| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๖-๗. กุณฺฑลิยสุตฺตาทิวณฺณนา
6-7. Kuṇḍaliyasuttādivaṇṇanā
๑๘๗-๑๘๘. นิพทฺธวาสวเสน อาราเม นิสีทนสีโลติ อารามนิสาทีฯ ปริสํ โอคาโฬฺห หุตฺวา จรตีติ ปริสาวจโรติ อาห – ‘‘โย ปนา’’ติอาทิฯ เอวนฺติ อิมินากาเรนฯ คหณนฺติ นิคฺคหณํฯ เตน ปุจฺฉาปทสฺส อตฺถํ วิวรติฯ นิเพฺพฐนนฺติ นิคฺคหนิเพฺพฐนํฯ เตน วิสฺสชฺชนปทสฺส อตฺถํ วิวรติฯ อิมินา นเยนาติ เอเตน ‘‘อิติวาโท’’ติ เอตฺถ อิติ-สทฺทสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ อุปารมฺภาธิปฺปาโย วทติ เอเตนาติ วาโท, โทโสฯ อิติวาโท โหตีติ เอวํ อิมสฺส อุปริ วาทาโรปนํ โหติฯ อิติวาทปฺปโมโกฺขติ เอวํ ตโต ปโมโกฺข โหติ ฯ เอวํ วาทปฺปโมกฺขานิสํสํ ปเรหิ อาโรปิตโทสสฺส นิเพฺพฐนวเสน ทเสฺสตฺวา อิทานิ โทสปเวทนวเสน ทเสฺสตุํ ‘‘อยํ ปุจฺฉาย โทโส’’ติอาทิ วุตฺตํฯ
187-188. Nibaddhavāsavasena ārāme nisīdanasīloti ārāmanisādī. Parisaṃ ogāḷho hutvā caratīti parisāvacaroti āha – ‘‘yo panā’’tiādi. Evanti iminākārena. Gahaṇanti niggahaṇaṃ. Tena pucchāpadassa atthaṃ vivarati. Nibbeṭhananti niggahanibbeṭhanaṃ. Tena vissajjanapadassa atthaṃ vivarati. Iminā nayenāti etena ‘‘itivādo’’ti ettha iti-saddassa atthaṃ dasseti. Upārambhādhippāyo vadati etenāti vādo, doso. Itivādo hotīti evaṃ imassa upari vādāropanaṃ hoti. Itivādappamokkhoti evaṃ tato pamokkho hoti . Evaṃ vādappamokkhānisaṃsaṃ parehi āropitadosassa nibbeṭhanavasena dassetvā idāni dosapavedanavasena dassetuṃ ‘‘ayaṃ pucchāya doso’’tiādi vuttaṃ.
เอตฺตกํ ฐานนฺติอาทิโต ปฎฺฐาย ยาว ‘‘ตีณิ สุจริตานี’’ติ เอตฺตกํ ฐานํฯ อิมํ เทสนนฺติ ‘‘อินฺทฺริยสํวโร โข’’ติอาทินยปฺปวตฺตํ อิมํ เทสนํฯ นาภิชฺฌายตีติ น อภิชฺฌายติฯ นาภิหํสตีติ น อภิตุสฺสติฯ โคจรชฺฌเตฺต ฐิตํ โหตีติ กมฺมฎฺฐานารมฺมเณ สมาธานวเสน ฐิตํ โหติ อวฎฺฐิตํฯ เตนาห ‘‘สุสณฺฐิต’’นฺติฯ สุสณฺฐิตนฺติ สมฺมา อวิเกฺขปวเสน ฐิตํฯ กมฺมฎฺฐานวิมุตฺติยาติ กมฺมฎฺฐานานุยุญฺชนวเสน ปฎิปกฺขโต นีวรณโต วิมุตฺติยาฯ สุฎฺฐุ วิมุตฺตนฺติ สุวิมุตฺตํฯ ตสฺมิํ อมนาปรูปทสฺสเน น มงฺกุ วิลโกฺข น โหติฯ กิเลสวเสน โทสวเสนฯ อฎฺฐิตจิโตฺต อถทฺธจิโตฺตฯ โกเวเสน หิ จิตฺตํ ถทฺธํ โหติ, น มุทุกํฯ อทีนมานโสติ โทมนสฺสวเสน โย ทีนภาโว, ตทภาเวน นิโทฺทสมานโสฯ อปูติจิโตฺตติ พฺยาปชฺชาภาเวน สีติภูตจิโตฺตฯ
Ettakaṃ ṭhānantiādito paṭṭhāya yāva ‘‘tīṇi sucaritānī’’ti ettakaṃ ṭhānaṃ. Imaṃ desananti ‘‘indriyasaṃvaro kho’’tiādinayappavattaṃ imaṃ desanaṃ. Nābhijjhāyatīti na abhijjhāyati. Nābhihaṃsatīti na abhitussati. Gocarajjhatte ṭhitaṃ hotīti kammaṭṭhānārammaṇe samādhānavasena ṭhitaṃ hoti avaṭṭhitaṃ. Tenāha ‘‘susaṇṭhita’’nti. Susaṇṭhitanti sammā avikkhepavasena ṭhitaṃ. Kammaṭṭhānavimuttiyāti kammaṭṭhānānuyuñjanavasena paṭipakkhato nīvaraṇato vimuttiyā. Suṭṭhu vimuttanti suvimuttaṃ. Tasmiṃ amanāparūpadassane na maṅku vilakkho na hoti. Kilesavasena dosavasena. Aṭṭhitacitto athaddhacitto. Kovesena hi cittaṃ thaddhaṃ hoti, na mudukaṃ. Adīnamānasoti domanassavasena yo dīnabhāvo, tadabhāvena niddosamānaso. Apūticittoti byāpajjābhāvena sītibhūtacitto.
