Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi |
൫൩൬. കുണാലജാതകം (൪)
536. Kuṇālajātakaṃ (4)
ഏവമക്ഖായതി, ഏവമനുസൂയതി 1. സബ്ബോസധധരണിധരേ നേകപുപ്ഫമാല്യവിതതേ ഗജ-ഗവജ മഹിംസ-രുരു-ചമര-പസദ-ഖഗ്ഗ-ഗോകണ്ണ-സീഹ-ബ്യഗ്ഘ-ദീപി-അച്ഛ-കോക-തരച്ഛ-ഉദ്ദാര-കദലിമിഗ- ബിളാര-സസ-കണ്ണികാനുചരിതേആകിണ്ണനേലമണ്ഡലമഹാവരാഹനാഗകുലകരേണു 2 -സങ്ഘാധിവുട്ഠേ 3 ഇസ്സമിഗ- സാഖമിഗ-സരഭമിഗ-ഏണീമിഗ-വാതമിഗ-പസദമിഗ-പുരിസാലു 4 -കിമ്പുരിസ-യക്ഖ-രക്ഖസനിസേവിതേ അമജ്ജവമഞ്ജരീധര-പഹട്ഠ 5 -പുപ്ഫഫുസിതഗ്ഗാ 6 നേകപാദപഗണവിതതേകുരര-ചകോര-വാരണ-മയൂര-പരഭത- ജീവഞ്ജീവക-ചേലാവകാ-ഭിങ്കാര-കരവീകമത്തവിഹങ്ഗഗണ-സതത 7 സമ്പഘുട്ഠേഅഞ്ജന-മനോസിലാ-ഹരിതാല- ഹിങ്ഗുലകഹേമ-രജതകനകാനേകധാതുസതവിനദ്ധപടിമണ്ഡിതപ്പദേസേ ഏവരൂപേ ഖലു, ഭോ, രമ്മേ വനസണ്ഡേ കുണാലോ നാമ സകുണോ പടിവസതി അതിവിയ ചിത്തോ അതിവിയ ചിത്തപത്തച്ഛദനോ.
Evamakkhāyati, evamanusūyati 8. Sabbosadhadharaṇidhare nekapupphamālyavitate gaja-gavaja mahiṃsa-ruru-camara-pasada-khagga-gokaṇṇa-sīha-byaggha-dīpi-accha-koka-taraccha-uddāra-kadalimiga- biḷāra-sasa-kaṇṇikānucariteākiṇṇanelamaṇḍalamahāvarāhanāgakulakareṇu 9 -saṅghādhivuṭṭhe 10 issamiga- sākhamiga-sarabhamiga-eṇīmiga-vātamiga-pasadamiga-purisālu 11 -kimpurisa-yakkha-rakkhasanisevite amajjavamañjarīdhara-pahaṭṭha 12 -pupphaphusitaggā 13 nekapādapagaṇavitatekurara-cakora-vāraṇa-mayūra-parabhata- jīvañjīvaka-celāvakā-bhiṅkāra-karavīkamattavihaṅgagaṇa-satata 14 sampaghuṭṭheañjana-manosilā-haritāla- hiṅgulakahema-rajatakanakānekadhātusatavinaddhapaṭimaṇḍitappadese evarūpe khalu, bho, ramme vanasaṇḍe kuṇālo nāma sakuṇo paṭivasati ativiya citto ativiya cittapattacchadano.
പഞ്ചസതാ ദിജകഞ്ഞായോ പുരതോ പുരതോ ഉഡ്ഡേന്തി – ‘‘മാ നം കുണാലം സകുണം ഗോപാലകാ വാ പസുപാലകാ വാ തിണഹാരകാ വാ കട്ഠഹാരകാ വാ വനകമ്മികാ വാ കട്ഠേന വാ കഠലേന വാ 33 പാണിനാ വാ ( ) 34 ലേഡ്ഡുനാ വാ ദണ്ഡേന വാ സത്ഥേന വാ സക്ഖരാഹി വാ 35 പഹാരം അദംസു. മായം കുണാലോ സകുണോ ഗച്ഛേഹി വാ ലതാഹി വാ രുക്ഖേഹി വാ സാഖാഹി വാ 36 ഥമ്ഭേഹി വാ പാസാണേഹി വാ ബലവന്തേഹി വാ പക്ഖീഹി സങ്ഗമേസീ’’തി 37.
Pañcasatā dijakaññāyo purato purato uḍḍenti – ‘‘mā naṃ kuṇālaṃ sakuṇaṃ gopālakā vā pasupālakā vā tiṇahārakā vā kaṭṭhahārakā vā vanakammikā vā kaṭṭhena vā kaṭhalena vā 38 pāṇinā vā ( ) 39 leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā sakkharāhi vā 40 pahāraṃ adaṃsu. Māyaṃ kuṇālo sakuṇo gacchehi vā latāhi vā rukkhehi vā sākhāhi vā 41 thambhehi vā pāsāṇehi vā balavantehi vā pakkhīhi saṅgamesī’’ti 42.
പഞ്ചസതാ ദിജകഞ്ഞായോ പച്ഛതോ പച്ഛതോ ഉഡ്ഡേന്തി സണ്ഹാഹി സഖിലാഹി മഞ്ജൂഹി മധുരാഹി വാചാഹി സമുദാചരന്തിയോ – ‘‘മായം കുണാലോ സകുണോ ആസനേ പരിയുക്കണ്ഠീ’’തി.
Pañcasatā dijakaññāyo pacchato pacchato uḍḍenti saṇhāhi sakhilāhi mañjūhi madhurāhi vācāhi samudācarantiyo – ‘‘māyaṃ kuṇālo sakuṇo āsane pariyukkaṇṭhī’’ti.
പഞ്ചസതാ ദിജകഞ്ഞായോ ദിസോദിസം ഉഡ്ഡേന്തി അനേകരുക്ഖവിവിധവികതിഫലമാഹരന്തിയോ – ‘‘മായം കുണാലോ സകുണോ ഖുദായ പരികിലമിത്ഥാ’’തി.
Pañcasatā dijakaññāyo disodisaṃ uḍḍenti anekarukkhavividhavikatiphalamāharantiyo – ‘‘māyaṃ kuṇālo sakuṇo khudāya parikilamitthā’’ti.
അഥ ഖലു, ഭോ, താ 43 ദിജകഞ്ഞായോ തം കുണാലം സകുണം ആരാമേനേവ ആരാമം ഉയ്യാനേനേവ ഉയ്യാനം നദീതിത്ഥേനേവ നദീതിത്ഥം പബ്ബതസിഖരേനേവ പബ്ബതസിഖരം അമ്ബവനേനേവ അമ്ബവനം ജമ്ബുവനേനേവ ജമ്ബുവനം ലബുജവനേനേവ ലബുജവനം നാളികേരസഞ്ചാരിയേനേവ 44 നാളികേരസഞ്ചാരിയം ഖിപ്പമേവ അഭിസമ്ഭോന്തി രതിത്ഥായ 45.
Atha khalu, bho, tā 46 dijakaññāyo taṃ kuṇālaṃ sakuṇaṃ ārāmeneva ārāmaṃ uyyāneneva uyyānaṃ nadītittheneva nadītitthaṃ pabbatasikhareneva pabbatasikharaṃ ambavaneneva ambavanaṃ jambuvaneneva jambuvanaṃ labujavaneneva labujavanaṃ nāḷikerasañcāriyeneva 47 nāḷikerasañcāriyaṃ khippameva abhisambhonti ratitthāya 48.
അഥ ഖലു, ഭോ, കുണാലോ സകുണോ താഹി ദിജകഞ്ഞാഹി ദിവസം പരിബ്യൂള്ഹോ ഏവം അപസാദേതി – ‘‘നസ്സഥ തുമ്ഹേ വസലിയോ, വിനസ്സഥ തുമ്ഹേ വസലിയോ, ചോരിയോ ധുത്തിയോ അസതിയോ ലഹുചിത്തായോ കതസ്സ അപ്പടികാരികായോ അനിലോ വിയ യേനകാമംഗമായോ’’തി.
Atha khalu, bho, kuṇālo sakuṇo tāhi dijakaññāhi divasaṃ paribyūḷho evaṃ apasādeti – ‘‘nassatha tumhe vasaliyo, vinassatha tumhe vasaliyo, coriyo dhuttiyo asatiyo lahucittāyo katassa appaṭikārikāyo anilo viya yenakāmaṃgamāyo’’ti.
തസ്സേവ ഖലു, ഭോ, ഹിമവതോ പബ്ബതരാജസ്സ പുരത്ഥിമദിസാഭാഗേ സുസുഖുമസുനിപുണഗിരിപ്പഭവ 49 – ഹരിതുപയന്തിയോ.
Tasseva khalu, bho, himavato pabbatarājassa puratthimadisābhāge susukhumasunipuṇagirippabhava 50 – haritupayantiyo.
കുരവക-മുചലിന്ദ-കേതക-വേദിസ-വഞ്ജുല 55 -പുന്നാഗബകുല-തിലക-പിയക-ഹസനസാല-സളലചമ്പക അസോക-നാഗരുക്ഖ-തിരീടി-ഭുജപത്ത-ലോദ്ദ-ചന്ദനോഘവനേകാളാഗരു-പദ്മക-പിയങ്ഗു-ദേവദാരുകചോചഗഹനേ കകുധകുടജഅങ്കോല-കച്ചികാര 56 -കണികാര-കണ്ണികാര-കനവേര-കോരണ്ഡക-കോവിളാര-കിംസുക-യോധിക വനമല്ലിക 57 -മനങ്ഗണ-മനവജ്ജ-ഭണ്ഡി-സുരുചിര-ഭഗിനിമാലാമല്യധരേ ജാതിസുമനമധുഗന്ധിക- 58 ധനുതക്കാരി 59 താലീസ-തഗരമുസീരകോട്ഠ-കച്ഛവിതതേ അതിമുത്തകസംകുസുമിതലതാവിതതപടിമണ്ഡിതപ്പദേസേ ഹംസ-പിലവ-കാദമ്ബ-കാരണ്ഡവാഭിനദിതേ വിജ്ജാധര-സിദ്ധ 60 -സമണ-താപസഗണാധിവുട്ഠേ വരദേവ-യക്ഖ-രക്ഖസ-ദാനവ-ഗന്ധബ്ബ-കിന്നരമഹോരഗാനുചിണ്ണപ്പദേസേ ഏവരൂപേ ഖലു, ഭോ, രമ്മേ വനസണ്ഡേ പുണ്ണമുഖോ നാമ ഫുസ്സകോകിലോ പടിവസതി അതിവിയ മധുരഗിരോ വിലാസിതനയനോ മത്തക്ഖോ 61.
