన్ధానంయేవ పచ్చయట్ఠితికత్తం యుత్తం, సత్తానన్తు అయుత్తమేవేతం వచనం భవేయ్యాతి. న ఖో పనేతం ఏవం దట్ఠబ్బం. కస్మా ? సత్తేసు ఖన్ధోపచారసిద్ధితో. సత్తేసు హి ఖన్ధోపచారో సిద్ధో. కస్మా? ఖన్ధే ఉపాదాయ పఞ్ఞాపేతబ్బతో. కథం? గేహే గామోపచారో వియ. సేయ్యథాపి హి గేహాని ఉపాదాయ పఞ్ఞాపేతబ్బత్తా గామస్స ఏకస్మిమ్పి ద్వీసు తీసుపి వా గేహేసు దడ్ఢేసు ‘‘గామో దడ్ఢో’’తి ఏవం గేహే గామోపచారో సిద్ధో, ఏవమేవ ఖన్ధేసు పచ్చయట్ఠేన ఆహారట్ఠితికేసు ‘‘సత్తా ఆహారట్ఠితికా’’తి అయం ఉపచారో సిద్ధోతి వేదితబ్బో. పరమత్థతో చ ఖన్ధేసు జాయమానేసు జీయమానేసు మీయమానేసు చ ‘‘ఖణే ఖణే త్వం భిక్ఖు జాయసే చ జీయసే చ మీయసే చా’’తి వదతా భగవతా తేసు సత్తేసు ఖన్ధోపచారో సిద్ధోతి దస్సితో ఏవాతి వేదితబ్బో. యతో యేన పచ్చయాఖ్యేన ఆహారేన సబ్బే సత్తా తిట్ఠన్తి, సో ఆహారో తం వా నేసం ఆహారట్ఠితికత్తం ఏకన్తి వేదితబ్బం. ఆహారో హి ఆహారట్ఠితికత్తం వా అనిచ్చతాకారణతో నిబ్బిదాట్ఠానం హోతి. అథ తేసు సబ్బసత్తసఞ్ఞితేసు సఙ్ఖారేసు అనిచ్చతాదస్సనేన నిబ్బిన్దమానో అనుపుబ్బేన దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి, పరమత్థవిసుద్ధిం పాపుణాతి. యథాహ –
Tattha siyā – evampi vuccamāne ‘‘katame dhammā sapaccayā? Pañcakkhandhā – rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho’’ti (dha. sa. 1089) vacanato khandhānaṃyeva paccayaṭṭhitikattaṃ yuttaṃ, sattānantu ayuttamevetaṃ vacanaṃ bhaveyyāti. Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ. Kasmā ? Sattesu khandhopacārasiddhito. Sattesu hi khandhopacāro siddho. Kasmā? Khandhe upādāya paññāpetabbato. Kathaṃ? Gehe gāmopacāro viya. Seyyathāpi hi gehāni upādāya paññāpetabbattā gāmassa ekasmimpi dvīsu tīsupi vā gehesu daḍḍhesu ‘‘gāmo daḍḍho’’ti evaṃ gehe gāmopacāro siddho, evameva khandhesu paccayaṭṭhena āhāraṭṭhitikesu ‘‘sattā āhāraṭṭhitikā’’ti ayaṃ upacāro siddhoti veditabbo. Paramatthato ca khandhesu jāyamānesu jīyamānesu mīyamānesu ca ‘‘khaṇe khaṇe tvaṃ bhikkhu jāyase ca jīyase ca mīyase cā’’ti vadatā bhagavatā tesu sattesu khandhopacāro siddhoti dassito evāti veditabbo. Yato yena paccayākhyena āhārena sabbe sattā tiṭṭhanti, so āhāro taṃ vā nesaṃ āhāraṭṭhitikattaṃ ekanti veditabbaṃ. Āhāro hi āhāraṭṭhitikattaṃ vā aniccatākāraṇato nibbidāṭṭhānaṃ hoti. Atha tesu sabbasattasaññitesu saṅkhāresu aniccatādassanena nibbindamāno anupubbena dukkhassantakaro hoti, paramatthavisuddhiṃ pāpuṇāti. Yathāha –
‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చాతి, యదా పఞ్ఞాయ పస్సతి;
‘‘Sabbe saṅkhārā aniccāti, yadā paññāya passati;
అథ నిబ్బిన్దతి దుక్ఖే, ఏస మగ్గో విసుద్ధియా’’తి. (ధ॰ ప॰ ౨౭౭);
Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyā’’ti. (dha. pa. 277);
ఏత్థ చ ‘‘ఏకం నామ కి’’న్తి చ ‘‘కిహా’’తి చ దువిధో పాఠో, తత్థ సీహళానం కిహాతి పాఠో. తే హి ‘‘కి’’న్తి వత్తబ్బే ‘‘కిహా’’తి వదన్తి. కేచి భణన్తి ‘‘హ-ఇతి నిపాతో, థేరియానమ్పి అయమేవ పాఠో’’తి ఉభయథాపి పన ఏకోవ అత్థో. యథా రుచ్చతి, తథా పఠితబ్బం. యథా పన ‘‘సుఖేన ఫుట్ఠో అథ వా దుఖేన (ధ॰ ప॰ ౮౩), దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదేతీ’’తి ఏవమాదీసు కత్థచి దుఖన్తి చ కత్థచి దుక్ఖన్తి చ వుచ్చతి, ఏవం కత్థచి ఏకన్తి, కత్థచి ఏక్కన్తి వుచ్చతి. ఇధ పన ఏకం నామాతి అయమేవ పాఠో.
Ettha ca ‘‘ekaṃ nāma ki’’nti ca ‘‘kihā’’ti ca duvidho pāṭho, tattha sīhaḷānaṃ kihāti pāṭho. Te hi ‘‘ki’’nti vattabbe ‘‘kihā’’ti vadanti. Keci bhaṇanti ‘‘ha-iti nipāto, theriyānampi ayameva pāṭho’’ti ubhayathāpi pana ekova attho. Yathā ruccati, tathā paṭhitabbaṃ. Yathā pana ‘‘sukhena phuṭṭho atha vā dukhena (dha. pa. 83), dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetī’’ti evamādīsu katthaci dukhanti ca katthaci dukkhanti ca vuccati, evaṃ katthaci ekanti, katthaci ekkanti vuccati. Idha pana ekaṃ nāmāti ayameva pāṭho.
