Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౫. కుణ్డధానత్థేరగాథావణ్ణనా

    5. Kuṇḍadhānattheragāthāvaṇṇanā

    పఞ్చ ఛిన్దే పఞ్చ జహేతి ఆయస్మతో కుణ్డధానత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? సో కిర పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హంసవతీనగరే కులగేహే ఉప్పన్నో వయప్పత్తో హేట్ఠా వుత్తనయేనేవ భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ధమ్మం సుణన్తో సత్థారా ఏకం భిక్ఖుం పఠమం సలాకం గణ్హన్తానం అగ్గట్ఠానే ఠపియమానం దిస్వా తం ఠానన్తరం పత్థేత్వా తదనురూపం పుఞ్ఞం కరోన్తో విచరి. సో ఏకదివసం పదుముత్తరస్స భగవతో నిరోధసమాపత్తితో వుట్ఠాయ నిసిన్నస్స మనోసిలాచుణ్ణపిఞ్జరం మహన్తం కదలిఫలకణ్ణికం ఉపనేసి, తం భగవా పటిగ్గహేత్వా పరిభుఞ్జి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన ఏకాదసక్ఖత్తుం దేవేసు దేవరజ్జం కారేసి. చతువీసతివారే రాజా అహోసి చక్కవత్తీ. ఏవం సో పునప్పునం పుఞ్ఞాని కత్వా అపరాపరం దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో కస్సపబుద్ధకాలే భుమ్మదేవతా హుత్వా నిబ్బత్తి. దీఘాయుకబుద్ధానఞ్చ నామ న అన్వద్ధమాసికో ఉపోసథో హోతి. తథా హి విపస్సిస్స భగవతో ఛబ్బస్సన్తరే ఛబ్బస్సన్తరే ఉపోసథో అహోసి. కస్సపదసబలో పన ఛట్ఠే ఛట్ఠే మాసే పాతిమోక్ఖం ఓసారేసి. తస్స పాతిమోక్ఖస్స ఓసారణకాలే దిసావాసికా ద్వే సహాయకా భిక్ఖూ ‘‘ఉపోసథం కరిస్సామా’’తి గచ్ఛన్తి.

    Pañcachinde pañca jaheti āyasmato kuṇḍadhānattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe uppanno vayappatto heṭṭhā vuttanayeneva bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇanto satthārā ekaṃ bhikkhuṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapiyamānaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā tadanurūpaṃ puññaṃ karonto vicari. So ekadivasaṃ padumuttarassa bhagavato nirodhasamāpattito vuṭṭhāya nisinnassa manosilācuṇṇapiñjaraṃ mahantaṃ kadaliphalakaṇṇikaṃ upanesi, taṃ bhagavā paṭiggahetvā paribhuñji. So tena puññakammena ekādasakkhattuṃ devesu devarajjaṃ kāresi. Catuvīsativāre rājā ahosi cakkavattī. Evaṃ so punappunaṃ puññāni katvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto kassapabuddhakāle bhummadevatā hutvā nibbatti. Dīghāyukabuddhānañca nāma na anvaddhamāsiko uposatho hoti. Tathā hi vipassissa bhagavato chabbassantare chabbassantare uposatho ahosi. Kassapadasabalo pana chaṭṭhe chaṭṭhe māse pātimokkhaṃ osāresi. Tassa pātimokkhassa osāraṇakāle disāvāsikā dve sahāyakā bhikkhū ‘‘uposathaṃ karissāmā’’ti gacchanti.

    అయం భుమ్మదేవతా చిన్తేసి – ‘‘ఇమేసం ద్విన్నం భిక్ఖూనం మేత్తి అతివియ దళ్హా, కిం ను ఖో, భేదకే సతి భిజ్జేయ్య, న భిజ్జేయ్యా’’తి, సా తేసం ఓకాసం ఓలోకయమానా తేసం అవిదూరేనేవ గచ్ఛతి. అథేకో థేరో ఏకస్స హత్థే పత్తచీవరం దత్వా సరీరవళఞ్జనత్థం ఉదకఫాసుకట్ఠానం గన్త్వా ధోతహత్థపాదో హుత్వా గుమ్బసమీపతో నిక్ఖమతి భుమ్మదేవతా తస్స థేరస్స పచ్ఛతో ఉత్తమరూపా ఇత్థీ హుత్వా కేసే విధునిత్వా సంవిధాయ సమ్బన్ధన్తీ వియ పిట్ఠియం పంసుం పుఞ్ఛమానా వియ సాటకం సంవిధాయ నివాసయమానా వియ చ హుత్వా థేరస్స పదానుపదికా హుత్వా గుమ్బతో నిక్ఖన్తా. ఏకమన్తే ఠితో సహాయకత్థేరో తం కారణం దిస్వావ దోమనస్సజాతో ‘‘నట్ఠో దాని మే ఇమినా భిక్ఖునా సద్ధిం దీఘరత్తానుగతో సినేహో, సచాహం ఏవంవిధభావం జానేయ్యం, ఏత్తకం అద్ధానం ఇమినా సద్ధిం విస్సాసం న కరేయ్య’’న్తి చిన్తేత్వా ఆగచ్ఛన్తస్సేవస్స, ‘‘హన్దావుసో, తుయ్హం పత్తచీవరం, తాదిసేన పాపేన సద్ధిం ఏకమగ్గం నాగచ్ఛామీ’’తి ఆహ. తం కథం సుత్వా తస్స లజ్జిభిక్ఖునో హదయం తిఖిణసత్తిం గహేత్వా విద్ధం వియ అహోసి. తతో నం ఆహ – ‘‘ఆవుసో, కిం నామేతం వదసి, అహం ఏత్తకం కాలం దుక్కటమత్తమ్పి ఆపత్తిం న జానామి. త్వం పన మం అజ్జ ‘పాపో’తి వదసి, కిం తే దిట్ఠ’’న్తి. ‘‘కిం అఞ్ఞేన దిట్ఠేన, కిం త్వం ఏవంవిధేన అలఙ్కతపటియత్తేన మాతుగామేన సద్ధిం ఏకట్ఠానే హుత్వా నిక్ఖన్తో’’తి. ‘‘నత్థేతం, ఆవుసో, మయ్హం, నాహం ఏవరూపం మాతుగామం పస్సామీ’’తి. తస్స యావతతియం కథేన్తస్సాపి ఇతరో థేరో కథం అసద్దహిత్వా అత్తనా దిట్ఠకారణంయేవ భూతత్తం కత్వా గణ్హన్తో తేన సద్ధిం ఏకమగ్గేన అగన్త్వా అఞ్ఞేన మగ్గేన సత్థు సన్తికం గతో. ఇతరోపి భిక్ఖు అఞ్ఞేన మగ్గేన సత్థు సన్తికంయేవ గతో.

