Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౧౦౯] ౯. కుణ్డకపూవజాతకవణ్ణనా
[109] 9. Kuṇḍakapūvajātakavaṇṇanā
యథన్నో పురిసో హోతీతి ఇదం సత్థా సావత్థియం విహరన్తో మహాదుగ్గతం ఆరబ్భ కథేసి. సావత్థియఞ్హి కదాచి ఏకమేవ కులం బుద్ధప్పముఖస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స దానం దేతి, కదాచి తీణి చత్తారి ఏకతో హుత్వా, కదాచి గణబన్ధనేన, కదాచి వీథిసభాగేన, కదాచి సకలనగరం ఛన్దకం సంహరిత్వా. తదా పన వీథిభత్తం నామ అహోసి. అథ మనుస్సా బుద్ధప్పముఖస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స యాగుం దత్వా ‘‘ఖజ్జకం ఆహరథా’’తి ఆహంసు. తదా పనేకో పరేసం భతికారకో దుగ్గతమనుస్సో తస్సం వీథియం వసమానో చిన్తేసి ‘‘అహం యాగుం దాతుం న సక్ఖిస్సామి, ఖజ్జకం పన దస్సామీ’’తి సణ్హసణ్హం కుణ్డకం వడ్ఢాపేత్వా ఉదకేన తేమేత్వా అక్కపణ్ణేన వేఠేత్వా కుక్కుళే పచిత్వా ‘‘ఇదం బుద్ధస్స దస్సామీ’’తి తం ఆదాయ గన్త్వా సత్థు సన్తికే ఠితో ‘‘ఖజ్జకం ఆహరథా’’తి ఏకస్మిం వచనే వుత్తమత్తే సబ్బపఠమం గన్త్వా తం పూవం సత్థు పత్తే పతిట్ఠాపేసి, సత్థా అఞ్ఞేహి దీయమానం ఖజ్జకం అగ్గహేత్వా తమేవ పూవఖజ్జకం పరిభుఞ్జి.
Yathanno puriso hotīti idaṃ satthā sāvatthiyaṃ viharanto mahāduggataṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyañhi kadāci ekameva kulaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dānaṃ deti, kadāci tīṇi cattāri ekato hutvā, kadāci gaṇabandhanena, kadāci vīthisabhāgena, kadāci sakalanagaraṃ chandakaṃ saṃharitvā. Tadā pana vīthibhattaṃ nāma ahosi. Atha manussā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa yāguṃ datvā ‘‘khajjakaṃ āharathā’’ti āhaṃsu. Tadā paneko paresaṃ bhatikārako duggatamanusso tassaṃ vīthiyaṃ vasamāno cintesi ‘‘ahaṃ yāguṃ dātuṃ na sakkhissāmi, khajjakaṃ pana dassāmī’’ti saṇhasaṇhaṃ kuṇḍakaṃ vaḍḍhāpetvā udakena temetvā akkapaṇṇena veṭhetvā kukkuḷe pacitvā ‘‘idaṃ buddhassa dassāmī’’ti taṃ ādāya gantvā satthu santike ṭhito ‘‘khajjakaṃ āharathā’’ti ekasmiṃ vacane vuttamatte sabbapaṭhamaṃ gantvā taṃ pūvaṃ satthu patte patiṭṭhāpesi, satthā aññehi dīyamānaṃ khajjakaṃ aggahetvā tameva pūvakhajjakaṃ paribhuñji.
తస్మింయేవ పన ఖణే ‘‘సమ్మాసమ్బుద్ధేన కిర మహాదుగ్గతస్స కుణ్డకఖజ్జకం అజిగుచ్ఛిత్వా అమతం వియ పరిభుత్త’’న్తి సకలనగరం ఏకకోలాహలం అహోసి. రాజరాజమహామత్తాదయో అన్తమసో దోవారికే ఉపాదాయ సబ్బేవ సన్నిపతిత్వా సత్థారం వన్దిత్వా మహాదుగ్గతం ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘హన్ద భో, సతం గహేత్వా, ద్వే సతాని గహేత్వా, పఞ్చ సతాని గహేత్వా అమ్హాకం పత్తిం దేహీ’’తి వదింసు. సో ‘‘సత్థారం పటిపుచ్ఛిత్వా జానిస్సామీ’’తి సత్థు సన్తికం గన్త్వా తమత్థం ఆరోచేసి. సత్థా ‘‘ధనం గహేత్వా వా అగ్గహేత్వా వా సబ్బసత్తానం పత్తిం దేహీ’’తి ఆహ. సో ధనం గహేతుం ఆరభి. మనుస్సా దిగుణచతుగ్గుణఅట్ఠగుణాదివసేన దదన్తా నవ హిరఞ్ఞకోటియో అదంసు. సత్థా అనుమోదనం కత్వా విహారం గన్త్వా భిక్ఖూహి వత్తే దస్సితే సుగతోవాదం దత్వా గన్ధకుటిం పావిసి. రాజా సాయన్హసమయే మహాదుగ్గతం పక్కోసాపేత్వా సేట్ఠిట్ఠానేన పూజేసి.
Tasmiṃyeva pana khaṇe ‘‘sammāsambuddhena kira mahāduggatassa kuṇḍakakhajjakaṃ ajigucchitvā amataṃ viya paribhutta’’nti sakalanagaraṃ ekakolāhalaṃ ahosi. Rājarājamahāmattādayo antamaso dovārike upādāya sabbeva sannipatitvā satthāraṃ vanditvā mahāduggataṃ upasaṅkamitvā ‘‘handa bho, sataṃ gahetvā, dve satāni gahetvā, pañca satāni gahetvā amhākaṃ pattiṃ dehī’’ti vadiṃsu. So ‘‘satthāraṃ paṭipucchitvā jānissāmī’’ti satthu santikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocesi. Satthā ‘‘dhanaṃ gahetvā vā aggahetvā vā sabbasattānaṃ pattiṃ dehī’’ti āha. So dhanaṃ gahetuṃ ārabhi. Manussā diguṇacatugguṇaaṭṭhaguṇādivasena dadantā nava hiraññakoṭiyo adaṃsu. Satthā anumodanaṃ katvā vihāraṃ gantvā bhikkhūhi vatte dassite sugatovādaṃ datvā gandhakuṭiṃ pāvisi. Rājā sāyanhasamaye mahāduggataṃ pakkosāpetvā seṭṭhiṭṭhānena pūjesi.
భిక్ఖూ ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం ‘‘ఆవుసో, సత్థా మహాదుగ్గతేన దిన్నం కుణ్డకపూవం అజిగుచ్ఛన్తో అమతం వియ పరిభుఞ్జి, మహాదుగ్గతోపి బహుధనఞ్చ సేట్ఠిట్ఠానఞ్చ లభిత్వా మహాసమ్పత్తిం పత్తో’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ మయా అజిగుచ్ఛన్తేన తస్స కుణ్డకపూవో పరిభుత్తో, పుబ్బేపి రుక్ఖదేవతాయ హుత్వా పరిభుత్తోయేవ, తదాపి చేస మం నిస్సాయ సేట్ఠిట్ఠానం అలత్థేవా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, satthā mahāduggatena dinnaṃ kuṇḍakapūvaṃ ajigucchanto amataṃ viya paribhuñji, mahāduggatopi bahudhanañca seṭṭhiṭṭhānañca labhitvā mahāsampattiṃ patto’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva mayā ajigucchantena tassa kuṇḍakapūvo paribhutto, pubbepi rukkhadevatāya hutvā paribhuttoyeva, tadāpi cesa maṃ nissāya seṭṭhiṭṭhānaṃ alatthevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో ఏకస్మిం ఠానే ఏరణ్డరుక్ఖే రుక్ఖదేవతా హుత్వా నిబ్బత్తి. తదా తస్మిం గామకే మనుస్సా దేవతామఙ్గలికా హోన్తి. అథేకస్మిం ఛణే సమ్పత్తే మనుస్సా అత్తనో అత్తనో రుక్ఖదేవతానం బలికమ్మం అకంసు. అథేకో దుగ్గతమనుస్సో తే మనుస్సే రుక్ఖదేవతా పటిజగ్గన్తే దిస్వా ఏకం ఏరణ్డరుక్ఖం పటిజగ్గి. తే మనుస్సా అత్తనో అత్తనో దేవతానం నానప్పకారాని మాలాగన్ధవిలేపనాదీని చేవ ఖజ్జభోజ్జాని చ ఆదాయ గచ్ఛింసు. సో పన కుణ్డకపూవఞ్చేవ ఉళుఙ్కేన చ ఉదకం ఆదాయ గన్త్వా ఏరణ్డరుక్ఖస్స అవిదూరే ఠత్వా చిన్తేసి ‘‘దేవతా నామ దిబ్బఖజ్జకాని ఖాదన్తి, మయ్హం దేవతా ఇమం కుణ్డకపూవం న ఖాదిస్సతి, కిం ఇమం అకారణేన నాసేమి, అహమేవ నం ఖాదిస్సామీ’’తి తతోవ నివత్తి. బోధిసత్తో ఖన్ధవిటపే ఠత్వా ‘‘భో పురిస, సచే త్వం ఇస్సరో భవేయ్యాసి, మయ్హం మధురఖజ్జకం దదేయ్యాసి. త్వం పన దుగ్గతో, అహం తవ పూవం న ఖాదిత్వా అఞ్ఞం కిం ఖాదిస్సామి, మా మే కోట్ఠాసం నాసేహీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ ṭhāne eraṇḍarukkhe rukkhadevatā hutvā nibbatti. Tadā tasmiṃ gāmake manussā devatāmaṅgalikā honti. Athekasmiṃ chaṇe sampatte manussā attano attano rukkhadevatānaṃ balikammaṃ akaṃsu. Atheko duggatamanusso te manusse rukkhadevatā paṭijaggante disvā ekaṃ eraṇḍarukkhaṃ paṭijaggi. Te manussā attano attano devatānaṃ nānappakārāni mālāgandhavilepanādīni ceva khajjabhojjāni ca ādāya gacchiṃsu. So pana kuṇḍakapūvañceva uḷuṅkena ca udakaṃ ādāya gantvā eraṇḍarukkhassa avidūre ṭhatvā cintesi ‘‘devatā nāma dibbakhajjakāni khādanti, mayhaṃ devatā imaṃ kuṇḍakapūvaṃ na khādissati, kiṃ imaṃ akāraṇena nāsemi, ahameva naṃ khādissāmī’’ti tatova nivatti. Bodhisatto khandhaviṭape ṭhatvā ‘‘bho purisa, sace tvaṃ issaro bhaveyyāsi, mayhaṃ madhurakhajjakaṃ dadeyyāsi. Tvaṃ pana duggato, ahaṃ tava pūvaṃ na khāditvā aññaṃ kiṃ khādissāmi, mā me koṭṭhāsaṃ nāsehī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
౧౦౯.
109.
‘‘యథన్నో పురిసో హోతి, తథన్నా తస్స దేవతా;
‘‘Yathanno puriso hoti, tathannā tassa devatā;
ఆహరేతం కుణ్డపూవం, మా మే భాగం వినాసయా’’తి.
Āharetaṃ kuṇḍapūvaṃ, mā me bhāgaṃ vināsayā’’ti.
తత్థ యథన్నోతి యథారూపభోజనో హోతి. తథన్నాతి తస్స పురిసస్స దేవతాపి తథారూపభోజనావ హోతి. ఆహరేతం కుణ్డపూవన్తి ఏతం కుణ్డకేన పక్కపూవం ఆనేహి, మయ్హం భాగం మా వినాసేహీతి.
Tattha yathannoti yathārūpabhojano hoti. Tathannāti tassa purisassa devatāpi tathārūpabhojanāva hoti. Āharetaṃ kuṇḍapūvanti etaṃ kuṇḍakena pakkapūvaṃ ānehi, mayhaṃ bhāgaṃ mā vināsehīti.
సో నివత్తిత్వా బోధిసత్తం ఓలోకేత్వా బలికమ్మమకాసి. బోధిసత్తో తతో ఓజం పరిభుఞ్జిత్వా ‘‘పురిస, త్వం కిమత్థం మం పటిజగ్గసీ’’తి ఆహ. ‘‘దుగ్గతోమ్హి, సామి, తం నిస్సాయ దుగ్గతభావతో ముచ్చితుకామతాయ పటిజగ్గామీ’’తి. ‘‘భో పురిస, మా చిన్తయి, తయా కతఞ్ఞుస్స కతవేదినో పూజా కతా, ఇమం ఏరణ్డం పరిక్ఖిపిత్వా నిధికుమ్భియో గీవాయ గీవం ఆహచ్చఠితా. త్వం రఞ్ఞో ఆచిక్ఖిత్వా సకటేహి ధనం ఆహరాపేత్వా రాజఙ్గణే రాసిం కారేహి, రాజా తే తుస్సిత్వా సేట్ఠిట్ఠానం దస్సతీ’’తి వత్వా బోధిసత్తో అన్తరధాయి. సో తథా అకాసి. రాజాపి తస్స సేట్ఠిట్ఠానం అదాసి. ఇతి సో బోధిసత్తం నిస్సాయ మహాసమ్పత్తిం పత్వా యథాకమ్మం గతో.
So nivattitvā bodhisattaṃ oloketvā balikammamakāsi. Bodhisatto tato ojaṃ paribhuñjitvā ‘‘purisa, tvaṃ kimatthaṃ maṃ paṭijaggasī’’ti āha. ‘‘Duggatomhi, sāmi, taṃ nissāya duggatabhāvato muccitukāmatāya paṭijaggāmī’’ti. ‘‘Bho purisa, mā cintayi, tayā kataññussa katavedino pūjā katā, imaṃ eraṇḍaṃ parikkhipitvā nidhikumbhiyo gīvāya gīvaṃ āhaccaṭhitā. Tvaṃ rañño ācikkhitvā sakaṭehi dhanaṃ āharāpetvā rājaṅgaṇe rāsiṃ kārehi, rājā te tussitvā seṭṭhiṭṭhānaṃ dassatī’’ti vatvā bodhisatto antaradhāyi. So tathā akāsi. Rājāpi tassa seṭṭhiṭṭhānaṃ adāsi. Iti so bodhisattaṃ nissāya mahāsampattiṃ patvā yathākammaṃ gato.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా దుగ్గతో ఏతరహి దుగ్గతోవ, ఏరణ్డరుక్ఖదేవతా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā duggato etarahi duggatova, eraṇḍarukkhadevatā pana ahameva ahosi’’nti.
కుణ్డకపూవజాతకవణ్ణనా నవమా.
Kuṇḍakapūvajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౧౦౯. కుణ్డపూవజాతకం • 109. Kuṇḍapūvajātakaṃ