Kuravaka-mucalinda-ketaka-vedisa-vañjula 62 -punnāgabakula-tilaka-piyaka-hasanasāla-saḷalacampaka asoka-nāgarukkha-tirīṭi-bhujapatta-lodda-candanoghavanekāḷāgaru-padmaka-piyaṅgu-devadārukacocagahane kakudhakuṭajaaṅkola-kaccikāra 63 -kaṇikāra-kaṇṇikāra-kanavera-koraṇḍaka-koviḷāra-kiṃsuka-yodhika vanamallika 64 -manaṅgaṇa-manavajja-bhaṇḍi-surucira-bhaginimālāmalyadhare jātisumanamadhugandhika- 65 dhanutakkāri 66 tālīsa-tagaramusīrakoṭṭha-kacchavitate atimuttakasaṃkusumitalatāvitatapaṭimaṇḍitappadese haṃsa-pilava-kādamba-kāraṇḍavābhinadite vijjādhara-siddha 67 -samaṇa-tāpasagaṇādhivuṭṭhe varadeva-yakkha-rakkhasa-dānava-gandhabba-kinnaramahoragānuciṇṇappadese evarūpe khalu, bho, ramme vanasaṇḍe puṇṇamukho nāma phussakokilo paṭivasati ativiya madhuragiro vilāsitanayano mattakkho 68.
തസ്സേവ ഖലു, ഭോ, പുണ്ണമുഖസ്സ ഫുസ്സകോകിലസ്സ അഡ്ഢുഡ്ഢാനി ഇത്ഥിസതാനി പരിചാരികാ ദിജകഞ്ഞായോ. അഥ ഖലു, ഭോ, ദ്വേ ദിജകഞ്ഞായോ കട്ഠം മുഖേന ഡംസിത്വാ തം പുണ്ണമുഖം ഫുസ്സകോകിലം മജ്ഝേ നിസീദാപേത്വാ ഉഡ്ഡേന്തി – ‘‘മാ നം പുണ്ണമുഖം ഫുസ്സകോകിലം അദ്ധാനപരിയായപഥേ കിലമഥോ ഉബ്ബാഹേത്ഥാ’’തി.
Tasseva khalu, bho, puṇṇamukhassa phussakokilassa aḍḍhuḍḍhāni itthisatāni paricārikā dijakaññāyo. Atha khalu, bho, dve dijakaññāyo kaṭṭhaṃ mukhena ḍaṃsitvā taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ majjhe nisīdāpetvā uḍḍenti – ‘‘mā naṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ addhānapariyāyapathe kilamatho ubbāhetthā’’ti.
പഞ്ഞാസ ദിജകഞ്ഞായോ ഹേട്ഠതോ ഹേട്ഠതോ ഉഡ്ഡേന്തി – ‘‘സചായം പുണ്ണമുഖോ ഫുസ്സകോകിലോ ആസനാ പരിപതിസ്സതി, മയം തം പക്ഖേഹി പടിഗ്ഗഹേസ്സാമാ’’തി.
Paññāsa dijakaññāyo heṭṭhato heṭṭhato uḍḍenti – ‘‘sacāyaṃ puṇṇamukho phussakokilo āsanā paripatissati, mayaṃ taṃ pakkhehi paṭiggahessāmā’’ti.
പഞ്ഞാസ ദിജകഞ്ഞായോ ഉപരൂപരി ഉഡ്ഡേന്തി – ‘‘മാ നം പുണ്ണമുഖം ഫുസ്സകോകിലം ആതപോ പരിതാപേസീ’’തി.
Paññāsa dijakaññāyo uparūpari uḍḍenti – ‘‘mā naṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ ātapo paritāpesī’’ti.
പഞ്ഞാസ പഞ്ഞാസ ദിജകഞ്ഞായോ ഉഭതോപസ്സേന ഉഡ്ഡേന്തി – ‘‘മാ നം പുണ്ണമുഖം ഫുസ്സകോകിലം സീതം വാ ഉണ്ഹം വാ തിണം വാ രജോ വാ വാതോ വാ ഉസ്സാവോ വാ ഉപപ്ഫുസീ’’തി.
Paññāsa paññāsa dijakaññāyo ubhatopassena uḍḍenti – ‘‘mā naṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ sītaṃ vā uṇhaṃ vā tiṇaṃ vā rajo vā vāto vā ussāvo vā upapphusī’’ti.
പഞ്ഞാസ ദിജകഞ്ഞായോ പുരതോ പുരതോ ഉഡ്ഡേന്തി – ‘‘മാ നം പുണ്ണമുഖം ഫുസ്സകോകിലം ഗോപാലകാ വാ പസുപാലകാ വാ തിണഹാരകാ വാ കട്ഠഹാരകാ വാ വനകമ്മികാ വാ കട്ഠേന വാ കഥലായ വാ പാണിനാ വാ ലേഡ്ഡുനാ വാ ദണ്ഡേന വാ സത്ഥേന വാ സക്ഖരാഹി വാ പഹാരം അദംസു. മായം പുണ്ണമുഖോ ഫുസ്സകോകിലോ ഗച്ഛേഹി വാ ലതാഹി വാ രുക്ഖേഹി വാ സാഖാഹി വാ ഥമ്ഭേഹി വാ പാസാണേഹി വാ ബലവന്തേഹി വാ പക്ഖീഹി സങ്ഗാമേസീ’’തി.
Paññāsa dijakaññāyo purato purato uḍḍenti – ‘‘mā naṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ gopālakā vā pasupālakā vā tiṇahārakā vā kaṭṭhahārakā vā vanakammikā vā kaṭṭhena vā kathalāya vā pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā sakkharāhi vā pahāraṃ adaṃsu. Māyaṃ puṇṇamukho phussakokilo gacchehi vā latāhi vā rukkhehi vā sākhāhi vā thambhehi vā pāsāṇehi vā balavantehi vā pakkhīhi saṅgāmesī’’ti.
പഞ്ഞാസ ദിജകഞ്ഞായോ പച്ഛതോ പച്ഛതോ ഉഡ്ഡേന്തി സണ്ഹാഹി സഖിലാഹി മഞ്ജൂഹി മധുരാഹി വാചാഹി സമുദാചരന്തിയോ – ‘‘മായം പുണ്ണമുഖോ ഫുസ്സകോകിലോ ആസനേ പരിയുക്കണ്ഠീ’’തി.
Paññāsa dijakaññāyo pacchato pacchato uḍḍenti saṇhāhi sakhilāhi mañjūhi madhurāhi vācāhi samudācarantiyo – ‘‘māyaṃ puṇṇamukho phussakokilo āsane pariyukkaṇṭhī’’ti.
പഞ്ഞാസ ദിജകഞ്ഞായോ ദിസോദിസം ഉഡ്ഡേന്തി അനേകരുക്ഖവിവിധവികതിഫലമാഹരന്തിയോ – ‘‘മായം പുണ്ണമുഖോ ഫുസ്സകോകിലോ ഖുദായ പരികിലമിത്ഥാ’’തി.
Paññāsa dijakaññāyo disodisaṃ uḍḍenti anekarukkhavividhavikatiphalamāharantiyo – ‘‘māyaṃ puṇṇamukho phussakokilo khudāya parikilamitthā’’ti.
അഥ ഖലു, ഭോ, താ ദിജകഞ്ഞായോ തം പുണ്ണമുഖം ഫുസ്സകോകിലം ആരാമേനേവ ആരാമം ഉയ്യാനേനേവ ഉയ്യാനം നദീതിത്ഥേനേവ നദീതിത്ഥം പബ്ബതസിഖരേനേവ പബ്ബതസിഖരം അമ്ബവനേനേവ അമ്ബവനം ജമ്ബുവനേനേവ ജമ്ബുവനം ലബുജവനേനേവ ലബുജവനം നാളികേരസഞ്ചാരിയേനേവ നാളികേരസഞ്ചാരിയം ഖിപ്പമേവ അഭിസമ്ഭോന്തി രതിത്ഥായ.
Atha khalu, bho, tā dijakaññāyo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ ārāmeneva ārāmaṃ uyyāneneva uyyānaṃ nadītittheneva nadītitthaṃ pabbatasikhareneva pabbatasikharaṃ ambavaneneva ambavanaṃ jambuvaneneva jambuvanaṃ labujavaneneva labujavanaṃ nāḷikerasañcāriyeneva nāḷikerasañcāriyaṃ khippameva abhisambhonti ratitthāya.
അഥ ഖലു, ഭോ, പുണ്ണമുഖോ ഫുസ്സകോകിലോ താഹി ദിജകഞ്ഞാഹി ദിവസം പരിബ്യൂള്ഹോ ഏവം പസംസതി – ‘‘സാധു, സാധു, ഭഗിനിയോ, ഏതം ഖോ, ഭഗിനിയോ, തുമ്ഹാകം പതിരൂപം കുലധീതാനം, യം തുമ്ഹേ ഭത്താരം പരിചരേയ്യാഥാ’’തി.
Atha khalu, bho, puṇṇamukho phussakokilo tāhi dijakaññāhi divasaṃ paribyūḷho evaṃ pasaṃsati – ‘‘sādhu, sādhu, bhaginiyo, etaṃ kho, bhaginiyo, tumhākaṃ patirūpaṃ kuladhītānaṃ, yaṃ tumhe bhattāraṃ paricareyyāthā’’ti.