    Ayaṃ bhummadevatā cintesi – ‘‘imesaṃ dvinnaṃ bhikkhūnaṃ metti ativiya daḷhā, kiṃ nu kho, bhedake sati bhijjeyya, na bhijjeyyā’’ti, sā tesaṃ okāsaṃ olokayamānā tesaṃ avidūreneva gacchati. Atheko thero ekassa hatthe pattacīvaraṃ datvā sarīravaḷañjanatthaṃ udakaphāsukaṭṭhānaṃ gantvā dhotahatthapādo hutvā gumbasamīpato nikkhamati bhummadevatā tassa therassa pacchato uttamarūpā itthī hutvā kese vidhunitvā saṃvidhāya sambandhantī viya piṭṭhiyaṃ paṃsuṃ puñchamānā viya sāṭakaṃ saṃvidhāya nivāsayamānā viya ca hutvā therassa padānupadikā hutvā gumbato nikkhantā. Ekamante ṭhito sahāyakatthero taṃ kāraṇaṃ disvāva domanassajāto ‘‘naṭṭho dāni me iminā bhikkhunā saddhiṃ dīgharattānugato sineho, sacāhaṃ evaṃvidhabhāvaṃ jāneyyaṃ, ettakaṃ addhānaṃ iminā saddhiṃ vissāsaṃ na kareyya’’nti cintetvā āgacchantassevassa, ‘‘handāvuso, tuyhaṃ pattacīvaraṃ, tādisena pāpena saddhiṃ ekamaggaṃ nāgacchāmī’’ti āha. Taṃ kathaṃ sutvā tassa lajjibhikkhuno hadayaṃ tikhiṇasattiṃ gahetvā viddhaṃ viya ahosi. Tato naṃ āha – ‘‘āvuso, kiṃ nāmetaṃ vadasi, ahaṃ ettakaṃ kālaṃ dukkaṭamattampi āpattiṃ na jānāmi. Tvaṃ pana maṃ ajja ‘pāpo’ti vadasi, kiṃ te diṭṭha’’nti. ‘‘Kiṃ aññena diṭṭhena, kiṃ tvaṃ evaṃvidhena alaṅkatapaṭiyattena mātugāmena saddhiṃ ekaṭṭhāne hutvā nikkhanto’’ti. ‘‘Natthetaṃ, āvuso, mayhaṃ, nāhaṃ evarūpaṃ mātugāmaṃ passāmī’’ti. Tassa yāvatatiyaṃ kathentassāpi itaro thero kathaṃ asaddahitvā attanā diṭṭhakāraṇaṃyeva bhūtattaṃ katvā gaṇhanto tena saddhiṃ ekamaggena agantvā aññena maggena satthu santikaṃ gato. Itaropi bhikkhu aññena maggena satthu santikaṃyeva gato.

    తతో భిక్ఖుసఙ్ఘస్స ఉపోసథాగారం పవిసనవేలాయ సో భిక్ఖు తం భిక్ఖుం ఉపోసథగ్గే సఞ్జానిత్వా, ‘‘ఇమస్మిం ఉపోసథగ్గే ఏవరూపో నామ పాపభిక్ఖు అత్థి, నాహం తేన సద్ధిం ఉపోసథం కరిస్సామీ’’తి నిక్ఖమిత్వా బహి అట్ఠాసి. అథ భుమ్మదేవతా ‘‘భారియం మయా కమ్మం కత’’న్తి మహల్లకఉపాసకవణ్ణేన తస్స సన్తికం గన్త్వా ‘‘కస్మా, భన్తే, అయ్యో ఇమస్మిం ఠానే ఠితో’’తి ఆహ. ‘‘ఉపాసక, ఇమం ఉపోసథగ్గం ఏకో పాపభిక్ఖు పవిట్ఠో, ‘నాహం తేన సద్ధిం ఉపోసథం కరోమీ’తి బహి ఠితోమ్హీ’’తి. ‘‘భన్తే, మా ఏవం గణ్హథ, పరిసుద్ధసీలో ఏస భిక్ఖు. తుమ్హేహి దిట్ఠమాతుగామో నామ అహం, మయా తుమ్హాకం వీమంసనత్థాయ ‘దళ్హా ను ఖో ఇమేసం థేరానం మేత్తి, నో దళ్హా’తి భిజ్జనాభిజ్జనభావం ఓలోకేన్తేన తం కమ్మం కత’’న్తి. ‘‘కో పన, త్వం సప్పురిసా’’తి? ‘‘అహం ఏకా భుమ్మదేవతా, భన్తే’’తి దేవపుత్తో కథేన్తో దిబ్బానుభావేన ఠత్వా థేరస్స పాదేసు నిపతిత్వా ‘‘మయ్హం, భన్తే, ఖమథ, ఏతం దోసం థేరో న జానాతి, ఉపోసథం కరోథా’’తి థేరం యాచిత్వా ఉపోసథగ్గం పవేసేసి. సో థేరో ఉపోసథం తావ ఏకట్ఠానే అకాసి, మిత్తసన్థవవసేన పన పున తేన సద్ధిం న ఏకట్ఠానే అహోసీతి. ఇమస్స థేరస్స కమ్మం న కథీయతి, చుదితకత్థేరో పన అపరాపరం విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో అరహత్తం పాపుణి.

    Tato bhikkhusaṅghassa uposathāgāraṃ pavisanavelāya so bhikkhu taṃ bhikkhuṃ uposathagge sañjānitvā, ‘‘imasmiṃ uposathagge evarūpo nāma pāpabhikkhu atthi, nāhaṃ tena saddhiṃ uposathaṃ karissāmī’’ti nikkhamitvā bahi aṭṭhāsi. Atha bhummadevatā ‘‘bhāriyaṃ mayā kammaṃ kata’’nti mahallakaupāsakavaṇṇena tassa santikaṃ gantvā ‘‘kasmā, bhante, ayyo imasmiṃ ṭhāne ṭhito’’ti āha. ‘‘Upāsaka, imaṃ uposathaggaṃ eko pāpabhikkhu paviṭṭho, ‘nāhaṃ tena saddhiṃ uposathaṃ karomī’ti bahi ṭhitomhī’’ti. ‘‘Bhante, mā evaṃ gaṇhatha, parisuddhasīlo esa bhikkhu. Tumhehi diṭṭhamātugāmo nāma ahaṃ, mayā tumhākaṃ vīmaṃsanatthāya ‘daḷhā nu kho imesaṃ therānaṃ metti, no daḷhā’ti bhijjanābhijjanabhāvaṃ olokentena taṃ kammaṃ kata’’nti. ‘‘Ko pana, tvaṃ sappurisā’’ti? ‘‘Ahaṃ ekā bhummadevatā, bhante’’ti devaputto kathento dibbānubhāvena ṭhatvā therassa pādesu nipatitvā ‘‘mayhaṃ, bhante, khamatha, etaṃ dosaṃ thero na jānāti, uposathaṃ karothā’’ti theraṃ yācitvā uposathaggaṃ pavesesi. So thero uposathaṃ tāva ekaṭṭhāne akāsi, mittasanthavavasena pana puna tena saddhiṃ na ekaṭṭhāne ahosīti. Imassa therassa kammaṃ na kathīyati, cuditakatthero pana aparāparaṃ vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ pāpuṇi.

    భుమ్మదేవతా తస్స కమ్మస్స నిస్సన్దేన ఏకం బుద్ధన్తరం అపాయభయతో న ముచ్చిత్థ. సచే పన కిస్మిఞ్చి కాలే మనుస్సత్తం ఆగచ్ఛతి, అఞ్ఞేన యేన కేనచి కతో దోసో తస్సేవ ఉపరి పతతి. సో అమ్హాకం భగవతో కాలే సావత్థియం బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తి. ‘‘ధానమాణవో’’తిస్స నామం అకంసు. సో వయప్పత్తో తయో వేదే ఉగ్గణ్హిత్వా మహల్లకకాలే సత్థు ధమ్మదేసనం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజి, తస్స ఉపసమ్పన్నదివసతో పట్ఠాయ ఏకా అలఙ్కతపటియత్తా ఇత్థీ తస్మిం గామం పవిసన్తే సద్ధింయేవ గామం పవిసతి, నిక్ఖమన్తే నిక్ఖమతి. విహారం పవిసన్తేపి సద్ధిం పవిసతి, తిట్ఠన్తేపి తిట్ఠతీతి ఏవం నిచ్చానుబన్ధా పఞ్ఞాయతి. థేరో తం న పస్సతి. తస్స పున పురిమకమ్మనిస్సన్దేన సా అఞ్ఞేసం ఉపట్ఠాతి. గామే యాగుం భిక్ఖఞ్చ దదమానా ఇత్థియో ‘‘భన్తే, అయం ఏకో యాగుఉళుఙ్కో తుమ్హాకం, ఏకో ఇమిస్సా అమ్హాకం సహాయికాయా’’తి పరిహాసం కరోన్తి. థేరస్స మహతీ విహేసా హోతి. విహారగతమ్పి నం సామణేరా చేవ దహరా భిక్ఖూ చ పరివారేత్వా ‘‘ధానో కోణ్డో జాతో’’తి పరిహాసం కరోన్తి. అథస్స తేనేవ కారణేన కుణ్డధానత్థేరోతి నామం జాతం. సో ఉట్ఠాయ సముట్ఠాయ తేహి కరియమానం కేళిం సహితుం అసక్కోన్తో ఉమ్మాదం గహేత్వా ‘‘తుమ్హే కోణ్డా, తుమ్హాకం ఉపజ్ఝాయో కోణ్డో, ఆచరియో కోణ్డో’’తి వదతి. అథ నం సత్థు ఆరోచేసుం ‘‘కుణ్డధానో, భన్తే, దహరసామణేరేహి సద్ధిం ఏవం ఫరుసవాచం వదతీ’’తి. సత్థా తం పక్కోసాపేత్వా ‘‘సచ్చం కిర త్వం, ధాన, సామణేరేహి సద్ధిం ఫరుసవాచం వదసీ’’తి వత్వా తేన ‘‘సచ్చం భగవా’’తి వుత్తే ‘‘కస్మా ఏవం వదేసీ’’తి ఆహ. ‘‘భన్తే, నిబద్ధం విహేసం అసహన్తో ఏవం కథేమీ’’తి. ‘‘త్వం పుబ్బే కతకమ్మం యావజ్జదివసా జీరాపేతుం న సక్కోసి, పున ఏవరూపం ఫరుసం మావదీ భిక్ఖూ’’తి వత్వా ఆహ –

    Bhummadevatā tassa kammassa nissandena ekaṃ buddhantaraṃ apāyabhayato na muccittha. Sace pana kismiñci kāle manussattaṃ āgacchati, aññena yena kenaci kato doso tasseva upari patati. So amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti. ‘‘Dhānamāṇavo’’tissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā mahallakakāle satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji, tassa upasampannadivasato paṭṭhāya ekā alaṅkatapaṭiyattā itthī tasmiṃ gāmaṃ pavisante saddhiṃyeva gāmaṃ pavisati, nikkhamante nikkhamati. Vihāraṃ pavisantepi saddhiṃ pavisati, tiṭṭhantepi tiṭṭhatīti evaṃ niccānubandhā paññāyati. Thero taṃ na passati. Tassa puna purimakammanissandena sā aññesaṃ upaṭṭhāti. Gāme yāguṃ bhikkhañca dadamānā itthiyo ‘‘bhante, ayaṃ eko yāguuḷuṅko tumhākaṃ, eko imissā amhākaṃ sahāyikāyā’’ti parihāsaṃ karonti. Therassa mahatī vihesā hoti. Vihāragatampi naṃ sāmaṇerā ceva daharā bhikkhū ca parivāretvā ‘‘dhāno koṇḍo jāto’’ti parihāsaṃ karonti. Athassa teneva kāraṇena kuṇḍadhānattheroti nāmaṃ jātaṃ. So uṭṭhāya samuṭṭhāya tehi kariyamānaṃ keḷiṃ sahituṃ asakkonto ummādaṃ gahetvā ‘‘tumhe koṇḍā, tumhākaṃ upajjhāyo koṇḍo, ācariyo koṇḍo’’ti vadati. Atha naṃ satthu ārocesuṃ ‘‘kuṇḍadhāno, bhante, daharasāmaṇerehi saddhiṃ evaṃ pharusavācaṃ vadatī’’ti. Satthā taṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, dhāna, sāmaṇerehi saddhiṃ pharusavācaṃ vadasī’’ti vatvā tena ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti vutte ‘‘kasmā evaṃ vadesī’’ti āha. ‘‘Bhante, nibaddhaṃ vihesaṃ asahanto evaṃ kathemī’’ti. ‘‘Tvaṃ pubbe katakammaṃ yāvajjadivasā jīrāpetuṃ na sakkosi, puna evarūpaṃ pharusaṃ māvadī bhikkhū’’ti vatvā āha –

    ‘‘మావోచ ఫరుసం కఞ్చి, వుత్తా పటివదేయ్యు తం;

    ‘‘Māvoca pharusaṃ kañci, vuttā paṭivadeyyu taṃ;

    దుక్ఖా హి సారమ్భకథా, పటిదణ్డా ఫుసేయ్యు తం.

    Dukkhā hi sārambhakathā, paṭidaṇḍā phuseyyu taṃ.

    ‘‘సచే నేరేసి అత్తానం, కంసో ఉపహతో యథా;

    ‘‘Sace neresi attānaṃ, kaṃso upahato yathā;

    ఏస పత్తోసి నిబ్బానం, సారమ్భో తే న విజ్జతీ’’తి. (ధ॰ ప॰ ౧౩౩-౧౩౪);

    Esa pattosi nibbānaṃ, sārambho te na vijjatī’’ti. (dha. pa. 133-134);

    ఇమఞ్చ పన తస్స థేరస్స మాతుగామేన సద్ధిం విచరణభావం కోసలరఞ్ఞోపి కథయింసు. రాజా ‘‘గచ్ఛథ, భణే, వీమంసథా’’తి పేసేత్వా సయమ్పి మన్దేనేవ పరివారేన థేరస్స వసనట్ఠానం గన్త్వా ఏకమన్తే ఓలోకేన్తో అట్ఠాసి. తస్మిం ఖణే థేరో సూచికమ్మం కరోన్తో నిసిన్నో హోతి, సాపి ఇత్థీ అవిదూరే ఠానే ఠితా వియ పఞ్ఞాయతి. రాజా దిస్వా ‘‘అత్థిదం కారణ’’న్తి తస్సా ఠితట్ఠానం అగమాసి. సా తస్మిం ఆగచ్ఛన్తే థేరస్స వసనపణ్ణసాలం పవిట్ఠా వియ అహోసి. రాజాపి తాయ సద్ధిం తమేవ పణ్ణసాలం పవిసిత్వా సబ్బత్థ ఓలోకేన్తో అదిస్వా ‘‘నాయం మాతుగామో, థేరస్స ఏకో కమ్మవిపాకో’’తి సఞ్ఞం కత్వా పఠమం థేరస్స సమీపేన గచ్ఛన్తోపి థేరం అవన్దిత్వా తస్స కారణస్స అభూతభావం ఞత్వా ఆగమ్మ థేరం వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసిన్నో ‘‘కచ్చి, భన్తే, పిణ్డకేన న కిలమథా’’తి పుచ్ఛి. థేరో ‘‘వట్టతి, మహారాజా’’తి ఆహ. ‘‘జానామహం, భన్తే, అయ్యస్స కథం, ఏవరూపేన పరిక్కిలేసేన సద్ధిం చరన్తానం తుమ్హాకం కే నామ పసీదిస్సన్తి, ఇతో పట్ఠాయ వో కత్థచి గమనకిచ్చం నత్థి, అహం చతూహి పచ్చయేహి తుమ్హే ఉపట్ఠహిస్సామి, తుమ్హే యోనిసో మనసికారే మా పమజ్జిత్థా’’తి నిబద్ధభిక్ఖం పట్ఠపేసి. థేరో రాజానం ఉపత్థమ్భకం లభిత్వా భోజనసప్పాయేన ఏకగ్గచిత్తో హుత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తతో పట్ఠాయ సా ఇత్థీ అన్తరధాయి.

    Imañca pana tassa therassa mātugāmena saddhiṃ vicaraṇabhāvaṃ kosalaraññopi kathayiṃsu. Rājā ‘‘gacchatha, bhaṇe, vīmaṃsathā’’ti pesetvā sayampi mandeneva parivārena therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā ekamante olokento aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe thero sūcikammaṃ karonto nisinno hoti, sāpi itthī avidūre ṭhāne ṭhitā viya paññāyati. Rājā disvā ‘‘atthidaṃ kāraṇa’’nti tassā ṭhitaṭṭhānaṃ agamāsi. Sā tasmiṃ āgacchante therassa vasanapaṇṇasālaṃ paviṭṭhā viya ahosi. Rājāpi tāya saddhiṃ tameva paṇṇasālaṃ pavisitvā sabbattha olokento adisvā ‘‘nāyaṃ mātugāmo, therassa eko kammavipāko’’ti saññaṃ katvā paṭhamaṃ therassa samīpena gacchantopi theraṃ avanditvā tassa kāraṇassa abhūtabhāvaṃ ñatvā āgamma theraṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno ‘‘kacci, bhante, piṇḍakena na kilamathā’’ti pucchi. Thero ‘‘vaṭṭati, mahārājā’’ti āha. ‘‘Jānāmahaṃ, bhante, ayyassa kathaṃ, evarūpena parikkilesena saddhiṃ carantānaṃ tumhākaṃ ke nāma pasīdissanti, ito paṭṭhāya vo katthaci gamanakiccaṃ natthi, ahaṃ catūhi paccayehi tumhe upaṭṭhahissāmi, tumhe yoniso manasikāre mā pamajjitthā’’ti nibaddhabhikkhaṃ paṭṭhapesi. Thero rājānaṃ upatthambhakaṃ labhitvā bhojanasappāyena ekaggacitto hutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tato paṭṭhāya sā itthī antaradhāyi.

    తదా మహాసుభద్దా ఉగ్గనగరే మిచ్ఛాదిట్ఠికకులే వసమానా ‘‘సత్థా మం అనుకమ్పతూ’’తి ఉపోసథం అధిట్ఠాయ నిరామగన్ధా హుత్వా ఉపరిపాసాదతలే ఠితా ‘‘ఇమాని పుప్ఫాని అన్తరే అట్ఠత్వా దసబలస్స మత్థకే వితానం హుత్వా తిట్ఠన్తు, దసబలో ఇమాయ సఞ్ఞాయ స్వే పఞ్చహి భిక్ఖుసతేహి సద్ధిం మయ్హం భిక్ఖం గణ్హతూ’’తి సచ్చకిరియం కత్వా అట్ఠ సుమనపుప్ఫముట్ఠియో విస్సజ్జేసి. పుప్ఫాని గన్త్వా ధమ్మదేసనావేలాయ సత్థు మత్థకే వితానం హుత్వా అట్ఠంసు. సత్థా తం సుమనపుప్ఫవితానం దిస్వా చిత్తేనేవ సుభద్దాయ భిక్ఖం అధివాసేత్వా పునదివసే అరుణే ఉట్ఠితే ఆనన్దత్థేరం ఆహ – ‘‘ఆనన్ద, మయం అజ్జ దూరం భిక్ఖాచారం గమిస్సామ, పుథుజ్జనానం అదత్వా అరియానంయేవ సలాకం దేహీ’’తి. థేరో భిక్ఖూనం ఆరోచేసి – ‘‘ఆవుసో, సత్థా అజ్జ దూరం భిక్ఖాచారం గమిస్సతి, పుథుజ్జనా మా గణ్హన్తు, అరియావ సలాకం గణ్హన్తూ’’తి. కుణ్డధానత్థేరో ‘‘ఆహర, ఆవుసో సలాక’’న్తి పఠమంయేవ హత్థం పసారేసి. ఆనన్దో ‘‘సత్థా తాదిసానం భిక్ఖూనం సలాకం న దాపేతి, అరియానంయేవ దాపేతీ’’తి వితక్కం ఉప్పాదేత్వా గన్త్వా సత్థు ఆరోచేసి. సత్థా ‘‘ఆహరాపేన్తస్స సలాకం దేహీ’’తి ఆహ. థేరో చిన్తేసి – ‘‘సచే కుణ్డధానస్స సలాకా దాతుం న యుత్తా, అథ సత్థా పటిబాహేయ్య, భవిస్సతి ఏత్థ కారణ’’న్తి ‘‘కుణ్డధానస్స సలాకం దస్సామీ’’తి గమనం అభినీహరి. కుణ్డధానో తస్స పురే ఆగమనా ఏవ అభిఞ్ఞాపాదకం చతుత్థజ్ఝానం సమాపజ్జిత్వా ఇద్ధియా ఆకాసే ఠత్వా ‘‘ఆహరావుసో, ఆనన్ద, సత్థా మం జానాతి, మాదిసం భిక్ఖుం పఠమం సలాకం గణ్హన్తం న సత్థా నివారేతీ’’తి హత్థం పసారేత్వా సలాకం గణ్హి. సత్థా తం అట్ఠుప్పత్తిం కత్వా థేరం ఇమస్మిం సాసనే పఠమం సలాకం గణ్హన్తానం అగ్గట్ఠానే ఠపేసి. యస్మా అయం థేరో రాజానం ఉపత్థమ్భకం లభిత్వా సప్పాయాహారలాభేన సమాహితచిత్తో విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో ఉపనిస్సయసమ్పన్నతాయ ఛళభిఞ్ఞో అహోసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౪.౧-౧౬) –

    Tadā mahāsubhaddā ugganagare micchādiṭṭhikakule vasamānā ‘‘satthā maṃ anukampatū’’ti uposathaṃ adhiṭṭhāya nirāmagandhā hutvā uparipāsādatale ṭhitā ‘‘imāni pupphāni antare aṭṭhatvā dasabalassa matthake vitānaṃ hutvā tiṭṭhantu, dasabalo imāya saññāya sve pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhatū’’ti saccakiriyaṃ katvā aṭṭha sumanapupphamuṭṭhiyo vissajjesi. Pupphāni gantvā dhammadesanāvelāya satthu matthake vitānaṃ hutvā aṭṭhaṃsu. Satthā taṃ sumanapupphavitānaṃ disvā citteneva subhaddāya bhikkhaṃ adhivāsetvā punadivase aruṇe uṭṭhite ānandattheraṃ āha – ‘‘ānanda, mayaṃ ajja dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissāma, puthujjanānaṃ adatvā ariyānaṃyeva salākaṃ dehī’’ti. Thero bhikkhūnaṃ ārocesi – ‘‘āvuso, satthā ajja dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissati, puthujjanā mā gaṇhantu, ariyāva salākaṃ gaṇhantū’’ti. Kuṇḍadhānatthero ‘‘āhara, āvuso salāka’’nti paṭhamaṃyeva hatthaṃ pasāresi. Ānando ‘‘satthā tādisānaṃ bhikkhūnaṃ salākaṃ na dāpeti, ariyānaṃyeva dāpetī’’ti vitakkaṃ uppādetvā gantvā satthu ārocesi. Satthā ‘‘āharāpentassa salākaṃ dehī’’ti āha. Thero cintesi – ‘‘sace kuṇḍadhānassa salākā dātuṃ na yuttā, atha satthā paṭibāheyya, bhavissati ettha kāraṇa’’nti ‘‘kuṇḍadhānassa salākaṃ dassāmī’’ti gamanaṃ abhinīhari. Kuṇḍadhāno tassa pure āgamanā eva abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā iddhiyā ākāse ṭhatvā ‘‘āharāvuso, ānanda, satthā maṃ jānāti, mādisaṃ bhikkhuṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantaṃ na satthā nivāretī’’ti hatthaṃ pasāretvā salākaṃ gaṇhi. Satthā taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā theraṃ imasmiṃ sāsane paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Yasmā ayaṃ thero rājānaṃ upatthambhakaṃ labhitvā sappāyāhāralābhena samāhitacitto vipassanāya kammaṃ karonto upanissayasampannatāya chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.4.1-16) –

    ‘‘సత్తాహం పటిసల్లీనం, సయమ్భుం అగ్గపుగ్గలం;

    ‘‘Sattāhaṃ paṭisallīnaṃ, sayambhuṃ aggapuggalaṃ;

    పసన్నచిత్తో సుమనో, బుద్ధసేట్ఠం ఉపట్ఠహిం.

    Pasannacitto sumano, buddhaseṭṭhaṃ upaṭṭhahiṃ.

    ‘‘వుట్ఠితం కాలమఞ్ఞాయ, పదుముత్తరం మహామునిం;

    ‘‘Vuṭṭhitaṃ kālamaññāya, padumuttaraṃ mahāmuniṃ;

    మహన్తిం కదలీకణ్ణిం, గహేత్వా ఉపగచ్ఛహం.

    Mahantiṃ kadalīkaṇṇiṃ, gahetvā upagacchahaṃ.

    ‘‘పటిగ్గహేత్వా భగవా, సబ్బఞ్ఞూ లోకనాయకో;

    ‘‘Paṭiggahetvā bhagavā, sabbaññū lokanāyako;

    మమ చిత్తం పసాదేన్తో, పరిభుఞ్జి మహాముని.

    Mama cittaṃ pasādento, paribhuñji mahāmuni.

    ‘‘పరిభుఞ్జిత్వా సమ్బుద్ధో, సత్థవాహో అనుత్తరో;

    ‘‘Paribhuñjitvā sambuddho, satthavāho anuttaro;

    సకాసనే నిసీదిత్వా, ఇమా గాథా అభాసథ.

    Sakāsane nisīditvā, imā gāthā abhāsatha.

    ‘‘యే చ సన్తి సమితారో, యక్ఖా ఇమమ్హి పబ్బతే;

    ‘‘Ye ca santi samitāro, yakkhā imamhi pabbate;

    అరఞ్ఞే భూతభబ్యాని, సుణన్తు వచనం మమ.

    Araññe bhūtabhabyāni, suṇantu vacanaṃ mama.

    ‘‘యో సో బుద్ధం ఉపట్ఠాసి, మిగరాజంవ కేసరిం;

    ‘‘Yo so buddhaṃ upaṭṭhāsi, migarājaṃva kesariṃ;

    తమహం కిత్తయిస్సామి, సుణాథ మమ భాసతో.

    Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.

    ‘‘ఏకాదసఞ్చక్ఖత్తుం సో, దేవరాజా భవిస్సతి;

    ‘‘Ekādasañcakkhattuṃ so, devarājā bhavissati;

    చతువీసతిక్ఖత్తుఞ్చ, చక్కవత్తీ భవిస్సతి.

    Catuvīsatikkhattuñca, cakkavattī bhavissati.

    ‘‘కప్పసతసహస్సమ్హి, ఓక్కాకకులసమ్భవో;

    ‘‘Kappasatasahassamhi, okkākakulasambhavo;

    గోతమో నామ గోత్తేన, సత్థా లోకే భవిస్సతి.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘అక్కోసిత్వాన సమణే, సీలవన్తే అనాసవే;

    ‘‘Akkositvāna samaṇe, sīlavante anāsave;

    పాపకమ్మవిపాకేన, నామధేయ్యం లభిస్సతి.

    Pāpakammavipākena, nāmadheyyaṃ labhissati.

    ‘‘తస్స ధమ్మే సుదాయాదో, ఓరసో ధమ్మనిమ్మితో;

    ‘‘Tassa dhamme sudāyādo, oraso dhammanimmito;

    కుణ్డధానోతి నామేన, సావకో సో భవిస్సతి.

    Kuṇḍadhānoti nāmena, sāvako so bhavissati.

    ‘‘పవివేకమనుయుత్తో, ఝాయీ ఝానరతో అహం;

    ‘‘Pavivekamanuyutto, jhāyī jhānarato ahaṃ;

    తోసయిత్వాన సత్థారం, విహరామి అనాసవో.

    Tosayitvāna satthāraṃ, viharāmi anāsavo.

    ‘‘సావకేహి పరివుతో, భిక్ఖుసఙ్ఘపురక్ఖతో;

    ‘‘Sāvakehi parivuto, bhikkhusaṅghapurakkhato;

    భిక్ఖుసఙ్ఘే నిసీదిత్వా, సలాకం గాహయీ జినో.

    Bhikkhusaṅghe nisīditvā, salākaṃ gāhayī jino.

    ‘‘ఏకంసం చీవరం కత్వా, వన్దిత్వా లోకనాయకం;

    ‘‘Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, vanditvā lokanāyakaṃ;

    వదతం వరస్స పురతో, పఠమం అగ్గహేసహం.

    Vadataṃ varassa purato, paṭhamaṃ aggahesahaṃ.

    ‘‘తేన కమ్మేన భగవా, దససహస్సికమ్పకో;

    ‘‘Tena kammena bhagavā, dasasahassikampako;

    భిక్ఖుసఙ్ఘే నిసీదిత్వా, అగ్గట్ఠానే ఠపేసి మం.

    Bhikkhusaṅghe nisīditvā, aggaṭṭhāne ṭhapesi maṃ.

    ‘‘వీరియం మే ధురధోరయ్హం, యోగక్ఖేమాధివాహనం;

    ‘‘Vīriyaṃ me dhuradhorayhaṃ, yogakkhemādhivāhanaṃ;

    ధారేమి అన్తిమం దేహం, సమ్మాసమ్బుద్ధసాసనే.

    Dhāremi antimaṃ dehaṃ, sammāsambuddhasāsane.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ఏవంభూతస్సపి ఇమస్స థేరస్స గుణే అజానన్తా యే పుథుజ్జనా భిక్ఖూ తదా పఠమం సలాకగ్గహణే ‘‘కిం ను ఖో ఏత’’న్తి సమచిన్తేసుం. తేసం విమతివిధమనత్థం థేరో ఆకాసం అబ్భుగ్గన్త్వా ఇద్ధిపాటిహారియం దస్సేత్వా అఞ్ఞాపదేసేన అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో ‘‘పఞ్చ ఛిన్దే’’తి గాథం అభాసి.

    Evaṃbhūtassapi imassa therassa guṇe ajānantā ye puthujjanā bhikkhū tadā paṭhamaṃ salākaggahaṇe ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti samacintesuṃ. Tesaṃ vimatividhamanatthaṃ thero ākāsaṃ abbhuggantvā iddhipāṭihāriyaṃ dassetvā aññāpadesena aññaṃ byākaronto ‘‘pañca chinde’’ti gāthaṃ abhāsi.

    ౧౫. తత్థ పఞ్చ ఛిన్దేతి అపాయూపపత్తినిబ్బత్తనకాని పఞ్చోరమ్భాగియాని సంయోజనాని పాదే బన్ధనరజ్జుకం వియ పురిసో సత్థేన హేట్ఠిమమగ్గత్తయేన ఛిన్దేయ్య పజహేయ్య. పఞ్చ జహేతి ఉపరిదేవలోకూపపత్తిహేతుభూతాని పఞ్చుద్ధమ్భాగియసంయోజనాని పురిసో గీవాయ బన్ధనరజ్జుకం వియ అరహత్తమగ్గేన జహేయ్య, ఛిన్దేయ్య వాతి అత్థో. పఞ్చ చుత్తరి భావయేతి తేసంయేవ ఉద్ధమ్భాగియసంయోజనానం పహానాయ సద్ధాదీని పఞ్చిన్ద్రియాని ఉత్తరి అనాగామిమగ్గాధిగమతో ఉపరి భావేయ్య అగ్గమగ్గాధిగమవసేన వడ్ఢేయ్య. పఞ్చసఙ్గాతిగోతి ఏవంభూతో పన పఞ్చన్నం రాగదోసమోహమానదిట్ఠిసఙ్గానం అతిక్కమనేన పహానేన పఞ్చసఙ్గాతిగో హుత్వా. భిక్ఖు ఓఘతిణ్ణోతి వుచ్చతీతి సబ్బథా భిన్నకిలేసతాయ భిక్ఖూతి, కామభవదిట్ఠిఅవిజ్జోఘే తరిత్వా తేసం పారభూతే నిబ్బానే ఠితోతి చ వుచ్చతీతి అత్థో.

    15. Tattha pañca chindeti apāyūpapattinibbattanakāni pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni pāde bandhanarajjukaṃ viya puriso satthena heṭṭhimamaggattayena chindeyya pajaheyya. Pañca jaheti uparidevalokūpapattihetubhūtāni pañcuddhambhāgiyasaṃyojanāni puriso gīvāya bandhanarajjukaṃ viya arahattamaggena jaheyya, chindeyya vāti attho. Pañca cuttari bhāvayeti tesaṃyeva uddhambhāgiyasaṃyojanānaṃ pahānāya saddhādīni pañcindriyāni uttari anāgāmimaggādhigamato upari bhāveyya aggamaggādhigamavasena vaḍḍheyya. Pañcasaṅgātigoti evaṃbhūto pana pañcannaṃ rāgadosamohamānadiṭṭhisaṅgānaṃ atikkamanena pahānena pañcasaṅgātigo hutvā. Bhikkhuoghatiṇṇoti vuccatīti sabbathā bhinnakilesatāya bhikkhūti, kāmabhavadiṭṭhiavijjoghe taritvā tesaṃ pārabhūte nibbāne ṭhitoti ca vuccatīti attho.

    కుణ్డధానత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Kuṇḍadhānattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౫. కుణ్డధానత్థేరగాథా • 5. Kuṇḍadhānattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact