Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၅. ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
5. Kuṇḍadhānattheragāthāvaṇṇanā
ပဉ္စ ဆိန္ဒေ ပဉ္စ ဇဟေတိ အာယသ္မတော ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သော ကိရ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ ဥပ္ပန္နော ဝယပ္ပတ္တော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ပဌမံ သလာကံ ဂဏ္ဟန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိယမာနံ ဒိသ္ဝာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတ္ဝာ တဒနုရူပံ ပုညံ ကရောန္တော ဝိစရိ။ သော ဧကဒိဝသံ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ နိသိန္နသ္သ မနောသိလာစုဏ္ဏပိဉ္ဇရံ မဟန္တံ ကဒလိဖလကဏ္ဏိကံ ဥပနေသိ, တံ ဘဂဝာ ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဧကာဒသက္ခတ္တုံ ဒေဝေသု ဒေဝရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ စတုဝီသတိဝာရေ ရာဇာ အဟောသိ စက္ကဝတ္တီ။ ဧဝံ သော ပုနပ္ပုနံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ အပရာပရံ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ကသ္သပဗုဒ္ဓကာလေ ဘုမ္မဒေဝတာ ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓာနဉ္စ နာမ န အန္ဝဒ္ဓမာသိကော ဥပောသထော ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ဆဗ္ဗသ္သန္တရေ ဆဗ္ဗသ္သန္တရေ ဥပောသထော အဟောသိ။ ကသ္သပဒသဗလော ပန ဆဋ္ဌေ ဆဋ္ဌေ မာသေ ပာတိမောက္ခံ ဩသာရေသိ။ တသ္သ ပာတိမောက္ခသ္သ ဩသာရဏကာလေ ဒိသာဝာသိကာ ဒ္ဝေ သဟာယကာ ဘိက္ခူ ‘‘ဥပောသထံ ကရိသ္သာမာ’’တိ ဂစ္ဆန္တိ။
Pañcachinde pañca jaheti āyasmato kuṇḍadhānattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe uppanno vayappatto heṭṭhā vuttanayeneva bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇanto satthārā ekaṃ bhikkhuṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapiyamānaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā tadanurūpaṃ puññaṃ karonto vicari. So ekadivasaṃ padumuttarassa bhagavato nirodhasamāpattito vuṭṭhāya nisinnassa manosilācuṇṇapiñjaraṃ mahantaṃ kadaliphalakaṇṇikaṃ upanesi, taṃ bhagavā paṭiggahetvā paribhuñji. So tena puññakammena ekādasakkhattuṃ devesu devarajjaṃ kāresi. Catuvīsativāre rājā ahosi cakkavattī. Evaṃ so punappunaṃ puññāni katvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto kassapabuddhakāle bhummadevatā hutvā nibbatti. Dīghāyukabuddhānañca nāma na anvaddhamāsiko uposatho hoti. Tathā hi vipassissa bhagavato chabbassantare chabbassantare uposatho ahosi. Kassapadasabalo pana chaṭṭhe chaṭṭhe māse pātimokkhaṃ osāresi. Tassa pātimokkhassa osāraṇakāle disāvāsikā dve sahāyakā bhikkhū ‘‘uposathaṃ karissāmā’’ti gacchanti.
အယံ ဘုမ္မဒေဝတာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေသံ ဒ္ဝိန္နံ ဘိက္ခူနံ မေတ္တိ အတိဝိယ ဒဠ္ဟာ, ကိံ နု ခော, ဘေဒကေ သတိ ဘိဇ္ဇေယ္ယ, န ဘိဇ္ဇေယ္ယာ’’တိ, သာ တေသံ ဩကာသံ ဩလောကယမာနာ တေသံ အဝိဒူရေနေဝ ဂစ္ဆတိ။ အထေကော ထေရော ဧကသ္သ ဟတ္ထေ ပတ္တစီဝရံ ဒတ္ဝာ သရီရဝဠဉ္ဇနတ္ထံ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ ဓောတဟတ္ထပာဒော ဟုတ္ဝာ ဂုမ္ဗသမီပတော နိက္ခမတိ ဘုမ္မဒေဝတာ တသ္သ ထေရသ္သ ပစ္ဆတော ဥတ္တမရူပာ ဣတ္ထီ ဟုတ္ဝာ ကေသေ ဝိဓုနိတ္ဝာ သံဝိဓာယ သမ္ဗန္ဓန္တီ ဝိယ ပိဋ္ဌိယံ ပံသုံ ပုဉ္ဆမာနာ ဝိယ သာဋကံ သံဝိဓာယ နိဝာသယမာနာ ဝိယ စ ဟုတ္ဝာ ထေရသ္သ ပဒာနုပဒိကာ ဟုတ္ဝာ ဂုမ္ဗတော နိက္ခန္တာ။ ဧကမန္တေ ဌိတော သဟာယကတ္ထေရော တံ ကာရဏံ ဒိသ္ဝာဝ ဒောမနသ္သဇာတော ‘‘နဋ္ဌော ဒာနိ မေ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဒီဃရတ္တာနုဂတော သိနေဟော, သစာဟံ ဧဝံဝိဓဘာဝံ ဇာနေယ္ယံ, ဧတ္တကံ အဒ္ဓာနံ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဝိသ္သာသံ န ကရေယ္ယ’’န္တိ စိန္တေတ္ဝာ အာဂစ္ဆန္တသ္သေဝသ္သ, ‘‘ဟန္ဒာဝုသော, တုယ္ဟံ ပတ္တစီဝရံ, တာဒိသေန ပာပေန သဒ္ဓိံ ဧကမဂ္ဂံ နာဂစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ တံ ကထံ သုတ္ဝာ တသ္သ လဇ္ဇိဘိက္ခုနော ဟဒယံ တိခိဏသတ္တိံ ဂဟေတ္ဝာ ဝိဒ္ဓံ ဝိယ အဟောသိ။ တတော နံ အာဟ – ‘‘အာဝုသော, ကိံ နာမေတံ ဝဒသိ, အဟံ ဧတ္တကံ ကာလံ ဒုက္ကဋမတ္တမ္ပိ အာပတ္တိံ န ဇာနာမိ။ တ္ဝံ ပန မံ အဇ္ဇ ‘ပာပော’တိ ဝဒသိ, ကိံ တေ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ အညေန ဒိဋ္ဌေန, ကိံ တ္ဝံ ဧဝံဝိဓေန အလင္ကတပဋိယတ္တေန မာတုဂာမေန သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေ ဟုတ္ဝာ နိက္ခန္တော’’တိ။ ‘‘နတ္ထေတံ, အာဝုသော, မယ္ဟံ, နာဟံ ဧဝရူပံ မာတုဂာမံ ပသ္သာမီ’’တိ။ တသ္သ ယာဝတတိယံ ကထေန္တသ္သာပိ ဣတရော ထေရော ကထံ အသဒ္ဒဟိတ္ဝာ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌကာရဏံယေဝ ဘူတတ္တံ ကတ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တော တေန သဒ္ဓိံ ဧကမဂ္ဂေန အဂန္တ္ဝာ အညေန မဂ္ဂေန သတ္ထု သန္တိကံ ဂတော။ ဣတရောပိ ဘိက္ခု အညေန မဂ္ဂေန သတ္ထု သန္တိကံယေဝ ဂတော။
Ayaṃ bhummadevatā cintesi – ‘‘imesaṃ dvinnaṃ bhikkhūnaṃ metti ativiya daḷhā, kiṃ nu kho, bhedake sati bhijjeyya, na bhijjeyyā’’ti, sā tesaṃ okāsaṃ olokayamānā tesaṃ avidūreneva gacchati. Atheko thero ekassa hatthe pattacīvaraṃ datvā sarīravaḷañjanatthaṃ udakaphāsukaṭṭhānaṃ gantvā dhotahatthapādo hutvā gumbasamīpato nikkhamati bhummadevatā tassa therassa pacchato uttamarūpā itthī hutvā kese vidhunitvā saṃvidhāya sambandhantī viya piṭṭhiyaṃ paṃsuṃ puñchamānā viya sāṭakaṃ saṃvidhāya nivāsayamānā viya ca hutvā therassa padānupadikā hutvā gumbato nikkhantā. Ekamante ṭhito sahāyakatthero taṃ kāraṇaṃ disvāva domanassajāto ‘‘naṭṭho dāni me iminā bhikkhunā saddhiṃ dīgharattānugato sineho, sacāhaṃ evaṃvidhabhāvaṃ jāneyyaṃ, ettakaṃ addhānaṃ iminā saddhiṃ vissāsaṃ na kareyya’’nti cintetvā āgacchantassevassa, ‘‘handāvuso, tuyhaṃ pattacīvaraṃ, tādisena pāpena saddhiṃ ekamaggaṃ nāgacchāmī’’ti āha. Taṃ kathaṃ sutvā tassa lajjibhikkhuno hadayaṃ tikhiṇasattiṃ gahetvā viddhaṃ viya ahosi. Tato naṃ āha – ‘‘āvuso, kiṃ nāmetaṃ vadasi, ahaṃ ettakaṃ kālaṃ dukkaṭamattampi āpattiṃ na jānāmi. Tvaṃ pana maṃ ajja ‘pāpo’ti vadasi, kiṃ te diṭṭha’’nti. ‘‘Kiṃ aññena diṭṭhena, kiṃ tvaṃ evaṃvidhena alaṅkatapaṭiyattena mātugāmena saddhiṃ ekaṭṭhāne hutvā nikkhanto’’ti. ‘‘Natthetaṃ, āvuso, mayhaṃ, nāhaṃ evarūpaṃ mātugāmaṃ passāmī’’ti. Tassa yāvatatiyaṃ kathentassāpi itaro thero kathaṃ asaddahitvā attanā diṭṭhakāraṇaṃyeva bhūtattaṃ katvā gaṇhanto tena saddhiṃ ekamaggena agantvā aññena maggena satthu santikaṃ gato. Itaropi bhikkhu aññena maggena satthu santikaṃyeva gato.