അഥ ഖലു, ഭോ, പുണ്ണമുഖോ ഫുസ്സകോകിലോ യേന കുണാലോ സകുണോ തേനുപസങ്കമി. അദ്ദസംസു ഖോ കുണാലസ്സ സകുണസ്സ പരിചാരികാ ദിജകഞ്ഞായോ തം പുണ്ണമുഖം ഫുസ്സകോകിലം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം; ദിസ്വാന യേന പുണ്ണമുഖോ ഫുസ്സകോകിലോ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ തം പുണ്ണമുഖം ഫുസ്സകോകിലം ഏതദവോചും – ‘‘അയം, സമ്മ പുണ്ണമുഖ, കുണാലോ സകുണോ അതിവിയ ഫരുസോ അതിവിയ ഫരുസവാചോ, അപ്പേവനാമ തവമ്പി ആഗമ്മ പിയവാചം ലഭേയ്യാമാ’’തി. ‘‘അപ്പേവനാമ, ഭഗിനിയോ’’തി വത്വാ യേന കുണാലോ സകുണോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ കുണാലേന സകുണേന സദ്ധിം പടിസമ്മോദിത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ പുണ്ണമുഖോ ഫുസ്സകോകിലോ തം കുണാലം സകുണം ഏതദവോച – ‘‘കിസ്സ ത്വം, സമ്മ കുണാല, ഇത്ഥീനം സുജാതാനം കുലധീതാനം സമ്മാപടിപന്നാനം മിച്ഛാപടിപന്നോ’സി 69? അമനാപഭാണീനമ്പി കിര, സമ്മ കുണാല, ഇത്ഥീനം മനാപഭാണിനാ ഭവിതബ്ബം, കിമങ്ഗ പന മനാപഭാണീന’’ന്തി!
Atha khalu, bho, puṇṇamukho phussakokilo yena kuṇālo sakuṇo tenupasaṅkami. Addasaṃsu kho kuṇālassa sakuṇassa paricārikā dijakaññāyo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ dūratova āgacchantaṃ; disvāna yena puṇṇamukho phussakokilo tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ etadavocuṃ – ‘‘ayaṃ, samma puṇṇamukha, kuṇālo sakuṇo ativiya pharuso ativiya pharusavāco, appevanāma tavampi āgamma piyavācaṃ labheyyāmā’’ti. ‘‘Appevanāma, bhaginiyo’’ti vatvā yena kuṇālo sakuṇo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā kuṇālena sakuṇena saddhiṃ paṭisammoditvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho puṇṇamukho phussakokilo taṃ kuṇālaṃ sakuṇaṃ etadavoca – ‘‘kissa tvaṃ, samma kuṇāla, itthīnaṃ sujātānaṃ kuladhītānaṃ sammāpaṭipannānaṃ micchāpaṭipanno’si 70? Amanāpabhāṇīnampi kira, samma kuṇāla, itthīnaṃ manāpabhāṇinā bhavitabbaṃ, kimaṅga pana manāpabhāṇīna’’nti!
ഏവം വുത്തേ, കുണാലോ സകുണോ തം പുണ്ണമുഖം ഫുസ്സകോകിലം ഏവം അപസാദേസി – ‘‘നസ്സ ത്വം, സമ്മ ജമ്മ വസല, വിനസ്സ ത്വം, സമ്മ ജമ്മ വസല, കോ നു തയാ വിയത്തോ ജായാജിനേനാ’’തി. ഏവം അപസാദിതോ ച പന പുണ്ണമുഖോ ഫുസ്സകോകിലോ തതോയേവ 71 പടിനിവത്തി.
Evaṃ vutte, kuṇālo sakuṇo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ evaṃ apasādesi – ‘‘nassa tvaṃ, samma jamma vasala, vinassa tvaṃ, samma jamma vasala, ko nu tayā viyatto jāyājinenā’’ti. Evaṃ apasādito ca pana puṇṇamukho phussakokilo tatoyeva 72 paṭinivatti.
അഥ ഖലു, ഭോ, പുണ്ണമുഖസ്സ ഫുസ്സകോകിലസ്സ അപരേന സമയേന നചിരസ്സേവ 73 ഖരോ ആബാധോ ഉപ്പജ്ജി ലോഹിതപക്ഖന്ദികാ. ബാള്ഹാ വേദനാ വത്തന്തി മാരണന്തികാ 74. അഥ ഖലു, ഭോ, പുണ്ണമുഖസ്സ ഫുസ്സകോകിലസ്സ പരിചാരികാനം ദിജകഞ്ഞാനം ഏതദഹോസി – ‘‘ആബാധികോ ഖോ അയം പുണ്ണമുഖോ ഫുസ്സകോകിലോ, അപ്പേവനാമ ഇമമ്ഹാ ആബാധാ വുട്ഠഹേയ്യാ’’തി ഏകം അദുതിയം ഓഹായ യേന കുണാലോ സകുണോ തേനുപസങ്കമിംസു. അദ്ദസാ ഖോ കുണാലോ സകുണോ താ ദിജകഞ്ഞായോ ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തിയോ, ദിസ്വാന താ ദിജകഞ്ഞായോ ഏതദവോച – ‘‘കഹം പന തുമ്ഹം വസലിയോ ഭത്താ’’തി? ‘‘ആബാധികോ ഖോ, സമ്മ കുണാല, പുണ്ണമുഖോ ഫുസ്സകോകിലോ അപ്പേവനാമ തമ്ഹാ ആബാധാ വുട്ഠഹേയ്യാ’’തി. ഏവം വുത്തേ, കുണാലോ സകുണോ താ ദിജകഞ്ഞായോ ഏവം അപസാദേസി – ‘‘നസ്സഥ തുമ്ഹേ വസലിയോ, വിനസ്സഥ തുമ്ഹേ വസലിയോ, ചോരിയോ ധുത്തിയോ അസതിയോ ലഹുചിത്തായോ കതസ്സ അപ്പടികാരികായോ അനിലോ വിയ യേനകാമംഗമായോ’’തി; വത്വാ യേന പുണ്ണമുഖോ ഫുസ്സകോകിലോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ തം പുണ്ണമുഖം ഫുസ്സകോകിലം ഏതദവോച – ‘‘ഹം, സമ്മ, പുണ്ണമുഖാ’’തി. ‘‘ഹം, സമ്മ, കുണാലാ’’തി.
Atha khalu, bho, puṇṇamukhassa phussakokilassa aparena samayena nacirasseva 75 kharo ābādho uppajji lohitapakkhandikā. Bāḷhā vedanā vattanti māraṇantikā 76. Atha khalu, bho, puṇṇamukhassa phussakokilassa paricārikānaṃ dijakaññānaṃ etadahosi – ‘‘ābādhiko kho ayaṃ puṇṇamukho phussakokilo, appevanāma imamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā’’ti ekaṃ adutiyaṃ ohāya yena kuṇālo sakuṇo tenupasaṅkamiṃsu. Addasā kho kuṇālo sakuṇo tā dijakaññāyo dūratova āgacchantiyo, disvāna tā dijakaññāyo etadavoca – ‘‘kahaṃ pana tumhaṃ vasaliyo bhattā’’ti? ‘‘Ābādhiko kho, samma kuṇāla, puṇṇamukho phussakokilo appevanāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā’’ti. Evaṃ vutte, kuṇālo sakuṇo tā dijakaññāyo evaṃ apasādesi – ‘‘nassatha tumhe vasaliyo, vinassatha tumhe vasaliyo, coriyo dhuttiyo asatiyo lahucittāyo katassa appaṭikārikāyo anilo viya yenakāmaṃgamāyo’’ti; vatvā yena puṇṇamukho phussakokilo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ etadavoca – ‘‘haṃ, samma, puṇṇamukhā’’ti. ‘‘Haṃ, samma, kuṇālā’’ti.
അഥ ഖലു, ഭോ കുണാലോ സകുണോ തം പുണ്ണമുഖം ഫുസ്സകോകിലം പക്ഖേഹി ച മുഖതുണ്ഡകേന ച പരിഗ്ഗഹേത്വാ വുട്ഠാപേത്വാ നാനാഭേസജ്ജാനി പായാപേസി. അഥ ഖലു, ഭോ, പുണ്ണമുഖസ്സ ഫുസ്സകോകിലസ്സ സോ ആബാധോ പടിപ്പസ്സമ്ഭീതി. അഥ ഖലു, ഭോ, കുണാലോ സകുണോ തം പുണ്ണമുഖം ഫുസ്സകോകിലം ഗിലാനവുട്ഠിതം 77 അചിരവുട്ഠിതം ഗേലഞ്ഞാ ഏതദവോച –
Atha khalu, bho kuṇālo sakuṇo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ pakkhehi ca mukhatuṇḍakena ca pariggahetvā vuṭṭhāpetvā nānābhesajjāni pāyāpesi. Atha khalu, bho, puṇṇamukhassa phussakokilassa so ābādho paṭippassambhīti. Atha khalu, bho, kuṇālo sakuṇo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ gilānavuṭṭhitaṃ 78 aciravuṭṭhitaṃ gelaññā etadavoca –
൨൯൦.
290.
ഏതേ പതീ പഞ്ച മത്തിച്ച നാരീ, അകാസി ഖുജ്ജവാമനകേന 87 പാപ’’ന്തി.
Ete patī pañca matticca nārī, akāsi khujjavāmanakena 88 pāpa’’nti.
‘‘ദിട്ഠാ മയാ, സമ്മ പുണ്ണമുഖ, കാകവതീ 93 നാമ ദേവീ സമുദ്ദമജ്ഝേ വസന്തീ ഭരിയാ വേനതേയ്യസ്സ നടകുവേരേന പാപമകാസി.
‘‘Diṭṭhā mayā, samma puṇṇamukha, kākavatī 94 nāma devī samuddamajjhe vasantī bhariyā venateyyassa naṭakuverena pāpamakāsi.
ഏവഞ്ഹേതം മയാ ഞാതം, ബ്രഹ്മദത്തസ്സ മാതരം 101 ഓഹായ കോസലരാജം പഞ്ചാലചണ്ഡേന പാപമകാസി.
Evañhetaṃ mayā ñātaṃ, brahmadattassa mātaraṃ 102 ohāya kosalarājaṃ pañcālacaṇḍena pāpamakāsi.
൨൯൧.
291.
‘‘ഏതാ ച അഞ്ഞാ ച അകംസു പാപം, തസ്മാഹമിത്ഥീനം ന വിസ്സസേ നപ്പസംസേ;
‘‘Etā ca aññā ca akaṃsu pāpaṃ, tasmāhamitthīnaṃ na vissase nappasaṃse;
മഹീ യഥാ ജഗതി സമാനരത്താ, വസുന്ധരാ ഇതരീതരാപതിട്ഠാ 103;
Mahī yathā jagati samānarattā, vasundharā itarītarāpatiṭṭhā 104;
സബ്ബസഹാ അഫന്ദനാ അകുപ്പാ, തഥിത്ഥിയോ തായോ ന വിസ്സസേ നരോ.
Sabbasahā aphandanā akuppā, tathitthiyo tāyo na vissase naro.
൨൯൨.
292.
‘‘സീഹോ യഥാ ലോഹിതമംസഭോജനോ, വാളമിഗോ പഞ്ചാവുധോ 105 സുരുദ്ധോ;
‘‘Sīho yathā lohitamaṃsabhojano, vāḷamigo pañcāvudho 106 suruddho;
പസയ്ഹഖാദീ പരഹിംസനേ രതോ, തഥിത്ഥിയോ തായോ ന വിസ്സസേ നരോ.
Pasayhakhādī parahiṃsane rato, tathitthiyo tāyo na vissase naro.
‘‘ന ഖലു 107, സമ്മ പുണ്ണമുഖ, വേസിയോ നാരിയോ ഗമനിയോ, ന ഹേതാ ബന്ധകിയോ നാമ, വധികായോ നാമ ഏതായോ, യദിദം വേസിയോ നാരിയോ ഗമനിയോ’’തി.
‘‘Na khalu 108, samma puṇṇamukha, vesiyo nāriyo gamaniyo, na hetā bandhakiyo nāma, vadhikāyo nāma etāyo, yadidaṃ vesiyo nāriyo gamaniyo’’ti.
‘‘ചോരോ 109 വിയ വേണികതാ, മദിരാവ 110 ദിദ്ധാ 111 വാണിജോ 112 വിയ വാചാസന്ഥുതിയോ, ഇസ്സസിങ്ഘമിവ വിപരിവത്തായോ 113, ഉരഗാമിവ ദുജിവ്ഹായോ, സോബ്ഭമിവ പടിച്ഛന്നാ, പാതാലമിവ ദുപ്പൂരാ രക്ഖസീ വിയ ദുത്തോസാ, യമോവേകന്തഹാരിയോ, സിഖീരിവ സബ്ബഭക്ഖാ, നദീരിവ സബ്ബവാഹീ, അനിലോ വിയ യേനകാമംചരാ, നേരു വിയ അവിസേസകരാ, വിസരുക്ഖോ വിയ നിച്ചഫലിതായോ’’തി. ഭവതി ച പനുത്തരേത്ഥ വാക്യം –
‘‘Coro 114 viya veṇikatā, madirāva 115 diddhā 116 vāṇijo 117 viya vācāsanthutiyo, issasiṅghamiva viparivattāyo 118, uragāmiva dujivhāyo, sobbhamiva paṭicchannā, pātālamiva duppūrā rakkhasī viya duttosā, yamovekantahāriyo, sikhīriva sabbabhakkhā, nadīriva sabbavāhī, anilo viya yenakāmaṃcarā, neru viya avisesakarā, visarukkho viya niccaphalitāyo’’ti. Bhavati ca panuttarettha vākyaṃ –
൨൯൩.
293.
‘‘യഥാ ചോരോ യഥാ ദിദ്ധോ, വാണിജോവ വികത്ഥനീ;
‘‘Yathā coro yathā diddho, vāṇijova vikatthanī;
൨൯൪.
294.
‘‘സോബ്ഭമിവ പടിച്ഛന്നാ, പാതാലമിവ ദുപ്പുരാ;
‘‘Sobbhamiva paṭicchannā, pātālamiva duppurā;
രക്ഖസീ വിയ ദുത്തോസാ, യമോവേകന്തഹാരിയോ.
Rakkhasī viya duttosā, yamovekantahāriyo.
൨൯൫.
295.
‘‘യഥാ സിഖീ നദീ വാതോ, നേരുനാവ സമാഗതാ.
‘‘Yathā sikhī nadī vāto, nerunāva samāgatā.
വിസരുക്ഖോ വിയ നിച്ചഫലാ, നാസയന്തി ഘരേ ഭോഗം;
Visarukkho viya niccaphalā, nāsayanti ghare bhogaṃ;
൨൯൬.
296.
‘ഗോണം ധേനുഞ്ച യാനഞ്ച, ഭരിയം ഞാതികുലേ ന വാസയേ;
‘Goṇaṃ dhenuñca yānañca, bhariyaṃ ñātikule na vāsaye;
ഭഞ്ജന്തി രഥം അയാനകാ, അതിവാഹേന ഹനന്തി പുങ്ഗവം;
Bhañjanti rathaṃ ayānakā, ativāhena hananti puṅgavaṃ;
ദോഹേന ഹനന്തി വച്ഛകം, ഭരിയാ ഞാതികുലേ പദുസ്സതീ’’’തി.
Dohena hananti vacchakaṃ, bhariyā ñātikule padussatī’’’ti.
‘‘ഛ ഇമാനി, സമ്മ പുണ്ണമുഖ, യാനി (വത്ഥൂനി) 131 കിച്ചേ ജാതേ അനത്ഥചരാനി ഭവന്തി –
‘‘Cha imāni, samma puṇṇamukha, yāni (vatthūni) 132 kicce jāte anatthacarāni bhavanti –
൨൯൭.
297.
‘അഗുണം ധനു ഞാതികുലേ ച ഭരിയാ, പാരം നാവാ അക്ഖഭഗ്ഗഞ്ച യാനം;
‘Aguṇaṃ dhanu ñātikule ca bhariyā, pāraṃ nāvā akkhabhaggañca yānaṃ;
ദൂരേ മിത്തോ പാപസഹായകോ ച, കിച്ചേ ജാതേ അനത്ഥചരാനി ഭവ’’’ന്തി.
Dūre mitto pāpasahāyako ca, kicce jāte anatthacarāni bhava’’’nti.
‘‘അട്ഠഹി ഖലു, സമ്മ പുണ്ണമുഖ, ഠാനേഹി ഇത്ഥീ സാമികം അവജാനാതി. ദലിദ്ദതാ, ആതുരതാ, ജിണ്ണതാ, സുരാസോണ്ഡതാ, മുദ്ധതാ, പമത്തതാ, സബ്ബകിച്ചേസു അനുവത്തനതാ, സബ്ബധനഅനുപ്പദാനേന – ഇമേഹി ഖലു, സമ്മ പുണ്ണമുഖ, അട്ഠഹി ഠാനേഹി ഇത്ഥീ സാമികം അവജാനാതി. ഭവതി ച പനുത്തരേത്ഥ വാക്യം –
‘‘Aṭṭhahi khalu, samma puṇṇamukha, ṭhānehi itthī sāmikaṃ avajānāti. Daliddatā, āturatā, jiṇṇatā, surāsoṇḍatā, muddhatā, pamattatā, sabbakiccesu anuvattanatā, sabbadhanaanuppadānena – imehi khalu, samma puṇṇamukha, aṭṭhahi ṭhānehi itthī sāmikaṃ avajānāti. Bhavati ca panuttarettha vākyaṃ –
൨൯൮.
298.
‘ദലിദ്ദം ആതുരഞ്ചാപി, ജിണ്ണകം സുരസോണ്ഡകം;
‘Daliddaṃ āturañcāpi, jiṇṇakaṃ surasoṇḍakaṃ;
‘‘നവഹി ഖലു, സമ്മ പുണ്ണമുഖ, ഠാനേഹി ഇത്ഥീ പദോസമാഹരതി. ആരാമഗമനസീലാ ച ഹോതി, ഉയ്യാനഗമനസീലാ ച ഹോതി, നദീതിത്ഥഗമനസീലാ ച ഹോതി, ഞാതികുലഗമനസീലാ ച ഹോതി, പരകുലഗമനസീലാ ച ഹോതി, ആദാസദുസ്സമണ്ഡനാനുയോഗമനുയുത്തസീലാ ച ഹോതി, മജ്ജപായിനീ ച ഹോതി, നില്ലോകനസീലാ ച ഹോതി, സദ്വാരഠായിനീ 139 ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖലു, സമ്മ പുണ്ണമുഖ, നവഹി ഠാനേഹി ഇത്ഥീ പദോസമാഹരതീതി. ഭവതി ച പനുത്തരേത്ഥ വാക്യം –
‘‘Navahi khalu, samma puṇṇamukha, ṭhānehi itthī padosamāharati. Ārāmagamanasīlā ca hoti, uyyānagamanasīlā ca hoti, nadītitthagamanasīlā ca hoti, ñātikulagamanasīlā ca hoti, parakulagamanasīlā ca hoti, ādāsadussamaṇḍanānuyogamanuyuttasīlā ca hoti, majjapāyinī ca hoti, nillokanasīlā ca hoti, sadvāraṭhāyinī 140 ca hoti – imehi khalu, samma puṇṇamukha, navahi ṭhānehi itthī padosamāharatīti. Bhavati ca panuttarettha vākyaṃ –
൨൯൯.
299.
ആദാസദുസ്സമണ്ഡനമനുയുത്താ, യാ ചിത്ഥീ മജ്ജപായിനീ.
Ādāsadussamaṇḍanamanuyuttā, yā citthī majjapāyinī.
൩൦൦.
300.
‘യാ ച നില്ലോകനസീലാ, യാ ച സദ്വാരഠായിനീ;
‘Yā ca nillokanasīlā, yā ca sadvāraṭhāyinī;
നവഹേതേഹി ഠാനേഹി, പദോസമാഹരന്തി ഇത്ഥിയോ’’’തി.
Navahetehi ṭhānehi, padosamāharanti itthiyo’’’ti.
‘‘ചത്താലീസായ 143 ഖലു, സമ്മ പുണ്ണമുഖ, ഠാനേഹി ഇത്ഥീ പുരിസം അച്ചാചരതി 144. വിജമ്ഭതി, വിനമതി, വിലസതി, വിലജ്ജതി, നഖേന നഖം ഘട്ടേതി, പാദേന പാദം അക്കമതി, കട്ഠേന പഥവിം വിലിഖതി 145, ദാരകം ഉല്ലങ്ഘതി ഉല്ലങ്ഘാപേതി 146, കീളതി കീളാപേതി, ചുമ്ബതി ചുമ്ബാപേതി, ഭുഞ്ജതി ഭുഞ്ജാപേതി, ദദാതി, യാചതി, കതമനുകരോതി, ഉച്ചം ഭാസതി, നീചം ഭാസതി, അവിച്ചം ഭാസതി, വിവിച്ചം ഭാസതി, നച്ചേന ഗീതേന വാദിതേന രോദനേന 147 വിലസിതേന വിഭൂസിതേന ജഗ്ഘതി, പേക്ഖതി, കടിം ചാലേതി, ഗുയ്ഹഭണ്ഡകം സഞ്ചാലേതി, ഊരും വിവരതി, ഊരും പിദഹതി, ഥനം ദസ്സേതി, കച്ഛം ദസ്സേതി, നാഭിം ദസ്സേതി, അക്ഖിം നിഖനതി, ഭമുകം ഉക്ഖിപതി, ഓട്ഠം ഉപലിഖതി 148, ജിവ്ഹം നില്ലാലേതി, ദുസ്സം മുഞ്ചതി, ദുസ്സം പടിബന്ധതി, സിരസം മുഞ്ചതി, സിരസം ബന്ധതി – ഇമേഹി ഖലു, സമ്മ പുണ്ണമുഖ, ചത്താലീസായ ഠാനേഹി ഇത്ഥീ പുരിസം അച്ചാചരതി.
‘‘Cattālīsāya 149 khalu, samma puṇṇamukha, ṭhānehi itthī purisaṃ accācarati 150. Vijambhati, vinamati, vilasati, vilajjati, nakhena nakhaṃ ghaṭṭeti, pādena pādaṃ akkamati, kaṭṭhena pathaviṃ vilikhati 151, dārakaṃ ullaṅghati ullaṅghāpeti 152, kīḷati kīḷāpeti, cumbati cumbāpeti, bhuñjati bhuñjāpeti, dadāti, yācati, katamanukaroti, uccaṃ bhāsati, nīcaṃ bhāsati, aviccaṃ bhāsati, viviccaṃ bhāsati, naccena gītena vāditena rodanena 153 vilasitena vibhūsitena jagghati, pekkhati, kaṭiṃ cāleti, guyhabhaṇḍakaṃ sañcāleti, ūruṃ vivarati, ūruṃ pidahati, thanaṃ dasseti, kacchaṃ dasseti, nābhiṃ dasseti, akkhiṃ nikhanati, bhamukaṃ ukkhipati, oṭṭhaṃ upalikhati 154, jivhaṃ nillāleti, dussaṃ muñcati, dussaṃ paṭibandhati, sirasaṃ muñcati, sirasaṃ bandhati – imehi khalu, samma puṇṇamukha, cattālīsāya ṭhānehi itthī purisaṃ accācarati.
‘‘പഞ്ചവീസായ 155 ഖലു, സമ്മ പുണ്ണമുഖ, ഠാനേഹി ഇത്ഥീ പദുട്ഠാ വേദിതബ്ബാ ഭവതി. സാമികസ്സ പവാസം വണ്ണേതി, പവുട്ഠം ന സരതി, ആഗതം നാഭിനന്ദതി, അവണ്ണം തസ്സ ഭണതി, വണ്ണം തസ്സ ന ഭണതി, അനത്ഥം തസ്സ ചരതി, അത്ഥം തസ്സ ന ചരതി, അകിച്ചം തസ്സ കരോതി, കിച്ചം തസ്സ ന കരോതി, പരിദഹിത്വാ സയതി, പരമ്മുഖീ നിപജ്ജതി, പരിവത്തകജാതാ ഖോ പന ഹോതി കുങ്കുമിയജാതാ, ദീഘം അസ്സസതി, ദുക്ഖം വേദയതി, ഉച്ചാരപസ്സാവം അഭിണ്ഹം ഗച്ഛതി, വിലോമമാചരതി, പരപുരിസസദ്ദം സുത്വാ കണ്ണസോതം വിവരമോദഹതി 156, നിഹതഭോഗാ ഖോ പന ഹോതി, പടിവിസ്സകേഹി സന്ഥവം കരോതി, നിക്ഖന്തപാദാ ഖോ പന ഹോതി, വിസിഖാനുചാരിനീ അതിചാരിനീ ഖോ പന ഹോതി, നിച്ചം 157 സാമികേ അഗാരവാ പദുട്ഠമനസങ്കപ്പാ, അഭിണ്ഹം ദ്വാരേ തിട്ഠതി, കച്ഛാനി അങ്ഗാനി ഥനാനി ദസ്സേതി, ദിസോദിസം ഗന്ത്വാ പേക്ഖതി – ഇമേഹി ഖലു, സമ്മ പുണ്ണമുഖ, പഞ്ചവീസായ 158 ഠാനേഹി ഇത്ഥീ പദുട്ഠാ വേദിതബ്ബാ ഭവതി. ഭവതി ച പനുത്തരേത്ഥ വാക്യം –
‘‘Pañcavīsāya 159 khalu, samma puṇṇamukha, ṭhānehi itthī paduṭṭhā veditabbā bhavati. Sāmikassa pavāsaṃ vaṇṇeti, pavuṭṭhaṃ na sarati, āgataṃ nābhinandati, avaṇṇaṃ tassa bhaṇati, vaṇṇaṃ tassa na bhaṇati, anatthaṃ tassa carati, atthaṃ tassa na carati, akiccaṃ tassa karoti, kiccaṃ tassa na karoti, paridahitvā sayati, parammukhī nipajjati, parivattakajātā kho pana hoti kuṅkumiyajātā, dīghaṃ assasati, dukkhaṃ vedayati, uccārapassāvaṃ abhiṇhaṃ gacchati, vilomamācarati, parapurisasaddaṃ sutvā kaṇṇasotaṃ vivaramodahati 160, nihatabhogā kho pana hoti, paṭivissakehi santhavaṃ karoti, nikkhantapādā kho pana hoti, visikhānucārinī aticārinī kho pana hoti, niccaṃ 161 sāmike agāravā paduṭṭhamanasaṅkappā, abhiṇhaṃ dvāre tiṭṭhati, kacchāni aṅgāni thanāni dasseti, disodisaṃ gantvā pekkhati – imehi khalu, samma puṇṇamukha, pañcavīsāya 162 ṭhānehi itthī paduṭṭhā veditabbā bhavati. Bhavati ca panuttarettha vākyaṃ –
൩൦൧.
301.
ഭത്താരവണ്ണം ന കദാചി ഭാസതി, ഏതേ പദുട്ഠായ ഭവന്തി ലക്ഖണാ.
Bhattāravaṇṇaṃ na kadāci bhāsati, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
൩൦൨.
302.
‘അനത്ഥം തസ്സ ചരതി അസഞ്ഞതാ, അത്ഥഞ്ച ഹാപേതി അകിച്ചകാരിനീ;
‘Anatthaṃ tassa carati asaññatā, atthañca hāpeti akiccakārinī;
പരിദഹിത്വാ സയതി പരമ്മുഖീ, ഏതേ പദുട്ഠായ ഭവന്തി ലക്ഖണാ.
Paridahitvā sayati parammukhī, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
൩൦൩.
303.
‘പരിവത്തജാതാ ച 167 ഭവതി കുങ്കുമീ, ദീഘഞ്ച അസ്സസതി ദുക്ഖവേദിനീ;
‘Parivattajātā ca 168 bhavati kuṅkumī, dīghañca assasati dukkhavedinī;
ഉച്ചാരപസ്സാവമഭിണ്ഹം ഗച്ഛതി, ഏതേ പദുട്ഠായ ഭവന്തി ലക്ഖണാ.
Uccārapassāvamabhiṇhaṃ gacchati, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
൩൦൪.
304.
‘‘വിലോമമാചരതി അകിച്ചകാരിനീ, സദ്ദം നിസാമേതി പരസ്സ ഭാസതോ;
‘‘Vilomamācarati akiccakārinī, saddaṃ nisāmeti parassa bhāsato;
നിഹതഭോഗാ ച കരോതി സന്ഥവം, ഏതേ പദുട്ഠായ ഭവന്തി ലക്ഖണാ.
Nihatabhogā ca karoti santhavaṃ, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
൩൦൫.
305.
‘കിച്ഛേന ലദ്ധം കസിരാഭതം 169 ധനം, വിത്തം വിനാസേതി ദുക്ഖേന സമ്ഭതം;
‘Kicchena laddhaṃ kasirābhataṃ 170 dhanaṃ, vittaṃ vināseti dukkhena sambhataṃ;
പടിവിസ്സകേഹി ച കരോതി സന്ഥവം, ഏതേ പദുട്ഠായ ഭവന്തി ലക്ഖണാ.
Paṭivissakehi ca karoti santhavaṃ, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
൩൦൬.
306.
‘നിക്ഖന്തപാദാ വിസിഖാനുചാരിനീ, നിച്ചഞ്ച സാമിമ്ഹി 171 പദുട്ഠമാനസാ;
‘Nikkhantapādā visikhānucārinī, niccañca sāmimhi 172 paduṭṭhamānasā;
അതിചാരിനീ ഹോതി അപേതഗാരവാ 173, ഏതേ പദുട്ഠായ ഭവന്തി ലക്ഖണാ.
Aticārinī hoti apetagāravā 174, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
൩൦൭.
307.
‘അഭിക്ഖണം തിട്ഠതി ദ്വാരമൂലേ, ഥനാനി കച്ഛാനി ച ദസ്സയന്തീ;
‘Abhikkhaṇaṃ tiṭṭhati dvāramūle, thanāni kacchāni ca dassayantī;
ദിസോദിസം പേക്ഖതി ഭന്തചിത്താ, ഏതേ പദുട്ഠായ ഭവന്തി ലക്ഖണാ.
Disodisaṃ pekkhati bhantacittā, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
൩൦൮.
308.
സബ്ബിത്ഥിയോ കരേ പാപം, ലഭമാനേ നിവാതകേ.
Sabbitthiyo kare pāpaṃ, labhamāne nivātake.
൩൦൯.
309.
‘സചേ ലഭേഥ ഖണം വാ രഹോ വാ, നിവാതകം വാപി ലഭേഥ താദിസം;
‘Sace labhetha khaṇaṃ vā raho vā, nivātakaṃ vāpi labhetha tādisaṃ;
൩൧൦.
310.
‘‘നരാനമാരാമകരാസു നാരിസു, അനേകചിത്താസു അനിഗ്ഗഹാസു ച;
‘‘Narānamārāmakarāsu nārisu, anekacittāsu aniggahāsu ca;
൩൧൧.
311.
തം താദിസം മച്ചം ചജിത്വാ ഭരിയാ, അഞ്ഞം ദിസ്വാ പുരിസം പീഠസപ്പിം.
Taṃ tādisaṃ maccaṃ cajitvā bhariyā, aññaṃ disvā purisaṃ pīṭhasappiṃ.
൩൧൨.
312.
‘ബകസ്സ ച ബാവരികസ്സ 189 രഞ്ഞോ, അച്ചന്തകാമാനുഗതസ്സ ഭരിയാ;
‘Bakassa ca bāvarikassa 190 rañño, accantakāmānugatassa bhariyā;
൩൧൩.
313.
‘പിങ്ഗിയാനീ സബ്ബലോകിസ്സരസ്സ, രഞ്ഞോ പിയാ ബ്രഹ്മദത്തസ്സ ഭരിയാ;
‘Piṅgiyānī sabbalokissarassa, rañño piyā brahmadattassa bhariyā;
അവാചരീ പട്ഠവസാനുഗസ്സ, തം വാപി സാ നാജ്ഝഗാ കാമകാമിനീ.
Avācarī paṭṭhavasānugassa, taṃ vāpi sā nājjhagā kāmakāminī.
൩൧൪.
314.
നാദേവസത്തോ പുരിസോ, ഥീനം സദ്ധാതുമരഹതി.
Nādevasatto puriso, thīnaṃ saddhātumarahati.
൩൧൫.
315.
‘ന താ പജാനന്തി കതം ന കിച്ചം, ന മാതരം പിതരം ഭാതരം വാ;
‘Na tā pajānanti kataṃ na kiccaṃ, na mātaraṃ pitaraṃ bhātaraṃ vā;
അനരിയാ സമതിക്കന്തധമ്മാ, സസ്സേവ ചിത്തസ്സ വസം വജന്തി.
Anariyā samatikkantadhammā, sasseva cittassa vasaṃ vajanti.
൩൧൬.
316.
ആവാസു കിച്ചേസു ച നം ജഹന്തി, തസ്മാഹമിത്ഥീനം ന വിസ്സസാമി.
Āvāsu kiccesu ca naṃ jahanti, tasmāhamitthīnaṃ na vissasāmi.
൩൧൭.
317.
‘ഥീനഞ്ഹി ചിത്തം യഥാ വാനരസ്സ, കന്നപ്പകന്നം യഥാ രുക്ഖഛായാ;
‘Thīnañhi cittaṃ yathā vānarassa, kannappakannaṃ yathā rukkhachāyā;
ചലാചലം ഹദയമിത്ഥിയാനം, ചക്കസ്സ നേമി വിയ പരിവത്തതി.
Calācalaṃ hadayamitthiyānaṃ, cakkassa nemi viya parivattati.
൩൧൮.
318.
‘യദാ താ പസ്സന്തി സമേക്ഖമാനാ, ആദേയ്യരൂപം പുരിസസ്സ വിത്തം;
‘Yadā tā passanti samekkhamānā, ādeyyarūpaṃ purisassa vittaṃ;
സണ്ഹാഹി വാചാഹി നയന്തി മേനം, കമ്ബോജകാ ജലജേനേവ അസ്സം.
Saṇhāhi vācāhi nayanti menaṃ, kambojakā jalajeneva assaṃ.
൩൧൯.
319.
‘യദാ ന പസ്സന്തി സമേക്ഖമാനാ, ആദേയ്യരൂപം പുരിസസ്സ വിത്തം;
‘Yadā na passanti samekkhamānā, ādeyyarūpaṃ purisassa vittaṃ;
സമന്തതോ നം പരിവജ്ജയന്തി, തിണ്ണോ നദീപാരഗതോവ കുല്ലം.
Samantato naṃ parivajjayanti, tiṇṇo nadīpāragatova kullaṃ.
൩൨൦.
320.
‘സിലേസൂപമാം സിഖിരിവ സബ്ബഭക്ഖാ, തിക്ഖമായാ നദീരിവ സീഘസോതാ;
‘Silesūpamāṃ sikhiriva sabbabhakkhā, tikkhamāyā nadīriva sīghasotā;
സേവന്തി ഹേതാ പിയമപ്പിയഞ്ച, നാവാ യഥാ ഓരകൂലം 201 പരഞ്ച.
Sevanti hetā piyamappiyañca, nāvā yathā orakūlaṃ 202 parañca.
൩൨൧.
321.
‘ന താ ഏകസ്സ ന ദ്വിന്നം, ആപണോവ പസാരിതോ;
‘Na tā ekassa na dvinnaṃ, āpaṇova pasārito;
൩൨൨.
322.
‘യഥാ നദീ ച പന്ഥോ ച, പാനാഗാരം സഭാ പപാ;
‘Yathā nadī ca pantho ca, pānāgāraṃ sabhā papā;
൩൨൩.
323.
‘ഘതാസനസമാ ഏതാ, കണ്ഹസപ്പസിരൂപമാ;
‘Ghatāsanasamā etā, kaṇhasappasirūpamā;
ഗാവോ ബഹിതിണസ്സേവ, ഓമസന്തി വരം വരം.
Gāvo bahitiṇasseva, omasanti varaṃ varaṃ.
൩൨൪.
324.
‘ഘതാസനം കുഞ്ജരം കണ്ഹസപ്പം, മുദ്ധാഭിസിത്തം പമദാ ച സബ്ബാ;
‘Ghatāsanaṃ kuñjaraṃ kaṇhasappaṃ, muddhābhisittaṃ pamadā ca sabbā;
൩൨൫.
325.
‘നച്ചന്തവണ്ണാ ന ബഹൂനം കന്താ, ന ദക്ഖിണാ പമദാ സേവിതബ്ബാ;
‘Naccantavaṇṇā na bahūnaṃ kantā, na dakkhiṇā pamadā sevitabbā;
ന പരസ്സ ഭരിയാ ന ധനസ്സ ഹേതു, ഏതിത്ഥിയോ പഞ്ച ന സേവിതബ്ബാ’’’.
Na parassa bhariyā na dhanassa hetu, etitthiyo pañca na sevitabbā’’’.
അഥ ഖലു, ഭോ, ആനന്ദോ ഗിജ്ഝരാജാ കുണാലസ്സ സകുണസ്സ ആദിമജ്ഝകഥാപരിയോസാനം 213 വിദിത്വാ തായം വേലായം ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസി –
Atha khalu, bho, ānando gijjharājā kuṇālassa sakuṇassa ādimajjhakathāpariyosānaṃ 214 viditvā tāyaṃ velāyaṃ imā gāthāyo abhāsi –
൩൨൬.
326.
‘‘പുണ്ണമ്പി ചേമം പഥവിം ധനേന, ദജ്ജിത്ഥിയാ പുരിസോ സമ്മതായ;
‘‘Puṇṇampi cemaṃ pathaviṃ dhanena, dajjitthiyā puriso sammatāya;
ലദ്ധാ ഖണം അതിമഞ്ഞേയ്യ തമ്പി, താസം വസം അസതീനം ന ഗച്ഛേ.
Laddhā khaṇaṃ atimaññeyya tampi, tāsaṃ vasaṃ asatīnaṃ na gacche.
൩൨൭.
327.
‘‘ഉട്ഠാഹകം ചേപി അലീനവുത്തിം, കോമാരഭത്താരം പിയം മനാപം;
‘‘Uṭṭhāhakaṃ cepi alīnavuttiṃ, komārabhattāraṃ piyaṃ manāpaṃ;
ആവാസു കിച്ചേസു ച നം ജഹന്തി, തസ്മാഹമിത്ഥീനം 215 ന വിസ്സസാമി.
Āvāsu kiccesu ca naṃ jahanti, tasmāhamitthīnaṃ 216 na vissasāmi.
൩൨൮.
328.
‘‘ന വിസ്സസേ ഇച്ഛതി മന്തി പോസോ, ന വിസ്സസേ രോദതി മേ സകാസേ;
‘‘Na vissase icchati manti poso, na vissase rodati me sakāse;
സേവന്തി ഹേതാ പിയമപ്പിയഞ്ച, നാവാ യഥാ ഓരകൂലം പരഞ്ച.
Sevanti hetā piyamappiyañca, nāvā yathā orakūlaṃ parañca.
൩൨൯.
329.
‘‘ന വിസ്സസേ സാഖപുരാണസന്ഥതം, ന വിസ്സസേ മിത്തപുരാണചോരം;
‘‘Na vissase sākhapurāṇasanthataṃ, na vissase mittapurāṇacoraṃ;
ന വിസ്സസേ രാജാനം സഖാ 217 മമന്തി, ന വിസ്സസേ ഇത്ഥി ദസന്ന മാതരം.
