Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā

    [౪౧౫] ౧౦. కుమ్మాసపిణ్డిజాతకవణ్ణనా

    [415] 10. Kummāsapiṇḍijātakavaṇṇanā

    న కిరత్థీతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో మల్లికం దేవిం ఆరబ్భ కథేసి. సా హి సావత్థియం ఏకస్స మాలాకారజేట్ఠకస్స ధీతా ఉత్తమరూపధరా మహాపుఞ్ఞా సోళసవస్సికకాలే ఏకదివసం కుమారికాహి సద్ధిం పుప్ఫారామం గచ్ఛన్తీ తయో కుమ్మాసపిణ్డే గహేత్వా పుప్ఫపచ్ఛియం ఠపేత్వా గచ్ఛతి. సా నగరతో నిక్ఖమనకాలే భగవన్తం సరీరప్పభం విస్సజ్జేత్వా భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతం నగరం పవిసన్తం దిస్వా తయో కుమ్మాసపిణ్డే ఉపనామేసి. సత్థా చతుమహారాజదత్తియం పత్తం ఉపనేత్వా పటిగ్గహేసి. సాపి తథాగతస్స పాదే సిరసా వన్దిత్వా బుద్ధారమ్మణం పీతిం గహేత్వా ఏకమన్తం అట్ఠాసి. సత్థా తం ఓలోకేత్వా సితం పాత్వాకాసి. ఆయస్మా ఆనన్దో ‘‘కో ను ఖో, భన్తే, హేతు కో పచ్చయో తథాగతస్స సితకరణే’’తి భగవన్తం పుచ్ఛి. అథస్స సత్థా ‘‘ఆనన్ద, అయం కుమారికా ఇమేసం కుమ్మాసపిణ్డానం ఫలేన అజ్జేవ కోసలరఞ్ఞో అగ్గమహేసీ భవిస్సతీ’’తి సితకారణం కథేసి.

    Na kiratthīti idaṃ satthā jetavane viharanto mallikaṃ deviṃ ārabbha kathesi. Sā hi sāvatthiyaṃ ekassa mālākārajeṭṭhakassa dhītā uttamarūpadharā mahāpuññā soḷasavassikakāle ekadivasaṃ kumārikāhi saddhiṃ pupphārāmaṃ gacchantī tayo kummāsapiṇḍe gahetvā pupphapacchiyaṃ ṭhapetvā gacchati. Sā nagarato nikkhamanakāle bhagavantaṃ sarīrappabhaṃ vissajjetvā bhikkhusaṅghaparivutaṃ nagaraṃ pavisantaṃ disvā tayo kummāsapiṇḍe upanāmesi. Satthā catumahārājadattiyaṃ pattaṃ upanetvā paṭiggahesi. Sāpi tathāgatassa pāde sirasā vanditvā buddhārammaṇaṃ pītiṃ gahetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Satthā taṃ oloketvā sitaṃ pātvākāsi. Āyasmā ānando ‘‘ko nu kho, bhante, hetu ko paccayo tathāgatassa sitakaraṇe’’ti bhagavantaṃ pucchi. Athassa satthā ‘‘ānanda, ayaṃ kumārikā imesaṃ kummāsapiṇḍānaṃ phalena ajjeva kosalarañño aggamahesī bhavissatī’’ti sitakāraṇaṃ kathesi.

    కుమారికాపి పుప్ఫారామం గతా . తం దివసమేవ కోసలరాజా అజాతసత్తునా సద్ధిం యుజ్ఝన్తో యుద్ధపరాజితో పలాయిత్వా అస్సం అభిరుయ్హ ఆగచ్ఛన్తో తస్సా గీతసద్దం సుత్వా పటిబద్ధచిత్తో అస్సం తం ఆరామాభిముఖం పేసేసి. పుఞ్ఞసమ్పన్నా కుమారికా రాజానం దిస్వా అపలాయిత్వావ ఆగన్త్వా అస్సస్స నాసరజ్జుయా గణ్హి, రాజా అస్సపిట్ఠియం నిసిన్నోవ ‘‘ససామికాసి, అసామికాసీ’’తి పుచ్ఛిత్వా అసామికభావం ఞత్వా అస్సా ఓరుయ్హ వాతాతపకిలన్తో తస్సా అఙ్కే నిపన్నో ముహుత్తం విస్సమిత్వా తం అస్సపిట్ఠియం నిసీదాపేత్వా బలకాయపరివుతో నగరం పవిసిత్వా అత్తనో కులఘరం పేసేత్వా సాయన్హసమయే యానం పహిణిత్వా మహన్తేన సక్కారసమ్మానేన కులఘరతో ఆహరాపేత్వా రతనరాసిమ్హి ఠపేత్వా అభిసేకం దత్వా అగ్గమహేసిం అకాసి. తతో పట్ఠాయ చ సా రఞ్ఞో పియా అహోసి మనాపా, పుబ్బుట్ఠాయికాదీహి పఞ్చహి కల్యాణధమ్మేహి సమన్నాగతా పతిదేవతా, బుద్ధానమ్పి వల్లభా అహోసి. తస్సా సత్థు తయో కుమ్మాసపిణ్డే దత్వా తం సమ్పత్తిం అధిగతభావో సకలనగరం పత్థరిత్వా గతో.

    Kumārikāpi pupphārāmaṃ gatā . Taṃ divasameva kosalarājā ajātasattunā saddhiṃ yujjhanto yuddhaparājito palāyitvā assaṃ abhiruyha āgacchanto tassā gītasaddaṃ sutvā paṭibaddhacitto assaṃ taṃ ārāmābhimukhaṃ pesesi. Puññasampannā kumārikā rājānaṃ disvā apalāyitvāva āgantvā assassa nāsarajjuyā gaṇhi, rājā assapiṭṭhiyaṃ nisinnova ‘‘sasāmikāsi, asāmikāsī’’ti pucchitvā asāmikabhāvaṃ ñatvā assā oruyha vātātapakilanto tassā aṅke nipanno muhuttaṃ vissamitvā taṃ assapiṭṭhiyaṃ nisīdāpetvā balakāyaparivuto nagaraṃ pavisitvā attano kulagharaṃ pesetvā sāyanhasamaye yānaṃ pahiṇitvā mahantena sakkārasammānena kulagharato āharāpetvā ratanarāsimhi ṭhapetvā abhisekaṃ datvā aggamahesiṃ akāsi. Tato paṭṭhāya ca sā rañño piyā ahosi manāpā, pubbuṭṭhāyikādīhi pañcahi kalyāṇadhammehi samannāgatā patidevatā, buddhānampi vallabhā ahosi. Tassā satthu tayo kummāsapiṇḍe datvā taṃ sampattiṃ adhigatabhāvo sakalanagaraṃ pattharitvā gato.

    అథేకదివసం ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం ‘‘ఆవుసో, మల్లికా దేవీ బుద్ధానం తయో కుమ్మాసపిణ్డే దత్వా తేసం ఫలేన తం దివసఞ్ఞేవ అభిసేకం పత్తా, అహో బుద్ధానం మహాగుణతా’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘అనచ్ఛరియం, భిక్ఖవే, మల్లికాయ ఏకస్స సబ్బఞ్ఞుబుద్ధస్స తయో కుమ్మాసపిణ్డే దత్వా కోసలరఞ్ఞో అగ్గమహేసిభావాధిగమో. కస్మా? బుద్ధానం గుణమహన్తతాయ. పోరాణకపణ్డితా పన పచ్చేకబుద్ధానం అలోణకం అస్నేహం అఫాణితం కుమ్మాసం దత్వా తస్స ఫలేన దుతియే అత్తభావే తియోజనసతికే కాసిరట్ఠే రజ్జసిరిం పాపుణింసూ’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.

