| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[५१२] २. कुम्भजातकवण्णना
[512] 2. Kumbhajātakavaṇṇanā
को पातुरासीति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो विसाखाय सहायिका सुरापीता पञ्चसता इत्थियो आरब्भ कथेसि। सावत्थियं किर सुराछणे सङ्घुट्ठे ता पञ्चसता इत्थियो सामिकानं छणे कीळमानानं तिक्खसुरं पटियादेत्वा ‘‘छणं कीळिस्सामा’’ति सब्बापि विसाखाय सन्तिकं गन्त्वा ‘‘सहायिके छणं कीळिस्सामा’’ति वत्वा ‘‘अयं सुराछणो, न अहं सुरं पिविस्सामी’’ति वुत्ते – ‘‘तुम्हे सम्मासम्बुद्धस्स दानं देथ, मयं छणं करिस्सामा’’ति आहंसु। सा ‘‘साधू’’ति सम्पटिच्छित्वा ता उय्योजेत्वा सत्थारं निमन्तापेत्वा महादानं पवत्तेत्वा बहुं गन्धमालं आदाय सायन्हसमये धम्मकथं सोतुं ताहि परिवुता जेतवनं अगमासि। ता पनित्थियो सुरं पिवमानाव ताय सद्धिं गन्त्वा द्वारकोट्ठके ठत्वा सुरं पिवित्वाव ताय सद्धिं सत्थु सन्तिकं अगमंसु। विसाखा सत्थारं वन्दित्वा एकमन्तं निसीदि, इतरासु एकच्चा सत्थु सन्तिकेयेव नच्चिंसु, एकच्चा गायिंसु, एकच्चा हत्थकुक्कुच्चपादकुक्कुच्चानि, एकच्चा कलहं अकंसु।
Kopāturāsīti idaṃ satthā jetavane viharanto visākhāya sahāyikā surāpītā pañcasatā itthiyo ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kira surāchaṇe saṅghuṭṭhe tā pañcasatā itthiyo sāmikānaṃ chaṇe kīḷamānānaṃ tikkhasuraṃ paṭiyādetvā ‘‘chaṇaṃ kīḷissāmā’’ti sabbāpi visākhāya santikaṃ gantvā ‘‘sahāyike chaṇaṃ kīḷissāmā’’ti vatvā ‘‘ayaṃ surāchaṇo, na ahaṃ suraṃ pivissāmī’’ti vutte – ‘‘tumhe sammāsambuddhassa dānaṃ detha, mayaṃ chaṇaṃ karissāmā’’ti āhaṃsu. Sā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tā uyyojetvā satthāraṃ nimantāpetvā mahādānaṃ pavattetvā bahuṃ gandhamālaṃ ādāya sāyanhasamaye dhammakathaṃ sotuṃ tāhi parivutā jetavanaṃ agamāsi. Tā panitthiyo suraṃ pivamānāva tāya saddhiṃ gantvā dvārakoṭṭhake ṭhatvā suraṃ pivitvāva tāya saddhiṃ satthu santikaṃ agamaṃsu. Visākhā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi, itarāsu ekaccā satthu santikeyeva nacciṃsu, ekaccā gāyiṃsu, ekaccā hatthakukkuccapādakukkuccāni, ekaccā kalahaṃ akaṃsu.
सत्था तासं संवेगजननत्थाय भमुकलोमतो रंसी विस्सज्जेसि, अन्धकारतिमिसा अहोसि। ता भीता अहेसुं मरणभयतज्जिता, तेन तासं सुरा जीरि। सत्था निसिन्नपल्लङ्के अन्तरहितो सिनेरुमुद्धनि ठत्वा उण्णलोमतो रंसी विस्सज्जेसि, चन्दसूरियसहस्सुग्गमनं विय अहोसि। सत्था तत्थ ठितोव तासं संवेगजननत्थाय –
Satthā tāsaṃ saṃvegajananatthāya bhamukalomato raṃsī vissajjesi, andhakāratimisā ahosi. Tā bhītā ahesuṃ maraṇabhayatajjitā, tena tāsaṃ surā jīri. Satthā nisinnapallaṅke antarahito sinerumuddhani ṭhatvā uṇṇalomato raṃsī vissajjesi, candasūriyasahassuggamanaṃ viya ahosi. Satthā tattha ṭhitova tāsaṃ saṃvegajananatthāya –
‘‘को नु हासो किमानन्दो, निच्चं पज्जलिते सति।
‘‘Ko nu hāso kimānando, niccaṃ pajjalite sati;
अन्धकारेन ओनद्धा, पदीपं न गवेसथा’’ति॥ (ध॰ प॰ १४६) –
Andhakārena onaddhā, padīpaṃ na gavesathā’’ti. (dha. pa. 146) –
इमं गाथमाह। गाथापरियोसाने ता पञ्चसतापि सोतापत्तिफले पतिट्ठहिंसु। सत्था आगन्त्वा गन्धकुटिछायाय बुद्धासने निसीदि। अथ नं विसाखा वन्दित्वा, ‘‘भन्ते, इदं हिरोत्तप्पभेदकं सुरापानं नाम कदा उप्पन्न’’न्ति पुच्छि। सो तस्सा आचिक्खन्तो अतीतं आहरि।