ద్వే నామ కిన్తిపఞ్హవణ్ణనా
Dve nāma kintipañhavaṇṇanā
ఏవం ఇమినా పఞ్హబ్యాకరణేన ఆరద్ధచిత్తో సత్థా పురిమనయేనేవ ఉత్తరిం పఞ్హం పుచ్ఛతి ద్వే నామ కిన్తి? థేరో ద్వేతి పచ్చనుభాసిత్వా ‘‘నామఞ్చ రూపఞ్చా’’తి ధమ్మాధిట్ఠానాయ దేసనాయ విస్సజ్జేతి. తత్థ ఆరమ్మణాభిముఖం నమనతో, చిత్తస్స చ నతిహేతుతో సబ్బమ్పి అరూపం ‘‘నామ’’న్తి వుచ్చతి. ఇధ పన నిబ్బిదాహేతుత్తా సాసవధమ్మమేవ అధిప్పేతం రుప్పనట్ఠేన చత్తారో చ మహాభూతా, సబ్బఞ్చ తదుపాదాయ పవత్తమానం రూపం ‘‘రూప’’న్తి వుచ్చతి, తం సబ్బమ్పి ఇధాధిప్పేతం. అధిప్పాయవసేనేవ చేత్థ ‘‘ద్వే నామ నామఞ్చ రూపఞ్చా’’తి వుత్తం, న అఞ్ఞేసం ద్విన్నమభావతో. యథాహ –
Evaṃ iminā pañhabyākaraṇena āraddhacitto satthā purimanayeneva uttariṃ pañhaṃ pucchati dve nāma kinti? Thero dveti paccanubhāsitvā ‘‘nāmañca rūpañcā’’ti dhammādhiṭṭhānāya desanāya vissajjeti. Tattha ārammaṇābhimukhaṃ namanato, cittassa ca natihetuto sabbampi arūpaṃ ‘‘nāma’’nti vuccati. Idha pana nibbidāhetuttā sāsavadhammameva adhippetaṃ ruppanaṭṭhena cattāro ca mahābhūtā, sabbañca tadupādāya pavattamānaṃ rūpaṃ ‘‘rūpa’’nti vuccati, taṃ sabbampi idhādhippetaṃ. Adhippāyavaseneva cettha ‘‘dve nāma nāmañca rūpañcā’’ti vuttaṃ, na aññesaṃ dvinnamabhāvato. Yathāha –
‘‘ద్వీసు , భిక్ఖవే, ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. కతమేసు ద్వీసు? నామే చ రూపే చ. ఇమేసు ఖో, భిక్ఖవే, ద్వీసు ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. ‘ద్వే పఞ్హా, ద్వే ఉద్దేసా, ద్వే వేయ్యాకరణానీ’తి ఇతి యం తం వుత్తం, ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౭).
‘‘Dvīsu , bhikkhave, dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. Katamesu dvīsu? Nāme ca rūpe ca. Imesu kho, bhikkhave, dvīsu dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. ‘Dve pañhā, dve uddesā, dve veyyākaraṇānī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti (a. ni. 10.27).
ఏత్థ చ నామరూపమత్తదస్సనేన అత్తదిట్ఠిం పహాయ అనత్తానుపస్సనాముఖేనేవ నిబ్బిన్దమానో అనుపుబ్బేన దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి, పరమత్థవిసుద్ధిం పాపుణాతీతి వేదితబ్బో. యథాహ –
Ettha ca nāmarūpamattadassanena attadiṭṭhiṃ pahāya anattānupassanāmukheneva nibbindamāno anupubbena dukkhassantakaro hoti, paramatthavisuddhiṃ pāpuṇātīti veditabbo. Yathāha –
‘‘సబ్బే ధమ్మా అనత్తాతి, యదా పఞ్ఞాయ పస్సతి;
‘‘Sabbe dhammā anattāti, yadā paññāya passati;
అథ నిబ్బిన్దతి దుక్ఖే, ఏస మగ్గో విసుద్ధియా’’తి. (ధ॰ ప॰ ౨౭౯);
Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyā’’ti. (dha. pa. 279);
తీణి నామ కిన్తిపఞ్హవణ్ణనా
Tīṇi nāma kintipañhavaṇṇanā
ఇదాని ఇమినాపి పఞ్హబ్యాకరణేన ఆరద్ధచిత్తో సత్థా పురిమనయేనేవ ఉత్తరిం పఞ్హం పుచ్ఛతి తీణి నామ కిన్తి? థేరో తీణీతి పచ్చనుభాసిత్వా పున బ్యాకరితబ్బస్స అత్థస్స లిఙ్గానురూపం సఙ్ఖ్యం దస్సేన్తో ‘‘తిస్సో వేదనా’’తి విస్సజ్జేతి. అథ వా ‘‘యా భగవతా ‘తిస్సో వేదనా’తి వుత్తా, ఇమాసమత్థమహం తీణీతి పచ్చేమీ’’తి దస్సేన్తో ఆహాతి ఏవమ్పేత్థ అత్థో వేదితబ్బో. అనేకముఖా హి దేసనా పటిసమ్భిదాపభేదేన దేసనావిలాసప్పత్తానం. కేచి పనాహు ‘‘తీణీతి అధికపదమిద’’న్తి. పురిమనయేనేవ చేత్థ ‘‘తిస్సో వేదనా’’తి వుత్తం, న అఞ్ఞేసం తిణ్ణమభావతో. యథాహ –
Idāni imināpi pañhabyākaraṇena āraddhacitto satthā purimanayeneva uttariṃ pañhaṃ pucchati tīṇi nāma kinti? Thero tīṇīti paccanubhāsitvā puna byākaritabbassa atthassa liṅgānurūpaṃ saṅkhyaṃ dassento ‘‘tisso vedanā’’ti vissajjeti. Atha vā ‘‘yā bhagavatā ‘tisso vedanā’ti vuttā, imāsamatthamahaṃ tīṇīti paccemī’’ti dassento āhāti evampettha attho veditabbo. Anekamukhā hi desanā paṭisambhidāpabhedena desanāvilāsappattānaṃ. Keci panāhu ‘‘tīṇīti adhikapadamida’’nti. Purimanayeneva cettha ‘‘tisso vedanā’’ti vuttaṃ, na aññesaṃ tiṇṇamabhāvato. Yathāha –
‘‘తీసు, భిక్ఖవే, ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. కతమేసు తీసు? తీసు వేదనాసు. ఇమేసు ఖో, భిక్ఖవే, తీసు ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. ‘తయో పఞ్హా, తయో ఉద్దేసా, తీణి వేయ్యాకరణానీ’తి ఇతి యం తం వుత్తం , ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౭).
‘‘Tīsu, bhikkhave, dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. Katamesu tīsu? Tīsu vedanāsu. Imesu kho, bhikkhave, tīsu dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. ‘Tayo pañhā, tayo uddesā, tīṇi veyyākaraṇānī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ , idametaṃ paṭicca vutta’’nti (a. ni. 10.27).