တတော ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ ဥပောသထာဂာရံ ပဝိသနဝေလာယ သော ဘိက္ခု တံ ဘိက္ခုံ ဥပောသထဂ္ဂေ သဉ္ဇာနိတ္ဝာ, ‘‘ဣမသ္မိံ ဥပောသထဂ္ဂေ ဧဝရူပော နာမ ပာပဘိက္ခု အတ္ထိ, နာဟံ တေန သဒ္ဓိံ ဥပောသထံ ကရိသ္သာမီ’’တိ နိက္ခမိတ္ဝာ ဗဟိ အဋ္ဌာသိ။ အထ ဘုမ္မဒေဝတာ ‘‘ဘာရိယံ မယာ ကမ္မံ ကတ’’န္တိ မဟလ္လကဥပာသကဝဏ္ဏေန တသ္သ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ, အယ္ယော ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဌိတော’’တိ အာဟ။ ‘‘ဥပာသက, ဣမံ ဥပောသထဂ္ဂံ ဧကော ပာပဘိက္ခု ပဝိဋ္ဌော, ‘နာဟံ တေန သဒ္ဓိံ ဥပောသထံ ကရောမီ’တိ ဗဟိ ဌိတောမ္ဟီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ, မာ ဧဝံ ဂဏ္ဟထ, ပရိသုဒ္ဓသီလော ဧသ ဘိက္ခု။ တုမ္ဟေဟိ ဒိဋ္ဌမာတုဂာမော နာမ အဟံ, မယာ တုမ္ဟာကံ ဝီမံသနတ္ထာယ ‘ဒဠ္ဟာ နု ခော ဣမေသံ ထေရာနံ မေတ္တိ, နော ဒဠ္ဟာ’တိ ဘိဇ္ဇနာဘိဇ္ဇနဘာဝံ ဩလောကေန္တေန တံ ကမ္မံ ကတ’’န္တိ။ ‘‘ကော ပန, တ္ဝံ သပ္ပုရိသာ’’တိ? ‘‘အဟံ ဧကာ ဘုမ္မဒေဝတာ, ဘန္တေ’’တိ ဒေဝပုတ္တော ကထေန္တော ဒိဗ္ဗာနုဘာဝေန ဌတ္ဝာ ထေရသ္သ ပာဒေသု နိပတိတ္ဝာ ‘‘မယ္ဟံ, ဘန္တေ, ခမထ, ဧတံ ဒောသံ ထေရော န ဇာနာတိ, ဥပောသထံ ကရောထာ’’တိ ထေရံ ယာစိတ္ဝာ ဥပောသထဂ္ဂံ ပဝေသေသိ။ သော ထေရော ဥပောသထံ တာဝ ဧကဋ္ဌာနေ အကာသိ, မိတ္တသန္ထဝဝသေန ပန ပုန တေန သဒ္ဓိံ န ဧကဋ္ဌာနေ အဟောသီတိ။ ဣမသ္သ ထေရသ္သ ကမ္မံ န ကထီယတိ, စုဒိတကတ္ထေရော ပန အပရာပရံ ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။
Tato bhikkhusaṅghassa uposathāgāraṃ pavisanavelāya so bhikkhu taṃ bhikkhuṃ uposathagge sañjānitvā, ‘‘imasmiṃ uposathagge evarūpo nāma pāpabhikkhu atthi, nāhaṃ tena saddhiṃ uposathaṃ karissāmī’’ti nikkhamitvā bahi aṭṭhāsi. Atha bhummadevatā ‘‘bhāriyaṃ mayā kammaṃ kata’’nti mahallakaupāsakavaṇṇena tassa santikaṃ gantvā ‘‘kasmā, bhante, ayyo imasmiṃ ṭhāne ṭhito’’ti āha. ‘‘Upāsaka, imaṃ uposathaggaṃ eko pāpabhikkhu paviṭṭho, ‘nāhaṃ tena saddhiṃ uposathaṃ karomī’ti bahi ṭhitomhī’’ti. ‘‘Bhante, mā evaṃ gaṇhatha, parisuddhasīlo esa bhikkhu. Tumhehi diṭṭhamātugāmo nāma ahaṃ, mayā tumhākaṃ vīmaṃsanatthāya ‘daḷhā nu kho imesaṃ therānaṃ metti, no daḷhā’ti bhijjanābhijjanabhāvaṃ olokentena taṃ kammaṃ kata’’nti. ‘‘Ko pana, tvaṃ sappurisā’’ti? ‘‘Ahaṃ ekā bhummadevatā, bhante’’ti devaputto kathento dibbānubhāvena ṭhatvā therassa pādesu nipatitvā ‘‘mayhaṃ, bhante, khamatha, etaṃ dosaṃ thero na jānāti, uposathaṃ karothā’’ti theraṃ yācitvā uposathaggaṃ pavesesi. So thero uposathaṃ tāva ekaṭṭhāne akāsi, mittasanthavavasena pana puna tena saddhiṃ na ekaṭṭhāne ahosīti. Imassa therassa kammaṃ na kathīyati, cuditakatthero pana aparāparaṃ vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ pāpuṇi.