Imaṃ gāthamāha. Gāthāpariyosāne tā pañcasatāpi sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Satthā āgantvā gandhakuṭichāyāya buddhāsane nisīdi. Atha naṃ visākhā vanditvā, ‘‘bhante, idaṃ hirottappabhedakaṃ surāpānaṃ nāma kadā uppanna’’nti pucchi. So tassā ācikkhanto atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते एको कासिरट्ठवासी सुरो नाम वनचरको भण्डपरियेसनत्थाय हिमवन्तं अगमासि। तत्थेको रुक्खो उग्गन्त्वा पोरिसमत्ते ठाने तिधाकप्पो अहोसि। तस्स तिण्णं कप्पानं अन्तरे चाटिप्पमाणो आवाटो अहोसि। सो देवे वस्सन्ते उदकेन पूरितो, तं परिवारेत्वा हरीतकी आमलकी मरिचगच्छो च अहोसि , तेसं पक्कानि फलानि छिज्जित्वा तत्थ पतन्ति। तस्साविदूरे सयंजातसालि जातो, ततो सुवका सालिसीसानि आहरित्वा तस्मिं रुक्खे निसीदित्वा खादन्ति। तेसं खादमानानं सालीपि तण्डुलापि तत्थ पतन्ति। इति तं उदकं सूरियसन्तापेन पच्चमानं रसं लोहितवण्णं अहोसि। निदाघसमये पिपासिता सकुणगणा आगन्त्वा तं पिवित्वा मत्ता परिवत्तित्वा रुक्खमूले पतिंसु, तस्मिं थोकं निद्दायित्वा विकूजमाना पक्कमन्ति। रुक्खसुनखमक्कटादीसुपि एसेव नयो। वनचरको तं दिस्वा ‘‘सचे इदं विसं भवेय्य, इमे मरेय्युं, इमे पन थोकं निद्दायित्वा यथासुखं गच्छन्ति, नयिदं विस’’न्ति सयं पिवित्वा मत्तो हुत्वा मंसं खादितुकामो अहोसि। ततो अग्गिं कत्वा रुक्खमूले पतिते तित्तिरकुक्कुटादयो मारेत्वा मंसं अङ्गारे पचित्वा एकेन हत्थेन नच्चन्तो एकेन मंसं खादन्तो एकाहद्वीहं तत्थेव अहोसि।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente eko kāsiraṭṭhavāsī suro nāma vanacarako bhaṇḍapariyesanatthāya himavantaṃ agamāsi. Tattheko rukkho uggantvā porisamatte ṭhāne tidhākappo ahosi. Tassa tiṇṇaṃ kappānaṃ antare cāṭippamāṇo āvāṭo ahosi. So deve vassante udakena pūrito, taṃ parivāretvā harītakī āmalakī maricagaccho ca ahosi , tesaṃ pakkāni phalāni chijjitvā tattha patanti. Tassāvidūre sayaṃjātasāli jāto, tato suvakā sālisīsāni āharitvā tasmiṃ rukkhe nisīditvā khādanti. Tesaṃ khādamānānaṃ sālīpi taṇḍulāpi tattha patanti. Iti taṃ udakaṃ sūriyasantāpena paccamānaṃ rasaṃ lohitavaṇṇaṃ ahosi. Nidāghasamaye pipāsitā sakuṇagaṇā āgantvā taṃ pivitvā mattā parivattitvā rukkhamūle patiṃsu, tasmiṃ thokaṃ niddāyitvā vikūjamānā pakkamanti. Rukkhasunakhamakkaṭādīsupi eseva nayo. Vanacarako taṃ disvā ‘‘sace idaṃ visaṃ bhaveyya, ime mareyyuṃ, ime pana thokaṃ niddāyitvā yathāsukhaṃ gacchanti, nayidaṃ visa’’nti sayaṃ pivitvā matto hutvā maṃsaṃ khāditukāmo ahosi. Tato aggiṃ katvā rukkhamūle patite tittirakukkuṭādayo māretvā maṃsaṃ aṅgāre pacitvā ekena hatthena naccanto ekena maṃsaṃ khādanto ekāhadvīhaṃ tattheva ahosi.
ततो पन अविदूरे एको वरुणो नाम तापसो वसति। वनचरको अञ्ञदापि तस्स सन्तिकं गच्छति। अथस्स एतदहोसि – ‘‘इदं पानं तापसेन सद्धिं पिविस्सामी’’ति। सो एकं वेळुनाळिकं पूरेत्वा पक्कमंसेन सद्धिं आहरित्वा पण्णसालं गन्त्वा, ‘‘भन्ते, इमं पिवथा’’ति वत्वा उभोपि मंसं खादन्ता पिविंसु। इति सुरेन च वरुणेन च दिट्ठत्ता तस्स पानस्स ‘‘सुरा’’ति च ‘‘वरुणा’’ति च नामं जातं। ते उभोपि ‘‘अत्थेसो उपायो’’ति वेळुनाळियो पूरेत्वा काजेनादाय पच्चन्तनगरं गन्त्वा ‘‘पानकारका नाम आगता’’ति रञ्ञो आरोचापेसुं। राजा ने पक्कोसापेसि, ते तस्स पानं उपनेसुं। राजा द्वे तयो वारे पिवित्वा मज्जि, तस्स तं एकाहद्वीहमत्तमेव अहोसि। अथ ने ‘‘अञ्ञम्पि अत्थी’’ति पुच्छि। ‘‘अत्थि, देवा’’ति। ‘‘कुहि’’न्ति? ‘‘हिमवन्ते देवा’’ति। ‘‘तेन हि आनेथा’’ति। ते गन्त्वा एकद्वे वारे आनेत्वा ‘‘निबद्धं गन्तुं न सक्खिस्सामा’’ति सम्भारे सल्लक्खेत्वा तस्स रुक्खस्स तचं आदिं कत्वा सब्बसम्भारे पक्खिपित्वा नगरे सुरं करिंसु। नागरा सुरं पिवित्वा पमादं आपन्ना दुग्गता अहेसुं, नगरं सुञ्ञं विय अहोसि, तेन पानकारका ततो पलायित्वा बाराणसिं गन्त्वा ‘‘पानकारका आगता’’ति रञ्ञो आरोचापेसुं। राजा ने पक्कोसापेत्वा परिब्बयं अदासि। ते तत्थापि सुरं अकंसु, तम्पि नगरं तथेव विनस्सि, ततो पलायित्वा साकेतं, साकेततो सावत्थिं अगमंसु।
