| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi |
៥៣៦. កុណាលជាតកំ (៤)
536. Kuṇālajātakaṃ (4)
ឯវមក្ខាយតិ, ឯវមនុសូយតិ 1។ សព្ពោសធធរណិធរេ នេកបុប្ផមាល្យវិតតេ គជ-គវជ មហិំស-រុរុ-ចមរ-បសទ-ខគ្គ-គោកណ្ណ-សីហ-ព្យគ្ឃ-ទីបិ-អច្ឆ-កោក-តរច្ឆ-ឧទ្ទារ-កទលិមិគ- ពិឡារ-សស-កណ្ណិកានុចរិតេអាកិណ្ណនេលមណ្ឌលមហាវរាហនាគកុលករេណុ 2 -សង្ឃាធិវុដ្ឋេ 3 ឥស្សមិគ- សាខមិគ-សរភមិគ-ឯណីមិគ-វាតមិគ-បសទមិគ-បុរិសាលុ 4 -កិម្បុរិស-យក្ខ-រក្ខសនិសេវិតេ អមជ្ជវមញ្ជរីធរ-បហដ្ឋ 5 -បុប្ផផុសិតគ្គា 6 នេកបាទបគណវិតតេកុររ-ចកោរ-វារណ-មយូរ-បរភត- ជីវញ្ជីវក-ចេលាវកា-ភិង្ការ-ករវីកមត្តវិហង្គគណ-សតត 7 សម្បឃុដ្ឋេអញ្ជន-មនោសិលា-ហរិតាល- ហិង្គុលកហេម-រជតកនកានេកធាតុសតវិនទ្ធបដិមណ្ឌិតប្បទេសេ ឯវរូបេ ខលុ, ភោ, រម្មេ វនសណ្ឌេ កុណាលោ នាម សកុណោ បដិវសតិ អតិវិយ ចិត្តោ អតិវិយ ចិត្តបត្តច្ឆទនោ។
Evamakkhāyati, evamanusūyati 8. Sabbosadhadharaṇidhare nekapupphamālyavitate gaja-gavaja mahiṃsa-ruru-camara-pasada-khagga-gokaṇṇa-sīha-byaggha-dīpi-accha-koka-taraccha-uddāra-kadalimiga- biḷāra-sasa-kaṇṇikānucariteākiṇṇanelamaṇḍalamahāvarāhanāgakulakareṇu 9 -saṅghādhivuṭṭhe 10 issamiga- sākhamiga-sarabhamiga-eṇīmiga-vātamiga-pasadamiga-purisālu 11 -kimpurisa-yakkha-rakkhasanisevite amajjavamañjarīdhara-pahaṭṭha 12 -pupphaphusitaggā 13 nekapādapagaṇavitatekurara-cakora-vāraṇa-mayūra-parabhata- jīvañjīvaka-celāvakā-bhiṅkāra-karavīkamattavihaṅgagaṇa-satata 14 sampaghuṭṭheañjana-manosilā-haritāla- hiṅgulakahema-rajatakanakānekadhātusatavinaddhapaṭimaṇḍitappadese evarūpe khalu, bho, ramme vanasaṇḍe kuṇālo nāma sakuṇo paṭivasati ativiya citto ativiya cittapattacchadano.
បញ្ចសតា ទិជកញ្ញាយោ បុរតោ បុរតោ ឧឌ្ឌេន្តិ – ‘‘មា នំ កុណាលំ សកុណំ គោបាលកា វា បសុបាលកា វា តិណហារកា វា កដ្ឋហារកា វា វនកម្មិកា វា កដ្ឋេន វា កឋលេន វា 33 បាណិនា វា ( ) 34 លេឌ្ឌុនា វា ទណ្ឌេន វា សត្ថេន វា សក្ខរាហិ វា 35 បហារំ អទំសុ។ មាយំ កុណាលោ សកុណោ គច្ឆេហិ វា លតាហិ វា រុក្ខេហិ វា សាខាហិ វា 36 ថម្ភេហិ វា បាសាណេហិ វា ពលវន្តេហិ វា បក្ខីហិ សង្គមេសី’’តិ 37។
Pañcasatā dijakaññāyo purato purato uḍḍenti – ‘‘mā naṃ kuṇālaṃ sakuṇaṃ gopālakā vā pasupālakā vā tiṇahārakā vā kaṭṭhahārakā vā vanakammikā vā kaṭṭhena vā kaṭhalena vā 38 pāṇinā vā ( ) 39 leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā sakkharāhi vā 40 pahāraṃ adaṃsu. Māyaṃ kuṇālo sakuṇo gacchehi vā latāhi vā rukkhehi vā sākhāhi vā 41 thambhehi vā pāsāṇehi vā balavantehi vā pakkhīhi saṅgamesī’’ti 42.
បញ្ចសតា ទិជកញ្ញាយោ បច្ឆតោ បច្ឆតោ ឧឌ្ឌេន្តិ សណ្ហាហិ សខិលាហិ មញ្ជូហិ មធុរាហិ វាចាហិ សមុទាចរន្តិយោ – ‘‘មាយំ កុណាលោ សកុណោ អាសនេ បរិយុក្កណ្ឋី’’តិ។
Pañcasatā dijakaññāyo pacchato pacchato uḍḍenti saṇhāhi sakhilāhi mañjūhi madhurāhi vācāhi samudācarantiyo – ‘‘māyaṃ kuṇālo sakuṇo āsane pariyukkaṇṭhī’’ti.
បញ្ចសតា ទិជកញ្ញាយោ ទិសោទិសំ ឧឌ្ឌេន្តិ អនេករុក្ខវិវិធវិកតិផលមាហរន្តិយោ – ‘‘មាយំ កុណាលោ សកុណោ ខុទាយ បរិកិលមិត្ថា’’តិ។
Pañcasatā dijakaññāyo disodisaṃ uḍḍenti anekarukkhavividhavikatiphalamāharantiyo – ‘‘māyaṃ kuṇālo sakuṇo khudāya parikilamitthā’’ti.
អថ ខលុ, ភោ, តា 43 ទិជកញ្ញាយោ តំ កុណាលំ សកុណំ អារាមេនេវ អារាមំ ឧយ្យានេនេវ ឧយ្យានំ នទីតិត្ថេនេវ នទីតិត្ថំ បព្ពតសិខរេនេវ បព្ពតសិខរំ អម្ពវនេនេវ អម្ពវនំ ជម្ពុវនេនេវ ជម្ពុវនំ លពុជវនេនេវ លពុជវនំ នាឡិកេរសញ្ចារិយេនេវ 44 នាឡិកេរសញ្ចារិយំ ខិប្បមេវ អភិសម្ភោន្តិ រតិត្ថាយ 45។
Atha khalu, bho, tā 46 dijakaññāyo taṃ kuṇālaṃ sakuṇaṃ ārāmeneva ārāmaṃ uyyāneneva uyyānaṃ nadītittheneva nadītitthaṃ pabbatasikhareneva pabbatasikharaṃ ambavaneneva ambavanaṃ jambuvaneneva jambuvanaṃ labujavaneneva labujavanaṃ nāḷikerasañcāriyeneva 47 nāḷikerasañcāriyaṃ khippameva abhisambhonti ratitthāya 48.
អថ ខលុ, ភោ, កុណាលោ សកុណោ តាហិ ទិជកញ្ញាហិ ទិវសំ បរិព្យូឡ្ហោ ឯវំ អបសាទេតិ – ‘‘នស្សថ តុម្ហេ វសលិយោ, វិនស្សថ តុម្ហេ វសលិយោ, ចោរិយោ ធុត្តិយោ អសតិយោ លហុចិត្តាយោ កតស្ស អប្បដិការិកាយោ អនិលោ វិយ យេនកាមំគមាយោ’’តិ។
Atha khalu, bho, kuṇālo sakuṇo tāhi dijakaññāhi divasaṃ paribyūḷho evaṃ apasādeti – ‘‘nassatha tumhe vasaliyo, vinassatha tumhe vasaliyo, coriyo dhuttiyo asatiyo lahucittāyo katassa appaṭikārikāyo anilo viya yenakāmaṃgamāyo’’ti.
តស្សេវ ខលុ, ភោ, ហិមវតោ បព្ពតរាជស្ស បុរត្ថិមទិសាភាគេ សុសុខុមសុនិបុណគិរិប្បភវ 49 – ហរិតុបយន្តិយោ។
Tasseva khalu, bho, himavato pabbatarājassa puratthimadisābhāge susukhumasunipuṇagirippabhava 50 – haritupayantiyo.
កុរវក-មុចលិន្ទ-កេតក-វេទិស-វញ្ជុល 55 -បុន្នាគពកុល-តិលក-បិយក-ហសនសាល-សឡលចម្បក អសោក-នាគរុក្ខ-តិរីដិ-ភុជបត្ត-លោទ្ទ-ចន្ទនោឃវនេកាឡាគរុ-បទ្មក-បិយង្គុ-ទេវទារុកចោចគហនេ កកុធកុដជអង្កោល-កច្ចិការ 56 -កណិការ-កណ្ណិការ-កនវេរ-កោរណ្ឌក-កោវិឡារ-កិំសុក-យោធិក វនមល្លិក 57 -មនង្គណ-មនវជ្ជ-ភណ្ឌិ-សុរុចិរ-ភគិនិមាលាមល្យធរេ ជាតិសុមនមធុគន្ធិក- 58 ធនុតក្ការិ 59 តាលីស-តគរមុសីរកោដ្ឋ-កច្ឆវិតតេ អតិមុត្តកសំកុសុមិតលតាវិតតបដិមណ្ឌិតប្បទេសេ ហំស-បិលវ-កាទម្ព-ការណ្ឌវាភិនទិតេ វិជ្ជាធរ-សិទ្ធ 60 -សមណ-តាបសគណាធិវុដ្ឋេ វរទេវ-យក្ខ-រក្ខស-ទានវ-គន្ធព្ព-កិន្នរមហោរគានុចិណ្ណប្បទេសេ ឯវរូបេ ខលុ, ភោ, រម្មេ វនសណ្ឌេ បុណ្ណមុខោ នាម ផុស្សកោកិលោ បដិវសតិ អតិវិយ មធុរគិរោ វិលាសិតនយនោ មត្តក្ខោ 61។
Kuravaka-mucalinda-ketaka-vedisa-vañjula 62 -punnāgabakula-tilaka-piyaka-hasanasāla-saḷalacampaka asoka-nāgarukkha-tirīṭi-bhujapatta-lodda-candanoghavanekāḷāgaru-padmaka-piyaṅgu-devadārukacocagahane kakudhakuṭajaaṅkola-kaccikāra 63 -kaṇikāra-kaṇṇikāra-kanavera-koraṇḍaka-koviḷāra-kiṃsuka-yodhika vanamallika 64 -manaṅgaṇa-manavajja-bhaṇḍi-surucira-bhaginimālāmalyadhare jātisumanamadhugandhika- 65 dhanutakkāri 66 tālīsa-tagaramusīrakoṭṭha-kacchavitate atimuttakasaṃkusumitalatāvitatapaṭimaṇḍitappadese haṃsa-pilava-kādamba-kāraṇḍavābhinadite vijjādhara-siddha 67 -samaṇa-tāpasagaṇādhivuṭṭhe varadeva-yakkha-rakkhasa-dānava-gandhabba-kinnaramahoragānuciṇṇappadese evarūpe khalu, bho, ramme vanasaṇḍe puṇṇamukho nāma phussakokilo paṭivasati ativiya madhuragiro vilāsitanayano mattakkho 68.
តស្សេវ ខលុ, ភោ, បុណ្ណមុខស្ស ផុស្សកោកិលស្ស អឌ្ឍុឌ្ឍានិ ឥត្ថិសតានិ បរិចារិកា ទិជកញ្ញាយោ។ អថ ខលុ, ភោ, ទ្វេ ទិជកញ្ញាយោ កដ្ឋំ មុខេន ឌំសិត្វា តំ បុណ្ណមុខំ ផុស្សកោកិលំ មជ្ឈេ និសីទាបេត្វា ឧឌ្ឌេន្តិ – ‘‘មា នំ បុណ្ណមុខំ ផុស្សកោកិលំ អទ្ធានបរិយាយបថេ កិលមថោ ឧព្ពាហេត្ថា’’តិ។
Tasseva khalu, bho, puṇṇamukhassa phussakokilassa aḍḍhuḍḍhāni itthisatāni paricārikā dijakaññāyo. Atha khalu, bho, dve dijakaññāyo kaṭṭhaṃ mukhena ḍaṃsitvā taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ majjhe nisīdāpetvā uḍḍenti – ‘‘mā naṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ addhānapariyāyapathe kilamatho ubbāhetthā’’ti.
បញ្ញាស ទិជកញ្ញាយោ ហេដ្ឋតោ ហេដ្ឋតោ ឧឌ្ឌេន្តិ – ‘‘សចាយំ បុណ្ណមុខោ ផុស្សកោកិលោ អាសនា បរិបតិស្សតិ, មយំ តំ បក្ខេហិ បដិគ្គហេស្សាមា’’តិ។
Paññāsa dijakaññāyo heṭṭhato heṭṭhato uḍḍenti – ‘‘sacāyaṃ puṇṇamukho phussakokilo āsanā paripatissati, mayaṃ taṃ pakkhehi paṭiggahessāmā’’ti.
បញ្ញាស ទិជកញ្ញាយោ ឧបរូបរិ ឧឌ្ឌេន្តិ – ‘‘មា នំ បុណ្ណមុខំ ផុស្សកោកិលំ អាតបោ បរិតាបេសី’’តិ។
Paññāsa dijakaññāyo uparūpari uḍḍenti – ‘‘mā naṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ ātapo paritāpesī’’ti.
បញ្ញាស បញ្ញាស ទិជកញ្ញាយោ ឧភតោបស្សេន ឧឌ្ឌេន្តិ – ‘‘មា នំ បុណ្ណមុខំ ផុស្សកោកិលំ សីតំ វា ឧណ្ហំ វា តិណំ វា រជោ វា វាតោ វា ឧស្សាវោ វា ឧបប្ផុសី’’តិ។
Paññāsa paññāsa dijakaññāyo ubhatopassena uḍḍenti – ‘‘mā naṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ sītaṃ vā uṇhaṃ vā tiṇaṃ vā rajo vā vāto vā ussāvo vā upapphusī’’ti.
បញ្ញាស ទិជកញ្ញាយោ បុរតោ បុរតោ ឧឌ្ឌេន្តិ – ‘‘មា នំ បុណ្ណមុខំ ផុស្សកោកិលំ គោបាលកា វា បសុបាលកា វា តិណហារកា វា កដ្ឋហារកា វា វនកម្មិកា វា កដ្ឋេន វា កថលាយ វា បាណិនា វា លេឌ្ឌុនា វា ទណ្ឌេន វា សត្ថេន វា សក្ខរាហិ វា បហារំ អទំសុ។ មាយំ បុណ្ណមុខោ ផុស្សកោកិលោ គច្ឆេហិ វា លតាហិ វា រុក្ខេហិ វា សាខាហិ វា ថម្ភេហិ វា បាសាណេហិ វា ពលវន្តេហិ វា បក្ខីហិ សង្គាមេសី’’តិ។
Paññāsa dijakaññāyo purato purato uḍḍenti – ‘‘mā naṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ gopālakā vā pasupālakā vā tiṇahārakā vā kaṭṭhahārakā vā vanakammikā vā kaṭṭhena vā kathalāya vā pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā sakkharāhi vā pahāraṃ adaṃsu. Māyaṃ puṇṇamukho phussakokilo gacchehi vā latāhi vā rukkhehi vā sākhāhi vā thambhehi vā pāsāṇehi vā balavantehi vā pakkhīhi saṅgāmesī’’ti.
បញ្ញាស ទិជកញ្ញាយោ បច្ឆតោ បច្ឆតោ ឧឌ្ឌេន្តិ សណ្ហាហិ សខិលាហិ មញ្ជូហិ មធុរាហិ វាចាហិ សមុទាចរន្តិយោ – ‘‘មាយំ បុណ្ណមុខោ ផុស្សកោកិលោ អាសនេ បរិយុក្កណ្ឋី’’តិ។
Paññāsa dijakaññāyo pacchato pacchato uḍḍenti saṇhāhi sakhilāhi mañjūhi madhurāhi vācāhi samudācarantiyo – ‘‘māyaṃ puṇṇamukho phussakokilo āsane pariyukkaṇṭhī’’ti.
បញ្ញាស ទិជកញ្ញាយោ ទិសោទិសំ ឧឌ្ឌេន្តិ អនេករុក្ខវិវិធវិកតិផលមាហរន្តិយោ – ‘‘មាយំ បុណ្ណមុខោ ផុស្សកោកិលោ ខុទាយ បរិកិលមិត្ថា’’តិ។
Paññāsa dijakaññāyo disodisaṃ uḍḍenti anekarukkhavividhavikatiphalamāharantiyo – ‘‘māyaṃ puṇṇamukho phussakokilo khudāya parikilamitthā’’ti.
អថ ខលុ, ភោ, តា ទិជកញ្ញាយោ តំ បុណ្ណមុខំ ផុស្សកោកិលំ អារាមេនេវ អារាមំ ឧយ្យានេនេវ ឧយ្យានំ នទីតិត្ថេនេវ នទីតិត្ថំ បព្ពតសិខរេនេវ បព្ពតសិខរំ អម្ពវនេនេវ អម្ពវនំ ជម្ពុវនេនេវ ជម្ពុវនំ លពុជវនេនេវ លពុជវនំ នាឡិកេរសញ្ចារិយេនេវ នាឡិកេរសញ្ចារិយំ ខិប្បមេវ អភិសម្ភោន្តិ រតិត្ថាយ។
Atha khalu, bho, tā dijakaññāyo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ ārāmeneva ārāmaṃ uyyāneneva uyyānaṃ nadītittheneva nadītitthaṃ pabbatasikhareneva pabbatasikharaṃ ambavaneneva ambavanaṃ jambuvaneneva jambuvanaṃ labujavaneneva labujavanaṃ nāḷikerasañcāriyeneva nāḷikerasañcāriyaṃ khippameva abhisambhonti ratitthāya.
អថ ខលុ, ភោ, បុណ្ណមុខោ ផុស្សកោកិលោ តាហិ ទិជកញ្ញាហិ ទិវសំ បរិព្យូឡ្ហោ ឯវំ បសំសតិ – ‘‘សាធុ, សាធុ, ភគិនិយោ, ឯតំ ខោ, ភគិនិយោ, តុម្ហាកំ បតិរូបំ កុលធីតានំ, យំ តុម្ហេ ភត្តារំ បរិចរេយ្យាថា’’តិ។
Atha khalu, bho, puṇṇamukho phussakokilo tāhi dijakaññāhi divasaṃ paribyūḷho evaṃ pasaṃsati – ‘‘sādhu, sādhu, bhaginiyo, etaṃ kho, bhaginiyo, tumhākaṃ patirūpaṃ kuladhītānaṃ, yaṃ tumhe bhattāraṃ paricareyyāthā’’ti.
អថ ខលុ, ភោ, បុណ្ណមុខោ ផុស្សកោកិលោ យេន កុណាលោ សកុណោ តេនុបសង្កមិ។ អទ្ទសំសុ ខោ កុណាលស្ស សកុណស្ស បរិចារិកា ទិជកញ្ញាយោ តំ បុណ្ណមុខំ ផុស្សកោកិលំ ទូរតោវ អាគច្ឆន្តំ; ទិស្វាន យេន បុណ្ណមុខោ ផុស្សកោកិលោ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា តំ បុណ្ណមុខំ ផុស្សកោកិលំ ឯតទវោចុំ – ‘‘អយំ, សម្ម បុណ្ណមុខ, កុណាលោ សកុណោ អតិវិយ ផរុសោ អតិវិយ ផរុសវាចោ, អប្បេវនាម តវម្បិ អាគម្ម បិយវាចំ លភេយ្យាមា’’តិ។ ‘‘អប្បេវនាម, ភគិនិយោ’’តិ វត្វា យេន កុណាលោ សកុណោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា កុណាលេន សកុណេន សទ្ធិំ បដិសម្មោទិត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ បុណ្ណមុខោ ផុស្សកោកិលោ តំ កុណាលំ សកុណំ ឯតទវោច – ‘‘កិស្ស ត្វំ, សម្ម កុណាល, ឥត្ថីនំ សុជាតានំ កុលធីតានំ សម្មាបដិបន្នានំ មិច្ឆាបដិបន្នោ’សិ 69? អមនាបភាណីនម្បិ កិរ, សម្ម កុណាល, ឥត្ថីនំ មនាបភាណិនា ភវិតព្ពំ, កិមង្គ បន មនាបភាណីន’’ន្តិ!
Atha khalu, bho, puṇṇamukho phussakokilo yena kuṇālo sakuṇo tenupasaṅkami. Addasaṃsu kho kuṇālassa sakuṇassa paricārikā dijakaññāyo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ dūratova āgacchantaṃ; disvāna yena puṇṇamukho phussakokilo tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ etadavocuṃ – ‘‘ayaṃ, samma puṇṇamukha, kuṇālo sakuṇo ativiya pharuso ativiya pharusavāco, appevanāma tavampi āgamma piyavācaṃ labheyyāmā’’ti. ‘‘Appevanāma, bhaginiyo’’ti vatvā yena kuṇālo sakuṇo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā kuṇālena sakuṇena saddhiṃ paṭisammoditvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho puṇṇamukho phussakokilo taṃ kuṇālaṃ sakuṇaṃ etadavoca – ‘‘kissa tvaṃ, samma kuṇāla, itthīnaṃ sujātānaṃ kuladhītānaṃ sammāpaṭipannānaṃ micchāpaṭipanno’si 70? Amanāpabhāṇīnampi kira, samma kuṇāla, itthīnaṃ manāpabhāṇinā bhavitabbaṃ, kimaṅga pana manāpabhāṇīna’’nti!
ឯវំ វុត្តេ, កុណាលោ សកុណោ តំ បុណ្ណមុខំ ផុស្សកោកិលំ ឯវំ អបសាទេសិ – ‘‘នស្ស ត្វំ, សម្ម ជម្ម វសល, វិនស្ស ត្វំ, សម្ម ជម្ម វសល, កោ នុ តយា វិយត្តោ ជាយាជិនេនា’’តិ។ ឯវំ អបសាទិតោ ច បន បុណ្ណមុខោ ផុស្សកោកិលោ តតោយេវ 71 បដិនិវត្តិ។
Evaṃ vutte, kuṇālo sakuṇo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ evaṃ apasādesi – ‘‘nassa tvaṃ, samma jamma vasala, vinassa tvaṃ, samma jamma vasala, ko nu tayā viyatto jāyājinenā’’ti. Evaṃ apasādito ca pana puṇṇamukho phussakokilo tatoyeva 72 paṭinivatti.
អថ ខលុ, ភោ, បុណ្ណមុខស្ស ផុស្សកោកិលស្ស អបរេន សមយេន នចិរស្សេវ 73 ខរោ អាពាធោ ឧប្បជ្ជិ លោហិតបក្ខន្ទិកា។ ពាឡ្ហា វេទនា វត្តន្តិ មារណន្តិកា 74។ អថ ខលុ, ភោ, បុណ្ណមុខស្ស ផុស្សកោកិលស្ស បរិចារិកានំ ទិជកញ្ញានំ ឯតទហោសិ – ‘‘អាពាធិកោ ខោ អយំ បុណ្ណមុខោ ផុស្សកោកិលោ, អប្បេវនាម ឥមម្ហា អាពាធា វុដ្ឋហេយ្យា’’តិ ឯកំ អទុតិយំ ឱហាយ យេន កុណាលោ សកុណោ តេនុបសង្កមិំសុ។ អទ្ទសា ខោ កុណាលោ សកុណោ តា ទិជកញ្ញាយោ ទូរតោវ អាគច្ឆន្តិយោ, ទិស្វាន តា ទិជកញ្ញាយោ ឯតទវោច – ‘‘កហំ បន តុម្ហំ វសលិយោ ភត្តា’’តិ? ‘‘អាពាធិកោ ខោ, សម្ម កុណាល, បុណ្ណមុខោ ផុស្សកោកិលោ អប្បេវនាម តម្ហា អាពាធា វុដ្ឋហេយ្យា’’តិ។ ឯវំ វុត្តេ, កុណាលោ សកុណោ តា ទិជកញ្ញាយោ ឯវំ អបសាទេសិ – ‘‘នស្សថ តុម្ហេ វសលិយោ, វិនស្សថ តុម្ហេ វសលិយោ, ចោរិយោ ធុត្តិយោ អសតិយោ លហុចិត្តាយោ កតស្ស អប្បដិការិកាយោ អនិលោ វិយ យេនកាមំគមាយោ’’តិ; វត្វា យេន បុណ្ណមុខោ ផុស្សកោកិលោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តំ បុណ្ណមុខំ ផុស្សកោកិលំ ឯតទវោច – ‘‘ហំ, សម្ម, បុណ្ណមុខា’’តិ។ ‘‘ហំ, សម្ម, កុណាលា’’តិ។
Atha khalu, bho, puṇṇamukhassa phussakokilassa aparena samayena nacirasseva 75 kharo ābādho uppajji lohitapakkhandikā. Bāḷhā vedanā vattanti māraṇantikā 76. Atha khalu, bho, puṇṇamukhassa phussakokilassa paricārikānaṃ dijakaññānaṃ etadahosi – ‘‘ābādhiko kho ayaṃ puṇṇamukho phussakokilo, appevanāma imamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā’’ti ekaṃ adutiyaṃ ohāya yena kuṇālo sakuṇo tenupasaṅkamiṃsu. Addasā kho kuṇālo sakuṇo tā dijakaññāyo dūratova āgacchantiyo, disvāna tā dijakaññāyo etadavoca – ‘‘kahaṃ pana tumhaṃ vasaliyo bhattā’’ti? ‘‘Ābādhiko kho, samma kuṇāla, puṇṇamukho phussakokilo appevanāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā’’ti. Evaṃ vutte, kuṇālo sakuṇo tā dijakaññāyo evaṃ apasādesi – ‘‘nassatha tumhe vasaliyo, vinassatha tumhe vasaliyo, coriyo dhuttiyo asatiyo lahucittāyo katassa appaṭikārikāyo anilo viya yenakāmaṃgamāyo’’ti; vatvā yena puṇṇamukho phussakokilo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ etadavoca – ‘‘haṃ, samma, puṇṇamukhā’’ti. ‘‘Haṃ, samma, kuṇālā’’ti.
អថ ខលុ, ភោ កុណាលោ សកុណោ តំ បុណ្ណមុខំ ផុស្សកោកិលំ បក្ខេហិ ច មុខតុណ្ឌកេន ច បរិគ្គហេត្វា វុដ្ឋាបេត្វា នានាភេសជ្ជានិ បាយាបេសិ។ អថ ខលុ, ភោ, បុណ្ណមុខស្ស ផុស្សកោកិលស្ស សោ អាពាធោ បដិប្បស្សម្ភីតិ។ អថ ខលុ, ភោ, កុណាលោ សកុណោ តំ បុណ្ណមុខំ ផុស្សកោកិលំ គិលានវុដ្ឋិតំ 77 អចិរវុដ្ឋិតំ គេលញ្ញា ឯតទវោច –
Atha khalu, bho kuṇālo sakuṇo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ pakkhehi ca mukhatuṇḍakena ca pariggahetvā vuṭṭhāpetvā nānābhesajjāni pāyāpesi. Atha khalu, bho, puṇṇamukhassa phussakokilassa so ābādho paṭippassambhīti. Atha khalu, bho, kuṇālo sakuṇo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ gilānavuṭṭhitaṃ 78 aciravuṭṭhitaṃ gelaññā etadavoca –
២៩០.
290.
ឯតេ បតី បញ្ច មត្តិច្ច នារី, អកាសិ ខុជ្ជវាមនកេន 87 បាប’’ន្តិ។
Ete patī pañca matticca nārī, akāsi khujjavāmanakena 88 pāpa’’nti.
‘‘ទិដ្ឋា មយា, សម្ម បុណ្ណមុខ, កាកវតី 93 នាម ទេវី សមុទ្ទមជ្ឈេ វសន្តី ភរិយា វេនតេយ្យស្ស នដកុវេរេន បាបមកាសិ។
‘‘Diṭṭhā mayā, samma puṇṇamukha, kākavatī 94 nāma devī samuddamajjhe vasantī bhariyā venateyyassa naṭakuverena pāpamakāsi.
ឯវញ្ហេតំ មយា ញាតំ, ព្រហ្មទត្តស្ស មាតរំ 101 ឱហាយ កោសលរាជំ បញ្ចាលចណ្ឌេន បាបមកាសិ។
Evañhetaṃ mayā ñātaṃ, brahmadattassa mātaraṃ 102 ohāya kosalarājaṃ pañcālacaṇḍena pāpamakāsi.
២៩១.
291.
‘‘ឯតា ច អញ្ញា ច អកំសុ បាបំ, តស្មាហមិត្ថីនំ ន វិស្សសេ នប្បសំសេ;
‘‘Etā ca aññā ca akaṃsu pāpaṃ, tasmāhamitthīnaṃ na vissase nappasaṃse;
មហី យថា ជគតិ សមានរត្តា, វសុន្ធរា ឥតរីតរាបតិដ្ឋា 103;
Mahī yathā jagati samānarattā, vasundharā itarītarāpatiṭṭhā 104;
សព្ពសហា អផន្ទនា អកុប្បា, តថិត្ថិយោ តាយោ ន វិស្សសេ នរោ។
Sabbasahā aphandanā akuppā, tathitthiyo tāyo na vissase naro.
២៩២.
292.
‘‘សីហោ យថា លោហិតមំសភោជនោ, វាឡមិគោ បញ្ចាវុធោ 105 សុរុទ្ធោ;
‘‘Sīho yathā lohitamaṃsabhojano, vāḷamigo pañcāvudho 106 suruddho;
បសយ្ហខាទី បរហិំសនេ រតោ, តថិត្ថិយោ តាយោ ន វិស្សសេ នរោ។
Pasayhakhādī parahiṃsane rato, tathitthiyo tāyo na vissase naro.
‘‘ន ខលុ 107, សម្ម បុណ្ណមុខ, វេសិយោ នារិយោ គមនិយោ, ន ហេតា ពន្ធកិយោ នាម, វធិកាយោ នាម ឯតាយោ, យទិទំ វេសិយោ នារិយោ គមនិយោ’’តិ។
‘‘Na khalu 108, samma puṇṇamukha, vesiyo nāriyo gamaniyo, na hetā bandhakiyo nāma, vadhikāyo nāma etāyo, yadidaṃ vesiyo nāriyo gamaniyo’’ti.
‘‘ចោរោ 109 វិយ វេណិកតា, មទិរាវ 110 ទិទ្ធា 111 វាណិជោ 112 វិយ វាចាសន្ថុតិយោ, ឥស្សសិង្ឃមិវ វិបរិវត្តាយោ 113, ឧរគាមិវ ទុជិវ្ហាយោ, សោព្ភមិវ បដិច្ឆន្នា, បាតាលមិវ ទុប្បូរា រក្ខសី វិយ ទុត្តោសា, យមោវេកន្តហារិយោ, សិខីរិវ សព្ពភក្ខា, នទីរិវ សព្ពវាហី, អនិលោ វិយ យេនកាមំចរា, នេរុ វិយ អវិសេសករា, វិសរុក្ខោ វិយ និច្ចផលិតាយោ’’តិ។ ភវតិ ច បនុត្តរេត្ថ វាក្យំ –
‘‘Coro 114 viya veṇikatā, madirāva 115 diddhā 116 vāṇijo 117 viya vācāsanthutiyo, issasiṅghamiva viparivattāyo 118, uragāmiva dujivhāyo, sobbhamiva paṭicchannā, pātālamiva duppūrā rakkhasī viya duttosā, yamovekantahāriyo, sikhīriva sabbabhakkhā, nadīriva sabbavāhī, anilo viya yenakāmaṃcarā, neru viya avisesakarā, visarukkho viya niccaphalitāyo’’ti. Bhavati ca panuttarettha vākyaṃ –
២៩៣.
293.
‘‘យថា ចោរោ យថា ទិទ្ធោ, វាណិជោវ វិកត្ថនី;
‘‘Yathā coro yathā diddho, vāṇijova vikatthanī;
២៩៤.
294.
‘‘សោព្ភមិវ បដិច្ឆន្នា, បាតាលមិវ ទុប្បុរា;
‘‘Sobbhamiva paṭicchannā, pātālamiva duppurā;
រក្ខសី វិយ ទុត្តោសា, យមោវេកន្តហារិយោ។
Rakkhasī viya duttosā, yamovekantahāriyo.
២៩៥.
295.
‘‘យថា សិខី នទី វាតោ, នេរុនាវ សមាគតា។
‘‘Yathā sikhī nadī vāto, nerunāva samāgatā.
វិសរុក្ខោ វិយ និច្ចផលា, នាសយន្តិ ឃរេ ភោគំ;
Visarukkho viya niccaphalā, nāsayanti ghare bhogaṃ;
២៩៦.
296.
‘គោណំ ធេនុញ្ច យានញ្ច, ភរិយំ ញាតិកុលេ ន វាសយេ;
‘Goṇaṃ dhenuñca yānañca, bhariyaṃ ñātikule na vāsaye;
ភញ្ជន្តិ រថំ អយានកា, អតិវាហេន ហនន្តិ បុង្គវំ;
Bhañjanti rathaṃ ayānakā, ativāhena hananti puṅgavaṃ;
ទោហេន ហនន្តិ វច្ឆកំ, ភរិយា ញាតិកុលេ បទុស្សតី’’’តិ។
Dohena hananti vacchakaṃ, bhariyā ñātikule padussatī’’’ti.
‘‘ឆ ឥមានិ, សម្ម បុណ្ណមុខ, យានិ (វត្ថូនិ) 131 កិច្ចេ ជាតេ អនត្ថចរានិ ភវន្តិ –
‘‘Cha imāni, samma puṇṇamukha, yāni (vatthūni) 132 kicce jāte anatthacarāni bhavanti –
២៩៧.
297.
‘អគុណំ ធនុ ញាតិកុលេ ច ភរិយា, បារំ នាវា អក្ខភគ្គញ្ច យានំ;
‘Aguṇaṃ dhanu ñātikule ca bhariyā, pāraṃ nāvā akkhabhaggañca yānaṃ;
ទូរេ មិត្តោ បាបសហាយកោ ច, កិច្ចេ ជាតេ អនត្ថចរានិ ភវ’’’ន្តិ។
Dūre mitto pāpasahāyako ca, kicce jāte anatthacarāni bhava’’’nti.
‘‘អដ្ឋហិ ខលុ, សម្ម បុណ្ណមុខ, ឋានេហិ ឥត្ថី សាមិកំ អវជានាតិ។ ទលិទ្ទតា, អាតុរតា, ជិណ្ណតា, សុរាសោណ្ឌតា, មុទ្ធតា, បមត្តតា, សព្ពកិច្ចេសុ អនុវត្តនតា, សព្ពធនអនុប្បទានេន – ឥមេហិ ខលុ, សម្ម បុណ្ណមុខ, អដ្ឋហិ ឋានេហិ ឥត្ថី សាមិកំ អវជានាតិ។ ភវតិ ច បនុត្តរេត្ថ វាក្យំ –
‘‘Aṭṭhahi khalu, samma puṇṇamukha, ṭhānehi itthī sāmikaṃ avajānāti. Daliddatā, āturatā, jiṇṇatā, surāsoṇḍatā, muddhatā, pamattatā, sabbakiccesu anuvattanatā, sabbadhanaanuppadānena – imehi khalu, samma puṇṇamukha, aṭṭhahi ṭhānehi itthī sāmikaṃ avajānāti. Bhavati ca panuttarettha vākyaṃ –
២៩៨.
298.
‘ទលិទ្ទំ អាតុរញ្ចាបិ, ជិណ្ណកំ សុរសោណ្ឌកំ;
‘Daliddaṃ āturañcāpi, jiṇṇakaṃ surasoṇḍakaṃ;
‘‘នវហិ ខលុ, សម្ម បុណ្ណមុខ, ឋានេហិ ឥត្ថី បទោសមាហរតិ។ អារាមគមនសីលា ច ហោតិ, ឧយ្យានគមនសីលា ច ហោតិ, នទីតិត្ថគមនសីលា ច ហោតិ, ញាតិកុលគមនសីលា ច ហោតិ, បរកុលគមនសីលា ច ហោតិ, អាទាសទុស្សមណ្ឌនានុយោគមនុយុត្តសីលា ច ហោតិ, មជ្ជបាយិនី ច ហោតិ, និល្លោកនសីលា ច ហោតិ, សទ្វារឋាយិនី 139 ច ហោតិ – ឥមេហិ ខលុ, សម្ម បុណ្ណមុខ, នវហិ ឋានេហិ ឥត្ថី បទោសមាហរតីតិ។ ភវតិ ច បនុត្តរេត្ថ វាក្យំ –
‘‘Navahi khalu, samma puṇṇamukha, ṭhānehi itthī padosamāharati. Ārāmagamanasīlā ca hoti, uyyānagamanasīlā ca hoti, nadītitthagamanasīlā ca hoti, ñātikulagamanasīlā ca hoti, parakulagamanasīlā ca hoti, ādāsadussamaṇḍanānuyogamanuyuttasīlā ca hoti, majjapāyinī ca hoti, nillokanasīlā ca hoti, sadvāraṭhāyinī 140 ca hoti – imehi khalu, samma puṇṇamukha, navahi ṭhānehi itthī padosamāharatīti. Bhavati ca panuttarettha vākyaṃ –
២៩៩.
299.
អាទាសទុស្សមណ្ឌនមនុយុត្តា, យា ចិត្ថី មជ្ជបាយិនី។
Ādāsadussamaṇḍanamanuyuttā, yā citthī majjapāyinī.
៣០០.
300.
‘យា ច និល្លោកនសីលា, យា ច សទ្វារឋាយិនី;
‘Yā ca nillokanasīlā, yā ca sadvāraṭhāyinī;
នវហេតេហិ ឋានេហិ, បទោសមាហរន្តិ ឥត្ថិយោ’’’តិ។
Navahetehi ṭhānehi, padosamāharanti itthiyo’’’ti.
‘‘ចត្តាលីសាយ 143 ខលុ, សម្ម បុណ្ណមុខ, ឋានេហិ ឥត្ថី បុរិសំ អច្ចាចរតិ 144។ វិជម្ភតិ, វិនមតិ, វិលសតិ, វិលជ្ជតិ, នខេន នខំ ឃដ្ដេតិ, បាទេន បាទំ អក្កមតិ, កដ្ឋេន បថវិំ វិលិខតិ 145, ទារកំ ឧល្លង្ឃតិ ឧល្លង្ឃាបេតិ 146, កីឡតិ កីឡាបេតិ, ចុម្ពតិ ចុម្ពាបេតិ, ភុញ្ជតិ ភុញ្ជាបេតិ, ទទាតិ, យាចតិ, កតមនុករោតិ, ឧច្ចំ ភាសតិ, នីចំ ភាសតិ, អវិច្ចំ ភាសតិ, វិវិច្ចំ ភាសតិ, នច្ចេន គីតេន វាទិតេន រោទនេន 147 វិលសិតេន វិភូសិតេន ជគ្ឃតិ, បេក្ខតិ, កដិំ ចាលេតិ, គុយ្ហភណ្ឌកំ សញ្ចាលេតិ, ឩរុំ វិវរតិ, ឩរុំ បិទហតិ, ថនំ ទស្សេតិ, កច្ឆំ ទស្សេតិ, នាភិំ ទស្សេតិ, អក្ខិំ និខនតិ, ភមុកំ ឧក្ខិបតិ, ឱដ្ឋំ ឧបលិខតិ 148, ជិវ្ហំ និល្លាលេតិ, ទុស្សំ មុញ្ចតិ, ទុស្សំ បដិពន្ធតិ, សិរសំ មុញ្ចតិ, សិរសំ ពន្ធតិ – ឥមេហិ ខលុ, សម្ម បុណ្ណមុខ, ចត្តាលីសាយ ឋានេហិ ឥត្ថី បុរិសំ អច្ចាចរតិ។
‘‘Cattālīsāya 149 khalu, samma puṇṇamukha, ṭhānehi itthī purisaṃ accācarati 150. Vijambhati, vinamati, vilasati, vilajjati, nakhena nakhaṃ ghaṭṭeti, pādena pādaṃ akkamati, kaṭṭhena pathaviṃ vilikhati 151, dārakaṃ ullaṅghati ullaṅghāpeti 152, kīḷati kīḷāpeti, cumbati cumbāpeti, bhuñjati bhuñjāpeti, dadāti, yācati, katamanukaroti, uccaṃ bhāsati, nīcaṃ bhāsati, aviccaṃ bhāsati, viviccaṃ bhāsati, naccena gītena vāditena rodanena 153 vilasitena vibhūsitena jagghati, pekkhati, kaṭiṃ cāleti, guyhabhaṇḍakaṃ sañcāleti, ūruṃ vivarati, ūruṃ pidahati, thanaṃ dasseti, kacchaṃ dasseti, nābhiṃ dasseti, akkhiṃ nikhanati, bhamukaṃ ukkhipati, oṭṭhaṃ upalikhati 154, jivhaṃ nillāleti, dussaṃ muñcati, dussaṃ paṭibandhati, sirasaṃ muñcati, sirasaṃ bandhati – imehi khalu, samma puṇṇamukha, cattālīsāya ṭhānehi itthī purisaṃ accācarati.
‘‘បញ្ចវីសាយ 155 ខលុ, សម្ម បុណ្ណមុខ, ឋានេហិ ឥត្ថី បទុដ្ឋា វេទិតព្ពា ភវតិ។ សាមិកស្ស បវាសំ វណ្ណេតិ, បវុដ្ឋំ ន សរតិ, អាគតំ នាភិនន្ទតិ, អវណ្ណំ តស្ស ភណតិ, វណ្ណំ តស្ស ន ភណតិ, អនត្ថំ តស្ស ចរតិ, អត្ថំ តស្ស ន ចរតិ, អកិច្ចំ តស្ស ករោតិ, កិច្ចំ តស្ស ន ករោតិ, បរិទហិត្វា សយតិ, បរម្មុខី និបជ្ជតិ, បរិវត្តកជាតា ខោ បន ហោតិ កុង្កុមិយជាតា, ទីឃំ អស្សសតិ, ទុក្ខំ វេទយតិ, ឧច្ចារបស្សាវំ អភិណ្ហំ គច្ឆតិ, វិលោមមាចរតិ, បរបុរិសសទ្ទំ សុត្វា កណ្ណសោតំ វិវរមោទហតិ 156, និហតភោគា ខោ បន ហោតិ, បដិវិស្សកេហិ សន្ថវំ ករោតិ, និក្ខន្តបាទា ខោ បន ហោតិ, វិសិខានុចារិនី អតិចារិនី ខោ បន ហោតិ, និច្ចំ 157 សាមិកេ អគារវា បទុដ្ឋមនសង្កប្បា, អភិណ្ហំ ទ្វារេ តិដ្ឋតិ, កច្ឆានិ អង្គានិ ថនានិ ទស្សេតិ, ទិសោទិសំ គន្ត្វា បេក្ខតិ – ឥមេហិ ខលុ, សម្ម បុណ្ណមុខ, បញ្ចវីសាយ 158 ឋានេហិ ឥត្ថី បទុដ្ឋា វេទិតព្ពា ភវតិ។ ភវតិ ច បនុត្តរេត្ថ វាក្យំ –
‘‘Pañcavīsāya 159 khalu, samma puṇṇamukha, ṭhānehi itthī paduṭṭhā veditabbā bhavati. Sāmikassa pavāsaṃ vaṇṇeti, pavuṭṭhaṃ na sarati, āgataṃ nābhinandati, avaṇṇaṃ tassa bhaṇati, vaṇṇaṃ tassa na bhaṇati, anatthaṃ tassa carati, atthaṃ tassa na carati, akiccaṃ tassa karoti, kiccaṃ tassa na karoti, paridahitvā sayati, parammukhī nipajjati, parivattakajātā kho pana hoti kuṅkumiyajātā, dīghaṃ assasati, dukkhaṃ vedayati, uccārapassāvaṃ abhiṇhaṃ gacchati, vilomamācarati, parapurisasaddaṃ sutvā kaṇṇasotaṃ vivaramodahati 160, nihatabhogā kho pana hoti, paṭivissakehi santhavaṃ karoti, nikkhantapādā kho pana hoti, visikhānucārinī aticārinī kho pana hoti, niccaṃ 161 sāmike agāravā paduṭṭhamanasaṅkappā, abhiṇhaṃ dvāre tiṭṭhati, kacchāni aṅgāni thanāni dasseti, disodisaṃ gantvā pekkhati – imehi khalu, samma puṇṇamukha, pañcavīsāya 162 ṭhānehi itthī paduṭṭhā veditabbā bhavati. Bhavati ca panuttarettha vākyaṃ –
៣០១.
301.
ភត្តារវណ្ណំ ន កទាចិ ភាសតិ, ឯតេ បទុដ្ឋាយ ភវន្តិ លក្ខណា។
Bhattāravaṇṇaṃ na kadāci bhāsati, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
៣០២.
302.
‘អនត្ថំ តស្ស ចរតិ អសញ្ញតា, អត្ថញ្ច ហាបេតិ អកិច្ចការិនី;
‘Anatthaṃ tassa carati asaññatā, atthañca hāpeti akiccakārinī;
បរិទហិត្វា សយតិ បរម្មុខី, ឯតេ បទុដ្ឋាយ ភវន្តិ លក្ខណា។
Paridahitvā sayati parammukhī, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
៣០៣.
303.
‘បរិវត្តជាតា ច 167 ភវតិ កុង្កុមី, ទីឃញ្ច អស្សសតិ ទុក្ខវេទិនី;
‘Parivattajātā ca 168 bhavati kuṅkumī, dīghañca assasati dukkhavedinī;
ឧច្ចារបស្សាវមភិណ្ហំ គច្ឆតិ, ឯតេ បទុដ្ឋាយ ភវន្តិ លក្ខណា។
Uccārapassāvamabhiṇhaṃ gacchati, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
៣០៤.
304.
‘‘វិលោមមាចរតិ អកិច្ចការិនី, សទ្ទំ និសាមេតិ បរស្ស ភាសតោ;
‘‘Vilomamācarati akiccakārinī, saddaṃ nisāmeti parassa bhāsato;
និហតភោគា ច ករោតិ សន្ថវំ, ឯតេ បទុដ្ឋាយ ភវន្តិ លក្ខណា។
Nihatabhogā ca karoti santhavaṃ, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
៣០៥.
305.
‘កិច្ឆេន លទ្ធំ កសិរាភតំ 169 ធនំ, វិត្តំ វិនាសេតិ ទុក្ខេន សម្ភតំ;
‘Kicchena laddhaṃ kasirābhataṃ 170 dhanaṃ, vittaṃ vināseti dukkhena sambhataṃ;
បដិវិស្សកេហិ ច ករោតិ សន្ថវំ, ឯតេ បទុដ្ឋាយ ភវន្តិ លក្ខណា។
Paṭivissakehi ca karoti santhavaṃ, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
៣០៦.
306.
‘និក្ខន្តបាទា វិសិខានុចារិនី, និច្ចញ្ច សាមិម្ហិ 171 បទុដ្ឋមានសា;
‘Nikkhantapādā visikhānucārinī, niccañca sāmimhi 172 paduṭṭhamānasā;
អតិចារិនី ហោតិ អបេតគារវា 173, ឯតេ បទុដ្ឋាយ ភវន្តិ លក្ខណា។
Aticārinī hoti apetagāravā 174, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
៣០៧.
307.
‘អភិក្ខណំ តិដ្ឋតិ ទ្វារមូលេ, ថនានិ កច្ឆានិ ច ទស្សយន្តី;
‘Abhikkhaṇaṃ tiṭṭhati dvāramūle, thanāni kacchāni ca dassayantī;
ទិសោទិសំ បេក្ខតិ ភន្តចិត្តា, ឯតេ បទុដ្ឋាយ ភវន្តិ លក្ខណា។
Disodisaṃ pekkhati bhantacittā, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
៣០៨.
308.
សព្ពិត្ថិយោ ករេ បាបំ, លភមានេ និវាតកេ។
Sabbitthiyo kare pāpaṃ, labhamāne nivātake.
៣០៩.
309.
‘សចេ លភេថ ខណំ វា រហោ វា, និវាតកំ វាបិ លភេថ តាទិសំ;
‘Sace labhetha khaṇaṃ vā raho vā, nivātakaṃ vāpi labhetha tādisaṃ;
៣១០.
310.
‘‘នរានមារាមករាសុ នារិសុ, អនេកចិត្តាសុ អនិគ្គហាសុ ច;
‘‘Narānamārāmakarāsu nārisu, anekacittāsu aniggahāsu ca;
៣១១.
311.
តំ តាទិសំ មច្ចំ ចជិត្វា ភរិយា, អញ្ញំ ទិស្វា បុរិសំ បីឋសប្បិំ។
Taṃ tādisaṃ maccaṃ cajitvā bhariyā, aññaṃ disvā purisaṃ pīṭhasappiṃ.
៣១២.
312.
‘ពកស្ស ច ពាវរិកស្ស 189 រញ្ញោ, អច្ចន្តកាមានុគតស្ស ភរិយា;
‘Bakassa ca bāvarikassa 190 rañño, accantakāmānugatassa bhariyā;
៣១៣.
313.
‘បិង្គិយានី សព្ពលោកិស្សរស្ស, រញ្ញោ បិយា ព្រហ្មទត្តស្ស ភរិយា;
‘Piṅgiyānī sabbalokissarassa, rañño piyā brahmadattassa bhariyā;
អវាចរី បដ្ឋវសានុគស្ស, តំ វាបិ សា នាជ្ឈគា កាមកាមិនី។
Avācarī paṭṭhavasānugassa, taṃ vāpi sā nājjhagā kāmakāminī.
៣១៤.
314.
នាទេវសត្តោ បុរិសោ, ថីនំ សទ្ធាតុមរហតិ។
Nādevasatto puriso, thīnaṃ saddhātumarahati.
៣១៥.
315.
‘ន តា បជានន្តិ កតំ ន កិច្ចំ, ន មាតរំ បិតរំ ភាតរំ វា;
‘Na tā pajānanti kataṃ na kiccaṃ, na mātaraṃ pitaraṃ bhātaraṃ vā;
អនរិយា សមតិក្កន្តធម្មា, សស្សេវ ចិត្តស្ស វសំ វជន្តិ។
Anariyā samatikkantadhammā, sasseva cittassa vasaṃ vajanti.
៣១៦.
316.
អាវាសុ កិច្ចេសុ ច នំ ជហន្តិ, តស្មាហមិត្ថីនំ ន វិស្សសាមិ។
Āvāsu kiccesu ca naṃ jahanti, tasmāhamitthīnaṃ na vissasāmi.
៣១៧.
317.
‘ថីនញ្ហិ ចិត្តំ យថា វានរស្ស, កន្នប្បកន្នំ យថា រុក្ខឆាយា;
‘Thīnañhi cittaṃ yathā vānarassa, kannappakannaṃ yathā rukkhachāyā;
ចលាចលំ ហទយមិត្ថិយានំ, ចក្កស្ស នេមិ វិយ បរិវត្តតិ។
Calācalaṃ hadayamitthiyānaṃ, cakkassa nemi viya parivattati.
៣១៨.
318.
‘យទា តា បស្សន្តិ សមេក្ខមានា, អាទេយ្យរូបំ បុរិសស្ស វិត្តំ;
‘Yadā tā passanti samekkhamānā, ādeyyarūpaṃ purisassa vittaṃ;
សណ្ហាហិ វាចាហិ នយន្តិ មេនំ, កម្ពោជកា ជលជេនេវ អស្សំ។
Saṇhāhi vācāhi nayanti menaṃ, kambojakā jalajeneva assaṃ.
៣១៩.
319.
‘យទា ន បស្សន្តិ សមេក្ខមានា, អាទេយ្យរូបំ បុរិសស្ស វិត្តំ;
‘Yadā na passanti samekkhamānā, ādeyyarūpaṃ purisassa vittaṃ;
សមន្តតោ នំ បរិវជ្ជយន្តិ, តិណ្ណោ នទីបារគតោវ កុល្លំ។
Samantato naṃ parivajjayanti, tiṇṇo nadīpāragatova kullaṃ.
៣២០.
320.
‘សិលេសូបមាំ សិខិរិវ សព្ពភក្ខា, តិក្ខមាយា នទីរិវ សីឃសោតា;
‘Silesūpamāṃ sikhiriva sabbabhakkhā, tikkhamāyā nadīriva sīghasotā;
សេវន្តិ ហេតា បិយមប្បិយញ្ច, នាវា យថា ឱរកូលំ 201 បរញ្ច។
Sevanti hetā piyamappiyañca, nāvā yathā orakūlaṃ 202 parañca.
៣២១.
321.
‘ន តា ឯកស្ស ន ទ្វិន្នំ, អាបណោវ បសារិតោ;
‘Na tā ekassa na dvinnaṃ, āpaṇova pasārito;
៣២២.
322.
‘យថា នទី ច បន្ថោ ច, បានាគារំ សភា បបា;
‘Yathā nadī ca pantho ca, pānāgāraṃ sabhā papā;
៣២៣.
323.
‘ឃតាសនសមា ឯតា, កណ្ហសប្បសិរូបមា;
‘Ghatāsanasamā etā, kaṇhasappasirūpamā;
គាវោ ពហិតិណស្សេវ, ឱមសន្តិ វរំ វរំ។
Gāvo bahitiṇasseva, omasanti varaṃ varaṃ.
៣២៤.
324.
‘ឃតាសនំ កុញ្ជរំ កណ្ហសប្បំ, មុទ្ធាភិសិត្តំ បមទា ច សព្ពា;
‘Ghatāsanaṃ kuñjaraṃ kaṇhasappaṃ, muddhābhisittaṃ pamadā ca sabbā;
៣២៥.
325.
‘នច្ចន្តវណ្ណា ន ពហូនំ កន្តា, ន ទក្ខិណា បមទា សេវិតព្ពា;
‘Naccantavaṇṇā na bahūnaṃ kantā, na dakkhiṇā pamadā sevitabbā;
ន បរស្ស ភរិយា ន ធនស្ស ហេតុ, ឯតិត្ថិយោ បញ្ច ន សេវិតព្ពា’’’។
Na parassa bhariyā na dhanassa hetu, etitthiyo pañca na sevitabbā’’’.
អថ ខលុ, ភោ, អានន្ទោ គិជ្ឈរាជា កុណាលស្ស សកុណស្ស អាទិមជ្ឈកថាបរិយោសានំ 213 វិទិត្វា តាយំ វេលាយំ ឥមា គាថាយោ អភាសិ –
Atha khalu, bho, ānando gijjharājā kuṇālassa sakuṇassa ādimajjhakathāpariyosānaṃ 214 viditvā tāyaṃ velāyaṃ imā gāthāyo abhāsi –
៣២៦.
326.
‘‘បុណ្ណម្បិ ចេមំ បថវិំ ធនេន, ទជ្ជិត្ថិយា បុរិសោ សម្មតាយ;
‘‘Puṇṇampi cemaṃ pathaviṃ dhanena, dajjitthiyā puriso sammatāya;
លទ្ធា ខណំ អតិមញ្ញេយ្យ តម្បិ, តាសំ វសំ អសតីនំ ន គច្ឆេ។
Laddhā khaṇaṃ atimaññeyya tampi, tāsaṃ vasaṃ asatīnaṃ na gacche.
៣២៧.
327.
‘‘ឧដ្ឋាហកំ ចេបិ អលីនវុត្តិំ, កោមារភត្តារំ បិយំ មនាបំ;
‘‘Uṭṭhāhakaṃ cepi alīnavuttiṃ, komārabhattāraṃ piyaṃ manāpaṃ;
អាវាសុ កិច្ចេសុ ច នំ ជហន្តិ, តស្មាហមិត្ថីនំ 215 ន វិស្សសាមិ។
Āvāsu kiccesu ca naṃ jahanti, tasmāhamitthīnaṃ 216 na vissasāmi.
៣២៨.
328.
‘‘ន វិស្សសេ ឥច្ឆតិ មន្តិ បោសោ, ន វិស្សសេ រោទតិ មេ សកាសេ;
‘‘Na vissase icchati manti poso, na vissase rodati me sakāse;
សេវន្តិ ហេតា បិយមប្បិយញ្ច, នាវា យថា ឱរកូលំ បរញ្ច។
Sevanti hetā piyamappiyañca, nāvā yathā orakūlaṃ parañca.
៣២៩.
329.
‘‘ន វិស្សសេ សាខបុរាណសន្ថតំ, ន វិស្សសេ មិត្តបុរាណចោរំ;
‘‘Na vissase sākhapurāṇasanthataṃ, na vissase mittapurāṇacoraṃ;
ន វិស្សសេ រាជានំ សខា 217 មមន្តិ, ន វិស្សសេ ឥត្ថិ ទសន្ន មាតរំ។
Na vissase rājānaṃ sakhā 218 mamanti, na vissase itthi dasanna mātaraṃ.
៣៣០.
330.
‘‘ន វិស្សសេ រាមករាសុ នារិសុ, អច្ចន្តសីលាសុ អសញ្ញតាសុ;
‘‘Na vissase rāmakarāsu nārisu, accantasīlāsu asaññatāsu;
អច្ចន្តបេមានុគតស្ស ភរិយា, ន វិស្សសេ តិត្ថសមា ហិ នារិយោ។
Accantapemānugatassa bhariyā, na vissase titthasamā hi nāriyo.
៣៣១.
331.
មា ទីនកាមាសុ អសញ្ញតាសុ, ភាវំ ករេ គង្គតិត្ថូបមាសុ។
Mā dīnakāmāsu asaññatāsu, bhāvaṃ kare gaṅgatitthūpamāsu.
៣៣២.
332.
‘‘មុសា តាសំ យថា សច្ចំ, សច្ចំ តាសំ យថា មុសា;
‘‘Musā tāsaṃ yathā saccaṃ, saccaṃ tāsaṃ yathā musā;
គាវោ ពហិតិណស្សេវ, ឱមសន្តិ វរំ វរំ។
Gāvo bahitiṇasseva, omasanti varaṃ varaṃ.
៣៣៣.
333.
‘‘គតេនេតា បលោភេន្តិ, បេក្ខិតេន ម្ហិតេន ច;
‘‘Gatenetā palobhenti, pekkhitena mhitena ca;
អថោបិ ទុន្និវត្ថេន, មញ្ជុនា ភណិតេន ច។
Athopi dunnivatthena, mañjunā bhaṇitena ca.
៣៣៤.
334.
ន តា កិញ្ចិ ន ជានន្តិ, យំ មនុស្សេសុ វញ្ចនំ។
Na tā kiñci na jānanti, yaṃ manussesu vañcanaṃ.
៣៣៥.
335.
‘‘អសា លោកិត្ថិយោ នាម, វេលា តាសំ ន វិជ្ជតិ;
‘‘Asā lokitthiyo nāma, velā tāsaṃ na vijjati;
សារត្តា ច បគព្ភា ច, សិខី សព្ពឃសោ យថា។
Sārattā ca pagabbhā ca, sikhī sabbaghaso yathā.
៣៣៦.
336.
‘‘នត្ថិត្ថីនំ បិយោ នាម, អប្បិយោបិ ន វិជ្ជតិ;
‘‘Natthitthīnaṃ piyo nāma, appiyopi na vijjati;
សេវន្តិ ហេតា បិយមប្បិយញ្ច, នាវា យថា ឱរកូលំ បរញ្ច។
Sevanti hetā piyamappiyañca, nāvā yathā orakūlaṃ parañca.
៣៣៧.
337.
‘‘នត្ថិត្ថីនំ បិយោ នាម, អប្បិយោបិ ន វិជ្ជតិ;
‘‘Natthitthīnaṃ piyo nāma, appiyopi na vijjati;
៣៣៨.
338.
‘‘ហត្ថិពន្ធំ អស្សពន្ធំ, គោបុរិសញ្ច មណ្ឌលំ 227;
‘‘Hatthibandhaṃ assabandhaṃ, gopurisañca maṇḍalaṃ 228;
ឆវឌាហកំ បុប្ផឆឌ្ឌកំ, សធនមនុបតន្តិ នារិយោ។
Chavaḍāhakaṃ pupphachaḍḍakaṃ, sadhanamanupatanti nāriyo.
៣៣៩.
339.
‘‘កុលបុត្តម្បិ ជហន្តិ អកិញ្ចនំ, ឆវកសមសទិសម្បិ 229;
‘‘Kulaputtampi jahanti akiñcanaṃ, chavakasamasadisampi 230;
អថ ខលុ, ភោ, នារទោ ទេវព្រាហ្មណោ អានន្ទស្ស គិជ្ឈរាជស្ស អាទិមជ្ឈកថាបរិយោសានំ វិទិត្វា តាយំ វេលាយំ ឥមា គាថាយោ អភាសិ –
Atha khalu, bho, nārado devabrāhmaṇo ānandassa gijjharājassa ādimajjhakathāpariyosānaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imā gāthāyo abhāsi –
៣៤០.
340.
‘‘ចត្តារោមេ ន បូរេន្តិ, តេ មេ សុណាថ ភាសតោ;
‘‘Cattārome na pūrenti, te me suṇātha bhāsato;
សមុទ្ទោ ព្រាហ្មណោ រាជា, ឥត្ថី ចាបិ ទិជម្បតិ។
Samuddo brāhmaṇo rājā, itthī cāpi dijampati.
៣៤១.
341.
‘‘សរិតា សាគរំ យន្តិ, យា កាចិ បថវិស្សិតា;
‘‘Saritā sāgaraṃ yanti, yā kāci pathavissitā;
តា សមុទ្ទំ ន បូរេន្តិ, ឩនត្តា ហិ ន បូរតិ។
Tā samuddaṃ na pūrenti, ūnattā hi na pūrati.
៣៤២.
342.
‘‘ព្រាហ្មណោ ច អធីយាន, វេទមក្ខានបញ្ចមំ;
‘‘Brāhmaṇo ca adhīyāna, vedamakkhānapañcamaṃ;
ភិយ្យោបិ សុតមិច្ឆេយ្យ, ឩនត្តា ហិ ន បូរតិ។
Bhiyyopi sutamiccheyya, ūnattā hi na pūrati.
៣៤៣.
343.
‘‘រាជា ច បថវិំ សព្ពំ, សសមុទ្ទំ សបព្ពតំ;
‘‘Rājā ca pathaviṃ sabbaṃ, sasamuddaṃ sapabbataṃ;
អជ្ឈាវសំ វិជិនិត្វា, អនន្តរតនោចិតំ;
Ajjhāvasaṃ vijinitvā, anantaratanocitaṃ;
បារំ សមុទ្ទំ បត្ថេតិ, ឩនត្តា ហិ ន បូរតិ។
Pāraṃ samuddaṃ pattheti, ūnattā hi na pūrati.
៣៤៤.
344.
‘‘ឯកមេកាយ ឥត្ថិយា, អដ្ឋដ្ឋ បតិនោ សិយា;
‘‘Ekamekāya itthiyā, aṭṭhaṭṭha patino siyā;
សូរា ច ពលវន្តោ ច, សព្ពកាមរសាហរា;
Sūrā ca balavanto ca, sabbakāmarasāharā;
ករេយ្យ នវមេ ឆន្ទំ, ឩនត្តា ហិ ន បូរតិ។
Kareyya navame chandaṃ, ūnattā hi na pūrati.
៣៤៥.
345.
‘‘សព្ពិត្ថិយោ សិខិរិវ សព្ពភក្ខា, សព្ពិត្ថិយោ នទីរិវ សព្ពវាហី;
‘‘Sabbitthiyo sikhiriva sabbabhakkhā, sabbitthiyo nadīriva sabbavāhī;
សព្ពិត្ថិយោ កណ្ដកានំវ សាខា, សព្ពិត្ថិយោ ធនហេតុ វជន្តិ។
Sabbitthiyo kaṇṭakānaṃva sākhā, sabbitthiyo dhanahetu vajanti.
៣៤៦.
346.
‘‘វាតញ្ច ជាលេន នរោ បរាមសេ, ឱសិញ្ចយេ 235 សាគរមេកបាណិនា;
‘‘Vātañca jālena naro parāmase, osiñcaye 236 sāgaramekapāṇinā;
សកេន ហត្ថេន ករេយ្យ ឃោសំ 237, យោ សព្ពភាវំ បមទាសុ ឱសជេ។
Sakena hatthena kareyya ghosaṃ 238, yo sabbabhāvaṃ pamadāsu osaje.
៣៤៧.
347.
‘‘ចោរីនំ ពហុពុទ្ធីនំ, យាសុ សច្ចំ សុទុល្លភំ;
‘‘Corīnaṃ bahubuddhīnaṃ, yāsu saccaṃ sudullabhaṃ;
ថីនំ ភាវោ ទុរាជានោ, មច្ឆស្សេវោទកេ គតំ។
Thīnaṃ bhāvo durājāno, macchassevodake gataṃ.
៣៤៨.
348.
‘‘អនលា មុទុសម្ភាសា, ទុប្បូរា តា នទីសមា;
‘‘Analā mudusambhāsā, duppūrā tā nadīsamā;
សីទន្តិ នំ វិទិត្វាន, អារកា បរិវជ្ជយេ។
Sīdanti naṃ viditvāna, ārakā parivajjaye.
៣៤៩.
349.
‘‘អាវដ្ដនី មហាមាយា, ព្រហ្មចរិយវិកោបនា;
‘‘Āvaṭṭanī mahāmāyā, brahmacariyavikopanā;
សីទន្តិ នំ វិទិត្វាន, អារកា បរិវជ្ជយេ។
Sīdanti naṃ viditvāna, ārakā parivajjaye.
៣៥០.
350.
ជាតវេទោវ សណ្ឋានំ, ខិប្បំ អនុទហន្តិ ន’’ន្តិ។
Jātavedova saṇṭhānaṃ, khippaṃ anudahanti na’’nti.
អថ ខលុ, ភោ, កុណាលោ សកុណោ នារទស្ស ទេវព្រាហ្មណស្ស អាទិមជ្ឈកថាបរិយោសានំ វិទិត្វា តាយំ វេលាយំ ឥមា គាថាយោ អភាសិ –
Atha khalu, bho, kuṇālo sakuṇo nāradassa devabrāhmaṇassa ādimajjhakathāpariyosānaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imā gāthāyo abhāsi –
៣៥១.
351.
‘‘សល្លបេ និសិតខគ្គបាណិនា, បណ្ឌិតោ អបិ បិសាចទោសិនា;
‘‘Sallape nisitakhaggapāṇinā, paṇḍito api pisācadosinā;
ឧគ្គតេជមុរគម្បិ អាសិទេ, ឯកោ ឯកាយ បមទាយ នាលបេ 241។
Uggatejamuragampi āside, eko ekāya pamadāya nālape 242.
៣៥២.
352.
‘‘លោកចិត្តមថនា ហិ នារិយោ, នច្ចគីតភណិតម្ហិតាវុធា;
‘‘Lokacittamathanā hi nāriyo, naccagītabhaṇitamhitāvudhā;
៣៥៣.
353.
‘‘នត្ថិ តាសំ វិនយោ ន សំវរោ, មជ្ជមំសនិរតា 247 អសញ្ញតា;
‘‘Natthi tāsaṃ vinayo na saṃvaro, majjamaṃsaniratā 248 asaññatā;
តា គិលន្តិ បុរិសស្ស បាភតំ, សាគរេវ មករំ តិមិង្គលោ 249។
Tā gilanti purisassa pābhataṃ, sāgareva makaraṃ timiṅgalo 250.
៣៥៤.
354.
‘‘បញ្ចកាមគុណសាតគោចរា, ឧទ្ធតា អនិយតា អសញ្ញតា;
‘‘Pañcakāmaguṇasātagocarā, uddhatā aniyatā asaññatā;
ឱសរន្តិ បមទា បមាទិនំ, លោណតោយវតិយំវ អាបកា។
Osaranti pamadā pamādinaṃ, loṇatoyavatiyaṃva āpakā.
៣៥៥.
355.
‘‘យំ នរំ ឧបលបេន្តិ 251 នារិយោ, ឆន្ទសា វ រតិយា ធនេន វា;
‘‘Yaṃ naraṃ upalapenti 252 nāriyo, chandasā va ratiyā dhanena vā;
ជាតវេទសទិសម្បិ តាទិសំ, រាគទោសវធិយោ 253 ទហន្តិ នំ។
Jātavedasadisampi tādisaṃ, rāgadosavadhiyo 254 dahanti naṃ.
៣៥៦.
356.
‘‘អឌ្ឍំ ញត្វា បុរិសំ មហទ្ធនំ, ឱសរន្តិ សធនា សហត្តនា;
‘‘Aḍḍhaṃ ñatvā purisaṃ mahaddhanaṃ, osaranti sadhanā sahattanā;
រត្តចិត្តមតិវេឋយន្តិ នំ, សាល មាលុវលតាវ កាននេ។
Rattacittamativeṭhayanti naṃ, sāla māluvalatāva kānane.
៣៥៧.
357.
‘‘តា ឧបេន្តិ វិវិធេន ឆន្ទសា, ចិត្រពិម្ពមុខិយោ អលង្កតា;
‘‘Tā upenti vividhena chandasā, citrabimbamukhiyo alaṅkatā;
៣៥៨.
358.
‘‘ជាតរូបមណិមុត្តភូសិតា, សក្កតា បតិកុលេសុ នារិយោ;
‘‘Jātarūpamaṇimuttabhūsitā, sakkatā patikulesu nāriyo;
រក្ខិតា អតិចរន្តិ សាមិកំ, ទានវំវ ហទយន្តរស្សិតា 259។
Rakkhitā aticaranti sāmikaṃ, dānavaṃva hadayantarassitā 260.
៣៥៩.
359.
‘‘តេជវាបិ ហិ នរោ វិចក្ខណោ, សក្កតោ ពហុជនស្ស បូជិតោ;
‘‘Tejavāpi hi naro vicakkhaṇo, sakkato bahujanassa pūjito;
នារិនំ វសគតោ ន ភាសតិ, រាហុនា ឧបហតោវ ចន្ទិមា។
Nārinaṃ vasagato na bhāsati, rāhunā upahatova candimā.
៣៦០.
360.
‘‘យំ ករេយ្យ កុបិតោ ទិសោ ទិសំ, ទុដ្ឋចិត្តោ វសមាគតំ អរិំ 261;
‘‘Yaṃ kareyya kupito diso disaṃ, duṭṭhacitto vasamāgataṃ ariṃ 262;
តេន ភិយ្យោ ព្យសនំ និគច្ឆតិ, នារិនំ វសគតោ អបេក្ខវា។
Tena bhiyyo byasanaṃ nigacchati, nārinaṃ vasagato apekkhavā.
៣៦១.
361.
‘‘កេសលូននខឆិន្នតជ្ជិតា, បាទបាណិកសទណ្ឌតាឡិតា;
‘‘Kesalūnanakhachinnatajjitā, pādapāṇikasadaṇḍatāḷitā;
ហីនមេវុបគតា ហិ នារិយោ, តា រមន្តិ កុណបេវ មក្ខិកា។
Hīnamevupagatā hi nāriyo, tā ramanti kuṇapeva makkhikā.
៣៦២.
362.
‘‘តា កុលេសុ វិសិខន្តរេសុ វា, រាជធានិនិគមេសុ វា បុន 263;
‘‘Tā kulesu visikhantaresu vā, rājadhāninigamesu vā puna 264;
ឱឌ្ឌិតំ នមុចិបាសវាករំ 265, ចក្ខុមា បរិវជ្ជេ សុខត្ថិកោ។
Oḍḍitaṃ namucipāsavākaraṃ 266, cakkhumā parivajje sukhatthiko.
៣៦៣.
363.
‘‘ឱស្សជិត្វ កុសលំ តបោគុណំ, យោ អនរិយចរិតានិ មាចរិ;
‘‘Ossajitva kusalaṃ tapoguṇaṃ, yo anariyacaritāni mācari;
ទេវតាហិ និរយំ និមិស្សតិ, ឆេទគាមិមណិយំវ វាណិជោ។
Devatāhi nirayaṃ nimissati, chedagāmimaṇiyaṃva vāṇijo.
៣៦៤.
364.
‘‘សោ ឥធ គរហិតោ បរត្ថ ច, ទុម្មតី ឧបហតោ 267 សកម្មុនា;
‘‘So idha garahito parattha ca, dummatī upahato 268 sakammunā;
គច្ឆតី អនិយតោ គឡាគឡំ, ទុដ្ឋគទ្រភរថោវ ឧប្បថេ។
Gacchatī aniyato gaḷāgaḷaṃ, duṭṭhagadrabharathova uppathe.
៣៦៥.
365.
‘‘សោ ឧបេតិ និរយំ បតាបនំ, សត្តិសិម្ពលិវនញ្ច អាយសំ;
‘‘So upeti nirayaṃ patāpanaṃ, sattisimbalivanañca āyasaṃ;
អាវសិត្វា តិរច្ឆានយោនិយំ, បេតរាជវិសយំ ន មុញ្ចតិ 269។
Āvasitvā tiracchānayoniyaṃ, petarājavisayaṃ na muñcati 270.
៣៦៦.
366.
‘‘ទិព្យខិឌ្ឌរតិយោំ ច នន្ទនេ, ចក្កវត្តិចរិតញ្ច មានុសេ;
‘‘Dibyakhiḍḍaratiyoṃ ca nandane, cakkavatticaritañca mānuse;
នាសយន្តិ បមទា បមាទិនំ, ទុគ្គតិញ្ច បដិបាទយន្តិ នំ។
Nāsayanti pamadā pamādinaṃ, duggatiñca paṭipādayanti naṃ.
៣៦៧.
367.
‘‘ទិព្យខិឌ្ឌរតិយោ ន ទុល្លភា, ចក្កវត្តិចរិតញ្ច មានុសេ;
‘‘Dibyakhiḍḍaratiyo na dullabhā, cakkavatticaritañca mānuse;
សោណ្ណព្យម្ហនិលយា 271 ច អច្ឆរា, យេ ចរន្តិ បមទាហនត្ថិកា។
Soṇṇabyamhanilayā 272 ca accharā, ye caranti pamadāhanatthikā.
៣៦៨.
368.
‘‘កាមធាតុសមតិក្កមា គតិ, រូបធាតុយា ភាវោ 273 ន ទុល្លភោ;
‘‘Kāmadhātusamatikkamā gati, rūpadhātuyā bhāvo 274 na dullabho;
វីតរាគវិសយូបបត្តិយា, យេ ចរន្តិ បមទាហនត្ថិកា។
Vītarāgavisayūpapattiyā, ye caranti pamadāhanatthikā.
៣៦៩.
369.
‘‘សព្ពទុក្ខសមតិក្កមំ សិវំ, អច្ចន្តមចលិតំ អសង្ខតំ;
‘‘Sabbadukkhasamatikkamaṃ sivaṃ, accantamacalitaṃ asaṅkhataṃ;
និព្ពុតេហិ សុចិហី ន ទុល្លភំ, យេ ចរន្តិ បមទាហនត្ថិកា’’តិ។
Nibbutehi sucihī na dullabhaṃ, ye caranti pamadāhanatthikā’’ti.
៣៧០.
370.
‘‘កុណាលោហំ តទា អាសិំ, ឧទាយី ផុស្សកោកិលោ;
‘‘Kuṇālohaṃ tadā āsiṃ, udāyī phussakokilo;
អានន្ទោ គិជ្ឈរាជាសិ, សារិបុត្តោ ច នារទោ;
Ānando gijjharājāsi, sāriputto ca nārado;
បរិសា ពុទ្ធបរិសា, ឯវំ ធារេថ ជាតក’’ន្តិ។
Parisā buddhaparisā, evaṃ dhāretha jātaka’’nti.
កុណាលជាតកំ ចតុត្ថំ។
Kuṇālajātakaṃ catutthaṃ.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ខុទ្ទកនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā / [៥៣៦] ៤. កុណាលជាតកវណ្ណនា • [536] 4. Kuṇālajātakavaṇṇanā