อิเมสุ ฉสุ ทฺวาเรสุ อฎฺฐารส ทุจฺจริตานิ โหนฺติ ปเจฺจกํ กายวจีมโนทุจฺจริตเภเทนฯ ตานิ วิภาเคน ทเสฺสตุํ ‘‘กถ’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ อิฎฺฐารมฺมเณ อาปาถคเตติ นยทานมตฺตเมตํฯ เตน ‘‘อนิฎฺฐารมฺมเณ อาปาถคเต โทสํ อุปฺปาเทนฺตสฺสา’’ติอาทินา ติวิธทุจฺจริตํ นีหริตฺวา วตฺตพฺพํ, ตถา ‘‘มชฺฌตฺตารมฺมเณ โมหํ อุปฺปาเทนฺตสฺสา’’ติอาทินา จฯ มโนทุจฺจริตาทิสามเญฺญน ปน ตีณิเยว ทุจฺจริตานิ โหนฺตีติ เวทิตพฺพํฯ
Imesu chasu dvāresu aṭṭhārasa duccaritāni honti paccekaṃ kāyavacīmanoduccaritabhedena. Tāni vibhāgena dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ. Tattha iṭṭhārammaṇe āpāthagateti nayadānamattametaṃ. Tena ‘‘aniṭṭhārammaṇe āpāthagate dosaṃ uppādentassā’’tiādinā tividhaduccaritaṃ nīharitvā vattabbaṃ, tathā ‘‘majjhattārammaṇe mohaṃ uppādentassā’’tiādinā ca. Manoduccaritādisāmaññena pana tīṇiyeva duccaritāni hontīti veditabbaṃ.
ปญฺญตฺติวเสนาติ วตฺถุํ อนามสิตฺวา ปิณฺฑคหณมุเขน เกวลํ ปญฺญตฺติวเสเนวฯ ภาวนาปฎิสงฺขาเนติ ภาวนาสิเทฺธ ปฎิสงฺขาเน, ภาวนาย ปฎิสงฺขาเน วาติ อโตฺถฯ อิมานีติ ยถาวุตฺตานิ ฉทฺวารารมฺมณานิฯ ทุจฺจริตานีติ ทุจฺจริตการณานิฯ อปฺปฎิสงฺขาเน ฐิตสฺส ทุจฺจริตานิ สุจริตานิ กตฺวาฯ ปริณาเมตีติ ปริวเตฺตติ ทุจฺจริตานิ ตตฺถ อนุปฺปาเทตฺวา สุจริตานิ อุปฺปาเทโนฺตฯ เอวนฺติ วุตฺตปฺปกาเรนฯ อินฺทฺริยสํวโร…เป.… เวทิตโพฺพ อินฺทฺริยสํวรสมฺปาทนวเสน ติณฺณํ สุจริตานํ สิชฺฌนโตฯ เตนาห ‘‘เอตฺตาวตา’’ติอาทิฯ เอตฺตาวตาติ อาทิโต ปฎฺฐาย ยาว ‘‘ตีณิ สุจริตานิ ปริปูเรนฺตี’’ติ ปทํ, เอตฺตาวตาฯ สีลานุรกฺขกํ อินฺทฺริยสํวรสีลนฺติ จตุปาริสุทฺธิสีลสฺส อนุรกฺขกํ อินฺทฺริยสํวรสีลํ กถิกํฯ กถํ ปน ตเทว ตสฺส อนุรกฺขกํ โหตีติ? อปราปรุปฺปตฺติยา อุปนิสฺสยภาวโตฯ
Paññattivasenāti vatthuṃ anāmasitvā piṇḍagahaṇamukhena kevalaṃ paññattivaseneva. Bhāvanāpaṭisaṅkhāneti bhāvanāsiddhe paṭisaṅkhāne, bhāvanāya paṭisaṅkhāne vāti attho. Imānīti yathāvuttāni chadvārārammaṇāni. Duccaritānīti duccaritakāraṇāni. Appaṭisaṅkhāne ṭhitassa duccaritāni sucaritāni katvā. Pariṇāmetīti parivatteti duccaritāni tattha anuppādetvā sucaritāni uppādento. Evanti vuttappakārena. Indriyasaṃvaro…pe… veditabbo indriyasaṃvarasampādanavasena tiṇṇaṃ sucaritānaṃ sijjhanato. Tenāha ‘‘ettāvatā’’tiādi. Ettāvatāti ādito paṭṭhāya yāva ‘‘tīṇi sucaritāni paripūrentī’’ti padaṃ, ettāvatā. Sīlānurakkhakaṃ indriyasaṃvarasīlanti catupārisuddhisīlassa anurakkhakaṃ indriyasaṃvarasīlaṃ kathikaṃ. Kathaṃ pana tadeva tassa anurakkhakaṃ hotīti? Aparāparuppattiyā upanissayabhāvato.
ตีณิ สีลานีติ อินฺทฺริยสํวร-อาชีวปาริสุทฺธิ-ปจฺจยสนฺนิสฺสิต-สีลานิฯ โลกุตฺตรมิสฺสกาติ โลกิยาปิ โลกุตฺตราปิ โหนฺตีติ อโตฺถฯ สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺคานนฺติ โลกุตฺตรานํ สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺคานํฯ มูลภูตา สติปฎฺฐานา ปุพฺพภาคา, เต สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘จตฺตาโร โข, กุณฺฑลิย, สติปฎฺฐานา ภาวิตา พหุลีกตา สตฺต โพชฺฌเงฺค ปริปูเรนฺตี’’ติฯ เตปีติ ยถาวุตฺตสติปฎฺฐานาฯ สติปฎฺฐานมูลกา โพชฺฌงฺคาติ โลกิยสติปฎฺฐานมูลกา โพชฺฌงฺคาวฯ ปุพฺพภาคาวาติ เอตฺถ เกจิ ‘‘ปุพฺพภาคา จา’’ติ ปาฐํ กตฺวา ‘‘ปุเพฺพว โลกุตฺตรา ปุพฺพภาคา จา’’ติ อตฺถํ วทนฺติฯ วิชฺชาวิมุตฺติมูลกาติ ‘‘สตฺต โข, กุณฺฑลิย, โพชฺฌงฺคา ภาวิตา พหุลีกตา วิชฺชาวิมุตฺติํ ปริปูเรนฺตี’’ติ เอวํ วุตฺตา โพชฺฌงฺคา โลกุตฺตราว วิชฺชาวิมุตฺติสหคตภาวโตฯ
Tīṇi sīlānīti indriyasaṃvara-ājīvapārisuddhi-paccayasannissita-sīlāni. Lokuttaramissakāti lokiyāpi lokuttarāpi hontīti attho. Sattannaṃ bojjhaṅgānanti lokuttarānaṃ sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ. Mūlabhūtā satipaṭṭhānā pubbabhāgā, te sandhāya vuttaṃ ‘‘cattāro kho, kuṇḍaliya, satipaṭṭhānā bhāvitā bahulīkatā satta bojjhaṅge paripūrentī’’ti. Tepīti yathāvuttasatipaṭṭhānā. Satipaṭṭhānamūlakā bojjhaṅgāti lokiyasatipaṭṭhānamūlakā bojjhaṅgāva. Pubbabhāgāvāti ettha keci ‘‘pubbabhāgā cā’’ti pāṭhaṃ katvā ‘‘pubbeva lokuttarā pubbabhāgā cā’’ti atthaṃ vadanti. Vijjāvimuttimūlakāti ‘‘satta kho, kuṇḍaliya, bojjhaṅgā bhāvitā bahulīkatā vijjāvimuttiṃ paripūrentī’’ti evaṃ vuttā bojjhaṅgā lokuttarāva vijjāvimuttisahagatabhāvato.
กุณฺฑลิยสุตฺตาทิวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Kuṇḍaliyasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya
๖. กุณฺฑลิยสุตฺตํ • 6. Kuṇḍaliyasuttaṃ
๗. กูฎาคารสุตฺตํ • 7. Kūṭāgārasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๖-๗. กุณฺฑลิยสุตฺตาทิวณฺณนา • 6-7. Kuṇḍaliyasuttādivaṇṇanā