Tato pana avidūre eko varuṇo nāma tāpaso vasati. Vanacarako aññadāpi tassa santikaṃ gacchati. Athassa etadahosi – ‘‘idaṃ pānaṃ tāpasena saddhiṃ pivissāmī’’ti. So ekaṃ veḷunāḷikaṃ pūretvā pakkamaṃsena saddhiṃ āharitvā paṇṇasālaṃ gantvā, ‘‘bhante, imaṃ pivathā’’ti vatvā ubhopi maṃsaṃ khādantā piviṃsu. Iti surena ca varuṇena ca diṭṭhattā tassa pānassa ‘‘surā’’ti ca ‘‘varuṇā’’ti ca nāmaṃ jātaṃ. Te ubhopi ‘‘attheso upāyo’’ti veḷunāḷiyo pūretvā kājenādāya paccantanagaraṃ gantvā ‘‘pānakārakā nāma āgatā’’ti rañño ārocāpesuṃ. Rājā ne pakkosāpesi, te tassa pānaṃ upanesuṃ. Rājā dve tayo vāre pivitvā majji, tassa taṃ ekāhadvīhamattameva ahosi. Atha ne ‘‘aññampi atthī’’ti pucchi. ‘‘Atthi, devā’’ti. ‘‘Kuhi’’nti? ‘‘Himavante devā’’ti. ‘‘Tena hi ānethā’’ti. Te gantvā ekadve vāre ānetvā ‘‘nibaddhaṃ gantuṃ na sakkhissāmā’’ti sambhāre sallakkhetvā tassa rukkhassa tacaṃ ādiṃ katvā sabbasambhāre pakkhipitvā nagare suraṃ kariṃsu. Nāgarā suraṃ pivitvā pamādaṃ āpannā duggatā ahesuṃ, nagaraṃ suññaṃ viya ahosi, tena pānakārakā tato palāyitvā bārāṇasiṃ gantvā ‘‘pānakārakā āgatā’’ti rañño ārocāpesuṃ. Rājā ne pakkosāpetvā paribbayaṃ adāsi. Te tatthāpi suraṃ akaṃsu, tampi nagaraṃ tatheva vinassi, tato palāyitvā sāketaṃ, sāketato sāvatthiṃ agamaṃsu.
तदा सावत्थियं सब्बमित्तो नाम राजा अहोसि। सो तेसं सङ्गहं कत्वा ‘‘केन वो अत्थो’’ति पुच्छित्वा ‘‘सम्भारमूलेन चेव सालिपिट्ठेन च पञ्चहि चाटिसतेहि चा’’ति वुत्ते सब्बं दापेसि। ते पञ्चसु चाटिसतेसु सुरं सण्ठापेत्वा मूसिकभयेन चाटिरक्खणत्थाय एकेकाय चाटिया सन्तिके एकेकं बिळारं बन्धिंसु। ते पच्चित्वा उत्तरणकाले चाटिकुच्छीसु पग्घरन्तं सुरं पिवित्वा मत्ता निद्दायिंसु। मूसिका आगन्त्वा तेसं कण्णनासिकदाठिकनङ्गुट्ठे खादित्वा अगमंसु। ‘‘बिळारा सुरं पिवित्वा मता’’ति आयुत्तकपुरिसा रञ्ञो आरोचेसुं। राजा ‘‘विसकारका एते भविस्सन्ती’’ति तेसं द्विन्नम्पि जनानं सीसानि छिन्दापेसि। ते ‘‘सुरं देव, मधुरं देवा’’ति विरवन्ताव मरिंसु। राजा ते मारापेत्वा ‘‘चाटियो भिन्दथा’’ति आणापेसि। बिळारापि सुराय जिण्णाय उट्ठहित्वा कीळन्ता विचरिंसु, ते दिस्वा रञ्ञो आरोचेसुं। राजा ‘‘सचे विसं अस्स, एते मरेय्युं, मधुरेनेव भवितब्बं, पिविस्सामि न’’न्ति नगरं अलङ्कारापेत्वा राजङ्गणे मण्डपं कारापेत्वा अलङ्कतमण्डपे समुस्सितसेतच्छत्ते राजपल्लङ्के निसीदित्वा अमच्चगणपरिवुतो सुरं पातुं आरभि।
Tadā sāvatthiyaṃ sabbamitto nāma rājā ahosi. So tesaṃ saṅgahaṃ katvā ‘‘kena vo attho’’ti pucchitvā ‘‘sambhāramūlena ceva sālipiṭṭhena ca pañcahi cāṭisatehi cā’’ti vutte sabbaṃ dāpesi. Te pañcasu cāṭisatesu suraṃ saṇṭhāpetvā mūsikabhayena cāṭirakkhaṇatthāya ekekāya cāṭiyā santike ekekaṃ biḷāraṃ bandhiṃsu. Te paccitvā uttaraṇakāle cāṭikucchīsu paggharantaṃ suraṃ pivitvā mattā niddāyiṃsu. Mūsikā āgantvā tesaṃ kaṇṇanāsikadāṭhikanaṅguṭṭhe khāditvā agamaṃsu. ‘‘Biḷārā suraṃ pivitvā matā’’ti āyuttakapurisā rañño ārocesuṃ. Rājā ‘‘visakārakā ete bhavissantī’’ti tesaṃ dvinnampi janānaṃ sīsāni chindāpesi. Te ‘‘suraṃ deva, madhuraṃ devā’’ti viravantāva mariṃsu. Rājā te mārāpetvā ‘‘cāṭiyo bhindathā’’ti āṇāpesi. Biḷārāpi surāya jiṇṇāya uṭṭhahitvā kīḷantā vicariṃsu, te disvā rañño ārocesuṃ. Rājā ‘‘sace visaṃ assa, ete mareyyuṃ, madhureneva bhavitabbaṃ, pivissāmi na’’nti nagaraṃ alaṅkārāpetvā rājaṅgaṇe maṇḍapaṃ kārāpetvā alaṅkatamaṇḍape samussitasetacchatte rājapallaṅke nisīditvā amaccagaṇaparivuto suraṃ pātuṃ ārabhi.