    Athekadivasaṃ dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, mallikā devī buddhānaṃ tayo kummāsapiṇḍe datvā tesaṃ phalena taṃ divasaññeva abhisekaṃ pattā, aho buddhānaṃ mahāguṇatā’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, mallikāya ekassa sabbaññubuddhassa tayo kummāsapiṇḍe datvā kosalarañño aggamahesibhāvādhigamo. Kasmā? Buddhānaṃ guṇamahantatāya. Porāṇakapaṇḍitā pana paccekabuddhānaṃ aloṇakaṃ asnehaṃ aphāṇitaṃ kummāsaṃ datvā tassa phalena dutiye attabhāve tiyojanasatike kāsiraṭṭhe rajjasiriṃ pāpuṇiṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో ఏకస్మిం దలిద్దకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో ఏకం సేట్ఠిం నిస్సాయ భతియా కమ్మం కరోన్తో జీవికం కప్పేసి. సో ఏకదివసం ‘‘పాతరాసత్థాయ మే భవిస్సతీ’’తి అన్తరాపణతో చత్తారో కుమ్మాసపిణ్డే గహేత్వా కమ్మన్తం గచ్ఛన్తో చత్తారో పచ్చేకబుద్ధే భిక్ఖాచారత్థాయ బారాణసినగరాభిముఖే ఆగచ్ఛన్తే దిస్వా ‘‘ఇమే భిక్ఖం సన్ధాయ బారాణసిం గచ్ఛన్తి , మయ్హమ్పిమే చత్తారో కుమ్మాసపిణ్డా అత్థి, యంనూనాహం ఇమే ఇమేసం దదేయ్య’’న్తి చిన్తేత్వా తే ఉపసంకమిత్వా వన్దిత్వా ‘‘భన్తే, ఇమే మే హత్థే చత్తారో కుమ్మాసపిణ్డా, అహం ఇమే తుమ్హాకం దదామి, సాధు మే, భన్తే, పటిగ్గణ్హథ, ఏవమిదం పుఞ్ఞం మయ్హం భవిస్సతి దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయా’’తి వత్వా తేసం అధివాసనం విదిత్వా వాలికం ఉస్సాపేత్వా చత్తారి ఆసనాని పఞ్ఞపేత్వా తేసం ఉపరి సాఖాభఙ్గం అత్థరిత్వా పచ్చేకబుద్ధే పటిపాటియా నిసీదాపేత్వా పణ్ణపుటేన ఉదకం ఆహరిత్వా దక్ఖిణోదకం పాతేత్వా చతూసు పత్తేసు చత్తారో కుమ్మాసపిణ్డే పతిట్ఠాపేత్వా వన్దిత్వా ‘‘భన్తే, ఏతేసం నిస్సన్దేన దలిద్దగేహే నిబ్బత్తి నామ మా హోతు, సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణప్పటివేధస్స పచ్చయో హోతూ’’తి ఆహ. పచ్చేకబుద్ధా పరిభుఞ్జింసు, పరిభోగావసానే అనుమోదనం కత్వా ఉప్పతిత్వా నన్దమూలకపబ్భారమేవ అగమంసు.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ daliddakule nibbattitvā vayappatto ekaṃ seṭṭhiṃ nissāya bhatiyā kammaṃ karonto jīvikaṃ kappesi. So ekadivasaṃ ‘‘pātarāsatthāya me bhavissatī’’ti antarāpaṇato cattāro kummāsapiṇḍe gahetvā kammantaṃ gacchanto cattāro paccekabuddhe bhikkhācāratthāya bārāṇasinagarābhimukhe āgacchante disvā ‘‘ime bhikkhaṃ sandhāya bārāṇasiṃ gacchanti , mayhampime cattāro kummāsapiṇḍā atthi, yaṃnūnāhaṃ ime imesaṃ dadeyya’’nti cintetvā te upasaṃkamitvā vanditvā ‘‘bhante, ime me hatthe cattāro kummāsapiṇḍā, ahaṃ ime tumhākaṃ dadāmi, sādhu me, bhante, paṭiggaṇhatha, evamidaṃ puññaṃ mayhaṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti vatvā tesaṃ adhivāsanaṃ viditvā vālikaṃ ussāpetvā cattāri āsanāni paññapetvā tesaṃ upari sākhābhaṅgaṃ attharitvā paccekabuddhe paṭipāṭiyā nisīdāpetvā paṇṇapuṭena udakaṃ āharitvā dakkhiṇodakaṃ pātetvā catūsu pattesu cattāro kummāsapiṇḍe patiṭṭhāpetvā vanditvā ‘‘bhante, etesaṃ nissandena daliddagehe nibbatti nāma mā hotu, sabbaññutaññāṇappaṭivedhassa paccayo hotū’’ti āha. Paccekabuddhā paribhuñjiṃsu, paribhogāvasāne anumodanaṃ katvā uppatitvā nandamūlakapabbhārameva agamaṃsu.

    బోధిసత్తో అఞ్జలిం పగ్గయ్హ పచ్చేకబుద్ధగతం పీతిం గహేత్వా తేసు చక్ఖుపథం అతీతేసు అత్తనో కమ్మన్తం గన్త్వా యావతాయుకం దానం అనుస్సరిత్వా కాలం కత్వా తస్స ఫలేన బారాణసిరఞ్ఞో అగ్గమహేసియా కుచ్ఛిమ్హి నిబ్బత్తి, బ్రహ్మదత్తకుమారోతిస్స నామం అకంసు. సో అత్తనో పదసా గమనకాలతో పట్ఠాయ ‘‘అహం ఇమస్మింయేవ నగరే భతకో హుత్వా కమ్మన్తం గచ్ఛన్తో పచ్చేకబుద్ధానం చత్తారో కుమ్మాసపిణ్డే దత్వా తస్స దానస్స ఫలేన ఇధ నిబ్బత్తో’’తి పసన్నాదాసే ముఖనిమిత్తం వియ సబ్బం పురిమజాతికిరియం జాతిస్సరఞాణేన పాకటం కత్వా పస్సి. సో వయప్పత్తో తక్కసిలాయం గన్త్వా సబ్బసిప్పాని ఉగ్గణ్హిత్వా పచ్చాగన్త్వా సిక్ఖితసిప్పం పితు దస్సేత్వా తుట్ఠేన పితరా ఓపరజ్జే పతిట్ఠాపితో, అపరభాగే పితు అచ్చయేన రజ్జే పతిట్ఠాసి. అథస్స ఉత్తమరూపధరం కోసలరఞ్ఞో ధీతరం ఆనేత్వా అగ్గమహేసిం అకంసు, ఛత్తమఙ్గలదివసే పనస్స సకలనగరం దేవనగరం వియ అలఙ్కరింసు.