Na vissase rājānaṃ sakhā 218 mamanti, na vissase itthi dasanna mātaraṃ.
൩൩൦.
330.
‘‘ന വിസ്സസേ രാമകരാസു നാരിസു, അച്ചന്തസീലാസു അസഞ്ഞതാസു;
‘‘Na vissase rāmakarāsu nārisu, accantasīlāsu asaññatāsu;
അച്ചന്തപേമാനുഗതസ്സ ഭരിയാ, ന വിസ്സസേ തിത്ഥസമാ ഹി നാരിയോ.
Accantapemānugatassa bhariyā, na vissase titthasamā hi nāriyo.
൩൩൧.
331.
മാ ദീനകാമാസു അസഞ്ഞതാസു, ഭാവം കരേ ഗങ്ഗതിത്ഥൂപമാസു.
Mā dīnakāmāsu asaññatāsu, bhāvaṃ kare gaṅgatitthūpamāsu.
൩൩൨.
332.
‘‘മുസാ താസം യഥാ സച്ചം, സച്ചം താസം യഥാ മുസാ;
‘‘Musā tāsaṃ yathā saccaṃ, saccaṃ tāsaṃ yathā musā;
ഗാവോ ബഹിതിണസ്സേവ, ഓമസന്തി വരം വരം.
Gāvo bahitiṇasseva, omasanti varaṃ varaṃ.
൩൩൩.
333.
‘‘ഗതേനേതാ പലോഭേന്തി, പേക്ഖിതേന മ്ഹിതേന ച;
‘‘Gatenetā palobhenti, pekkhitena mhitena ca;
അഥോപി ദുന്നിവത്ഥേന, മഞ്ജുനാ ഭണിതേന ച.
Athopi dunnivatthena, mañjunā bhaṇitena ca.
൩൩൪.
334.
ന താ കിഞ്ചി ന ജാനന്തി, യം മനുസ്സേസു വഞ്ചനം.
Na tā kiñci na jānanti, yaṃ manussesu vañcanaṃ.
൩൩൫.
335.
‘‘അസാ ലോകിത്ഥിയോ നാമ, വേലാ താസം ന വിജ്ജതി;
‘‘Asā lokitthiyo nāma, velā tāsaṃ na vijjati;
സാരത്താ ച പഗബ്ഭാ ച, സിഖീ സബ്ബഘസോ യഥാ.
Sārattā ca pagabbhā ca, sikhī sabbaghaso yathā.
൩൩൬.
336.
‘‘നത്ഥിത്ഥീനം പിയോ നാമ, അപ്പിയോപി ന വിജ്ജതി;
‘‘Natthitthīnaṃ piyo nāma, appiyopi na vijjati;
സേവന്തി ഹേതാ പിയമപ്പിയഞ്ച, നാവാ യഥാ ഓരകൂലം പരഞ്ച.
Sevanti hetā piyamappiyañca, nāvā yathā orakūlaṃ parañca.
൩൩൭.
337.
‘‘നത്ഥിത്ഥീനം പിയോ നാമ, അപ്പിയോപി ന വിജ്ജതി;
‘‘Natthitthīnaṃ piyo nāma, appiyopi na vijjati;
൩൩൮.
338.
‘‘ഹത്ഥിബന്ധം അസ്സബന്ധം, ഗോപുരിസഞ്ച മണ്ഡലം 227;
‘‘Hatthibandhaṃ assabandhaṃ, gopurisañca maṇḍalaṃ 228;
ഛവഡാഹകം പുപ്ഫഛഡ്ഡകം, സധനമനുപതന്തി നാരിയോ.
Chavaḍāhakaṃ pupphachaḍḍakaṃ, sadhanamanupatanti nāriyo.
൩൩൯.
339.
‘‘കുലപുത്തമ്പി ജഹന്തി അകിഞ്ചനം, ഛവകസമസദിസമ്പി 229;
‘‘Kulaputtampi jahanti akiñcanaṃ, chavakasamasadisampi 230;
അഥ ഖലു, ഭോ, നാരദോ ദേവബ്രാഹ്മണോ ആനന്ദസ്സ ഗിജ്ഝരാജസ്സ ആദിമജ്ഝകഥാപരിയോസാനം വിദിത്വാ തായം വേലായം ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസി –
Atha khalu, bho, nārado devabrāhmaṇo ānandassa gijjharājassa ādimajjhakathāpariyosānaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imā gāthāyo abhāsi –
൩൪൦.
340.
‘‘ചത്താരോമേ ന പൂരേന്തി, തേ മേ സുണാഥ ഭാസതോ;
‘‘Cattārome na pūrenti, te me suṇātha bhāsato;
സമുദ്ദോ ബ്രാഹ്മണോ രാജാ, ഇത്ഥീ ചാപി ദിജമ്പതി.
Samuddo brāhmaṇo rājā, itthī cāpi dijampati.
൩൪൧.
341.
‘‘സരിതാ സാഗരം യന്തി, യാ കാചി പഥവിസ്സിതാ;
‘‘Saritā sāgaraṃ yanti, yā kāci pathavissitā;
താ സമുദ്ദം ന പൂരേന്തി, ഊനത്താ ഹി ന പൂരതി.
Tā samuddaṃ na pūrenti, ūnattā hi na pūrati.
൩൪൨.
342.
‘‘ബ്രാഹ്മണോ ച അധീയാന, വേദമക്ഖാനപഞ്ചമം;
‘‘Brāhmaṇo ca adhīyāna, vedamakkhānapañcamaṃ;
ഭിയ്യോപി സുതമിച്ഛേയ്യ, ഊനത്താ ഹി ന പൂരതി.
Bhiyyopi sutamiccheyya, ūnattā hi na pūrati.
൩൪൩.
343.
‘‘രാജാ ച പഥവിം സബ്ബം, സസമുദ്ദം സപബ്ബതം;
‘‘Rājā ca pathaviṃ sabbaṃ, sasamuddaṃ sapabbataṃ;
അജ്ഝാവസം വിജിനിത്വാ, അനന്തരതനോചിതം;
Ajjhāvasaṃ vijinitvā, anantaratanocitaṃ;
പാരം സമുദ്ദം പത്ഥേതി, ഊനത്താ ഹി ന പൂരതി.
Pāraṃ samuddaṃ pattheti, ūnattā hi na pūrati.
൩൪൪.
344.
‘‘ഏകമേകായ ഇത്ഥിയാ, അട്ഠട്ഠ പതിനോ സിയാ;
‘‘Ekamekāya itthiyā, aṭṭhaṭṭha patino siyā;
സൂരാ ച ബലവന്തോ ച, സബ്ബകാമരസാഹരാ;
Sūrā ca balavanto ca, sabbakāmarasāharā;
കരേയ്യ നവമേ ഛന്ദം, ഊനത്താ ഹി ന പൂരതി.
Kareyya navame chandaṃ, ūnattā hi na pūrati.
൩൪൫.
345.
‘‘സബ്ബിത്ഥിയോ സിഖിരിവ സബ്ബഭക്ഖാ, സബ്ബിത്ഥിയോ നദീരിവ സബ്ബവാഹീ;
‘‘Sabbitthiyo sikhiriva sabbabhakkhā, sabbitthiyo nadīriva sabbavāhī;
സബ്ബിത്ഥിയോ കണ്ടകാനംവ സാഖാ, സബ്ബിത്ഥിയോ ധനഹേതു വജന്തി.
Sabbitthiyo kaṇṭakānaṃva sākhā, sabbitthiyo dhanahetu vajanti.
൩൪൬.
346.
‘‘വാതഞ്ച ജാലേന നരോ പരാമസേ, ഓസിഞ്ചയേ 235 സാഗരമേകപാണിനാ;
‘‘Vātañca jālena naro parāmase, osiñcaye 236 sāgaramekapāṇinā;
സകേന ഹത്ഥേന കരേയ്യ ഘോസം 237, യോ സബ്ബഭാവം പമദാസു ഓസജേ.
Sakena hatthena kareyya ghosaṃ 238, yo sabbabhāvaṃ pamadāsu osaje.
൩൪൭.
347.
‘‘ചോരീനം ബഹുബുദ്ധീനം, യാസു സച്ചം സുദുല്ലഭം;
‘‘Corīnaṃ bahubuddhīnaṃ, yāsu saccaṃ sudullabhaṃ;
ഥീനം ഭാവോ ദുരാജാനോ, മച്ഛസ്സേവോദകേ ഗതം.
Thīnaṃ bhāvo durājāno, macchassevodake gataṃ.
൩൪൮.
348.
‘‘അനലാ മുദുസമ്ഭാസാ, ദുപ്പൂരാ താ നദീസമാ;
‘‘Analā mudusambhāsā, duppūrā tā nadīsamā;
സീദന്തി നം വിദിത്വാന, ആരകാ പരിവജ്ജയേ.
Sīdanti naṃ viditvāna, ārakā parivajjaye.
൩൪൯.
349.
‘‘ആവട്ടനീ മഹാമായാ, ബ്രഹ്മചരിയവികോപനാ;
‘‘Āvaṭṭanī mahāmāyā, brahmacariyavikopanā;
സീദന്തി നം വിദിത്വാന, ആരകാ പരിവജ്ജയേ.
Sīdanti naṃ viditvāna, ārakā parivajjaye.
൩൫൦.
350.
ജാതവേദോവ സണ്ഠാനം, ഖിപ്പം അനുദഹന്തി ന’’ന്തി.
Jātavedova saṇṭhānaṃ, khippaṃ anudahanti na’’nti.
അഥ ഖലു, ഭോ, കുണാലോ സകുണോ നാരദസ്സ ദേവബ്രാഹ്മണസ്സ ആദിമജ്ഝകഥാപരിയോസാനം വിദിത്വാ തായം വേലായം ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസി –
Atha khalu, bho, kuṇālo sakuṇo nāradassa devabrāhmaṇassa ādimajjhakathāpariyosānaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imā gāthāyo abhāsi –
൩൫൧.
351.
‘‘സല്ലപേ നിസിതഖഗ്ഗപാണിനാ, പണ്ഡിതോ അപി പിസാചദോസിനാ;
‘‘Sallape nisitakhaggapāṇinā, paṇḍito api pisācadosinā;
ഉഗ്ഗതേജമുരഗമ്പി ആസിദേ, ഏകോ ഏകായ പമദായ നാലപേ 241.
Uggatejamuragampi āside, eko ekāya pamadāya nālape 242.
൩൫൨.
352.
‘‘ലോകചിത്തമഥനാ ഹി നാരിയോ, നച്ചഗീതഭണിതമ്ഹിതാവുധാ;
‘‘Lokacittamathanā hi nāriyo, naccagītabhaṇitamhitāvudhā;
൩൫൩.
353.
‘‘നത്ഥി താസം വിനയോ ന സംവരോ, മജ്ജമംസനിരതാ 247 അസഞ്ഞതാ;
‘‘Natthi tāsaṃ vinayo na saṃvaro, majjamaṃsaniratā 248 asaññatā;
താ ഗിലന്തി പുരിസസ്സ പാഭതം, സാഗരേവ മകരം തിമിങ്ഗലോ 249.
Tā gilanti purisassa pābhataṃ, sāgareva makaraṃ timiṅgalo 250.
൩൫൪.
354.
‘‘പഞ്ചകാമഗുണസാതഗോചരാ, ഉദ്ധതാ അനിയതാ അസഞ്ഞതാ;
‘‘Pañcakāmaguṇasātagocarā, uddhatā aniyatā asaññatā;
ഓസരന്തി പമദാ പമാദിനം, ലോണതോയവതിയംവ ആപകാ.
Osaranti pamadā pamādinaṃ, loṇatoyavatiyaṃva āpakā.
൩൫൫.
355.
‘‘യം നരം ഉപലപേന്തി 251 നാരിയോ, ഛന്ദസാ വ രതിയാ ധനേന വാ;
‘‘Yaṃ naraṃ upalapenti 252 nāriyo, chandasā va ratiyā dhanena vā;
ജാതവേദസദിസമ്പി താദിസം, രാഗദോസവധിയോ 253 ദഹന്തി നം.
Jātavedasadisampi tādisaṃ, rāgadosavadhiyo 254 dahanti naṃ.
൩൫൬.
356.
‘‘അഡ്ഢം ഞത്വാ പുരിസം മഹദ്ധനം, ഓസരന്തി സധനാ സഹത്തനാ;
‘‘Aḍḍhaṃ ñatvā purisaṃ mahaddhanaṃ, osaranti sadhanā sahattanā;
രത്തചിത്തമതിവേഠയന്തി നം, സാല മാലുവലതാവ കാനനേ.
Rattacittamativeṭhayanti naṃ, sāla māluvalatāva kānane.
൩൫൭.
357.
‘‘താ ഉപേന്തി വിവിധേന ഛന്ദസാ, ചിത്രബിമ്ബമുഖിയോ അലങ്കതാ;
‘‘Tā upenti vividhena chandasā, citrabimbamukhiyo alaṅkatā;
൩൫൮.
358.
‘‘ജാതരൂപമണിമുത്തഭൂസിതാ, സക്കതാ പതികുലേസു നാരിയോ;
‘‘Jātarūpamaṇimuttabhūsitā, sakkatā patikulesu nāriyo;
രക്ഖിതാ അതിചരന്തി സാമികം, ദാനവംവ ഹദയന്തരസ്സിതാ 259.
Rakkhitā aticaranti sāmikaṃ, dānavaṃva hadayantarassitā 260.
൩൫൯.
359.
‘‘തേജവാപി ഹി നരോ വിചക്ഖണോ, സക്കതോ ബഹുജനസ്സ പൂജിതോ;
‘‘Tejavāpi hi naro vicakkhaṇo, sakkato bahujanassa pūjito;
നാരിനം വസഗതോ ന ഭാസതി, രാഹുനാ ഉപഹതോവ ചന്ദിമാ.
Nārinaṃ vasagato na bhāsati, rāhunā upahatova candimā.
൩൬൦.
360.
‘‘യം കരേയ്യ കുപിതോ ദിസോ ദിസം, ദുട്ഠചിത്തോ വസമാഗതം അരിം 261;
‘‘Yaṃ kareyya kupito diso disaṃ, duṭṭhacitto vasamāgataṃ ariṃ 262;
തേന ഭിയ്യോ ബ്യസനം നിഗച്ഛതി, നാരിനം വസഗതോ അപേക്ഖവാ.
Tena bhiyyo byasanaṃ nigacchati, nārinaṃ vasagato apekkhavā.
൩൬൧.
361.
‘‘കേസലൂനനഖഛിന്നതജ്ജിതാ, പാദപാണികസദണ്ഡതാളിതാ;
‘‘Kesalūnanakhachinnatajjitā, pādapāṇikasadaṇḍatāḷitā;
ഹീനമേവുപഗതാ ഹി നാരിയോ, താ രമന്തി കുണപേവ മക്ഖികാ.
Hīnamevupagatā hi nāriyo, tā ramanti kuṇapeva makkhikā.
൩൬൨.
362.
‘‘താ കുലേസു വിസിഖന്തരേസു വാ, രാജധാനിനിഗമേസു വാ പുന 263;
‘‘Tā kulesu visikhantaresu vā, rājadhāninigamesu vā puna 264;
ഓഡ്ഡിതം നമുചിപാസവാകരം 265, ചക്ഖുമാ പരിവജ്ജേ സുഖത്ഥികോ.
Oḍḍitaṃ namucipāsavākaraṃ 266, cakkhumā parivajje sukhatthiko.
൩൬൩.
363.
‘‘ഓസ്സജിത്വ കുസലം തപോഗുണം, യോ അനരിയചരിതാനി മാചരി;
‘‘Ossajitva kusalaṃ tapoguṇaṃ, yo anariyacaritāni mācari;
ദേവതാഹി നിരയം നിമിസ്സതി, ഛേദഗാമിമണിയംവ വാണിജോ.
Devatāhi nirayaṃ nimissati, chedagāmimaṇiyaṃva vāṇijo.
൩൬൪.
364.
‘‘സോ ഇധ ഗരഹിതോ പരത്ഥ ച, ദുമ്മതീ ഉപഹതോ 267 സകമ്മുനാ;
‘‘So idha garahito parattha ca, dummatī upahato 268 sakammunā;
ഗച്ഛതീ അനിയതോ ഗളാഗളം, ദുട്ഠഗദ്രഭരഥോവ ഉപ്പഥേ.
Gacchatī aniyato gaḷāgaḷaṃ, duṭṭhagadrabharathova uppathe.
൩൬൫.
365.
‘‘സോ ഉപേതി നിരയം പതാപനം, സത്തിസിമ്ബലിവനഞ്ച ആയസം;
‘‘So upeti nirayaṃ patāpanaṃ, sattisimbalivanañca āyasaṃ;
ആവസിത്വാ തിരച്ഛാനയോനിയം, പേതരാജവിസയം ന മുഞ്ചതി 269.
Āvasitvā tiracchānayoniyaṃ, petarājavisayaṃ na muñcati 270.
൩൬൬.
366.
‘‘ദിബ്യഖിഡ്ഡരതിയോം ച നന്ദനേ, ചക്കവത്തിചരിതഞ്ച മാനുസേ;
‘‘Dibyakhiḍḍaratiyoṃ ca nandane, cakkavatticaritañca mānuse;
നാസയന്തി പമദാ പമാദിനം, ദുഗ്ഗതിഞ്ച പടിപാദയന്തി നം.
Nāsayanti pamadā pamādinaṃ, duggatiñca paṭipādayanti naṃ.
൩൬൭.
367.
‘‘ദിബ്യഖിഡ്ഡരതിയോ ന ദുല്ലഭാ, ചക്കവത്തിചരിതഞ്ച മാനുസേ;
‘‘Dibyakhiḍḍaratiyo na dullabhā, cakkavatticaritañca mānuse;
സോണ്ണബ്യമ്ഹനിലയാ 271 ച അച്ഛരാ, യേ ചരന്തി പമദാഹനത്ഥികാ.
Soṇṇabyamhanilayā 272 ca accharā, ye caranti pamadāhanatthikā.
൩൬൮.
368.
‘‘കാമധാതുസമതിക്കമാ ഗതി, രൂപധാതുയാ ഭാവോ 273 ന ദുല്ലഭോ;
‘‘Kāmadhātusamatikkamā gati, rūpadhātuyā bhāvo 274 na dullabho;
വീതരാഗവിസയൂപപത്തിയാ, യേ ചരന്തി പമദാഹനത്ഥികാ.
Vītarāgavisayūpapattiyā, ye caranti pamadāhanatthikā.
൩൬൯.
369.
‘‘സബ്ബദുക്ഖസമതിക്കമം സിവം, അച്ചന്തമചലിതം അസങ്ഖതം;
‘‘Sabbadukkhasamatikkamaṃ sivaṃ, accantamacalitaṃ asaṅkhataṃ;
നിബ്ബുതേഹി സുചിഹീ ന ദുല്ലഭം, യേ ചരന്തി പമദാഹനത്ഥികാ’’തി.
Nibbutehi sucihī na dullabhaṃ, ye caranti pamadāhanatthikā’’ti.
൩൭൦.
370.
‘‘കുണാലോഹം തദാ ആസിം, ഉദായീ ഫുസ്സകോകിലോ;
‘‘Kuṇālohaṃ tadā āsiṃ, udāyī phussakokilo;
ആനന്ദോ ഗിജ്ഝരാജാസി, സാരിപുത്തോ ച നാരദോ;
Ānando gijjharājāsi, sāriputto ca nārado;
പരിസാ ബുദ്ധപരിസാ, ഏവം ധാരേഥ ജാതക’’ന്തി.
Parisā buddhaparisā, evaṃ dhāretha jātaka’’nti.
കുണാലജാതകം ചതുത്ഥം.
Kuṇālajātakaṃ catutthaṃ.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā / [൫൩൬] ൪. കുണാലജാതകവണ്ണനാ • [536] 4. Kuṇālajātakavaṇṇanā