तदा सक्को देवराजा ‘‘के नु खो मातुपट्ठानादीसु अप्पमत्ता तीणि सुचरितानि पूरेन्ती’’ति लोकं वोलोकेन्तो तं राजानं सुरं पातुं निसिन्नं दिस्वा ‘‘सचायं सुरं पिविस्सति, सकलजम्बुदीपो नस्सिस्सति। यथा न पिविस्सति, तथा नं करिस्सामी’’ति एकं सुरापुण्णं कुम्भं हत्थतले ठपेत्वा ब्राह्मणवेसेनागन्त्वा रञ्ञो सम्मुखट्ठाने आकासे ठत्वा ‘‘इमं कुम्भं किणाथ, इमं कुम्भं किणाथा’’ति आह। सब्बमित्तराजा तं तथा वदन्तं आकासे ठितं दिस्वा ‘‘कुतो नु खो ब्राह्मणो आगच्छती’’ति तेन सद्धिं सल्लपन्तो तिस्सो गाथा अभासि –
Tadā sakko devarājā ‘‘ke nu kho mātupaṭṭhānādīsu appamattā tīṇi sucaritāni pūrentī’’ti lokaṃ volokento taṃ rājānaṃ suraṃ pātuṃ nisinnaṃ disvā ‘‘sacāyaṃ suraṃ pivissati, sakalajambudīpo nassissati. Yathā na pivissati, tathā naṃ karissāmī’’ti ekaṃ surāpuṇṇaṃ kumbhaṃ hatthatale ṭhapetvā brāhmaṇavesenāgantvā rañño sammukhaṭṭhāne ākāse ṭhatvā ‘‘imaṃ kumbhaṃ kiṇātha, imaṃ kumbhaṃ kiṇāthā’’ti āha. Sabbamittarājā taṃ tathā vadantaṃ ākāse ṭhitaṃ disvā ‘‘kuto nu kho brāhmaṇo āgacchatī’’ti tena saddhiṃ sallapanto tisso gāthā abhāsi –
३३.
33.
‘‘को पातुरासी तिदिवा नभम्हि, ओभासयं संवरिं चन्दिमाव।
‘‘Ko pāturāsī tidivā nabhamhi, obhāsayaṃ saṃvariṃ candimāva;
गत्तेहि ते रस्मियो निच्छरन्ति, सतेरता विज्जुरिवन्तलिक्खे॥
Gattehi te rasmiyo niccharanti, sateratā vijjurivantalikkhe.
३४.
34.
‘‘सो छिन्नवातं कमसी अघम्हि, वेहायसं गच्छसि तिट्ठसी च।
‘‘So chinnavātaṃ kamasī aghamhi, vehāyasaṃ gacchasi tiṭṭhasī ca;
इद्धी नु ते वत्थुकता सुभाविता, अनद्धगूनं अपि देवतानं॥
Iddhī nu te vatthukatā subhāvitā, anaddhagūnaṃ api devatānaṃ.
३५.
35.
‘‘वेहायसं गम्ममागम्म तिट्ठसि, कुम्भं किणाथाति यमेतमत्थं।
‘‘Vehāyasaṃ gammamāgamma tiṭṭhasi, kumbhaṃ kiṇāthāti yametamatthaṃ;
को वा तुवं किस्स वा ताय कुम्भो, अक्खाहि मे ब्राह्मण एतमत्थ’’न्ति॥
Ko vā tuvaṃ kissa vā tāya kumbho, akkhāhi me brāhmaṇa etamattha’’nti.
तत्थ को पातुरासीति कुतो पातुभूतोसि, कुतो आगतोसीति अत्थो। तिदिवा नभम्हीति किं तावतिंसभवना आगन्त्वा इध नभम्हि आकासे पाकटो जातोसीति पुच्छति। संवरिन्ति रत्तिं। सतेरताति एवंनामिका। सोति सो त्वं। छिन्नवातन्ति वलाहकोपि ताव वातेन कमति, तस्स पन सोपि वातो नत्थि, तेनेवमाह। कमसीति पवत्तेसि। अघम्हीति अप्पटिघे आकासे। वत्थुकताति वत्थु विय पतिट्ठा विय कता। अनद्धगूनं अपि देवतानन्ति या पदसा अद्धानं अगमनेन अनद्धगूनं देवतानं इद्धि, सा अपि तव सुभाविताति पुच्छति। वेहायसं गम्ममागम्माति आकासे पवत्तं पदवीतिहारं पटिच्च निस्साय। ‘‘तिट्ठसी’’ति इमस्स ‘‘को वा तुव’’न्ति इमिना सम्बन्धो, एवं तिट्ठमानो को वा त्वन्ति अत्थो। यमेतमत्थन्ति यं एतं वदसि। इमस्स ‘‘किस्स वा ताय’’न्ति इमिना सम्बन्धो, यं एतं कुम्भं किणाथाति वदसि, किस्स वा ते अयं कुम्भोति अत्थो।
Tattha ko pāturāsīti kuto pātubhūtosi, kuto āgatosīti attho. Tidivā nabhamhīti kiṃ tāvatiṃsabhavanā āgantvā idha nabhamhi ākāse pākaṭo jātosīti pucchati. Saṃvarinti rattiṃ. Sateratāti evaṃnāmikā. Soti so tvaṃ. Chinnavātanti valāhakopi tāva vātena kamati, tassa pana sopi vāto natthi, tenevamāha. Kamasīti pavattesi. Aghamhīti appaṭighe ākāse. Vatthukatāti vatthu viya patiṭṭhā viya katā. Anaddhagūnaṃ api devatānanti yā padasā addhānaṃ agamanena anaddhagūnaṃ devatānaṃ iddhi, sā api tava subhāvitāti pucchati. Vehāyasaṃ gammamāgammāti ākāse pavattaṃ padavītihāraṃ paṭicca nissāya. ‘‘Tiṭṭhasī’’ti imassa ‘‘ko vā tuva’’nti iminā sambandho, evaṃ tiṭṭhamāno ko vā tvanti attho. Yametamatthanti yaṃ etaṃ vadasi. Imassa ‘‘kissa vā tāya’’nti iminā sambandho, yaṃ etaṃ kumbhaṃ kiṇāthāti vadasi, kissa vā te ayaṃ kumbhoti attho.
ततो सक्को ‘‘तेन हि सुणाही’’ति वत्वा सुराय दोसे दस्सेन्तो आह –
Tato sakko ‘‘tena hi suṇāhī’’ti vatvā surāya dose dassento āha –
३६.
36.
‘‘न सप्पिकुम्भो नपि तेलकुम्भो, न फाणितस्स न मधुस्स कुम्भो।
‘‘Na sappikumbho napi telakumbho, na phāṇitassa na madhussa kumbho;
कुम्भस्स वज्जानि अनप्पकानि, दोसे बहू कुम्भगते सुणाथ॥
Kumbhassa vajjāni anappakāni, dose bahū kumbhagate suṇātha.
३७.
37.
‘‘गळेय्य यं पित्वा पते पपातं, सोब्भं गुहं चन्दनियोळिगल्लं।
‘‘Gaḷeyya yaṃ pitvā pate papātaṃ, sobbhaṃ guhaṃ candaniyoḷigallaṃ;
बहुम्पि भुञ्जेय्य अभोजनेय्यं, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Bahumpi bhuñjeyya abhojaneyyaṃ, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
३८.
38.
‘‘यं पित्वा चित्तस्मिं अनेसमानो, आहिण्डती गोरिव भक्खसादी।
‘‘Yaṃ pitvā cittasmiṃ anesamāno, āhiṇḍatī goriva bhakkhasādī;
अनाथमानो उपगायति नच्चति च, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Anāthamāno upagāyati naccati ca, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
३९.
39.
‘‘यं वे पिवित्वा अचेलोव नग्गो, चरेय्य गामे विसिखन्तरानि।
‘‘Yaṃ ve pivitvā acelova naggo, careyya gāme visikhantarāni;
सम्मूळ्हचित्तो अतिवेलसायी, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Sammūḷhacitto ativelasāyī, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
४०.
40.
‘‘यं पित्वा उट्ठाय पवेधमानो, सीसञ्च बाहुञ्च पचालयन्तो।
‘‘Yaṃ pitvā uṭṭhāya pavedhamāno, sīsañca bāhuñca pacālayanto;
सो नच्चती दारुकटल्लकोव, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
So naccatī dārukaṭallakova, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
४१.
41.
‘‘यं वे पिवित्वा अग्गिदड्ढा सयन्ति, अथो सिगालेहिपि खादितासे।
‘‘Yaṃ ve pivitvā aggidaḍḍhā sayanti, atho sigālehipi khāditāse;
बन्धं वधं भोगजानिञ्चुपेन्ति, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Bandhaṃ vadhaṃ bhogajāniñcupenti, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
४२.
42.
‘‘यं पित्वा भासेय्य अभासनेय्यं, सभायमासीनो अपेतवत्थो।
‘‘Yaṃ pitvā bhāseyya abhāsaneyyaṃ, sabhāyamāsīno apetavattho;
सम्मक्खितो वन्तगतो ब्यसन्नो, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Sammakkhito vantagato byasanno, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
४३.
43.
‘‘यं वे पिवित्वा उक्कट्ठो आविलक्खो, ममेव सब्बपथवीति मञ्ञे।
‘‘Yaṃ ve pivitvā ukkaṭṭho āvilakkho, mameva sabbapathavīti maññe;
न मे समो चातुरन्तोपि राजा, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Na me samo cāturantopi rājā, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
४४.
44.
‘‘मानातिमाना कलहानि पेसुणी, दुब्बण्णिनी नग्गयिनी पलायिनी।
‘‘Mānātimānā kalahāni pesuṇī, dubbaṇṇinī naggayinī palāyinī;
चोरान धुत्तान गती निकेतो, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Corāna dhuttāna gatī niketo, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
४५.
45.
‘‘इद्धानि फीतानि कुलानि अस्सु, अनेकसाहस्सधनानि लोके।
‘‘Iddhāni phītāni kulāni assu, anekasāhassadhanāni loke;
उच्छिन्नदायज्जकतानिमाय, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Ucchinnadāyajjakatānimāya, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
४६.
46.
‘‘धञ्ञं धनं रजतं जातरूपं, खेत्तं गवं यत्थ विनासयन्ति।
‘‘Dhaññaṃ dhanaṃ rajataṃ jātarūpaṃ, khettaṃ gavaṃ yattha vināsayanti;
उच्छेदनी वित्तगतं कुलानं, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Ucchedanī vittagataṃ kulānaṃ, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
४७.
47.
‘‘यं वे पित्वा दित्तरूपोव पोसो, अक्कोसति मातरं पितरञ्च।
‘‘Yaṃ ve pitvā dittarūpova poso, akkosati mātaraṃ pitarañca;
सस्सुम्पि गण्हेय्य अथोपि सुण्हं, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Sassumpi gaṇheyya athopi suṇhaṃ, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
४८.
48.
‘‘यं वे पित्वा दित्तरूपाव नारी, अक्कोसती सस्सुरं सामिकञ्च।
‘‘Yaṃ ve pitvā dittarūpāva nārī, akkosatī sassuraṃ sāmikañca;
दासम्पि गण्हे परिचारिकम्पि, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Dāsampi gaṇhe paricārikampi, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
४९.
49.
‘‘यं वे पिवित्वान हनेय्य पोसो, धम्मे ठितं समणं ब्राह्मणं वा।
‘‘Yaṃ ve pivitvāna haneyya poso, dhamme ṭhitaṃ samaṇaṃ brāhmaṇaṃ vā;
गच्छे अपायम्पि ततोनिदानं, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Gacche apāyampi tatonidānaṃ, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
५०.
50.
‘‘यं वे पिवित्वा दुच्चरितं चरन्ति, कायेन वाचाय च चेतसा च।
‘‘Yaṃ ve pivitvā duccaritaṃ caranti, kāyena vācāya ca cetasā ca;
निरयं वजन्ति दुच्चरितं चरित्वा, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Nirayaṃ vajanti duccaritaṃ caritvā, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
५१.
51.
‘‘यं याचमाना न लभन्ति पुब्बे, बहुं हिरञ्ञम्पि परिच्चजन्ता।
‘‘Yaṃ yācamānā na labhanti pubbe, bahuṃ hiraññampi pariccajantā;
सो तं पिवित्वा अलिकं भणाति, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
So taṃ pivitvā alikaṃ bhaṇāti, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
५२.
52.
‘‘यं वे पित्वा पेसने पेसियन्तो, अच्चायिके करणीयम्हि जाते।
‘‘Yaṃ ve pitvā pesane pesiyanto, accāyike karaṇīyamhi jāte;
अत्थम्पि सो नप्पजानाति वुत्तो, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Atthampi so nappajānāti vutto, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
५३.
53.
‘‘हिरीमनापि अहिरीकभावं, पातुं करोन्ति मदनाय मत्ता।
‘‘Hirīmanāpi ahirīkabhāvaṃ, pātuṃ karonti madanāya mattā;
धीरापि सन्ता बहुकं भणन्ति, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Dhīrāpi santā bahukaṃ bhaṇanti, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
५४.
54.
‘‘यं वे पित्वा एकथूपा सयन्ति, अनासका थण्डिलदुक्खसेय्यं।
‘‘Yaṃ ve pitvā ekathūpā sayanti, anāsakā thaṇḍiladukkhaseyyaṃ;
दुब्बण्णियं आयसक्यञ्चुपेन्ति, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Dubbaṇṇiyaṃ āyasakyañcupenti, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
५५.
55.
‘‘यं वे पित्वा पत्तखन्धा सयन्ति, गावो कूटहताव न हि वारुणिया।
‘‘Yaṃ ve pitvā pattakhandhā sayanti, gāvo kūṭahatāva na hi vāruṇiyā;
वेगो नरेन सुसहोरिव, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Vego narena susahoriva, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
५६.
56.
‘‘यं मनुस्सा विवज्जन्ति, सप्पं घोरविसमिव।
‘‘Yaṃ manussā vivajjanti, sappaṃ ghoravisamiva;
तं लोके विससमानं, को नरो पातुमरहति॥
Taṃ loke visasamānaṃ, ko naro pātumarahati.
५७.
57.
‘‘यं वे पित्वा अन्धकवेण्डपुत्ता, समुद्दतीरे परिचारयन्ता।
‘‘Yaṃ ve pitvā andhakaveṇḍaputtā, samuddatīre paricārayantā;
उपक्कमुं मुसलेभि अञ्ञमञ्ञं, तस्सा पुण्णं कुम्भमिमं किणाथ॥
Upakkamuṃ musalebhi aññamaññaṃ, tassā puṇṇaṃ kumbhamimaṃ kiṇātha.
५८.
58.
‘‘यं वे पित्वा पुब्बदेवा पमत्ता, तिदिवा चुता सस्सतिया समाया।
‘‘Yaṃ ve pitvā pubbadevā pamattā, tidivā cutā sassatiyā samāyā;
तं तादिसं मज्जमिमं निरत्थकं, जानं महाराज कथं पिवेय्य॥
Taṃ tādisaṃ majjamimaṃ niratthakaṃ, jānaṃ mahārāja kathaṃ piveyya.
५९.
59.
‘‘नयिमस्मिं कुम्भस्मिं दधि वा मधु वा, एवं अभिञ्ञाय किणाहि राज।
‘‘Nayimasmiṃ kumbhasmiṃ dadhi vā madhu vā, evaṃ abhiññāya kiṇāhi rāja;
एवञ्हिमं कुम्भगता मया ते, अक्खातरूपं तव सब्बमित्ता’’ति॥
Evañhimaṃ kumbhagatā mayā te, akkhātarūpaṃ tava sabbamittā’’ti.
तत्थ वज्जानीतिआदीनवा। गळेय्याति गच्छन्तो पदे पदे परिवत्तेय्य। यं पित्वा पतेति यं पिवित्वा पतेय्य। सोब्भन्ति आवाटं। चन्दनियोळिगल्लन्ति चन्दनिकञ्च ओळिगल्लञ्च। अभोजनेय्यन्ति भुञ्जितुं अयुत्तं। अनेसमानोति अनिस्सरो। गोरिवाति गोणो विय। भक्खसादीति पुराणकसटखादको, यथा सो तत्थ तत्थ भक्खसं परियेसन्तो आहिण्डति, एवं आहिण्डतीति अत्थो। अनाथमानोति निरवस्सयो अनाथो विय। उपगायतीति अञ्ञं गायन्तं दिस्वा उपगन्त्वा गायति। अचेलोवाति अचेलको विय। विसिखन्तरानीति अन्तरवीथियो। अतिवेलसायीति अतिचिरम्पि निद्दं ओक्कमेय्य। ‘‘अतिवेलचारी’’तिपि पाठो, अतिवेलचारी हुत्वा चरेय्याति अत्थो।
Tattha vajjānītiādīnavā. Gaḷeyyāti gacchanto pade pade parivatteyya. Yaṃ pitvā pateti yaṃ pivitvā pateyya. Sobbhanti āvāṭaṃ. Candaniyoḷigallanti candanikañca oḷigallañca. Abhojaneyyanti bhuñjituṃ ayuttaṃ. Anesamānoti anissaro. Gorivāti goṇo viya. Bhakkhasādīti purāṇakasaṭakhādako, yathā so tattha tattha bhakkhasaṃ pariyesanto āhiṇḍati, evaṃ āhiṇḍatīti attho. Anāthamānoti niravassayo anātho viya. Upagāyatīti aññaṃ gāyantaṃ disvā upagantvā gāyati. Acelovāti acelako viya. Visikhantarānīti antaravīthiyo. Ativelasāyīti aticirampi niddaṃ okkameyya. ‘‘Ativelacārī’’tipi pāṭho, ativelacārī hutvā careyyāti attho.
दारुकटल्लको वाति दारुमययन्तरूपकं विय। भोगजानिञ्चुपेन्तीति भोगजानिञ्च उपेन्ति, पाणातिपातादीनि कत्वा दण्डपीळिता धनजानिञ्च अञ्ञञ्च वधबन्धनादिदुक्खं पापुणन्तीति अत्थो। वन्तगतोति अत्तनो वन्तस्मिं गतो। ब्यसन्नोति ब्यसनापन्नो। ‘‘विसन्नो’’तिपि पाठो , तस्मिं वन्ते ओसन्नोति अत्थो। उक्कट्ठोति अहं महायोधो, को मया सदिसो अत्थीति एवं उक्कंसगतो हुत्वा। आविलक्खोति रत्तक्खो। सब्बपथवीति सब्बा पथवी। ‘‘सब्बपुथुवी’’तिपि पाठो। चातुरन्तोति चतुसमुद्दपरियन्ताय पथविया इस्सरो। मानातिमानाति मानकारिका। सेसपदेसुपि एसेव नयो। गतीति निब्बत्ति। निकेतोति निवासो। तस्सा पुण्णन्ति या एवरूपा, तस्सा पुण्णं। इद्धानीति समिद्धानि। फीतानीति वत्थालङ्कारकप्पभण्डेहि पुप्फितानि। उच्छिन्नदायज्जकतानीति उच्छिन्नदायादानि निद्धनानि कतानि। यत्थ विनासयन्तीति यं निस्साय यत्थ पतिट्ठिता, एवं बहुम्पि धनधञ्ञादिसापतेय्यं नासयन्ति, कपणा होन्ति।
Dārukaṭallakovāti dārumayayantarūpakaṃ viya. Bhogajāniñcupentīti bhogajāniñca upenti, pāṇātipātādīni katvā daṇḍapīḷitā dhanajāniñca aññañca vadhabandhanādidukkhaṃ pāpuṇantīti attho. Vantagatoti attano vantasmiṃ gato. Byasannoti byasanāpanno. ‘‘Visanno’’tipi pāṭho , tasmiṃ vante osannoti attho. Ukkaṭṭhoti ahaṃ mahāyodho, ko mayā sadiso atthīti evaṃ ukkaṃsagato hutvā. Āvilakkhoti rattakkho. Sabbapathavīti sabbā pathavī. ‘‘Sabbaputhuvī’’tipi pāṭho. Cāturantoti catusamuddapariyantāya pathaviyā issaro. Mānātimānāti mānakārikā. Sesapadesupi eseva nayo. Gatīti nibbatti. Niketoti nivāso. Tassā puṇṇanti yā evarūpā, tassā puṇṇaṃ. Iddhānīti samiddhāni. Phītānīti vatthālaṅkārakappabhaṇḍehi pupphitāni. Ucchinnadāyajjakatānīti ucchinnadāyādāni niddhanāni katāni. Yattha vināsayantīti yaṃ nissāya yattha patiṭṭhitā, evaṃ bahumpi dhanadhaññādisāpateyyaṃ nāsayanti, kapaṇā honti.
दित्तरूपोति दप्पितरूपो। गण्हेय्याति भरियसञ्ञाय किलेसवसेन हत्थे गण्हेय्य। दासम्पि गण्हेति अत्तनो दासम्पि किलेसवसेन ‘‘सामिको मे’’ति गण्हेय्य। पिवित्वानाति पिवित्वा। दुच्चरितं चरित्वाति एवं तीहि द्वारेहि दसविधम्पि अकुसलं कत्वा। यं याचमानाति यं पुरिसं पुब्बे सुरं अपिवन्तं बहुं हिरञ्ञं परिच्चजन्ता मुसावादं करोहीति याचमाना न लभन्ति। पित्वाति पिवित्वा ठितो। नप्पजानाति वुत्तोति ‘‘केनट्ठेन आगतोसी’’ति वुत्तो सासनस्स दुग्गहितत्ता तं अत्थं न जानाति। हिरीमनापीति हिरीयुत्तचित्तापि। एकथूपाति सूकरपोतका विय हीनजच्चेहिपि सद्धिं एकरासी हुत्वा। अनासकाति निराहारा। थण्डिलदुक्खसेय्यन्ति भूमियं दुक्खसेय्यं सयन्ति। आयसक्यन्ति गरहं।
Dittarūpoti dappitarūpo. Gaṇheyyāti bhariyasaññāya kilesavasena hatthe gaṇheyya. Dāsampi gaṇheti attano dāsampi kilesavasena ‘‘sāmiko me’’ti gaṇheyya. Pivitvānāti pivitvā. Duccaritaṃ caritvāti evaṃ tīhi dvārehi dasavidhampi akusalaṃ katvā. Yaṃ yācamānāti yaṃ purisaṃ pubbe suraṃ apivantaṃ bahuṃ hiraññaṃ pariccajantā musāvādaṃ karohīti yācamānā na labhanti. Pitvāti pivitvā ṭhito. Nappajānāti vuttoti ‘‘kenaṭṭhena āgatosī’’ti vutto sāsanassa duggahitattā taṃ atthaṃ na jānāti. Hirīmanāpīti hirīyuttacittāpi. Ekathūpāti sūkarapotakā viya hīnajaccehipi saddhiṃ ekarāsī hutvā. Anāsakāti nirāhārā. Thaṇḍiladukkhaseyyanti bhūmiyaṃ dukkhaseyyaṃ sayanti. Āyasakyanti garahaṃ.
पत्तखन्धाति पतितक्खन्धा। कूटहतावाति गीवाय बद्धेन कूटेन हता गावो विय, यथा ता तिणं अखादन्तियो पानीयं अपिवन्तियो सयन्ति, तथा सयन्तीति अत्थो। घोरविसमिवाति घोरविसं विय। विससमानन्ति विससदिसं। अन्धकवेण्डपुत्ताति दस भातिकराजानो। उपक्कमुन्ति पहरिंसु। पुब्बदेवाति असुरा। तिदिवाति तावतिंसदेवलोका। सस्सतियाति सस्सता, दीघायुकभावेन निच्चसम्मता देवलोकाति अत्थो। समायाति सद्धिं असुरमायाहि। जानन्ति एवं ‘‘निरत्थकं एत’’न्ति जानन्तो तुम्हादिसो पण्डितो पुरिसो कथं पिवेय्य । कुम्भगता मयाति कुम्भगतं मया, अयमेव वा पाठो। अक्खातरूपन्ति सभावतो अक्खातं।
Pattakhandhāti patitakkhandhā. Kūṭahatāvāti gīvāya baddhena kūṭena hatā gāvo viya, yathā tā tiṇaṃ akhādantiyo pānīyaṃ apivantiyo sayanti, tathā sayantīti attho. Ghoravisamivāti ghoravisaṃ viya. Visasamānanti visasadisaṃ. Andhakaveṇḍaputtāti dasa bhātikarājāno. Upakkamunti pahariṃsu. Pubbadevāti asurā. Tidivāti tāvatiṃsadevalokā. Sassatiyāti sassatā, dīghāyukabhāvena niccasammatā devalokāti attho. Samāyāti saddhiṃ asuramāyāhi. Jānanti evaṃ ‘‘niratthakaṃ eta’’nti jānanto tumhādiso paṇḍito puriso kathaṃ piveyya . Kumbhagatā mayāti kumbhagataṃ mayā, ayameva vā pāṭho. Akkhātarūpanti sabhāvato akkhātaṃ.
तं सुत्वा राजा सुराय आदीनवं ञत्वा तुट्ठो सक्कस्स थुतिं करोन्तो द्वे गाथा अभासि –
Taṃ sutvā rājā surāya ādīnavaṃ ñatvā tuṭṭho sakkassa thutiṃ karonto dve gāthā abhāsi –
६०.
60.
‘‘न मे पिता वा अथवापि माता, एतादिसा यादिसको तुवंसि।
‘‘Na me pitā vā athavāpi mātā, etādisā yādisako tuvaṃsi;
हितानुकम्पी परमत्थकामो, सोहं करिस्सं वचनं तवज्ज॥
Hitānukampī paramatthakāmo, sohaṃ karissaṃ vacanaṃ tavajja.
६१.
61.
‘‘ददामि ते गामवरानि पञ्च, दासीसतं सत्त गवंसतानि।
‘‘Dadāmi te gāmavarāni pañca, dāsīsataṃ satta gavaṃsatāni;
आजञ्ञयुत्ते च रथे दस इमे, आचरियो होसि ममत्थकामो’’ति॥
Ājaññayutte ca rathe dasa ime, ācariyo hosi mamatthakāmo’’ti.
तत्थ गामवरानीति, ब्राह्मण, आचरियस्स नाम आचरियभागो इच्छितब्बो, संवच्छरे संवच्छरे सतसहस्सुट्ठानके तुय्हं पञ्च गामे ददामीति वदति। दस इमेति इमे दस पुरतो ठिते कञ्चनविचित्ते रथे दस्सेन्तो एवमाह।
Tattha gāmavarānīti, brāhmaṇa, ācariyassa nāma ācariyabhāgo icchitabbo, saṃvacchare saṃvacchare satasahassuṭṭhānake tuyhaṃ pañca gāme dadāmīti vadati. Dasa imeti ime dasa purato ṭhite kañcanavicitte rathe dassento evamāha.
तं सुत्वा सक्को देवत्तभावं दस्सेत्वा अत्तानं जानापेन्तो आकासे ठत्वा द्वे गाथा अभासि –
Taṃ sutvā sakko devattabhāvaṃ dassetvā attānaṃ jānāpento ākāse ṭhatvā dve gāthā abhāsi –
६२.
62.
‘‘तवेव दासीसतमत्थु राज, गामा च गावो च तवेव होन्तु।
‘‘Taveva dāsīsatamatthu rāja, gāmā ca gāvo ca taveva hontu;
आजञ्ञयुत्ता च रथा तवेव, सक्कोहमस्मी तिदसानमिन्दो॥
Ājaññayuttā ca rathā taveva, sakkohamasmī tidasānamindo.
६३.
63.
‘‘मंसोदनं सप्पिपायासं भुञ्ज, खादस्सु च त्वं मधुमासपूवे।
‘‘Maṃsodanaṃ sappipāyāsaṃ bhuñja, khādassu ca tvaṃ madhumāsapūve;
एवं तुवं धम्मरतो जनिन्द, अनिन्दितो सग्गमुपेहि ठान’’न्ति॥
Evaṃ tuvaṃ dhammarato janinda, anindito saggamupehi ṭhāna’’nti.
तत्थ एवं तुवं धम्मरतोति एवं त्वं नानग्गरसभोजनं भुञ्जन्तो सुरापाना विरतो तीणि दुच्चरितानि पहाय तिविधसुचरितधम्मरतो हुत्वा केनचि अनिन्दितो सग्गट्ठानं उपेहीति।
Tattha evaṃ tuvaṃ dhammaratoti evaṃ tvaṃ nānaggarasabhojanaṃ bhuñjanto surāpānā virato tīṇi duccaritāni pahāya tividhasucaritadhammarato hutvā kenaci anindito saggaṭṭhānaṃ upehīti.
इति सक्को तस्स ओवादं दत्वा सकट्ठानमेव गतो। सोपि सुरं अपिवित्वा सुराभाजनानि भिन्दापेत्वा सीलं समादाय दानं दत्वा सग्गपरायणो अहोसि। जम्बुदीपेपि अनुक्कमेन सुरापानं वेपुल्लप्पत्तं जातं।
Iti sakko tassa ovādaṃ datvā sakaṭṭhānameva gato. Sopi suraṃ apivitvā surābhājanāni bhindāpetvā sīlaṃ samādāya dānaṃ datvā saggaparāyaṇo ahosi. Jambudīpepi anukkamena surāpānaṃ vepullappattaṃ jātaṃ.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा राजा आनन्दो अहोसि, सक्को पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā ānando ahosi, sakko pana ahameva ahosi’’nti.
कुम्भजातकवण्णना दुतिया।
Kumbhajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ५१२. कुम्भजातकं • 512. Kumbhajātakaṃ