    Bodhisatto añjaliṃ paggayha paccekabuddhagataṃ pītiṃ gahetvā tesu cakkhupathaṃ atītesu attano kammantaṃ gantvā yāvatāyukaṃ dānaṃ anussaritvā kālaṃ katvā tassa phalena bārāṇasirañño aggamahesiyā kucchimhi nibbatti, brahmadattakumārotissa nāmaṃ akaṃsu. So attano padasā gamanakālato paṭṭhāya ‘‘ahaṃ imasmiṃyeva nagare bhatako hutvā kammantaṃ gacchanto paccekabuddhānaṃ cattāro kummāsapiṇḍe datvā tassa dānassa phalena idha nibbatto’’ti pasannādāse mukhanimittaṃ viya sabbaṃ purimajātikiriyaṃ jātissarañāṇena pākaṭaṃ katvā passi. So vayappatto takkasilāyaṃ gantvā sabbasippāni uggaṇhitvā paccāgantvā sikkhitasippaṃ pitu dassetvā tuṭṭhena pitarā oparajje patiṭṭhāpito, aparabhāge pitu accayena rajje patiṭṭhāsi. Athassa uttamarūpadharaṃ kosalarañño dhītaraṃ ānetvā aggamahesiṃ akaṃsu, chattamaṅgaladivase panassa sakalanagaraṃ devanagaraṃ viya alaṅkariṃsu.

    సో నగరం పదక్ఖిణం కత్వా అలఙ్కతపాసాదం అభిరుహిత్వా మహాతలమజ్ఝే సముస్సితసేతచ్ఛత్తం పల్లఙ్కం అభిరుయ్హ నిసిన్నో పరివారేత్వా ఠితే ఏకతో అమచ్చే, ఏకతో బ్రాహ్మణగహపతిఆదయో నానావిభవే సిరివిలాససముజ్జలే, ఏకతో నానావిధపణ్ణాకారహత్థే నాగరమనుస్సే, ఏకతో అలఙ్కతదేవచ్ఛరసఙ్ఘం వియ సోళససహస్ససఙ్ఖం నాటకిత్థిగణన్తి ఇమం అతిమనోరమం సిరివిభవం ఓలోకేన్తో అత్తనో పుబ్బకమ్మం అనుస్సరిత్వా ‘‘ఇదం సువణ్ణపిణ్డికం కఞ్చనమాలం సేతచ్ఛత్తం, ఇమాని చ అనేకసహస్సాని హత్థివాహనఅస్సవాహనరథవాహనాని, మణిముత్తాదిపూరితా సారగబ్భా, నానావిధధఞ్ఞపూరితా మహాపథవీ, దేవచ్ఛరపటిభాగా నారియో చాతి సబ్బోపేస మయ్హం సిరివిభవో న అఞ్ఞస్స సన్తకో, చతున్నం పచ్చేకబుద్ధానం దిన్నస్స చతుకుమ్మాసపిణ్డదానస్సేవ సన్తకో, తే నిస్సాయ మయా ఏస లద్ధో’’తి పచ్చేకబుద్ధానం గుణం అనుస్సరిత్వా అత్తనో కమ్మం పాకటం అకాసి. తస్స తం అనుస్సరన్తస్స సకలసరీరం పీతియా పూరి. సో పీతియా తేమితహదయో మహాజనస్స మజ్ఝే ఉదానగీతం గాయన్తో ద్వే గాథా అభాసి –

    So nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā alaṅkatapāsādaṃ abhiruhitvā mahātalamajjhe samussitasetacchattaṃ pallaṅkaṃ abhiruyha nisinno parivāretvā ṭhite ekato amacce, ekato brāhmaṇagahapatiādayo nānāvibhave sirivilāsasamujjale, ekato nānāvidhapaṇṇākārahatthe nāgaramanusse, ekato alaṅkatadevaccharasaṅghaṃ viya soḷasasahassasaṅkhaṃ nāṭakitthigaṇanti imaṃ atimanoramaṃ sirivibhavaṃ olokento attano pubbakammaṃ anussaritvā ‘‘idaṃ suvaṇṇapiṇḍikaṃ kañcanamālaṃ setacchattaṃ, imāni ca anekasahassāni hatthivāhanaassavāhanarathavāhanāni, maṇimuttādipūritā sāragabbhā, nānāvidhadhaññapūritā mahāpathavī, devaccharapaṭibhāgā nāriyo cāti sabbopesa mayhaṃ sirivibhavo na aññassa santako, catunnaṃ paccekabuddhānaṃ dinnassa catukummāsapiṇḍadānasseva santako, te nissāya mayā esa laddho’’ti paccekabuddhānaṃ guṇaṃ anussaritvā attano kammaṃ pākaṭaṃ akāsi. Tassa taṃ anussarantassa sakalasarīraṃ pītiyā pūri. So pītiyā temitahadayo mahājanassa majjhe udānagītaṃ gāyanto dve gāthā abhāsi –

    ౧౪౨.

    142.

    ‘‘న కిరత్థి అనోమదస్సిసు, పారిచరియా బుద్ధేసు అప్పికా;

    ‘‘Na kiratthi anomadassisu, pāricariyā buddhesu appikā;

    సుక్ఖాయ అలోణికాయ చ, పస్స ఫలం కుమ్మాసపిణ్డియా.

    Sukkhāya aloṇikāya ca, passa phalaṃ kummāsapiṇḍiyā.

    ౧౪౩.

    143.

    ‘‘హత్థిగవాస్సా చిమే బహూ, ధనధఞ్ఞం పథవీ చ కేవలా;

    ‘‘Hatthigavāssā cime bahū, dhanadhaññaṃ pathavī ca kevalā;

    నారియో చిమా అచ్ఛరూపమా, పస్స ఫలం కుమ్మాసపిణ్డియా’’తి.

    Nāriyo cimā accharūpamā, passa phalaṃ kummāsapiṇḍiyā’’ti.

    తత్థ అనోమదస్సిసూతి అనోమస్స అలామకస్స పచ్చేకబోధిఞాణస్స దిట్ఠత్తా పచ్చేకబుద్ధా అనోమదస్సినో నామ. పారిచరియాతి అభివాదనపచ్చుట్ఠానఞ్జలికమ్మాదిభేదా సామీచికిరియాపి, సమ్పత్తే దిస్వా అత్తనో సన్తకం అప్పం వా బహుం వా లూఖం వా పణీతం వా దేయ్యధమ్మం చిత్తం పసాదేత్వా గుణం సల్లక్ఖేత్వా తిస్సో చేతనా విసోధేత్వా ఫలం సద్దహిత్వా పరిచ్చజనకిరియాపి . బుద్ధేసూతి పచ్చేకబుద్ధేసు. అప్పికాతి మన్దా పరిత్తా నామ నత్థి కిర. సుక్ఖాయాతి నిస్నేహాయ. అలోణికాయాతి ఫాణితవిరహితాయ. నిప్ఫాణితత్తా హి సా ‘‘అలోణికా’’తి వుత్తా. కుమ్మాసపిణ్డియాతి చత్తారో కుమ్మాసపిణ్డే ఏకతో కత్వా గహితం కుమ్మాసం సన్ధాయ ఏవమాహ. గుణవన్తానం సమణబ్రాహ్మణానం గుణం సల్లక్ఖేత్వా చిత్తం పసాదేత్వా ఫలుప్పత్తిం పాటికఙ్ఖమానానం తిస్సో చేతనా విసోధేత్వా దిన్నపదక్ఖిణా అప్పికా నామ నత్థి, నిబ్బత్తనిబ్బత్తట్ఠానే మహాసమ్పత్తిమేవ దేతీతి వుత్తం హోతి. హోతి చేత్థ –