ဘုမ္မဒေဝတာ တသ္သ ကမ္မသ္သ နိသ္သန္ဒေန ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ အပာယဘယတော န မုစ္စိတ္ထ။ သစေ ပန ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ မနုသ္သတ္တံ အာဂစ္ဆတိ, အညေန ယေန ကေနစိ ကတော ဒောသော တသ္သေဝ ဥပရိ ပတတိ။ သော အမ္ဟာကံ ဘဂဝတော ကာလေ သာဝတ္ထိယံ ဗ္ရာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ‘‘ဓာနမာဏဝော’’တိသ္သ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ မဟလ္လကကာလေ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိ, တသ္သ ဥပသမ္ပန္နဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဧကာ အလင္ကတပဋိယတ္တာ ဣတ္ထီ တသ္မိံ ဂာမံ ပဝိသန္တေ သဒ္ဓိံယေဝ ဂာမံ ပဝိသတိ, နိက္ခမန္တေ နိက္ခမတိ။ ဝိဟာရံ ပဝိသန္တေပိ သဒ္ဓိံ ပဝိသတိ, တိဋ္ဌန္တေပိ တိဋ္ဌတီတိ ဧဝံ နိစ္စာနုဗန္ဓာ ပညာယတိ။ ထေရော တံ န ပသ္သတိ။ တသ္သ ပုန ပုရိမကမ္မနိသ္သန္ဒေန သာ အညေသံ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဂာမေ ယာဂုံ ဘိက္ခဉ္စ ဒဒမာနာ ဣတ္ထိယော ‘‘ဘန္တေ, အယံ ဧကော ယာဂုဥဠုင္ကော တုမ္ဟာကံ, ဧကော ဣမိသ္သာ အမ္ဟာကံ သဟာယိကာယာ’’တိ ပရိဟာသံ ကရောန္တိ။ ထေရသ္သ မဟတီ ဝိဟေသာ ဟောတိ။ ဝိဟာရဂတမ္ပိ နံ သာမဏေရာ စေဝ ဒဟရာ ဘိက္ခူ စ ပရိဝာရေတ္ဝာ ‘‘ဓာနော ကောဏ္ဍော ဇာတော’’တိ ပရိဟာသံ ကရောန္တိ။ အထသ္သ တေနေဝ ကာရဏေန ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရောတိ နာမံ ဇာတံ။ သော ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ တေဟိ ကရိယမာနံ ကေဠိံ သဟိတုံ အသက္ကောန္တော ဥမ္မာဒံ ဂဟေတ္ဝာ ‘‘တုမ္ဟေ ကောဏ္ဍာ, တုမ္ဟာကံ ဥပဇ္ဈာယော ကောဏ္ဍော, အာစရိယော ကောဏ္ဍော’’တိ ဝဒတိ။ အထ နံ သတ္ထု အာရောစေသုံ ‘‘ကုဏ္ဍဓာနော, ဘန္တေ, ဒဟရသာမဏေရေဟိ သဒ္ဓိံ ဧဝံ ဖရုသဝာစံ ဝဒတီ’’တိ။ သတ္ထာ တံ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တ္ဝံ, ဓာန, သာမဏေရေဟိ သဒ္ဓိံ ဖရုသဝာစံ ဝဒသီ’’တိ ဝတ္ဝာ တေန ‘‘သစ္စံ ဘဂဝာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ဝဒေသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘန္တေ, နိဗဒ္ဓံ ဝိဟေသံ အသဟန္တော ဧဝံ ကထေမီ’’တိ။ ‘‘တ္ဝံ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မံ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာ ဇီရာပေတုံ န သက္ကောသိ, ပုန ဧဝရူပံ ဖရုသံ မာဝဒီ ဘိက္ခူ’’တိ ဝတ္ဝာ အာဟ –
Bhummadevatā tassa kammassa nissandena ekaṃ buddhantaraṃ apāyabhayato na muccittha. Sace pana kismiñci kāle manussattaṃ āgacchati, aññena yena kenaci kato doso tasseva upari patati. So amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti. ‘‘Dhānamāṇavo’’tissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā mahallakakāle satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji, tassa upasampannadivasato paṭṭhāya ekā alaṅkatapaṭiyattā itthī tasmiṃ gāmaṃ pavisante saddhiṃyeva gāmaṃ pavisati, nikkhamante nikkhamati. Vihāraṃ pavisantepi saddhiṃ pavisati, tiṭṭhantepi tiṭṭhatīti evaṃ niccānubandhā paññāyati. Thero taṃ na passati. Tassa puna purimakammanissandena sā aññesaṃ upaṭṭhāti. Gāme yāguṃ bhikkhañca dadamānā itthiyo ‘‘bhante, ayaṃ eko yāguuḷuṅko tumhākaṃ, eko imissā amhākaṃ sahāyikāyā’’ti parihāsaṃ karonti. Therassa mahatī vihesā hoti. Vihāragatampi naṃ sāmaṇerā ceva daharā bhikkhū ca parivāretvā ‘‘dhāno koṇḍo jāto’’ti parihāsaṃ karonti. Athassa teneva kāraṇena kuṇḍadhānattheroti nāmaṃ jātaṃ. So uṭṭhāya samuṭṭhāya tehi kariyamānaṃ keḷiṃ sahituṃ asakkonto ummādaṃ gahetvā ‘‘tumhe koṇḍā, tumhākaṃ upajjhāyo koṇḍo, ācariyo koṇḍo’’ti vadati. Atha naṃ satthu ārocesuṃ ‘‘kuṇḍadhāno, bhante, daharasāmaṇerehi saddhiṃ evaṃ pharusavācaṃ vadatī’’ti. Satthā taṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, dhāna, sāmaṇerehi saddhiṃ pharusavācaṃ vadasī’’ti vatvā tena ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti vutte ‘‘kasmā evaṃ vadesī’’ti āha. ‘‘Bhante, nibaddhaṃ vihesaṃ asahanto evaṃ kathemī’’ti. ‘‘Tvaṃ pubbe katakammaṃ yāvajjadivasā jīrāpetuṃ na sakkosi, puna evarūpaṃ pharusaṃ māvadī bhikkhū’’ti vatvā āha –
‘‘မာဝောစ ဖရုသံ ကဉ္စိ၊ ဝုတ္တာ ပဋိဝဒေယ္ယု တံ။
‘‘Māvoca pharusaṃ kañci, vuttā paṭivadeyyu taṃ;
ဒုက္ခာ ဟိ သာရမ္ဘကထာ၊ ပဋိဒဏ္ဍာ ဖုသေယ္ယု တံ။
Dukkhā hi sārambhakathā, paṭidaṇḍā phuseyyu taṃ.
‘‘သစေ နေရေသိ အတ္တာနံ၊ ကံသော ဥပဟတော ယထာ။
‘‘Sace neresi attānaṃ, kaṃso upahato yathā;
ဧသ ပတ္တောသိ နိဗ္ဗာနံ၊ သာရမ္ဘော တေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ (ဓ. ပ. ၁၃၃-၁၃၄)။
Esa pattosi nibbānaṃ, sārambho te na vijjatī’’ti. (dha. pa. 133-134);
ဣမဉ္စ ပန တသ္သ ထေရသ္သ မာတုဂာမေန သဒ္ဓိံ ဝိစရဏဘာဝံ ကောသလရညောပိ ကထယိံသု။ ရာဇာ ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘဏေ, ဝီမံသထာ’’တိ ပေသေတ္ဝာ သယမ္ပိ မန္ဒေနေဝ ပရိဝာရေန ထေရသ္သ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ ဧကမန္တေ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ထေရော သူစိကမ္မံ ကရောန္တော နိသိန္နော ဟောတိ, သာပိ ဣတ္ထီ အဝိဒူရေ ဌာနေ ဌိတာ ဝိယ ပညာယတိ။ ရာဇာ ဒိသ္ဝာ ‘‘အတ္ထိဒံ ကာရဏ’’န္တိ တသ္သာ ဌိတဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ သာ တသ္မိံ အာဂစ္ဆန္တေ ထေရသ္သ ဝသနပဏ္ဏသာလံ ပဝိဋ္ဌာ ဝိယ အဟောသိ။ ရာဇာပိ တာယ သဒ္ဓိံ တမေဝ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတ္ဝာ သဗ္ဗတ္ထ ဩလောကေန္တော အဒိသ္ဝာ ‘‘နာယံ မာတုဂာမော, ထေရသ္သ ဧကော ကမ္မဝိပာကော’’တိ သညံ ကတ္ဝာ ပဌမံ ထေရသ္သ သမီပေန ဂစ္ဆန္တောပိ ထေရံ အဝန္ဒိတ္ဝာ တသ္သ ကာရဏသ္သ အဘူတဘာဝံ ဉတ္ဝာ အာဂမ္မ ထေရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ‘‘ကစ္စိ, ဘန္တေ, ပိဏ္ဍကေန န ကိလမထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘ဝဋ္ဋတိ, မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဇာနာမဟံ, ဘန္တေ, အယ္ယသ္သ ကထံ, ဧဝရူပေန ပရိက္ကိလေသေန သဒ္ဓိံ စရန္တာနံ တုမ္ဟာကံ ကေ နာမ ပသီဒိသ္သန္တိ, ဣတော ပဋ္ဌာယ ဝော ကတ္ထစိ ဂမနကိစ္စံ နတ္ထိ, အဟံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ တုမ္ဟေ ဥပဋ္ဌဟိသ္သာမိ, တုမ္ဟေ ယောနိသော မနသိကာရေ မာ ပမဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ နိဗဒ္ဓဘိက္ခံ ပဋ္ဌပေသိ။ ထေရော ရာဇာနံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ လဘိတ္ဝာ ဘောဇနသပ္ပာယေန ဧကဂ္ဂစိတ္တော ဟုတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သာ ဣတ္ထီ အန္တရဓာယိ။
Imañca pana tassa therassa mātugāmena saddhiṃ vicaraṇabhāvaṃ kosalaraññopi kathayiṃsu. Rājā ‘‘gacchatha, bhaṇe, vīmaṃsathā’’ti pesetvā sayampi mandeneva parivārena therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā ekamante olokento aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe thero sūcikammaṃ karonto nisinno hoti, sāpi itthī avidūre ṭhāne ṭhitā viya paññāyati. Rājā disvā ‘‘atthidaṃ kāraṇa’’nti tassā ṭhitaṭṭhānaṃ agamāsi. Sā tasmiṃ āgacchante therassa vasanapaṇṇasālaṃ paviṭṭhā viya ahosi. Rājāpi tāya saddhiṃ tameva paṇṇasālaṃ pavisitvā sabbattha olokento adisvā ‘‘nāyaṃ mātugāmo, therassa eko kammavipāko’’ti saññaṃ katvā paṭhamaṃ therassa samīpena gacchantopi theraṃ avanditvā tassa kāraṇassa abhūtabhāvaṃ ñatvā āgamma theraṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno ‘‘kacci, bhante, piṇḍakena na kilamathā’’ti pucchi. Thero ‘‘vaṭṭati, mahārājā’’ti āha. ‘‘Jānāmahaṃ, bhante, ayyassa kathaṃ, evarūpena parikkilesena saddhiṃ carantānaṃ tumhākaṃ ke nāma pasīdissanti, ito paṭṭhāya vo katthaci gamanakiccaṃ natthi, ahaṃ catūhi paccayehi tumhe upaṭṭhahissāmi, tumhe yoniso manasikāre mā pamajjitthā’’ti nibaddhabhikkhaṃ paṭṭhapesi. Thero rājānaṃ upatthambhakaṃ labhitvā bhojanasappāyena ekaggacitto hutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tato paṭṭhāya sā itthī antaradhāyi.