ఏత్థ చ ‘‘యంకిఞ్చి వేదయితం, సబ్బం తం దుక్ఖస్మిన్తి వదామీ’’తి (సం॰ ని॰ ౪.౨౫౯) వుత్తసుత్తానుసారేన వా. –
Ettha ca ‘‘yaṃkiñci vedayitaṃ, sabbaṃ taṃ dukkhasminti vadāmī’’ti (saṃ. ni. 4.259) vuttasuttānusārena vā. –
‘‘యో సుఖం దుక్ఖతో అద్ద, దుక్ఖమద్దక్ఖి సల్లతో;
‘‘Yo sukhaṃ dukkhato adda, dukkhamaddakkhi sallato;
అదుక్ఖమసుఖం సన్తం, అద్దక్ఖి నం అనిచ్చతో’’తి. (ఇతివు॰ ౫౩) –
Adukkhamasukhaṃ santaṃ, addakkhi naṃ aniccato’’ti. (itivu. 53) –
ఏవం దుక్ఖదుక్ఖతావిపరిణామదుక్ఖతాసఙ్ఖారదుక్ఖతానుసారేన వా తిస్సన్నం వేదనానం దుక్ఖభావదస్సనేన సుఖసఞ్ఞం పహాయ దుక్ఖానుపస్సనాముఖేన నిబ్బిన్దమానో అనుపుబ్బేన దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి, పరమత్థవిసుద్ధిం పాపుణాతీతి వేదితబ్బో. యథాహ –
Evaṃ dukkhadukkhatāvipariṇāmadukkhatāsaṅkhāradukkhatānusārena vā tissannaṃ vedanānaṃ dukkhabhāvadassanena sukhasaññaṃ pahāya dukkhānupassanāmukhena nibbindamāno anupubbena dukkhassantakaro hoti, paramatthavisuddhiṃ pāpuṇātīti veditabbo. Yathāha –
‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖాతి, యదా పఞ్ఞాయ పస్సతి;
‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhāti, yadā paññāya passati;
అథ నిబ్బిన్దతి దుక్ఖే, ఏస మగ్గో విసుద్ధియా’’తి. (ధ॰ ప॰ ౨౭౮);
Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyā’’ti. (dha. pa. 278);
చత్తారి నామ కిన్తిపఞ్హవణ్ణనా
Cattāri nāma kintipañhavaṇṇanā
ఏవం ఇమినాపి పఞ్హబ్యాకరణేన ఆరద్ధచిత్తో సత్థా పురిమనయేనేవ ఉత్తరిం పఞ్హం పుచ్ఛతి చత్తారి నామ కిన్తి? తత్థ ఇమస్స పఞ్హస్స బ్యాకరణపక్ఖే కత్థచి పురిమనయేనేవ చత్తారో ఆహారా అధిప్పేతా. యథాహ –
Evaṃ imināpi pañhabyākaraṇena āraddhacitto satthā purimanayeneva uttariṃ pañhaṃ pucchati cattāri nāma kinti? Tattha imassa pañhassa byākaraṇapakkhe katthaci purimanayeneva cattāro āhārā adhippetā. Yathāha –
‘‘చతూసు , భిక్ఖవే, ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. కతమేసు చతూసు? చతూసు ఆహారేసు. ఇమేసు ఖో, భిక్ఖవే, చతూసు ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. ‘చత్తారో పఞ్హా చత్తారో ఉద్దేసా చత్తారి వేయ్యాకరణానీ’తి ఇతి యం తం వుత్తం, ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౭).
‘‘Catūsu , bhikkhave, dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. Katamesu catūsu? Catūsu āhāresu. Imesu kho, bhikkhave, catūsu dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. ‘Cattāro pañhā cattāro uddesā cattāri veyyākaraṇānī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti (a. ni. 10.27).
కత్థచి యేసు సుభావితచిత్తో అనుపుబ్బేన దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి, తాని చత్తారి సతిపట్ఠానాని. యథాహ కజఙ్గలా భిక్ఖునీ –
Katthaci yesu subhāvitacitto anupubbena dukkhassantakaro hoti, tāni cattāri satipaṭṭhānāni. Yathāha kajaṅgalā bhikkhunī –
‘‘చతూసు, ఆవుసో, ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా సుభావితచిత్తో సమ్మా పరియన్తదస్సావీ సమ్మత్తం అభిసమేచ్చ దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. కతమేసు చతూసు? చతూసు సతిపట్ఠానేసు. ఇమేసు ఖో, ఆవుసో, చతూసు ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా సుభావితచిత్తో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. ‘చత్తారో పఞ్హా చత్తారో ఉద్దేసా చత్తారి వేయ్యాకరణానీ’తి ఇతి యం తం వుత్తం భగవతా, ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౮).
‘‘Catūsu, āvuso, dhammesu bhikkhu sammā subhāvitacitto sammā pariyantadassāvī sammattaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamesu catūsu? Catūsu satipaṭṭhānesu. Imesu kho, āvuso, catūsu dhammesu bhikkhu sammā subhāvitacitto…pe… dukkhassantakaro hoti. ‘Cattāro pañhā cattāro uddesā cattāri veyyākaraṇānī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā, idametaṃ paṭicca vutta’’nti (a. ni. 10.28).
ఇధ పన యేసం చతున్నం అనుబోధప్పటివేధతో భవతణ్హాఛేదో హోతి, యస్మా తాని చత్తారి అరియసచ్చాని అధిప్పేతాని. యస్మా వా ఇమినా పరియాయేన బ్యాకతం సుబ్యాకతమేవ హోతి, తస్మా థేరో చత్తారీతి పచ్చనుభాసిత్వా ‘‘అరియసచ్చానీ’’తి విస్సజ్జేతి. తత్థ చత్తారీతి గణనపరిచ్ఛేదో. అరియసచ్చానీతి అరియాని సచ్చాని, అవితథాని అవిసంవాదకానీతి అత్థో. యథాహ –
Idha pana yesaṃ catunnaṃ anubodhappaṭivedhato bhavataṇhāchedo hoti, yasmā tāni cattāri ariyasaccāni adhippetāni. Yasmā vā iminā pariyāyena byākataṃ subyākatameva hoti, tasmā thero cattārīti paccanubhāsitvā ‘‘ariyasaccānī’’ti vissajjeti. Tattha cattārīti gaṇanaparicchedo. Ariyasaccānīti ariyāni saccāni, avitathāni avisaṃvādakānīti attho. Yathāha –
‘‘ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, చత్తారి అరియసచ్చాని తథాని అవితథాని అనఞ్ఞథాని, తస్మా అరియసచ్చానీతి వుచ్చన్తీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౧౦౯౭).
‘‘Imāni kho, bhikkhave, cattāri ariyasaccāni tathāni avitathāni anaññathāni, tasmā ariyasaccānīti vuccantī’’ti (saṃ. ni. 5.1097).
యస్మా వా సదేవకేన లోకేన అరణీయతో అభిగమనీయతోతి వుత్తం హోతి, వాయమితబ్బట్ఠానసఞ్ఞితే అయే వా ఇరియనతో, అనయే వా న ఇరియనతో, సత్తతింసబోధిపక్ఖియఅరియధమ్మసమాయోగతో వా అరియసమ్మతా బుద్ధపచ్చేకబుద్ధబుద్ధసావకా ఏతాని పటివిజ్ఝన్తి, తస్మాపి ‘‘అరియసచ్చానీ’’తి వుచ్చన్తి. యథాహ –
Yasmā vā sadevakena lokena araṇīyato abhigamanīyatoti vuttaṃ hoti, vāyamitabbaṭṭhānasaññite aye vā iriyanato, anaye vā na iriyanato, sattatiṃsabodhipakkhiyaariyadhammasamāyogato vā ariyasammatā buddhapaccekabuddhabuddhasāvakā etāni paṭivijjhanti, tasmāpi ‘‘ariyasaccānī’’ti vuccanti. Yathāha –
‘‘చత్తారిమాని , భిక్ఖవే, అరియసచ్చాని…పే॰… ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, చత్తారి అరియసచ్చాని, అరియా ఇమాని పటివిజ్ఝన్తి, తస్మా అరియసచ్చానీతి వుచ్చన్తీ’’తి.
‘‘Cattārimāni , bhikkhave, ariyasaccāni…pe… imāni kho, bhikkhave, cattāri ariyasaccāni, ariyā imāni paṭivijjhanti, tasmā ariyasaccānīti vuccantī’’ti.
అపిచ అరియస్స భగవతో సచ్చానీతిపి అరియసచ్చాని. యథాహ –
Apica ariyassa bhagavato saccānītipi ariyasaccāni. Yathāha –
‘‘సదేవకే, భిక్ఖవే…పే॰… సదేవమనుస్సాయ తథాగతో అరియో, తస్మా అరియసచ్చానీతి వుచ్చన్తీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౧౦౯౮).
‘‘Sadevake, bhikkhave…pe… sadevamanussāya tathāgato ariyo, tasmā ariyasaccānīti vuccantī’’ti (saṃ. ni. 5.1098).
అథ వా ఏతేసం అభిసమ్బుద్ధత్తా అరియభావసిద్ధితోపి అరియసచ్చాని. యథాహ –
Atha vā etesaṃ abhisambuddhattā ariyabhāvasiddhitopi ariyasaccāni. Yathāha –
‘‘ఇమేసం ఖో, భిక్ఖవే, చతున్నం అరియసచ్చానం యథాభూతం అభిసమ్బుద్ధత్తా తథాగతో అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధోతి వుచ్చతీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౧౦౯౩).
‘‘Imesaṃ kho, bhikkhave, catunnaṃ ariyasaccānaṃ yathābhūtaṃ abhisambuddhattā tathāgato arahaṃ sammāsambuddhoti vuccatī’’ti (saṃ. ni. 5.1093).
అయమేతేసం పదత్థో. ఏతేసం పన అరియసచ్చానం అనుబోధప్పటివేధతో భవతణ్హాఛేదో హోతి. యథాహ –
Ayametesaṃ padattho. Etesaṃ pana ariyasaccānaṃ anubodhappaṭivedhato bhavataṇhāchedo hoti. Yathāha –
‘‘తయిదం , భిక్ఖవే, దుక్ఖం అరియసచ్చం అనుబుద్ధం పటివిద్ధం…పే॰… దుక్ఖనిరోధగామినిపటిపదా అరియసచ్చం అనుబుద్ధం పటివిద్ధం, ఉచ్ఛిన్నా భవతణ్హా, ఖీణా భవనేత్తి, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౧౦౯౧).
‘‘Tayidaṃ , bhikkhave, dukkhaṃ ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ…pe… dukkhanirodhagāminipaṭipadā ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, ucchinnā bhavataṇhā, khīṇā bhavanetti, natthi dāni punabbhavo’’ti (saṃ. ni. 5.1091).
పఞ్చ నామ కిన్తిపఞ్హవణ్ణనా
Pañca nāma kintipañhavaṇṇanā
ఇమినాపి పఞ్హబ్యాకరణేన ఆరద్ధచిత్తో సత్థా పురిమనయేనేవ ఉత్తరిం పఞ్హం పుచ్ఛతి పఞ్చ నామ కిన్తి? థేరో పఞ్చాతి పచ్చనుభాసిత్వా ‘‘ఉపాదానక్ఖన్ధా’’తి విస్సజ్జేతి. తత్థ పఞ్చాతి గణనపరిచ్ఛేదో. ఉపాదానజనితా ఉపాదానజనకా వా ఖన్ధా ఉపాదానక్ఖన్ధా. యంకిఞ్చి రూపం, వేదనా, సఞ్ఞా, సఙ్ఖారా, విఞ్ఞాణఞ్చ సాసవా ఉపాదానియా, ఏతేసమేతం అధివచనం. పుబ్బనయేనేవ చేత్థ ‘‘పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా’’తి వుత్తం, న అఞ్ఞేసం పఞ్చన్నమభావతో. యథాహ –
Imināpi pañhabyākaraṇena āraddhacitto satthā purimanayeneva uttariṃ pañhaṃ pucchati pañca nāma kinti? Thero pañcāti paccanubhāsitvā ‘‘upādānakkhandhā’’ti vissajjeti. Tattha pañcāti gaṇanaparicchedo. Upādānajanitā upādānajanakā vā khandhā upādānakkhandhā. Yaṃkiñci rūpaṃ, vedanā, saññā, saṅkhārā, viññāṇañca sāsavā upādāniyā, etesametaṃ adhivacanaṃ. Pubbanayeneva cettha ‘‘pañcupādānakkhandhā’’ti vuttaṃ, na aññesaṃ pañcannamabhāvato. Yathāha –
‘‘పఞ్చసు, భిక్ఖవే, ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. కతమేసు పఞ్చసు? పఞ్చసు ఉపాదానక్ఖన్ధేసు. ఇమేసు ఖో, భిక్ఖవే, పఞ్చసు ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. ‘పఞ్చ పఞ్హా, పఞ్చ ఉద్దేసా , పఞ్చ వేయ్యాకరణానీ’తి ఇతి యం తం వుత్తం, ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౭).
‘‘Pañcasu, bhikkhave, dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. Katamesu pañcasu? Pañcasu upādānakkhandhesu. Imesu kho, bhikkhave, pañcasu dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. ‘Pañca pañhā, pañca uddesā , pañca veyyākaraṇānī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti (a. ni. 10.27).
ఏత్థ చ పఞ్చక్ఖన్ధే ఉదయబ్బయవసేన సమ్మసన్తో విపస్సనామతం లద్ధా అనుపుబ్బేన నిబ్బానామతం సచ్ఛికరోతి. యథాహ –
Ettha ca pañcakkhandhe udayabbayavasena sammasanto vipassanāmataṃ laddhā anupubbena nibbānāmataṃ sacchikaroti. Yathāha –
‘‘యతో యతో సమ్మసతి, ఖన్ధానం ఉదయబ్బయం;
‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
లభతీ పీతిపామోజ్జం, అమతం తం విజానత’’న్తి. (ధ॰ ప॰ ౩౭౪);
Labhatī pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānata’’nti. (dha. pa. 374);
ఛ నామ కిన్తిపఞ్హవణ్ణనా
Cha nāma kintipañhavaṇṇanā
ఏవం ఇమినాపి పఞ్హబ్యాకరణేన ఆరద్ధచిత్తో సత్థా పురిమనయేనేవ ఉత్తరిం పఞ్హం పుచ్ఛతి ‘‘ఛ నామ కి’’న్తి? థేరో ఛఇతి పచ్చనుభాసిత్వా ‘అజ్ఝత్తికాని ఆయతనానీ’తి విస్సజ్జేతి. తత్థ ఛఇతి గణనపరిచ్ఛేదో, అజ్ఝత్తే నియుత్తాని, అత్తానం వా అధికత్వా పవత్తాని అజ్ఝత్తికాని. ఆయతనతో, ఆయస్స వా తననతో, ఆయతస్స వా సంసారదుక్ఖస్స నయనతో ఆయతనాని, చక్ఖుసోతఘానజివ్హాకాయమనానమేతం అధివచనం. పుబ్బనయేన చేత్థ ‘‘ఛ అజ్ఝత్తికాని ఆయతనానీ’’తి వుత్తం, న అఞ్ఞేసం ఛన్నమభావతో. యథాహ –
Evaṃ imināpi pañhabyākaraṇena āraddhacitto satthā purimanayeneva uttariṃ pañhaṃ pucchati ‘‘cha nāma ki’’nti? Thero chaiti paccanubhāsitvā ‘ajjhattikāni āyatanānī’ti vissajjeti. Tattha chaiti gaṇanaparicchedo, ajjhatte niyuttāni, attānaṃ vā adhikatvā pavattāni ajjhattikāni. Āyatanato, āyassa vā tananato, āyatassa vā saṃsāradukkhassa nayanato āyatanāni, cakkhusotaghānajivhākāyamanānametaṃ adhivacanaṃ. Pubbanayena cettha ‘‘cha ajjhattikāni āyatanānī’’ti vuttaṃ, na aññesaṃ channamabhāvato. Yathāha –
‘‘ఛసు , భిక్ఖవే, ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. కతమేసు ఛసు? ఛసు అజ్ఝత్తికేసు ఆయతనేసు. ఇమేసు ఖో, భిక్ఖవే, ఛసు ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. ‘ఛ పఞ్హా ఛ ఉద్దేసా ఛ వేయ్యాకరణానీ’తి ఇతి యం తం వుత్తం, ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౭).
‘‘Chasu , bhikkhave, dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. Katamesu chasu? Chasu ajjhattikesu āyatanesu. Imesu kho, bhikkhave, chasu dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. ‘Cha pañhā cha uddesā cha veyyākaraṇānī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti (a. ni. 10.27).
ఏత్థ చ ఛ అజ్ఝత్తికాని ఆయతనాని, ‘‘సుఞ్ఞో గామోతి ఖో, భిక్ఖవే, ఛన్నేతం అజ్ఝత్తికానం ఆయతనానం అధివచన’’న్తి (సం॰ ని॰ ౪.౨౩౮) వచనతో సుఞ్ఞతో పుబ్బుళకమరీచికాదీని వియ అచిరట్ఠితికతో తుచ్ఛతో వఞ్చనతో చ సమనుపస్సం నిబ్బిన్దమానో అనుపుబ్బేన దుక్ఖస్సన్తం కత్వా మచ్చురాజస్స అదస్సనం ఉపేతి. యథాహ –
Ettha ca cha ajjhattikāni āyatanāni, ‘‘suñño gāmoti kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.238) vacanato suññato pubbuḷakamarīcikādīni viya aciraṭṭhitikato tucchato vañcanato ca samanupassaṃ nibbindamāno anupubbena dukkhassantaṃ katvā maccurājassa adassanaṃ upeti. Yathāha –
‘‘యథా పుబ్బుళకం పస్సే, యథా పస్సే మరీచికం;
‘‘Yathā pubbuḷakaṃ passe, yathā passe marīcikaṃ;
ఏవం లోకం అవేక్ఖన్తం, మచ్చురాజా న పస్సతీ’’తి. (ధ॰ ప॰ ౧౭౦);
Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti. (dha. pa. 170);
సత్త నామ కిన్తిపఞ్హవణ్ణనా
Satta nāma kintipañhavaṇṇanā
ఇమినాపి పఞ్హబ్యాకరణేన ఆరద్ధచిత్తో సత్థా ఉత్తరిం పఞ్హం పుచ్ఛతి సత్త నామ కిన్తి? థేరో కిఞ్చాపి మహాపఞ్హబ్యాకరణే సత్త విఞ్ఞాణట్ఠితియో వుత్తా, అపిచ ఖో పన యేసు ధమ్మేసు సుభావితచిత్తో భిక్ఖు దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి, తే దస్సేన్తో ‘‘సత్త బోజ్ఝఙ్గా’’తి విస్సజ్జేతి. అయమ్పి చత్థో భగవతా అనుమతో ఏవ. యథాహ –
Imināpi pañhabyākaraṇena āraddhacitto satthā uttariṃ pañhaṃ pucchati satta nāma kinti? Thero kiñcāpi mahāpañhabyākaraṇe satta viññāṇaṭṭhitiyo vuttā, apica kho pana yesu dhammesu subhāvitacitto bhikkhu dukkhassantakaro hoti, te dassento ‘‘satta bojjhaṅgā’’ti vissajjeti. Ayampi cattho bhagavatā anumato eva. Yathāha –
‘‘పణ్డితా గహపతయో కజఙ్గలికా భిక్ఖునీ, మహాపఞ్ఞా గహపతయో కజఙ్గలికా భిక్ఖునీ, మఞ్చేపి తుమ్హే గహపతయో ఉపసఙ్కమిత్వా ఏతమత్థం పటిపుచ్ఛేయ్యాథ, అహమ్పి చేతం ఏవమేవ బ్యాకరేయ్యం, యథా తం కజఙ్గలికాయ భిక్ఖునియా బ్యాకత’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౮).
‘‘Paṇḍitā gahapatayo kajaṅgalikā bhikkhunī, mahāpaññā gahapatayo kajaṅgalikā bhikkhunī, mañcepi tumhe gahapatayo upasaṅkamitvā etamatthaṃ paṭipuccheyyātha, ahampi cetaṃ evameva byākareyyaṃ, yathā taṃ kajaṅgalikāya bhikkhuniyā byākata’’nti (a. ni. 10.28).
తాయ చ ఏవం బ్యాకతం –
Tāya ca evaṃ byākataṃ –
‘‘సత్తసు, ఆవుసో, ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా సుభావితచిత్తో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. కతమేసు సత్తసు? సత్తసు బోజ్ఝఙ్గేసు. ఇమేసు ఖో, ఆవుసో, సత్తసు ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా సుభావితచిత్తో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. ‘సత్త పఞ్హా సత్త ఉద్దేసా సత్త వేయ్యాకరణానీ’తి ఇతి యం తం వుత్తం భగవతా, ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౮).
‘‘Sattasu, āvuso, dhammesu bhikkhu sammā subhāvitacitto…pe… dukkhassantakaro hoti. Katamesu sattasu? Sattasu bojjhaṅgesu. Imesu kho, āvuso, sattasu dhammesu bhikkhu sammā subhāvitacitto…pe… dukkhassantakaro hoti. ‘Satta pañhā satta uddesā satta veyyākaraṇānī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā, idametaṃ paṭicca vutta’’nti (a. ni. 10.28).
ఏవమయమత్థో భగవతా అనుమతో ఏవాతి వేదితబ్బో.
Evamayamattho bhagavatā anumato evāti veditabbo.
తత్థ సత్తాతి ఊనాధికనివారణగణనపరిచ్ఛేదో. బోజ్ఝఙ్గాతి సతిఆదీనం ధమ్మానమేతం అధివచనం. తత్రాయం పదత్థో – ఏతాయ లోకియలోకుత్తరమగ్గక్ఖణే ఉప్పజ్జమానాయ లీనుద్ధచ్చపతిట్ఠానాయూహనకామసుఖత్తకిలమథానుయోగఉచ్ఛేదసస్సతాభినివేసాది- అనేకుపద్దవప్పటిపక్ఖభూతాయ సతిధమ్మవిచయవీరియపీతిప్పస్సద్ధిసమాధుపేక్ఖాసఙ్ఖాతాయ ధమ్మసామగ్గియా అరియసావకో బుజ్ఝతీతి కత్వా బోధి, కిలేససన్తాననిద్దాయ ఉట్ఠహతి, చత్తారి వా అరియసచ్చాని పటివిజ్ఝతి, నిబ్బానమేవ వా సచ్ఛికరోతీతి వుత్తం హోతి. యథాహ – ‘‘సత్త బోజ్ఝఙ్గే భావేత్వా అనుత్తరం సమ్మాసమ్బోధిం అభిసమ్బుద్ధో’’తి. యథావుత్తప్పకారాయ వా ఏతాయ ధమ్మసామగ్గియా బుజ్ఝతీతి కత్వా అరియసావకోపి బోధి. ఇతి తస్సా ధమ్మసామగ్గిసఙ్ఖాతాయ బోధియా అఙ్గభూతత్తా బోజ్ఝఙ్గా ఝానఙ్గమగ్గఙ్గాని వియ, తస్స వా బోధీతి లద్ధవోహారస్స అరియసావకస్స అఙ్గభూతత్తాపి బోజ్ఝఙ్గా సేనఙ్గరథఙ్గాదయో వియ.
Tattha sattāti ūnādhikanivāraṇagaṇanaparicchedo. Bojjhaṅgāti satiādīnaṃ dhammānametaṃ adhivacanaṃ. Tatrāyaṃ padattho – etāya lokiyalokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādi- anekupaddavappaṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītippassaddhisamādhupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhi, kilesasantānaniddāya uṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikarotīti vuttaṃ hoti. Yathāha – ‘‘satta bojjhaṅge bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’ti. Yathāvuttappakārāya vā etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvakopi bodhi. Iti tassā dhammasāmaggisaṅkhātāya bodhiyā aṅgabhūtattā bojjhaṅgā jhānaṅgamaggaṅgāni viya, tassa vā bodhīti laddhavohārassa ariyasāvakassa aṅgabhūtattāpi bojjhaṅgā senaṅgarathaṅgādayo viya.
అపిచ ‘‘బోజ్ఝఙ్గాతి కేనట్ఠేన బోజ్ఝఙ్గా? బోధాయ సంవత్తన్తీతి బోజ్ఝఙ్గా, బుజ్ఝన్తీతి బోజ్ఝఙ్గా, అనుబుజ్ఝన్తీతి బోజ్ఝఙ్గా, పటిబుజ్ఝన్తీతి బోజ్ఝఙ్గా, సమ్బుజ్ఝన్తీతి బోజ్ఝఙ్గా’’తి (పటి॰ మ॰ ౨.౧౭) ఇమినాపి పటిసమ్భిదాయం వుత్తేన విధినా బోజ్ఝఙ్గానం బోజ్ఝఙ్గట్ఠో వేదితబ్బో. ఏవమిమే సత్త బోజ్ఝఙ్గే భావేన్తో బహులీకరోన్తో న చిరస్సేవ ఏకన్తనిబ్బిదాదిగుణపటిలాభీ హోతి, తేన దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖస్సన్తకరో హోతీతి వుచ్చతి . వుత్తఞ్చేతం భగవతా –
Apica ‘‘bojjhaṅgāti kenaṭṭhena bojjhaṅgā? Bodhāya saṃvattantīti bojjhaṅgā, bujjhantīti bojjhaṅgā, anubujjhantīti bojjhaṅgā, paṭibujjhantīti bojjhaṅgā, sambujjhantīti bojjhaṅgā’’ti (paṭi. ma. 2.17) imināpi paṭisambhidāyaṃ vuttena vidhinā bojjhaṅgānaṃ bojjhaṅgaṭṭho veditabbo. Evamime satta bojjhaṅge bhāvento bahulīkaronto na cirasseva ekantanibbidādiguṇapaṭilābhī hoti, tena diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hotīti vuccati . Vuttañcetaṃ bhagavatā –
‘‘సత్తిమే, భిక్ఖవే, బోజ్ఝఙ్గా భావితా బహులీకతా ఏకన్తనిబ్బిదాయ విరాగాయ నిరోధాయ ఉపసమాయ అభిఞ్ఞాయ సమ్బోధాయ నిబ్బానాయ సంవత్తన్తీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౨౦౧).
‘‘Sattime, bhikkhave, bojjhaṅgā bhāvitā bahulīkatā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattantī’’ti (saṃ. ni. 5.201).
అట్ఠ నామ కిన్తిపఞ్హవణ్ణనా
Aṭṭha nāma kintipañhavaṇṇanā
ఏవం ఇమినాపి పఞ్హబ్యాకరణేన ఆరద్ధచిత్తో సత్థా ఉత్తరిం పఞ్హం పుచ్ఛతి అట్ఠ నామ కిన్తి? థేరో కిఞ్చాపి మహాపఞ్హబ్యాకరణే అట్ఠ లోకధమ్మా వుత్తా, అపిచ ఖో పన యేసు ధమ్మేసు సుభావితచిత్తో భిక్ఖు దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి, తే దస్సేన్తో ‘‘అరియాని అట్ఠ మగ్గఙ్గానీ’’తి అవత్వా యస్మా అట్ఠఙ్గవినిముత్తో మగ్గో నామ నత్థి, అట్ఠఙ్గమత్తమేవ తు మగ్గో, తస్మా తమత్థం సాధేన్తో దేసనావిలాసేన అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గోతి విస్సజ్జేతి. భగవతాపి చాయమత్థో దేసనానయో చ అనుమతో ఏవ. యథాహ –
Evaṃ imināpi pañhabyākaraṇena āraddhacitto satthā uttariṃ pañhaṃ pucchati aṭṭha nāma kinti? Thero kiñcāpi mahāpañhabyākaraṇe aṭṭha lokadhammā vuttā, apica kho pana yesu dhammesu subhāvitacitto bhikkhu dukkhassantakaro hoti, te dassento ‘‘ariyāni aṭṭha maggaṅgānī’’ti avatvā yasmā aṭṭhaṅgavinimutto maggo nāma natthi, aṭṭhaṅgamattameva tu maggo, tasmā tamatthaṃ sādhento desanāvilāsena ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti vissajjeti. Bhagavatāpi cāyamattho desanānayo ca anumato eva. Yathāha –
‘‘పణ్డితా గహపతయో కజఙ్గలికా భిక్ఖునీ…పే॰… అహమ్పి ఏవమేవ బ్యాకరేయ్యం, యథా తం కజఙ్గలికాయ భిక్ఖునియా బ్యాకత’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౮).
‘‘Paṇḍitā gahapatayo kajaṅgalikā bhikkhunī…pe… ahampi evameva byākareyyaṃ, yathā taṃ kajaṅgalikāya bhikkhuniyā byākata’’nti (a. ni. 10.28).
తాయ చ ఏవం బ్యాకతం –
Tāya ca evaṃ byākataṃ –
‘‘అట్ఠసు, ఆవుసో, ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా సుభావితచిత్తో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. ‘అట్ఠ పఞ్హా, అట్ఠ ఉద్దేసా, అట్ఠ వేయ్యాకరణానీ’తి ఇతి యం తం వుత్తం భగవతా, ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౮).
‘‘Aṭṭhasu, āvuso, dhammesu bhikkhu sammā subhāvitacitto…pe… dukkhassantakaro hoti. ‘Aṭṭha pañhā, aṭṭha uddesā, aṭṭha veyyākaraṇānī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā, idametaṃ paṭicca vutta’’nti (a. ni. 10.28).
ఏవమయం అత్థో చ దేసనానయో చ భగవతా అనుమతో ఏవాతి వేదితబ్బో.
Evamayaṃ attho ca desanānayo ca bhagavatā anumato evāti veditabbo.
తత్థ అరియోతి నిబ్బానత్థికేహి అభిగన్తబ్బో, అపిచ ఆరకా కిలేసేహి వత్తనతో, అరియభావకరణతో, అరియఫలపటిలాభతో చాపి అరియోతి వేదితబ్బో. అట్ఠ అఙ్గాని అస్సాతి అట్ఠఙ్గికో. స్వాయం చతురఙ్గికా వియ సేనా, పఞ్చఙ్గికం వియ చ తూరియం అఙ్గవినిబ్భోగేన అనుపలబ్భసభావతో అఙ్గమత్తమేవాతి వేదితబ్బో. మగ్గతి ఇమినా నిబ్బానం, సయం వా మగ్గతి, కిలేసే మారేన్తో వా గచ్ఛతీతి మగ్గో.
Tattha ariyoti nibbānatthikehi abhigantabbo, apica ārakā kilesehi vattanato, ariyabhāvakaraṇato, ariyaphalapaṭilābhato cāpi ariyoti veditabbo. Aṭṭha aṅgāni assāti aṭṭhaṅgiko. Svāyaṃ caturaṅgikā viya senā, pañcaṅgikaṃ viya ca tūriyaṃ aṅgavinibbhogena anupalabbhasabhāvato aṅgamattamevāti veditabbo. Maggati iminā nibbānaṃ, sayaṃ vā maggati, kilese mārento vā gacchatīti maggo.
ఏవమట్ఠప్పభేదఞ్చిమం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం భావేన్తో భిక్ఖు అవిజ్జం భిన్దతి, విజ్జం ఉప్పాదేతి, నిబ్బానం సచ్ఛికరోతి, తేన దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖస్సన్తకరో హోతీతి వుచ్చతి. వుత్తఞ్హేతం –
Evamaṭṭhappabhedañcimaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvento bhikkhu avijjaṃ bhindati, vijjaṃ uppādeti, nibbānaṃ sacchikaroti, tena diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hotīti vuccati. Vuttañhetaṃ –
‘‘సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, సాలిసూకం వా యవసూకం వా సమ్మా పణిహితం హత్థేన వా పాదేన వా అక్కన్తం హత్థం వా పాదం వా భేచ్ఛతి, లోహితం వా ఉప్పాదేస్సతీతి ఠానమేతం విజ్జతి. తం కిస్స హేతు? సమ్మా పణిహితత్తా, భిక్ఖవే, సూకస్స, ఏవమేవ ఖో, భిక్ఖవే , సో వత భిక్ఖు సమ్మా పణిహితాయ దిట్ఠియా సమ్మా పణిహితాయ మగ్గభావనాయ అవిజ్జం భేచ్ఛతి, విజ్జం ఉప్పాదేస్సతి, నిబ్బానం సచ్ఛికరిస్సతీతి ఠానమేతం విజ్జతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౪౨).
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, sālisūkaṃ vā yavasūkaṃ vā sammā paṇihitaṃ hatthena vā pādena vā akkantaṃ hatthaṃ vā pādaṃ vā bhecchati, lohitaṃ vā uppādessatīti ṭhānametaṃ vijjati. Taṃ kissa hetu? Sammā paṇihitattā, bhikkhave, sūkassa, evameva kho, bhikkhave , so vata bhikkhu sammā paṇihitāya diṭṭhiyā sammā paṇihitāya maggabhāvanāya avijjaṃ bhecchati, vijjaṃ uppādessati, nibbānaṃ sacchikarissatīti ṭhānametaṃ vijjatī’’ti (a. ni. 1.42).
నవ నామ కిన్తిపఞ్హవణ్ణనా
Nava nāma kintipañhavaṇṇanā
ఇమినాపి పఞ్హబ్యాకరణేన ఆరద్ధచిత్తో సత్థా ఉత్తరిం పఞ్హం పుచ్ఛతి నవ నామ కిన్తి? థేరో నవఇతి పచ్చనుభాసిత్వా ‘‘సత్తావాసా’’తి విస్సజ్జేతి. తత్థ నవాతి గణనపరిచ్ఛేదో. సత్తాతి జీవితిన్ద్రియప్పటిబద్ధే ఖన్ధే ఉపాదాయ పఞ్ఞత్తా పాణినో పణ్ణత్తి వా. ఆవాసాతి ఆవసన్తి ఏతేసూతి ఆవాసా, సత్తానం ఆవాసా సత్తావాసా. ఏస దేసనామగ్గో, అత్థతో పన నవవిధానం సత్తానమేతం అధివచనం. యథాహ –
Imināpi pañhabyākaraṇena āraddhacitto satthā uttariṃ pañhaṃ pucchati nava nāma kinti? Thero navaiti paccanubhāsitvā ‘‘sattāvāsā’’ti vissajjeti. Tattha navāti gaṇanaparicchedo. Sattāti jīvitindriyappaṭibaddhe khandhe upādāya paññattā pāṇino paṇṇatti vā. Āvāsāti āvasanti etesūti āvāsā, sattānaṃ āvāsā sattāvāsā. Esa desanāmaggo, atthato pana navavidhānaṃ sattānametaṃ adhivacanaṃ. Yathāha –
‘‘సన్తావుసో, సత్తా నానత్తకాయా నానత్తసఞ్ఞినో, సేయ్యథాపి మనుస్సా ఏకచ్చే చ దేవా ఏకచ్చే చ వినిపాతికా, అయం పఠమో సత్తావాసో. సన్తావుసో, సత్తా నానత్తకాయా ఏకత్తసఞ్ఞినో, సేయ్యథాపి, దేవా బ్రహ్మకాయికా, పఠమాభినిబ్బత్తా, అయం దుతియో సత్తావాసో. సన్తావుసో, సత్తా ఏకత్తకాయా నానత్తసఞ్ఞినో, సేయ్యథాపి, దేవా ఆభస్సరా, అయం తతియో సత్తావాసో. సన్తావుసో, సత్తా ఏకత్తకాయా ఏకత్తసఞ్ఞినో, సేయ్యథాపి, దేవా సుభకిణ్హా, అయం చతుత్థో సత్తావాసో. సన్తావుసో, సత్తా అసఞ్ఞినో అప్పటిసంవేదినో, సేయ్యథాపి, దేవా అసఞ్ఞసత్తా, అయం పఞ్చమో సత్తావాసో. సన్తావుసో, సత్తా సబ్బసో రూపసఞ్ఞానం…పే॰… ఆకాసానఞ్చాయతనూపగా , అయం ఛట్ఠో సత్తావాసో. సన్తావుసో, సత్తా…పే॰… విఞ్ఞాణఞ్చాయతనూపగా, అయం సత్తమో సత్తావాసో. సన్తావుసో, సత్తా…పే॰… ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనూపగా, అయం అట్ఠమో సత్తావాసో. సన్తావుసో, సత్తా…పే॰… నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనూపగా, అయం నవమో సత్తావాసో’’తి (దీ॰ ని॰ ౩.౩౪౧).
‘‘Santāvuso, sattā nānattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā, ayaṃ paṭhamo sattāvāso. Santāvuso, sattā nānattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi, devā brahmakāyikā, paṭhamābhinibbattā, ayaṃ dutiyo sattāvāso. Santāvuso, sattā ekattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi, devā ābhassarā, ayaṃ tatiyo sattāvāso. Santāvuso, sattā ekattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi, devā subhakiṇhā, ayaṃ catuttho sattāvāso. Santāvuso, sattā asaññino appaṭisaṃvedino, seyyathāpi, devā asaññasattā, ayaṃ pañcamo sattāvāso. Santāvuso, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ…pe… ākāsānañcāyatanūpagā , ayaṃ chaṭṭho sattāvāso. Santāvuso, sattā…pe… viññāṇañcāyatanūpagā, ayaṃ sattamo sattāvāso. Santāvuso, sattā…pe… ākiñcaññāyatanūpagā, ayaṃ aṭṭhamo sattāvāso. Santāvuso, sattā…pe… nevasaññānāsaññāyatanūpagā, ayaṃ navamo sattāvāso’’ti (dī. ni. 3.341).
పురిమనయేనేవ చేత్థ ‘‘నవ సత్తావాసా’’తి వుత్తం, న అఞ్ఞేసం నవన్నమభావతో. యథాహ –
Purimanayeneva cettha ‘‘nava sattāvāsā’’ti vuttaṃ, na aññesaṃ navannamabhāvato. Yathāha –
‘‘నవసు, భిక్ఖవే, ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. కతమేసు నవసు? నవసు సత్తావాసేసు. ఇమేసు ఖో, భిక్ఖవే, నవసు ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. ‘నవ పఞ్హా , నవ ఉద్దేసా, నవ వేయ్యాకరణానీ’తి ఇతి యం తం వుత్తం, ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౭).
‘‘Navasu, bhikkhave, dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. Katamesu navasu? Navasu sattāvāsesu. Imesu kho, bhikkhave, navasu dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. ‘Nava pañhā , nava uddesā, nava veyyākaraṇānī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti (a. ni. 10.27).
ఏత్థ చ ‘‘నవ ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా. కతమే నవ? నవ సత్తావాసా’’తి (దీ॰ ని॰ ౩.౩౫౯) వచనతో నవసు సత్తావాసేసు ఞాతపరిఞ్ఞాయ ధువసుభసుఖత్తభావదస్సనం పహాయ సుద్ధసఙ్ఖారపుఞ్జమత్తదస్సనేన నిబ్బిన్దమానో తీరణపరిఞ్ఞాయ అనిచ్చానుపస్సనేన విరజ్జమానో దుక్ఖానుపస్సనేన విముచ్చమానో అనత్తానుపస్సనేన సమ్మా పరియన్తదస్సావీ పహానపరిఞ్ఞాయ సమ్మత్తమభిసమేచ్చ దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. తేనేతం వుత్తం –
Ettha ca ‘‘nava dhammā pariññeyyā. Katame nava? Nava sattāvāsā’’ti (dī. ni. 3.359) vacanato navasu sattāvāsesu ñātapariññāya dhuvasubhasukhattabhāvadassanaṃ pahāya suddhasaṅkhārapuñjamattadassanena nibbindamāno tīraṇapariññāya aniccānupassanena virajjamāno dukkhānupassanena vimuccamāno anattānupassanena sammā pariyantadassāvī pahānapariññāya sammattamabhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. Tenetaṃ vuttaṃ –
‘‘నవసు, భిక్ఖవే, ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. కతమేసు నవసు? నవసు సత్తావాసేసూ’’తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౭).
‘‘Navasu, bhikkhave, dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamesu navasu? Navasu sattāvāsesū’’ti (a. ni. 10.27).
దస నామ కిన్తిపఞ్హవణ్ణనా
Dasa nāma kintipañhavaṇṇanā
ఏవం ఇమినాపి పఞ్హబ్యాకరణేన ఆరద్ధచిత్తో సత్థా ఉత్తరిం పఞ్హం పుచ్ఛతి దస నామ కిన్తి? తత్థ కిఞ్చాపి ఇమస్స పఞ్హస్స ఇతో అఞ్ఞత్ర వేయ్యాకరణేసు దస అకుసలకమ్మపథా వుత్తా. యథాహ –
Evaṃ imināpi pañhabyākaraṇena āraddhacitto satthā uttariṃ pañhaṃ pucchati dasa nāma kinti? Tattha kiñcāpi imassa pañhassa ito aññatra veyyākaraṇesu dasa akusalakammapathā vuttā. Yathāha –
‘‘దససు, భిక్ఖవే, ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰… దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. కతమేసు దససు? దససు అకుసలకమ్మపథేసు. ఇమేసు ఖో, భిక్ఖవే, దససు ధమ్మేసు భిక్ఖు సమ్మా నిబ్బిన్దమానో…పే॰ … దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి. ‘దస పఞ్హా దస ఉద్దేసా దస వేయ్యాకరణానీ’తి ఇతి యం తం వుత్తం, ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౨౭).
‘‘Dasasu, bhikkhave, dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe… dukkhassantakaro hoti. Katamesu dasasu? Dasasu akusalakammapathesu. Imesu kho, bhikkhave, dasasu dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno…pe. … dukkhassantakaro hoti. ‘Dasa pañhā dasa uddesā dasa veyyākaraṇānī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti (a. ni. 10.27).
ఇధ పన యస్మా అయమాయస్మా అత్తానం అనుపనేత్వా అఞ్ఞం బ్యాకాతుకామో, యస్మా వా ఇమినా పరియాయేన బ్యాకతం సుబ్యాకతమేవ హోతి, తస్మా యేహి దసహి అఙ్గేహి సమన్నాగతో అరహాతి పవుచ్చతి, తేసం అధిగమం దీపేన్తో దసహఙ్గేహి సమన్నాగతో అరహాతి పవుచ్చతీతి పుగ్గలాధిట్ఠానాయ దేసనాయ విస్సజ్జేతి. యతో ఏత్థ యేహి దసహి అఙ్గేహి సమన్నాగతో అరహాతి పవుచ్చతి, తాని దసఙ్గాని ‘‘దస నామ కి’’న్తి పుట్ఠేన థేరేన నిద్దిట్ఠానీతి వేదితబ్బాని. తాని చ దస –
Idha pana yasmā ayamāyasmā attānaṃ anupanetvā aññaṃ byākātukāmo, yasmā vā iminā pariyāyena byākataṃ subyākatameva hoti, tasmā yehi dasahi aṅgehi samannāgato arahāti pavuccati, tesaṃ adhigamaṃ dīpento dasahaṅgehi samannāgato arahāti pavuccatīti puggalādhiṭṭhānāya desanāya vissajjeti. Yato ettha yehi dasahi aṅgehi samannāgato arahāti pavuccati, tāni dasaṅgāni ‘‘dasa nāma ki’’nti puṭṭhena therena niddiṭṭhānīti veditabbāni. Tāni ca dasa –
‘‘అసేఖో అసేఖోతి, భన్తే, వుచ్చతి, కిత్తావతా ను ఖో, భన్తే, భిక్ఖు అసేఖో హోతీతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు అసేఖాయ సమ్మాదిట్ఠియా సమన్నాగతో హోతి, అసేఖేన సమ్మాసఙ్కప్పేన సమన్నాగతో హోతి, అసేఖాయ సమ్మావాచాయ సమన్నాగతో హోతి, అసేఖేన సమ్మాకమ్మన్తేన సమన్నాగతో హోతి, అసేఖేన సమ్మాఆజీవేన సమన్నాగతో హోతి, అసేఖేన సమ్మావాయామేన సమన్నాగతో హోతి, అసేఖాయ సమ్మాసతియా సమన్నాగతో హోతి, అసేఖేన సమ్మాసమాధినా సమన్నాగతో హోతి, అసేఖేన సమ్మాఞాణేన సమన్నాగతో హోతి, అసేఖాయ సమ్మావిముత్తియా సమన్నాగతో హోతి. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు అసేఖో హోతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౧౧౧). –
‘‘Asekho asekhoti, bhante, vuccati, kittāvatā nu kho, bhante, bhikkhu asekho hotīti? Idha, bhikkhave, bhikkhu asekhāya sammādiṭṭhiyā samannāgato hoti, asekhena sammāsaṅkappena samannāgato hoti, asekhāya sammāvācāya samannāgato hoti, asekhena sammākammantena samannāgato hoti, asekhena sammāājīvena samannāgato hoti, asekhena sammāvāyāmena samannāgato hoti, asekhāya sammāsatiyā samannāgato hoti, asekhena sammāsamādhinā samannāgato hoti, asekhena sammāñāṇena samannāgato hoti, asekhāya sammāvimuttiyā samannāgato hoti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu asekho hotī’’ti (a. ni. 10.111). –
ఏవమాదీసు సుత్తేసు వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బానీతి.
Evamādīsu suttesu vuttanayeneva veditabbānīti.
పరమత్థజోతికాయ ఖుద్దకపాఠ-అట్ఠకథాయ
Paramatthajotikāya khuddakapāṭha-aṭṭhakathāya
కుమారపఞ్హవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Kumārapañhavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఖుద్దకపాఠపాళి • Khuddakapāṭhapāḷi / ౪. కుమారపఞ్హా • 4. Kumārapañhā