    Tattha anomadassisūti anomassa alāmakassa paccekabodhiñāṇassa diṭṭhattā paccekabuddhā anomadassino nāma. Pāricariyāti abhivādanapaccuṭṭhānañjalikammādibhedā sāmīcikiriyāpi, sampatte disvā attano santakaṃ appaṃ vā bahuṃ vā lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā deyyadhammaṃ cittaṃ pasādetvā guṇaṃ sallakkhetvā tisso cetanā visodhetvā phalaṃ saddahitvā pariccajanakiriyāpi . Buddhesūti paccekabuddhesu. Appikāti mandā parittā nāma natthi kira. Sukkhāyāti nisnehāya. Aloṇikāyāti phāṇitavirahitāya. Nipphāṇitattā hi sā ‘‘aloṇikā’’ti vuttā. Kummāsapiṇḍiyāti cattāro kummāsapiṇḍe ekato katvā gahitaṃ kummāsaṃ sandhāya evamāha. Guṇavantānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ guṇaṃ sallakkhetvā cittaṃ pasādetvā phaluppattiṃ pāṭikaṅkhamānānaṃ tisso cetanā visodhetvā dinnapadakkhiṇā appikā nāma natthi, nibbattanibbattaṭṭhāne mahāsampattimeva detīti vuttaṃ hoti. Hoti cettha –

    ‘‘నత్థి చిత్తే పసన్నమ్హి, అప్పికా నామ దక్ఖిణా;

    ‘‘Natthi citte pasannamhi, appikā nāma dakkhiṇā;

    తథాగతే వా సమ్బుద్ధే, అథ వా తస్స సావకే.

    Tathāgate vā sambuddhe, atha vā tassa sāvake.

    ‘‘తిట్ఠన్తే నిబ్బుతే చాపి, సమే చిత్తే సమం ఫలం;

    ‘‘Tiṭṭhante nibbute cāpi, same citte samaṃ phalaṃ;

    చేతోపణిధిహేతు హి, సత్తా గచ్ఛన్తి సుగ్గతి’’న్తి. (వి॰ వ॰ ౮౦౪, ౮౦౬);

    Cetopaṇidhihetu hi, sattā gacchanti suggati’’nti. (vi. va. 804, 806);

    ఇమస్స పనత్థస్స దీపనత్థాయ –

    Imassa panatthassa dīpanatthāya –

    ‘‘ఖీరోదనం అహమదాసిం, భిక్ఖునో పిణ్డాయ చరన్తస్స; (వి॰ వ॰ ౪౧౩);

    ‘‘Khīrodanaṃ ahamadāsiṃ, bhikkhuno piṇḍāya carantassa; (Vi. va. 413);

    తస్సా మే పస్స విమానం, అచ్ఛరా కామవణ్ణినీహమస్మి. (వి॰ వ॰ ౩౩౪);

    Tassā me passa vimānaṃ, accharā kāmavaṇṇinīhamasmi. (vi. va. 334);

    ‘‘అచ్ఛరాసహస్సస్సాహం , పవరా పస్స పుఞ్ఞానం విపాకం;

    ‘‘Accharāsahassassāhaṃ , pavarā passa puññānaṃ vipākaṃ;

    తేన మేతాదిసో వణ్ణో, తేన మే ఇధ మిజ్ఝతి.

    Tena metādiso vaṇṇo, tena me idha mijjhati.

    ‘‘ఉప్పజ్జన్తి చ మే భోగా, యే కేచి మనసో పియా;

    ‘‘Uppajjanti ca me bhogā, ye keci manaso piyā;

    తేనమ్హి ఏవం జలితానుభావా, వణ్ణో చ మే సబ్బదిసా పభాసతీ’’తి. (వి॰ వ॰ ౩౩౪-౩౩౬) –

    Tenamhi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti. (vi. va. 334-336) –

    ఏవమాదీని విమానవత్థూని ఆహరితబ్బాని.

    Evamādīni vimānavatthūni āharitabbāni.

    ధనధఞ్ఞన్తి ముత్తాదిధనఞ్చ సత్త ధఞ్ఞాని చ. పథవీ చ కేవలాతి సకలా చేసా మహాపథవీతి సకలపథవిం హత్థగతం మఞ్ఞమానో వదతి. పస్స ఫలం కుమ్మాసపిణ్డియాతి అత్తనో దానఫలం అత్తనావ దస్సేన్తో ఏవమాహ. దానఫలం కిర బోధిసత్తా చ సబ్బఞ్ఞుబుద్ధాయేవ చ జానన్తి. తేనేవ సత్థా ఇతివుత్తకే సుత్తన్తం కథేన్తో –

    Dhanadhaññanti muttādidhanañca satta dhaññāni ca. Pathavī ca kevalāti sakalā cesā mahāpathavīti sakalapathaviṃ hatthagataṃ maññamāno vadati. Passa phalaṃ kummāsapiṇḍiyāti attano dānaphalaṃ attanāva dassento evamāha. Dānaphalaṃ kira bodhisattā ca sabbaññubuddhāyeva ca jānanti. Teneva satthā itivuttake suttantaṃ kathento –

    ‘‘ఏవఞ్చే, భిక్ఖవే, సత్తా జానేయ్యుం దానసంవిభాగస్స విపాకం, యథాహం జానామి, న అదత్వా భుఞ్జేయ్యుం, న చ నేసం మచ్ఛేరమలం చిత్తం పరియాదాయ తిట్ఠేయ్య. యోపి నేసం అస్స చరిమో ఆలోపో చరిమం కబళం, తతోపి న అసంవిభజిత్వా భుఞ్జేయ్యుం, సచే నేసం పటిగ్గాహకా అస్సు. యస్మా చ ఖో, భిక్ఖవే, సత్తా న ఏవం జానన్తి దానసంవిభాగస్స విపాకం, యథాహం జానామి, తస్మా అదత్వా భుఞ్జన్తి, మచ్ఛేరమలఞ్చ నేసం చిత్తం పరియాదాయ తిట్ఠతీ’’తి (ఇతివు॰ ౨౬).

    ‘‘Evañce, bhikkhave, sattā jāneyyuṃ dānasaṃvibhāgassa vipākaṃ, yathāhaṃ jānāmi, na adatvā bhuñjeyyuṃ, na ca nesaṃ maccheramalaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭheyya. Yopi nesaṃ assa carimo ālopo carimaṃ kabaḷaṃ, tatopi na asaṃvibhajitvā bhuñjeyyuṃ, sace nesaṃ paṭiggāhakā assu. Yasmā ca kho, bhikkhave, sattā na evaṃ jānanti dānasaṃvibhāgassa vipākaṃ, yathāhaṃ jānāmi, tasmā adatvā bhuñjanti, maccheramalañca nesaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’’ti (itivu. 26).

    బోధిసత్తోపి అత్తనో ఛత్తమఙ్గలదివసే సఞ్జాతపీతిపామోజ్జో ఇమాహి ద్వీహి గాథాహి ఉదానగీతం గాయి. తతో పట్ఠాయ ‘‘రఞ్ఞో పియగీత’’న్తి బోధిసత్తస్స నాటకిత్థియో చ సేసనాటకగన్ధబ్బాదయోపి చ అన్తేపురజనోపి అన్తోనగరవాసినోపి బహినగరవాసినోపి పానాగారేసుపి అమచ్చమణ్డలేసుపి ‘‘అమ్హాకం రఞ్ఞో పియగీత’’న్తి తదేవ గీతం గాయన్తి. ఏవం అద్ధానే గతే అగ్గమహేసీ తస్స గీతస్స అత్థం జానితుకామా అహోసి, మహాసత్తం పన పుచ్ఛితుం న విసహతి. అథస్సా ఏకస్మిం గుణే పసీదిత్వా ఏకదివసం రాజా ‘‘భద్దే, వరం తే దస్సామి, వరం గణ్హాహీ’’తి ఆహ. ‘‘సాధు, దేవ, గణ్హామీ’’తి. ‘‘హత్థిఅస్సాదీసు తే కిం దమ్మీ’’తి? ‘‘దేవ, తుమ్హే నిస్సాయ మయ్హం న కిఞ్చి నత్థి, న మే ఏతేహి అత్థో, సచే పన దాతుకామాత్థ, తుమ్హాకం గీతస్స అత్థం కథేత్వా దేథా’’తి. ‘‘భద్దే, కో తే ఇమినా వరేన అత్థో, అఞ్ఞం గణ్హాహీ’’తి. ‘‘దేవ, అఞ్ఞేన మే అత్థో నత్థి, ఏతదేవ గణ్హామీ’’తి. ‘‘సాధు భద్దే, కథేస్సామి, తుయ్హం పన ఏకికాయ రహో న కథేస్సామి, ద్వాదసయోజనికాయ బారాణసియా భేరిం చరాపేత్వా రాజద్వారే రతనమణ్డపం కారేత్వా రతనపల్లఙ్కం పఞ్ఞాపేత్వా అమచ్చబ్రాహ్మణాదీహి చ నాగరేహి చేవ సోళసహి ఇత్థిసహస్సేహి చ పరివుతో తేసం మజ్ఝే రతనపల్లఙ్కే నిసీదిత్వా కథేస్సామీ’’తి. సా ‘‘సాధు, దేవా’’తి సమ్పటిచ్ఛి.

    Bodhisattopi attano chattamaṅgaladivase sañjātapītipāmojjo imāhi dvīhi gāthāhi udānagītaṃ gāyi. Tato paṭṭhāya ‘‘rañño piyagīta’’nti bodhisattassa nāṭakitthiyo ca sesanāṭakagandhabbādayopi ca antepurajanopi antonagaravāsinopi bahinagaravāsinopi pānāgāresupi amaccamaṇḍalesupi ‘‘amhākaṃ rañño piyagīta’’nti tadeva gītaṃ gāyanti. Evaṃ addhāne gate aggamahesī tassa gītassa atthaṃ jānitukāmā ahosi, mahāsattaṃ pana pucchituṃ na visahati. Athassā ekasmiṃ guṇe pasīditvā ekadivasaṃ rājā ‘‘bhadde, varaṃ te dassāmi, varaṃ gaṇhāhī’’ti āha. ‘‘Sādhu, deva, gaṇhāmī’’ti. ‘‘Hatthiassādīsu te kiṃ dammī’’ti? ‘‘Deva, tumhe nissāya mayhaṃ na kiñci natthi, na me etehi attho, sace pana dātukāmāttha, tumhākaṃ gītassa atthaṃ kathetvā dethā’’ti. ‘‘Bhadde, ko te iminā varena attho, aññaṃ gaṇhāhī’’ti. ‘‘Deva, aññena me attho natthi, etadeva gaṇhāmī’’ti. ‘‘Sādhu bhadde, kathessāmi, tuyhaṃ pana ekikāya raho na kathessāmi, dvādasayojanikāya bārāṇasiyā bheriṃ carāpetvā rājadvāre ratanamaṇḍapaṃ kāretvā ratanapallaṅkaṃ paññāpetvā amaccabrāhmaṇādīhi ca nāgarehi ceva soḷasahi itthisahassehi ca parivuto tesaṃ majjhe ratanapallaṅke nisīditvā kathessāmī’’ti. Sā ‘‘sādhu, devā’’ti sampaṭicchi.

    రాజా తథా కారేత్వా అమరగణపరివుతో సక్కో దేవరాజా వియ మహాజనకాయపరివుతో రతనపల్లఙ్కే నిసీది. దేవీపి సబ్బాలఙ్కారపటిమణ్డితా కఞ్చనభద్దపీఠం అత్థరిత్వా ఏకమన్తే అక్ఖికోటియా ఓలోకేత్వా తథారూపే ఠానే నిసీదిత్వా ‘‘దేవ, తుమ్హాకం తుస్సిత్వా గాయనమఙ్గలగీతస్స తావ మే అత్థం గగనతలే పుణ్ణచన్దం ఉట్ఠాపేన్తో వియ పాకటం కత్వా కథేథా’’తి వత్వా తతియం గాథమాహ –

    Rājā tathā kāretvā amaragaṇaparivuto sakko devarājā viya mahājanakāyaparivuto ratanapallaṅke nisīdi. Devīpi sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā kañcanabhaddapīṭhaṃ attharitvā ekamante akkhikoṭiyā oloketvā tathārūpe ṭhāne nisīditvā ‘‘deva, tumhākaṃ tussitvā gāyanamaṅgalagītassa tāva me atthaṃ gaganatale puṇṇacandaṃ uṭṭhāpento viya pākaṭaṃ katvā kathethā’’ti vatvā tatiyaṃ gāthamāha –

    ౧౪౪.

    144.

    ‘‘అభిక్ఖణం రాజకుఞ్జర, గాథా భాససి కోసలాధిప;

    ‘‘Abhikkhaṇaṃ rājakuñjara, gāthā bhāsasi kosalādhipa;

    పుచ్ఛామి తం రట్ఠవడ్ఢన, బాళ్హం పీతిమనో పభాససీ’’తి.

    Pucchāmi taṃ raṭṭhavaḍḍhana, bāḷhaṃ pītimano pabhāsasī’’ti.

    తత్థ కోసలాధిపాతి న సో కోసలరట్ఠాధిపో, కుసలే పన ధమ్మే అధిపతిం కత్వా విహరతి, తేన నం ఆలపన్తీ ఏవమాహ, కుసలాధిప కుసలజ్ఝాసయాతి అత్థో. బాళ్హం పీతిమనో పభాససీతి అతివియ పీతియుత్తచిత్తో హుత్వా భాససి, తస్మా కథేథ తావ మే ఏతాసం గాథానం అత్థన్తి.

    Tattha kosalādhipāti na so kosalaraṭṭhādhipo, kusale pana dhamme adhipatiṃ katvā viharati, tena naṃ ālapantī evamāha, kusalādhipa kusalajjhāsayāti attho. Bāḷhaṃ pītimano pabhāsasīti ativiya pītiyuttacitto hutvā bhāsasi, tasmā kathetha tāva me etāsaṃ gāthānaṃ atthanti.

    అథస్స గాథానమత్థం ఆవి కరోన్తో మహాసత్తో చతస్సో గాథా అభాసి –

    Athassa gāthānamatthaṃ āvi karonto mahāsatto catasso gāthā abhāsi –

    ౧౪౫.

    145.

    ‘‘ఇమస్మింయేవ నగరే, కులే అఞ్ఞతరే అహుం;

    ‘‘Imasmiṃyeva nagare, kule aññatare ahuṃ;

    పరకమ్మకరో ఆసిం, భతకో సీలసంవుతో.

    Parakammakaro āsiṃ, bhatako sīlasaṃvuto.

    ౧౪౬.

    146.

    ‘‘కమ్మాయ నిక్ఖమన్తోహం, చతురో సమణేద్దసం;

    ‘‘Kammāya nikkhamantohaṃ, caturo samaṇeddasaṃ;

    ఆచారసీలసమ్పన్నే, సీతిభూతే అనాసవే.

