| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੬-੭. ਕੁਣ੍ਡਲਿਯਸੁਤ੍ਤਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
6-7. Kuṇḍaliyasuttādivaṇṇanā
੧੮੭-੧੮੮. ਨਿਬਦ੍ਧવਾਸવਸੇਨ ਆਰਾਮੇ ਨਿਸੀਦਨਸੀਲੋਤਿ ਆਰਾਮਨਿਸਾਦੀ। ਪਰਿਸਂ ਓਗਾਲ਼੍ਹੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਰਤੀਤਿ ਪਰਿਸਾવਚਰੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਯੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਏવਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾਕਾਰੇਨ। ਗਹਣਨ੍ਤਿ ਨਿਗ੍ਗਹਣਂ। ਤੇਨ ਪੁਚ੍ਛਾਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ વਿવਰਤਿ। ਨਿਬ੍ਬੇਠਨਨ੍ਤਿ ਨਿਗ੍ਗਹਨਿਬ੍ਬੇਠਨਂ। ਤੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ વਿવਰਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨਾਤਿ ਏਤੇਨ ‘‘ਇਤਿવਾਦੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਉਪਾਰਮ੍ਭਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વਦਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ વਾਦੋ, ਦੋਸੋ। ਇਤਿવਾਦੋ ਹੋਤੀਤਿ ਏવਂ ਇਮਸ੍ਸ ਉਪਰਿ વਾਦਾਰੋਪਨਂ ਹੋਤਿ। ਇਤਿવਾਦਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖੋਤਿ ਏવਂ ਤਤੋ ਪਮੋਕ੍ਖੋ ਹੋਤਿ । ਏવਂ વਾਦਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖਾਨਿਸਂਸਂ ਪਰੇਹਿ ਆਰੋਪਿਤਦੋਸਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬੇਠਨવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਦੋਸਪવੇਦਨવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਯਂ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਦੋਸੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
187-188. Nibaddhavāsavasena ārāme nisīdanasīloti ārāmanisādī. Parisaṃ ogāḷho hutvā caratīti parisāvacaroti āha – ‘‘yo panā’’tiādi. Evanti iminākārena. Gahaṇanti niggahaṇaṃ. Tena pucchāpadassa atthaṃ vivarati. Nibbeṭhananti niggahanibbeṭhanaṃ. Tena vissajjanapadassa atthaṃ vivarati. Iminā nayenāti etena ‘‘itivādo’’ti ettha iti-saddassa atthaṃ dasseti. Upārambhādhippāyo vadati etenāti vādo, doso. Itivādo hotīti evaṃ imassa upari vādāropanaṃ hoti. Itivādappamokkhoti evaṃ tato pamokkho hoti . Evaṃ vādappamokkhānisaṃsaṃ parehi āropitadosassa nibbeṭhanavasena dassetvā idāni dosapavedanavasena dassetuṃ ‘‘ayaṃ pucchāya doso’’tiādi vuttaṃ.
ਏਤ੍ਤਕਂ ਠਾਨਨ੍ਤਿਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ‘‘ਤੀਣਿ ਸੁਚਰਿਤਾਨੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਂ ਠਾਨਂ। ਇਮਂ ਦੇਸਨਨ੍ਤਿ ‘‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ ਖੋ’’ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ ਇਮਂ ਦੇਸਨਂ। ਨਾਭਿਜ੍ਝਾਯਤੀਤਿ ਨ ਅਭਿਜ੍ਝਾਯਤਿ। ਨਾਭਿਹਂਸਤੀਤਿ ਨ ਅਭਿਤੁਸ੍ਸਤਿ। ਗੋਚਰਜ੍ਝਤ੍ਤੇ ਠਿਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਸਮਾਧਾਨવਸੇਨ ਠਿਤਂ ਹੋਤਿ ਅવਟ੍ਠਿਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੁਸਣ੍ਠਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੁਸਣ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪવਸੇਨ ਠਿਤਂ। ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨੁਯੁਞ੍ਜਨવਸੇਨ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਨੀવਰਣਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ। ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਮੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੁવਿਮੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਮਨਾਪਰੂਪਦਸ੍ਸਨੇ ਨ ਮਙ੍ਕੁ વਿਲਕ੍ਖੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਦੋਸવਸੇਨ। ਅਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ ਅਥਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋ। ਕੋવੇਸੇਨ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਥਦ੍ਧਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਮੁਦੁਕਂ। ਅਦੀਨਮਾਨਸੋਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸવਸੇਨ ਯੋ ਦੀਨਭਾવੋ, ਤਦਭਾવੇਨ ਨਿਦ੍ਦੋਸਮਾਨਸੋ। ਅਪੂਤਿਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਾਭਾવੇਨ ਸੀਤਿਭੂਤਚਿਤ੍ਤੋ।
Ettakaṃ ṭhānantiādito paṭṭhāya yāva ‘‘tīṇi sucaritānī’’ti ettakaṃ ṭhānaṃ. Imaṃ desananti ‘‘indriyasaṃvaro kho’’tiādinayappavattaṃ imaṃ desanaṃ. Nābhijjhāyatīti na abhijjhāyati. Nābhihaṃsatīti na abhitussati. Gocarajjhatte ṭhitaṃ hotīti kammaṭṭhānārammaṇe samādhānavasena ṭhitaṃ hoti avaṭṭhitaṃ. Tenāha ‘‘susaṇṭhita’’nti. Susaṇṭhitanti sammā avikkhepavasena ṭhitaṃ. Kammaṭṭhānavimuttiyāti kammaṭṭhānānuyuñjanavasena paṭipakkhato nīvaraṇato vimuttiyā. Suṭṭhu vimuttanti suvimuttaṃ. Tasmiṃ amanāparūpadassane na maṅku vilakkho na hoti. Kilesavasena dosavasena. Aṭṭhitacitto athaddhacitto. Kovesena hi cittaṃ thaddhaṃ hoti, na mudukaṃ. Adīnamānasoti domanassavasena yo dīnabhāvo, tadabhāvena niddosamānaso. Apūticittoti byāpajjābhāvena sītibhūtacitto.
ਇਮੇਸੁ ਛਸੁ ਦ੍વਾਰੇਸੁ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਕਾਯવਚੀਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਭੇਦੇਨ। ਤਾਨਿ વਿਭਾਗੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕਥ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣੇ ਆਪਾਥਗਤੇਤਿ ਨਯਦਾਨਮਤ੍ਤਮੇਤਂ। ਤੇਨ ‘‘ਅਨਿਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣੇ ਆਪਾਥਗਤੇ ਦੋਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਤਿવਿਧਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਥਾ ‘‘ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣੇ ਮੋਹਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚ। ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦਿਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਪਨ ਤੀਣਿਯੇવ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Imesu chasu dvāresu aṭṭhārasa duccaritāni honti paccekaṃ kāyavacīmanoduccaritabhedena. Tāni vibhāgena dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ. Tattha iṭṭhārammaṇe āpāthagateti nayadānamattametaṃ. Tena ‘‘aniṭṭhārammaṇe āpāthagate dosaṃ uppādentassā’’tiādinā tividhaduccaritaṃ nīharitvā vattabbaṃ, tathā ‘‘majjhattārammaṇe mohaṃ uppādentassā’’tiādinā ca. Manoduccaritādisāmaññena pana tīṇiyeva duccaritāni hontīti veditabbaṃ.
ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿવਸੇਨਾਤਿ વਤ੍ਥੁਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡਗਹਣਮੁਖੇਨ ਕੇવਲਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿવਸੇਨੇવ। ਭਾવਨਾਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨੇਤਿ ਭਾવਨਾਸਿਦ੍ਧੇ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨੇ, ਭਾવਨਾਯ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨੇ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਮਾਨੀਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਨਿ ਛਦ੍વਾਰਾਰਮ੍ਮਣਾਨਿ। ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨੀਤਿ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਕਾਰਣਾਨਿ। ਅਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ ਕਤ੍વਾ। ਪਰਿਣਾਮੇਤੀਤਿ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤਿ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ। ਏવਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ…ਪੇ॰… વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸਮ੍ਪਾਦਨવਸੇਨ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸੁਚਰਿਤਾਨਂ ਸਿਜ੍ਝਨਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਤ੍ਤਾવਤਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾਤਿ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ‘‘ਤੀਣਿ ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਦਂ, ਏਤ੍ਤਾવਤਾ। ਸੀਲਾਨੁਰਕ੍ਖਕਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸੀਲਨ੍ਤਿ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਸ੍ਸ ਅਨੁਰਕ੍ਖਕਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸੀਲਂ ਕਥਿਕਂ। ਕਥਂ ਪਨ ਤਦੇવ ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਰਕ੍ਖਕਂ ਹੋਤੀਤਿ? ਅਪਰਾਪਰੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਭਾવਤੋ।
Paññattivasenāti vatthuṃ anāmasitvā piṇḍagahaṇamukhena kevalaṃ paññattivaseneva. Bhāvanāpaṭisaṅkhāneti bhāvanāsiddhe paṭisaṅkhāne, bhāvanāya paṭisaṅkhāne vāti attho. Imānīti yathāvuttāni chadvārārammaṇāni. Duccaritānīti duccaritakāraṇāni. Appaṭisaṅkhāne ṭhitassa duccaritāni sucaritāni katvā. Pariṇāmetīti parivatteti duccaritāni tattha anuppādetvā sucaritāni uppādento. Evanti vuttappakārena. Indriyasaṃvaro…pe… veditabbo indriyasaṃvarasampādanavasena tiṇṇaṃ sucaritānaṃ sijjhanato. Tenāha ‘‘ettāvatā’’tiādi. Ettāvatāti ādito paṭṭhāya yāva ‘‘tīṇi sucaritāni paripūrentī’’ti padaṃ, ettāvatā. Sīlānurakkhakaṃ indriyasaṃvarasīlanti catupārisuddhisīlassa anurakkhakaṃ indriyasaṃvarasīlaṃ kathikaṃ. Kathaṃ pana tadeva tassa anurakkhakaṃ hotīti? Aparāparuppattiyā upanissayabhāvato.
ਤੀਣਿ ਸੀਲਾਨੀਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰ-ਆਜੀવਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ-ਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤ-ਸੀਲਾਨਿ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕਾਤਿ ਲੋਕਿਯਾਪਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਨ੍ਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਨਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਂ। ਮੂਲਭੂਤਾ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਾ, ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਖੋ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਯ, ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਪੀਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ। ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਮੂਲਕਾ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ ਲੋਕਿਯਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਮੂਲਕਾ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾવ। ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਾવਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕੇਚਿ ‘‘ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਾ ਚਾ’’ਤਿ ਪਾਠਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇવ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਾ ਚਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ વਦਨ੍ਤਿ। વਿਜ੍ਜਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਮੂਲਕਾਤਿ ‘‘ਸਤ੍ਤ ਖੋ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਯ, ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ વਿਜ੍ਜਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਾ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾવ વਿਜ੍ਜਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਸਹਗਤਭਾવਤੋ।
Tīṇi sīlānīti indriyasaṃvara-ājīvapārisuddhi-paccayasannissita-sīlāni. Lokuttaramissakāti lokiyāpi lokuttarāpi hontīti attho. Sattannaṃ bojjhaṅgānanti lokuttarānaṃ sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ. Mūlabhūtā satipaṭṭhānā pubbabhāgā, te sandhāya vuttaṃ ‘‘cattāro kho, kuṇḍaliya, satipaṭṭhānā bhāvitā bahulīkatā satta bojjhaṅge paripūrentī’’ti. Tepīti yathāvuttasatipaṭṭhānā. Satipaṭṭhānamūlakā bojjhaṅgāti lokiyasatipaṭṭhānamūlakā bojjhaṅgāva. Pubbabhāgāvāti ettha keci ‘‘pubbabhāgā cā’’ti pāṭhaṃ katvā ‘‘pubbeva lokuttarā pubbabhāgā cā’’ti atthaṃ vadanti. Vijjāvimuttimūlakāti ‘‘satta kho, kuṇḍaliya, bojjhaṅgā bhāvitā bahulīkatā vijjāvimuttiṃ paripūrentī’’ti evaṃ vuttā bojjhaṅgā lokuttarāva vijjāvimuttisahagatabhāvato.
ਕੁਣ੍ਡਲਿਯਸੁਤ੍ਤਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kuṇḍaliyasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya
੬. ਕੁਣ੍ਡਲਿਯਸੁਤ੍ਤਂ • 6. Kuṇḍaliyasuttaṃ
੭. ਕੂਟਾਗਾਰਸੁਤ੍ਤਂ • 7. Kūṭāgārasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੬-੭. ਕੁਣ੍ਡਲਿਯਸੁਤ੍ਤਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ • 6-7. Kuṇḍaliyasuttādivaṇṇanā