တဒာ မဟာသုဘဒ္ဒာ ဥဂ္ဂနဂရေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကကုလေ ဝသမာနာ ‘‘သတ္ထာ မံ အနုကမ္ပတူ’’တိ ဥပောသထံ အဓိဋ္ဌာယ နိရာမဂန္ဓာ ဟုတ္ဝာ ဥပရိပာသာဒတလေ ဌိတာ ‘‘ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ အန္တရေ အဋ္ဌတ္ဝာ ဒသဗလသ္သ မတ္ထကေ ဝိတာနံ ဟုတ္ဝာ တိဋ္ဌန္တု, ဒသဗလော ဣမာယ သညာယ သ္ဝေ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ မယ္ဟံ ဘိက္ခံ ဂဏ္ဟတူ’’တိ သစ္စကိရိယံ ကတ္ဝာ အဋ္ဌ သုမနပုပ္ဖမုဋ္ဌိယော ဝိသ္သဇ္ဇေသိ။ ပုပ္ဖာနိ ဂန္တ္ဝာ ဓမ္မဒေသနာဝေလာယ သတ္ထု မတ္ထကေ ဝိတာနံ ဟုတ္ဝာ အဋ္ဌံသု။ သတ္ထာ တံ သုမနပုပ္ဖဝိတာနံ ဒိသ္ဝာ စိတ္တေနေဝ သုဘဒ္ဒာယ ဘိက္ခံ အဓိဝာသေတ္ဝာ ပုနဒိဝသေ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘အာနန္ဒ, မယံ အဇ္ဇ ဒူရံ ဘိက္ခာစာရံ ဂမိသ္သာမ, ပုထုဇ္ဇနာနံ အဒတ္ဝာ အရိယာနံယေဝ သလာကံ ဒေဟီ’’တိ။ ထေရော ဘိက္ခူနံ အာရောစေသိ – ‘‘အာဝုသော, သတ္ထာ အဇ္ဇ ဒူရံ ဘိက္ခာစာရံ ဂမိသ္သတိ, ပုထုဇ္ဇနာ မာ ဂဏ္ဟန္တု, အရိယာဝ သလာကံ ဂဏ္ဟန္တူ’’တိ။ ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရော ‘‘အာဟရ, အာဝုသော သလာက’’န္တိ ပဌမံယေဝ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ အာနန္ဒော ‘‘သတ္ထာ တာဒိသာနံ ဘိက္ခူနံ သလာကံ န ဒာပေတိ, အရိယာနံယေဝ ဒာပေတီ’’တိ ဝိတက္ကံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ ဂန္တ္ဝာ သတ္ထု အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘အာဟရာပေန္တသ္သ သလာကံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ကုဏ္ဍဓာနသ္သ သလာကာ ဒာတုံ န ယုတ္တာ, အထ သတ္ထာ ပဋိဗာဟေယ္ယ, ဘဝိသ္သတိ ဧတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ ‘‘ကုဏ္ဍဓာနသ္သ သလာကံ ဒသ္သာမီ’’တိ ဂမနံ အဘိနီဟရိ။ ကုဏ္ဍဓာနော တသ္သ ပုရေ အာဂမနာ ဧဝ အဘိညာပာဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ ဣဒ္ဓိယာ အာကာသေ ဌတ္ဝာ ‘‘အာဟရာဝုသော, အာနန္ဒ, သတ္ထာ မံ ဇာနာတိ, မာဒိသံ ဘိက္ခုံ ပဌမံ သလာကံ ဂဏ္ဟန္တံ န သတ္ထာ နိဝာရေတီ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေတ္ဝာ သလာကံ ဂဏ္ဟိ။ သတ္ထာ တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတ္ဝာ ထေရံ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဌမံ သလာကံ ဂဏ္ဟန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ ယသ္မာ အယံ ထေရော ရာဇာနံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ လဘိတ္ဝာ သပ္ပာယာဟာရလာဘေန သမာဟိတစိတ္တော ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော ဥပနိသ္သယသမ္ပန္နတာယ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၄.၁-၁၆) –
Tadā mahāsubhaddā ugganagare micchādiṭṭhikakule vasamānā ‘‘satthā maṃ anukampatū’’ti uposathaṃ adhiṭṭhāya nirāmagandhā hutvā uparipāsādatale ṭhitā ‘‘imāni pupphāni antare aṭṭhatvā dasabalassa matthake vitānaṃ hutvā tiṭṭhantu, dasabalo imāya saññāya sve pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhatū’’ti saccakiriyaṃ katvā aṭṭha sumanapupphamuṭṭhiyo vissajjesi. Pupphāni gantvā dhammadesanāvelāya satthu matthake vitānaṃ hutvā aṭṭhaṃsu. Satthā taṃ sumanapupphavitānaṃ disvā citteneva subhaddāya bhikkhaṃ adhivāsetvā punadivase aruṇe uṭṭhite ānandattheraṃ āha – ‘‘ānanda, mayaṃ ajja dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissāma, puthujjanānaṃ adatvā ariyānaṃyeva salākaṃ dehī’’ti. Thero bhikkhūnaṃ ārocesi – ‘‘āvuso, satthā ajja dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissati, puthujjanā mā gaṇhantu, ariyāva salākaṃ gaṇhantū’’ti. Kuṇḍadhānatthero ‘‘āhara, āvuso salāka’’nti paṭhamaṃyeva hatthaṃ pasāresi. Ānando ‘‘satthā tādisānaṃ bhikkhūnaṃ salākaṃ na dāpeti, ariyānaṃyeva dāpetī’’ti vitakkaṃ uppādetvā gantvā satthu ārocesi. Satthā ‘‘āharāpentassa salākaṃ dehī’’ti āha. Thero cintesi – ‘‘sace kuṇḍadhānassa salākā dātuṃ na yuttā, atha satthā paṭibāheyya, bhavissati ettha kāraṇa’’nti ‘‘kuṇḍadhānassa salākaṃ dassāmī’’ti gamanaṃ abhinīhari. Kuṇḍadhāno tassa pure āgamanā eva abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā iddhiyā ākāse ṭhatvā ‘‘āharāvuso, ānanda, satthā maṃ jānāti, mādisaṃ bhikkhuṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantaṃ na satthā nivāretī’’ti hatthaṃ pasāretvā salākaṃ gaṇhi. Satthā taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā theraṃ imasmiṃ sāsane paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Yasmā ayaṃ thero rājānaṃ upatthambhakaṃ labhitvā sappāyāhāralābhena samāhitacitto vipassanāya kammaṃ karonto upanissayasampannatāya chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.4.1-16) –
‘‘သတ္တာဟံ ပဋိသလ္လီနံ၊ သယမ္ဘုံ အဂ္ဂပုဂ္ဂလံ။
‘‘Sattāhaṃ paṭisallīnaṃ, sayambhuṃ aggapuggalaṃ;
ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ဥပဋ္ဌဟိံ။
Pasannacitto sumano, buddhaseṭṭhaṃ upaṭṭhahiṃ.
‘‘ဝုဋ္ဌိတံ ကာလမညာယ၊ ပဒုမုတ္တရံ မဟာမုနိံ။
‘‘Vuṭṭhitaṃ kālamaññāya, padumuttaraṃ mahāmuniṃ;
မဟန္တိံ ကဒလီကဏ္ဏိံ၊ ဂဟေတ္ဝာ ဥပဂစ္ဆဟံ။
Mahantiṃ kadalīkaṇṇiṃ, gahetvā upagacchahaṃ.
‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဘဂဝာ၊ သဗ္ဗညူ လောကနာယကော။
‘‘Paṭiggahetvā bhagavā, sabbaññū lokanāyako;
မမ စိတ္တံ ပသာဒေန္တော၊ ပရိဘုဉ္ဇိ မဟာမုနိ။
Mama cittaṃ pasādento, paribhuñji mahāmuni.
‘‘ပရိဘုဉ္ဇိတ္ဝာ သမ္ဗုဒ္ဓော၊ သတ္ထဝာဟော အနုတ္တရော။
‘‘Paribhuñjitvā sambuddho, satthavāho anuttaro;
သကာသနေ နိသီဒိတ္ဝာ၊ ဣမာ ဂာထာ အဘာသထ။
Sakāsane nisīditvā, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ယေ စ သန္တိ သမိတာရော၊ ယက္ခာ ဣမမ္ဟိ ပဗ္ဗတေ။
‘‘Ye ca santi samitāro, yakkhā imamhi pabbate;
အရညေ ဘူတဘဗ္ယာနိ၊ သုဏန္တု ဝစနံ မမ။
Araññe bhūtabhabyāni, suṇantu vacanaṃ mama.
‘‘ယော သော ဗုဒ္ဓံ ဥပဋ္ဌာသိ၊ မိဂရာဇံဝ ကေသရိံ။
‘‘Yo so buddhaṃ upaṭṭhāsi, migarājaṃva kesariṃ;
တမဟံ ကိတ္တယိသ္သာမိ၊ သုဏာထ မမ ဘာသတော။
Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.
‘‘ဧကာဒသဉ္စက္ခတ္တုံ သော၊ ဒေဝရာဇာ ဘဝိသ္သတိ။
‘‘Ekādasañcakkhattuṃ so, devarājā bhavissati;
စတုဝီသတိက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိသ္သတိ။
Catuvīsatikkhattuñca, cakkavattī bhavissati.
‘‘ကပ္ပသတသဟသ္သမ္ဟိ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝော။
‘‘Kappasatasahassamhi, okkākakulasambhavo;
ဂောတမော နာမ ဂောတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိသ္သတိ။
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘အက္ကောသိတ္ဝာန သမဏေ၊ သီလဝန္တေ အနာသဝေ။
‘‘Akkositvāna samaṇe, sīlavante anāsave;
ပာပကမ္မဝိပာကေန၊ နာမဓေယ္ယံ လဘိသ္သတိ။
Pāpakammavipākena, nāmadheyyaṃ labhissati.
‘‘တသ္သ ဓမ္မေ သုဒာယာဒော၊ ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော။
‘‘Tassa dhamme sudāyādo, oraso dhammanimmito;
ကုဏ္ဍဓာနောတိ နာမေန၊ သာဝကော သော ဘဝိသ္သတိ။
Kuṇḍadhānoti nāmena, sāvako so bhavissati.
‘‘ပဝိဝေကမနုယုတ္တော၊ ဈာယီ ဈာနရတော အဟံ။
‘‘Pavivekamanuyutto, jhāyī jhānarato ahaṃ;
တောသယိတ္ဝာန သတ္ထာရံ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝော။
Tosayitvāna satthāraṃ, viharāmi anāsavo.
‘‘သာဝကေဟိ ပရိဝုတော၊ ဘိက္ခုသင္ဃပုရက္ခတော။
‘‘Sāvakehi parivuto, bhikkhusaṅghapurakkhato;
ဘိက္ခုသင္ဃေ နိသီဒိတ္ဝာ၊ သလာကံ ဂာဟယီ ဇိနော။
Bhikkhusaṅghe nisīditvā, salākaṃ gāhayī jino.
‘‘ဧကံသံ စီဝရံ ကတ္ဝာ၊ ဝန္ဒိတ္ဝာ လောကနာယကံ။
‘‘Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, vanditvā lokanāyakaṃ;
ဝဒတံ ဝရသ္သ ပုရတော၊ ပဌမံ အဂ္ဂဟေသဟံ။
Vadataṃ varassa purato, paṭhamaṃ aggahesahaṃ.
‘‘တေန ကမ္မေန ဘဂဝာ၊ ဒသသဟသ္သိကမ္ပကော။
‘‘Tena kammena bhagavā, dasasahassikampako;
ဘိက္ခုသင္ဃေ နိသီဒိတ္ဝာ၊ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ မံ။
Bhikkhusaṅghe nisīditvā, aggaṭṭhāne ṭhapesi maṃ.
‘‘ဝီရိယံ မေ ဓုရဓောရယ္ဟံ၊ ယောဂက္ခေမာဓိဝာဟနံ။
‘‘Vīriyaṃ me dhuradhorayhaṃ, yogakkhemādhivāhanaṃ;
ဓာရေမိ အန္တိမံ ဒေဟံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ။
Dhāremi antimaṃ dehaṃ, sammāsambuddhasāsane.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ဧဝံဘူတသ္သပိ ဣမသ္သ ထေရသ္သ ဂုဏေ အဇာနန္တာ ယေ ပုထုဇ္ဇနာ ဘိက္ခူ တဒာ ပဌမံ သလာကဂ္ဂဟဏေ ‘‘ကိံ နု ခော ဧတ’’န္တိ သမစိန္တေသုံ။ တေသံ ဝိမတိဝိဓမနတ္ထံ ထေရော အာကာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တ္ဝာ ဣဒ္ဓိပာဋိဟာရိယံ ဒသ္သေတ္ဝာ အညာပဒေသေန အညံ ဗ္ယာကရောန္တော ‘‘ပဉ္စ ဆိန္ဒေ’’တိ ဂာထံ အဘာသိ။
Evaṃbhūtassapi imassa therassa guṇe ajānantā ye puthujjanā bhikkhū tadā paṭhamaṃ salākaggahaṇe ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti samacintesuṃ. Tesaṃ vimatividhamanatthaṃ thero ākāsaṃ abbhuggantvā iddhipāṭihāriyaṃ dassetvā aññāpadesena aññaṃ byākaronto ‘‘pañca chinde’’ti gāthaṃ abhāsi.
၁၅. တတ္ထ ပဉ္စ ဆိန္ဒေတိ အပာယူပပတ္တိနိဗ္ဗတ္တနကာနိ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပာဒေ ဗန္ဓနရဇ္ဇုကံ ဝိယ ပုရိသော သတ္ထေန ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂတ္တယေန ဆိန္ဒေယ္ယ ပဇဟေယ္ယ။ ပဉ္စ ဇဟေတိ ဥပရိဒေဝလောကူပပတ္တိဟေတုဘူတာနိ ပဉ္စုဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ပုရိသော ဂီဝာယ ဗန္ဓနရဇ္ဇုကံ ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဇဟေယ္ယ, ဆိန္ဒေယ္ယ ဝာတိ အတ္ထော။ ပဉ္စ စုတ္တရိ ဘာဝယေတိ တေသံယေဝ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနံ ပဟာနာယ သဒ္ဓာဒီနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဥတ္တရိ အနာဂာမိမဂ္ဂာဓိဂမတော ဥပရိ ဘာဝေယ္ယ အဂ္ဂမဂ္ဂာဓိဂမဝသေန ဝဍ္ဎေယ္ယ။ ပဉ္စသင္ဂာတိဂောတိ ဧဝံဘူတော ပန ပဉ္စန္နံ ရာဂဒောသမောဟမာနဒိဋ္ဌိသင္ဂာနံ အတိက္ကမနေန ပဟာနေန ပဉ္စသင္ဂာတိဂော ဟုတ္ဝာ။ ဘိက္ခု ဩဃတိဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတီတိ သဗ္ဗထာ ဘိန္နကိလေသတာယ ဘိက္ခူတိ, ကာမဘဝဒိဋ္ဌိအဝိဇ္ဇောဃေ တရိတ္ဝာ တေသံ ပာရဘူတေ နိဗ္ဗာနေ ဌိတောတိ စ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။
15. Tattha pañca chindeti apāyūpapattinibbattanakāni pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni pāde bandhanarajjukaṃ viya puriso satthena heṭṭhimamaggattayena chindeyya pajaheyya. Pañca jaheti uparidevalokūpapattihetubhūtāni pañcuddhambhāgiyasaṃyojanāni puriso gīvāya bandhanarajjukaṃ viya arahattamaggena jaheyya, chindeyya vāti attho. Pañca cuttari bhāvayeti tesaṃyeva uddhambhāgiyasaṃyojanānaṃ pahānāya saddhādīni pañcindriyāni uttari anāgāmimaggādhigamato upari bhāveyya aggamaggādhigamavasena vaḍḍheyya. Pañcasaṅgātigoti evaṃbhūto pana pañcannaṃ rāgadosamohamānadiṭṭhisaṅgānaṃ atikkamanena pahānena pañcasaṅgātigo hutvā. Bhikkhuoghatiṇṇoti vuccatīti sabbathā bhinnakilesatāya bhikkhūti, kāmabhavadiṭṭhiavijjoghe taritvā tesaṃ pārabhūte nibbāne ṭhitoti ca vuccatīti attho.
ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Kuṇḍadhānattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၅. ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရဂာထာ • 5. Kuṇḍadhānattheragāthā