    Ācārasīlasampanne, sītibhūte anāsave.

    ౧౪౭.

    147.

    ‘‘తేసు చిత్తం పసాదేత్వా, నిసీదేత్వా పణ్ణసన్థతే;

    ‘‘Tesu cittaṃ pasādetvā, nisīdetvā paṇṇasanthate;

    అదం బుద్ధానం కుమ్మాసం, పసన్నో సేహి పాణిభి.

    Adaṃ buddhānaṃ kummāsaṃ, pasanno sehi pāṇibhi.

    ౧౪౮.

    148.

    ‘‘తస్స కమ్మస్స కుసలస్స, ఇదం మే ఏదిసం ఫలం;

    ‘‘Tassa kammassa kusalassa, idaṃ me edisaṃ phalaṃ;

    అనుభోమి ఇదం రజ్జం, ఫీతం ధరణిముత్తమ’’న్తి.

    Anubhomi idaṃ rajjaṃ, phītaṃ dharaṇimuttama’’nti.

    తత్థ కులే అఞ్ఞతరేతి నామేన వా గోత్తేన వా అపాకటే ఏకస్మింయేవ కులే. అహున్తి నిబ్బత్తిం. పరకమ్మకరో ఆసిన్తి తస్మిం కులే జాతోవాహం దలిద్దతాయ పరస్స కమ్మం కత్వా జీవికం కప్పేన్తో పరకమ్మకరో ఆసిం. భతకోతి పరవేతనభతో. సీలసంవుతోతి పఞ్చసీలసంవరే ఠితో, భతియా జీవన్తోపి దుస్సీల్యం పహాయ సీలసమ్పన్నోవ అహోసిన్తి దీపేతి. కమ్మాయ నిక్ఖమన్తోహన్తి తం దివసం కత్తబ్బకిచ్చస్స కరణత్థాయ నిక్ఖన్తో అహం. చతురో సమణేద్దసన్తి భద్దే, అహం నగరా నిక్ఖమ్మ మహామగ్గం ఆరుయ్హ అత్తనో కమ్మభూమిం గచ్ఛన్తో భిక్ఖాయ బారాణసినగరం పవిసన్తే సమితపాపే చత్తారో పబ్బజితే అద్దసం. ఆచారసీలసమ్పన్నేతి ఏకవీసతియా అనేసనాహి జీవికకప్పనం అనాచారో నామ, తస్స పటిపక్ఖేన ఆచారేన చేవ మగ్గఫలేహి ఆగతేన సీలేన చ సమన్నాగతే. సీతిభూతేతి రాగాదిపరిళాహవూపసమేన చేవ ఏకాదసఅగ్గినిబ్బాపనేన చ సీతిభావప్పత్తే. అనాసవేతి కామాసవాదివిరహితే. నిసీదేత్వాతి వాలికాసనానం ఉపరి సన్థతే పణ్ణసన్థరే నిసీదాపేత్వా. సన్థరో హి ఇధ సన్థతోతి వుత్తో. అదన్తి నేసం ఉదకం దత్వా సక్కచ్చం సకేహి హత్థేహి కుమ్మాసం అదాసిం. కుసలస్సాతి ఆరోగ్యానవజ్జట్ఠేన కుసలస్స. ఫలన్తి తస్స నిస్సన్దఫలం. ఫీతన్తి సబ్బసమ్పత్తిఫుల్లితం.

    Tattha kule aññatareti nāmena vā gottena vā apākaṭe ekasmiṃyeva kule. Ahunti nibbattiṃ. Parakammakaro āsinti tasmiṃ kule jātovāhaṃ daliddatāya parassa kammaṃ katvā jīvikaṃ kappento parakammakaro āsiṃ. Bhatakoti paravetanabhato. Sīlasaṃvutoti pañcasīlasaṃvare ṭhito, bhatiyā jīvantopi dussīlyaṃ pahāya sīlasampannova ahosinti dīpeti. Kammāya nikkhamantohanti taṃ divasaṃ kattabbakiccassa karaṇatthāya nikkhanto ahaṃ. Caturo samaṇeddasanti bhadde, ahaṃ nagarā nikkhamma mahāmaggaṃ āruyha attano kammabhūmiṃ gacchanto bhikkhāya bārāṇasinagaraṃ pavisante samitapāpe cattāro pabbajite addasaṃ. Ācārasīlasampanneti ekavīsatiyā anesanāhi jīvikakappanaṃ anācāro nāma, tassa paṭipakkhena ācārena ceva maggaphalehi āgatena sīlena ca samannāgate. Sītibhūteti rāgādipariḷāhavūpasamena ceva ekādasaagginibbāpanena ca sītibhāvappatte. Anāsaveti kāmāsavādivirahite. Nisīdetvāti vālikāsanānaṃ upari santhate paṇṇasanthare nisīdāpetvā. Santharo hi idha santhatoti vutto. Adanti nesaṃ udakaṃ datvā sakkaccaṃ sakehi hatthehi kummāsaṃ adāsiṃ. Kusalassāti ārogyānavajjaṭṭhena kusalassa. Phalanti tassa nissandaphalaṃ. Phītanti sabbasampattiphullitaṃ.

    ఏవఞ్చ మహాసత్తస్స అత్తనో కమ్మఫలం విత్థారేత్వా కథేన్తస్స సుత్వా దేవీ పసన్నమనా ‘‘సచే, మహారాజ, ఏవం పచ్చక్ఖతో దానఫలం జానాథ, ఇతో దాని పట్ఠాయ ఏకం భత్తపిణ్డం లభిత్వా ధమ్మికసమణబ్రాహ్మణానం దత్వావ పరిభుఞ్జేయ్యాథా’’తి బోధిసత్తస్స థుతిం కరోన్తీ –

    Evañca mahāsattassa attano kammaphalaṃ vitthāretvā kathentassa sutvā devī pasannamanā ‘‘sace, mahārāja, evaṃ paccakkhato dānaphalaṃ jānātha, ito dāni paṭṭhāya ekaṃ bhattapiṇḍaṃ labhitvā dhammikasamaṇabrāhmaṇānaṃ datvāva paribhuñjeyyāthā’’ti bodhisattassa thutiṃ karontī –

    ౧౪౯.

    149.

    ‘‘దదం భుఞ్జ మా చ పమాదో, చక్కం వత్తయ కోసలాధిప;

    ‘‘Dadaṃ bhuñja mā ca pamādo, cakkaṃ vattaya kosalādhipa;

    మా రాజ అధమ్మికో అహు, ధమ్మం పాలయ కోసలాధిపా’’తి. – ఇమం గాథమాహ;

    Mā rāja adhammiko ahu, dhammaṃ pālaya kosalādhipā’’ti. – imaṃ gāthamāha;

    తత్థ దదం భుఞ్జాతి అఞ్ఞేసం దత్వావ అత్తనా భుఞ్జ. మా చ పమాదోతి దానాదీసు పుఞ్ఞేసు మా పమజ్జి. చక్కం వత్తయ కోసలాధిపాతి కుసలజ్ఝాసయ, మహారాజ, పతిరూపదేసవాసాదికం చతుబ్బిధం ధమ్మచక్కం పవత్తేహి. పకతిరథో హి ద్వీహి చక్కేహి గచ్ఛతి, అయం పన కాయో ఇమేహి చతూహి చక్కేహి దేవలోకం గచ్ఛతి, తేన తే ‘‘ధమ్మచక్క’’న్తి సఙ్ఖ్యం గతా, తం త్వం చక్కం పవత్తేహి. అధమ్మికోతి యథా అఞ్ఞే ఛన్దాగతిం గచ్ఛన్తా లోకం ఉచ్ఛుయన్తే పీళేత్వా వియ ధనమేవ సంకడ్ఢన్తా అధమ్మికా హోన్తి, తథా త్వం మా అధమ్మికో అహు. ధమ్మం పాలయాతి –

    Tattha dadaṃ bhuñjāti aññesaṃ datvāva attanā bhuñja. Mā ca pamādoti dānādīsu puññesu mā pamajji. Cakkaṃ vattaya kosalādhipāti kusalajjhāsaya, mahārāja, patirūpadesavāsādikaṃ catubbidhaṃ dhammacakkaṃ pavattehi. Pakatiratho hi dvīhi cakkehi gacchati, ayaṃ pana kāyo imehi catūhi cakkehi devalokaṃ gacchati, tena te ‘‘dhammacakka’’nti saṅkhyaṃ gatā, taṃ tvaṃ cakkaṃ pavattehi. Adhammikoti yathā aññe chandāgatiṃ gacchantā lokaṃ ucchuyante pīḷetvā viya dhanameva saṃkaḍḍhantā adhammikā honti, tathā tvaṃ mā adhammiko ahu. Dhammaṃ pālayāti –

    ‘‘దానం సీలం పరిచ్చాగం, అజ్జవం మద్దవం తపం;

    ‘‘Dānaṃ sīlaṃ pariccāgaṃ, ajjavaṃ maddavaṃ tapaṃ;

    అక్కోధం అవిహింసఞ్చ, ఖన్తిఞ్చ అవిరోధన’’న్తి. (జా॰ ౨.౨౧.౧౭౬) –

    Akkodhaṃ avihiṃsañca, khantiñca avirodhana’’nti. (jā. 2.21.176) –

    ఇమం పన దసవిధం రాజధమ్మమేవ పాలయ రక్ఖ, మా పరిచ్చజి.

    Imaṃ pana dasavidhaṃ rājadhammameva pālaya rakkha, mā pariccaji.

    మహాసత్తో తస్సా వచనం సమ్పటిచ్ఛన్తో –

    Mahāsatto tassā vacanaṃ sampaṭicchanto –

    ౧౫౦.

    150.

    ‘‘సోహం తదేవ పునప్పునం, వటుమం ఆచరిస్సామి సోభనే;

    ‘‘Sohaṃ tadeva punappunaṃ, vaṭumaṃ ācarissāmi sobhane;

    అరియాచరితం సుకోసలే, అరహన్తో మే మనాపావ పస్సితు’’న్తి. – గాథమాహ;

    Ariyācaritaṃ sukosale, arahanto me manāpāva passitu’’nti. – gāthamāha;

    తత్థ వటుమన్తి మగ్గం. అరియాచరితన్తి అరియేహి బుద్ధాదీహి ఆచిణ్ణం. సుకోసలేతి సోభనే కోసలరఞ్ఞో ధీతేతి అత్థో. అరహన్తోతి కిలేసేహి ఆరకత్తా, అరానఞ్చ అరీనఞ్చ హతత్తా, పచ్చయానం అరహత్తా ఏవంలద్ధనామా పచ్చేకబుద్ధా. ఇదం వుత్తం హోతి – భద్దే, కోసలరాజధీతే సో అహం ‘‘దానం మే దిన్న’’న్తి తిత్తిం అకత్వా పునప్పునం తదేవ అరియాచరితం దానమగ్గం ఆచరిస్సామి. మయ్హఞ్హి అగ్గదక్ఖిణేయ్యత్తా అరహన్తో మనాపదస్సనా, చీవరాదీని దాతుకామతాయ తేయేవ పస్సితుం ఇచ్ఛామీతి.

    Tattha vaṭumanti maggaṃ. Ariyācaritanti ariyehi buddhādīhi āciṇṇaṃ. Sukosaleti sobhane kosalarañño dhīteti attho. Arahantoti kilesehi ārakattā, arānañca arīnañca hatattā, paccayānaṃ arahattā evaṃladdhanāmā paccekabuddhā. Idaṃ vuttaṃ hoti – bhadde, kosalarājadhīte so ahaṃ ‘‘dānaṃ me dinna’’nti tittiṃ akatvā punappunaṃ tadeva ariyācaritaṃ dānamaggaṃ ācarissāmi. Mayhañhi aggadakkhiṇeyyattā arahanto manāpadassanā, cīvarādīni dātukāmatāya teyeva passituṃ icchāmīti.

    ఏవఞ్చ పన వత్వా రాజా దేవియా సమ్పత్తిం ఓలోకేత్వా ‘‘భద్దే, మయా తావ పురిమభవే అత్తనో కుసలకమ్మం విత్థారేత్వా కథితం, ఇమాసం పన నారీనం మజ్ఝే రూపేన వా లీళావిలాసేన వా తయా సదిసీ ఏకాపి నత్థి, సా త్వం కిం కమ్మం కత్వా ఇమం సమ్పత్తిం పటిలభీ’’తి పుచ్ఛన్తో పున గాథమాహ –

    Evañca pana vatvā rājā deviyā sampattiṃ oloketvā ‘‘bhadde, mayā tāva purimabhave attano kusalakammaṃ vitthāretvā kathitaṃ, imāsaṃ pana nārīnaṃ majjhe rūpena vā līḷāvilāsena vā tayā sadisī ekāpi natthi, sā tvaṃ kiṃ kammaṃ katvā imaṃ sampattiṃ paṭilabhī’’ti pucchanto puna gāthamāha –

    ౧౫౧.

    151.

    ‘‘దేవీ వియ అచ్ఛరూపమా, మజ్ఝే నారిగణస్స సోభసి;

    ‘‘Devī viya accharūpamā, majjhe nārigaṇassa sobhasi;

    కిం కమ్మమకాసి భద్దకం, కేనాసి వణ్ణవతీ సుకోసలే’’తి.

    Kiṃ kammamakāsi bhaddakaṃ, kenāsi vaṇṇavatī sukosale’’ti.

    తస్సత్థో – భద్దే సుకోసలే కోసలరఞ్ఞో సుధీతే త్వం రూపసమ్పత్తియా అచ్ఛరూపమా తిదసపురే సక్కస్స దేవరఞ్ఞో అఞ్ఞతరా దేవధీతా వియ ఇమస్స నారీగణస్స మజ్ఝే సోభసి, పుబ్బే కిం నామ భద్దకం కల్యాణకమ్మం అకాసి, కేనాసి కారణేన ఏవం వణ్ణవతీ జాతాతి.

    Tassattho – bhadde sukosale kosalarañño sudhīte tvaṃ rūpasampattiyā accharūpamā tidasapure sakkassa devarañño aññatarā devadhītā viya imassa nārīgaṇassa majjhe sobhasi, pubbe kiṃ nāma bhaddakaṃ kalyāṇakammaṃ akāsi, kenāsi kāraṇena evaṃ vaṇṇavatī jātāti.

    అథస్స సా పురిమభవే కల్యాణకమ్మం కథేన్తీ సేసగాథాద్వయమాహ –

    Athassa sā purimabhave kalyāṇakammaṃ kathentī sesagāthādvayamāha –

    ౧౫౨.

    152.

    ‘‘అమ్బట్ఠకులస్స ఖత్తియ, దాస్యాహం పరపేసియా అహుం;

    ‘‘Ambaṭṭhakulassa khattiya, dāsyāhaṃ parapesiyā ahuṃ;

    సఞ్ఞతా చ ధమ్మజీవినీ, సీలవతీ చ అపాపదస్సనా.

    Saññatā ca dhammajīvinī, sīlavatī ca apāpadassanā.

    ౧౫౩.

    153.

    ‘‘ఉద్ధటభత్తం అహం తదా, చరమానస్స అదాసిం భిక్ఖునో;

    ‘‘Uddhaṭabhattaṃ ahaṃ tadā, caramānassa adāsiṃ bhikkhuno;

    విత్తా సుమనా సయం అహం, తస్స కమ్మస్స ఫలం మమేదిస’’న్తి.

    Vittā sumanā sayaṃ ahaṃ, tassa kammassa phalaṃ mamedisa’’nti.

    సాపి కిర జాతిస్సరావ అహోసి, తస్మా అత్తనో జాతిస్సరఞాణేన పరిచ్ఛిన్దిత్వావ కథేసి.

    Sāpi kira jātissarāva ahosi, tasmā attano jātissarañāṇena paricchinditvāva kathesi.

    తత్థ అమ్బట్ఠకులస్సాతి కుటుమ్బియకులస్స. దాస్యాహన్తి దాసీ అహం, ‘‘దాసాహ’’న్తిపి పాఠో. పరపేసియాతి పరేహి తస్స తస్స కిచ్చస్స కరణత్థాయ పేసితబ్బా పేసనకారికా. సఞ్ఞతాతి దాసియో నామ దుస్సీలా హోన్తి, అహం పన తీహి ద్వారేహి సఞ్ఞతా సీలసమ్పన్నా. ధమ్మజీవినీతి పరవఞ్చనాదీని అకత్వా ధమ్మేన సమేన పవత్తితజీవికా. సీలవతీతి ఆచారసమ్పన్నా గుణవతీ. అపాపదస్సనాతి కల్యాణదస్సనా పియధమ్మా.

    Tattha ambaṭṭhakulassāti kuṭumbiyakulassa. Dāsyāhanti dāsī ahaṃ, ‘‘dāsāha’’ntipi pāṭho. Parapesiyāti parehi tassa tassa kiccassa karaṇatthāya pesitabbā pesanakārikā. Saññatāti dāsiyo nāma dussīlā honti, ahaṃ pana tīhi dvārehi saññatā sīlasampannā. Dhammajīvinīti paravañcanādīni akatvā dhammena samena pavattitajīvikā. Sīlavatīti ācārasampannā guṇavatī. Apāpadassanāti kalyāṇadassanā piyadhammā.

    ఉద్ధటభత్తన్తి అత్తనో పత్తకోట్ఠాసవసేన ఉద్ధరిత్వా లద్ధభాగభత్తం. భిక్ఖునోతి భిన్నకిలేసస్స పచ్చేకబుద్ధస్స. విత్తా సుమనాతి తుట్ఠా సోమనస్సజాతా కమ్మఫలం సద్దహన్తీ. తస్స కమ్మస్సాతి తస్స ఏకభిక్ఖాదానకమ్మస్స. ఇదం వుత్తం హోతి – అహం, మహారాజ, పుబ్బే సావత్థియం అఞ్ఞతరస్స కుటుమ్బియకులస్స దాసీ హుత్వా అత్తనో లద్ధభాగభత్తం ఆదాయ నిక్ఖమన్తీ ఏకం పచ్చేకబుద్ధం పిణ్డాయ చరన్తం దిస్వా అత్తనో తణ్హం మిలాపేత్వా సఞ్ఞతాదిగుణసమ్పన్నా కమ్మఫలం సద్దహన్తీ తస్స తం భత్తం అదాసిం, సాహం యావతాయుకం ఠత్వా కాలం కత్వా తత్థ సావత్థియం కోసలరఞ్ఞో అగ్గమహేసియా కుచ్ఛిమ్హి నిబ్బత్తిత్వా ఇదాని తవ పాదే పరిచరమానా ఏవరూపం సమ్పత్తిం అనుభవామి, తస్స మమ కమ్మస్స ఇదమీదిసం ఫలన్తి. తత్థ గుణసమ్పన్నానం దిన్నదానస్స మహప్ఫలభావదస్సనత్థం –

    Uddhaṭabhattanti attano pattakoṭṭhāsavasena uddharitvā laddhabhāgabhattaṃ. Bhikkhunoti bhinnakilesassa paccekabuddhassa. Vittā sumanāti tuṭṭhā somanassajātā kammaphalaṃ saddahantī. Tassa kammassāti tassa ekabhikkhādānakammassa. Idaṃ vuttaṃ hoti – ahaṃ, mahārāja, pubbe sāvatthiyaṃ aññatarassa kuṭumbiyakulassa dāsī hutvā attano laddhabhāgabhattaṃ ādāya nikkhamantī ekaṃ paccekabuddhaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā attano taṇhaṃ milāpetvā saññatādiguṇasampannā kammaphalaṃ saddahantī tassa taṃ bhattaṃ adāsiṃ, sāhaṃ yāvatāyukaṃ ṭhatvā kālaṃ katvā tattha sāvatthiyaṃ kosalarañño aggamahesiyā kucchimhi nibbattitvā idāni tava pāde paricaramānā evarūpaṃ sampattiṃ anubhavāmi, tassa mama kammassa idamīdisaṃ phalanti. Tattha guṇasampannānaṃ dinnadānassa mahapphalabhāvadassanatthaṃ –

    ‘‘అగ్గతో వే పసన్నాన’’న్తి (ఇతివు॰ ౯౦) చ.

    ‘‘Aggato ve pasannāna’’nti (itivu. 90) ca.

    ‘‘ఏస దేవమనుస్సానం, సబ్బకామదదో నిధీ’’తి (ఖు॰ పా॰ ౮.౧౦) చ. –

    ‘‘Esa devamanussānaṃ, sabbakāmadado nidhī’’ti (khu. pā. 8.10) ca. –

    ఆదిగాథా విత్థారేతబ్బా.

    Ādigāthā vitthāretabbā.

    ఇతి తే ఉభోపి అత్తనో పురిమకమ్మం విత్థారతో కథేత్వా తతో పట్ఠాయ చతూసు నగరద్వారేసు నగరమజ్ఝే నివేసనద్వారేతి ఛ దానసాలాయో కారేత్వా సకలజమ్బుదీపం ఉన్నఙ్గలం కత్వా మహాదానం పవత్తేత్వా సీలం రక్ఖిత్వా ఉపోసథకమ్మం కత్వా జీవితపరియోసానే సగ్గపరాయణా అహేసుం.

    Iti te ubhopi attano purimakammaṃ vitthārato kathetvā tato paṭṭhāya catūsu nagaradvāresu nagaramajjhe nivesanadvāreti cha dānasālāyo kāretvā sakalajambudīpaṃ unnaṅgalaṃ katvā mahādānaṃ pavattetvā sīlaṃ rakkhitvā uposathakammaṃ katvā jīvitapariyosāne saggaparāyaṇā ahesuṃ.

    సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా దేవీ రాహులమాతా అహోసి, రాజా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā devī rāhulamātā ahosi, rājā pana ahameva ahosi’’nti.

    కుమ్మాసపిణ్డిజాతకవణ్ణనా దసమా.

    Kummāsapiṇḍijātakavaṇṇanā dasamā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౧౫. కుమ్మాసపిణ్డిజాతకం • 415. Kummāsapiṇḍijātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact