Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౨౦౬] ౬. కురుఙ్గమిగజాతకవణ్ణనా
[206] 6. Kuruṅgamigajātakavaṇṇanā
ఇఙ్ఘ వట్టమయం పాసన్తి ఇదం సత్థా వేళువనే విహరన్తో దేవదత్తం ఆరబ్భ కథేసి. తదా హి సత్థా ‘‘దేవదత్తో వధాయ పరిసక్కతీ’’తి సుత్వా ‘‘న, భిక్ఖవే, దేవదత్తో ఇదానేవ మయ్హం వధాయ పరిసక్కతి, పుబ్బేపి పరిసక్కియేవా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Iṅgha vaṭṭamayaṃ pāsanti idaṃ satthā veḷuvane viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Tadā hi satthā ‘‘devadatto vadhāya parisakkatī’’ti sutvā ‘‘na, bhikkhave, devadatto idāneva mayhaṃ vadhāya parisakkati, pubbepi parisakkiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో కురుఙ్గమిగో హుత్వా అరఞ్ఞే ఏకస్స సరస్స అవిదూరే ఏకస్మిం గుమ్బే వాసం కప్పేసి. తస్సేవ సరస్స అవిదూరే ఏకస్మిం రుక్ఖగ్గే సతపత్తో, సరస్మిం పన కచ్ఛపో వాసం కప్పేసి. ఏవం తే తయోపి సహాయకా అఞ్ఞమఞ్ఞం పియసంవాసం వసింసు. అథేకో మిగలుద్దకో అరఞ్ఞే చరన్తో పానీయతిత్థే బోధిసత్తస్స పదవలఞ్జం దిస్వా లోహనిగళసదిసం వట్టమయం పాసం ఓడ్డేత్వా అగమాసి. బోధిసత్తో పానీయం పాతుం ఆగతో పఠమయామేయేవ పాసే బజ్ఝిత్వా బద్ధరవం రవి. తస్స తేన సద్దేన రుక్ఖగ్గతో సతపత్తో ఉదకతో చ కచ్ఛపో ఆగన్త్వా ‘‘కిం ను ఖో కాతబ్బ’’న్తి మన్తయింసు. అథ సతపత్తో కచ్ఛపం ఆమన్తేత్వా ‘‘సమ్మ, తవ దన్తా అత్థి, త్వం ఇమం పాసం ఛిన్ద, అహం గన్త్వా యథా సో నాగచ్ఛతి, తథా కరిస్సామి, ఏవం అమ్హేహి ద్వీహిపి కతపరక్కమేన సహాయో నో జీవితం లభిస్సతీ’’తి ఇమమత్థం పకాసేన్తో పఠమం గాథమాహ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kuruṅgamigo hutvā araññe ekassa sarassa avidūre ekasmiṃ gumbe vāsaṃ kappesi. Tasseva sarassa avidūre ekasmiṃ rukkhagge satapatto, sarasmiṃ pana kacchapo vāsaṃ kappesi. Evaṃ te tayopi sahāyakā aññamaññaṃ piyasaṃvāsaṃ vasiṃsu. Atheko migaluddako araññe caranto pānīyatitthe bodhisattassa padavalañjaṃ disvā lohanigaḷasadisaṃ vaṭṭamayaṃ pāsaṃ oḍḍetvā agamāsi. Bodhisatto pānīyaṃ pātuṃ āgato paṭhamayāmeyeva pāse bajjhitvā baddharavaṃ ravi. Tassa tena saddena rukkhaggato satapatto udakato ca kacchapo āgantvā ‘‘kiṃ nu kho kātabba’’nti mantayiṃsu. Atha satapatto kacchapaṃ āmantetvā ‘‘samma, tava dantā atthi, tvaṃ imaṃ pāsaṃ chinda, ahaṃ gantvā yathā so nāgacchati, tathā karissāmi, evaṃ amhehi dvīhipi kataparakkamena sahāyo no jīvitaṃ labhissatī’’ti imamatthaṃ pakāsento paṭhamaṃ gāthamāha –
౧౧౧.
111.
‘‘ఇఙ్ఘ వట్టమయం పాసం, ఛిన్ద దన్తేహి కచ్ఛప;
‘‘Iṅgha vaṭṭamayaṃ pāsaṃ, chinda dantehi kacchapa;
అహం తథా కరిస్సామి, యథా నేహితి లుద్దకో’’తి.
Ahaṃ tathā karissāmi, yathā nehiti luddako’’ti.
అథ కచ్ఛపో చమ్మవరత్తం ఖాదితుం ఆరభి, సతపత్తో లుద్దకస్స వసనగామం గతో అవిదూరే రుక్ఖే నిసీది. లుద్దకో పచ్చూసకాలేయేవ సత్తిం గహేత్వా నిక్ఖమి. సకుణో తస్స నిక్ఖమనభావం ఞత్వా వస్సిత్వా పక్ఖే పప్ఫోటేత్వా తం పురిమద్వారేన నిక్ఖమన్తం ముఖే పహరి. లుద్దో ‘‘కాళకణ్ణినా సకుణేనమ్హి పహటో’’తి నివత్తిత్వా థోకం సయిత్వా పున సత్తిం గహేత్వా ఉట్ఠాసి. సకుణో ‘‘అయం పఠమం పురిమద్వారేన నిక్ఖన్తో ఇదాని పచ్ఛిమద్వారేన నిక్ఖమిస్సతీ’’తి ఞత్వా గన్త్వా పచ్ఛిమగేహే నిసీది. లుద్దోపి ‘‘పురిమద్వారేన మే నిక్ఖన్తేన కాళకణ్ణీ సకుణో దిట్ఠో, ఇదాని పచ్ఛిమద్వారేన నిక్ఖమిస్సామీ’’తి పచ్ఛిమద్వారేన నిక్ఖమి, సకుణో పున వస్సిత్వా గన్త్వా ముఖే పహరి. లుద్దో ‘‘పునపి కాళకణ్ణీసకుణేన పహటో, న దాని మే ఏస నిక్ఖమితుం దేతీ’’తి నివత్తిత్వా యావ అరుణుగ్గమనా సయిత్వా అరుణుగ్గమనవేలాయ సత్తిం గహేత్వా నిక్ఖమి. సకుణో వేగేన గన్త్వా ‘‘లుద్దో ఆగచ్ఛతీ’’తి బోధిసత్తస్స కథేసి.
Atha kacchapo cammavarattaṃ khādituṃ ārabhi, satapatto luddakassa vasanagāmaṃ gato avidūre rukkhe nisīdi. Luddako paccūsakāleyeva sattiṃ gahetvā nikkhami. Sakuṇo tassa nikkhamanabhāvaṃ ñatvā vassitvā pakkhe papphoṭetvā taṃ purimadvārena nikkhamantaṃ mukhe pahari. Luddo ‘‘kāḷakaṇṇinā sakuṇenamhi pahaṭo’’ti nivattitvā thokaṃ sayitvā puna sattiṃ gahetvā uṭṭhāsi. Sakuṇo ‘‘ayaṃ paṭhamaṃ purimadvārena nikkhanto idāni pacchimadvārena nikkhamissatī’’ti ñatvā gantvā pacchimagehe nisīdi. Luddopi ‘‘purimadvārena me nikkhantena kāḷakaṇṇī sakuṇo diṭṭho, idāni pacchimadvārena nikkhamissāmī’’ti pacchimadvārena nikkhami, sakuṇo puna vassitvā gantvā mukhe pahari. Luddo ‘‘punapi kāḷakaṇṇīsakuṇena pahaṭo, na dāni me esa nikkhamituṃ detī’’ti nivattitvā yāva aruṇuggamanā sayitvā aruṇuggamanavelāya sattiṃ gahetvā nikkhami. Sakuṇo vegena gantvā ‘‘luddo āgacchatī’’ti bodhisattassa kathesi.
తస్మిం ఖణే కచ్ఛపేన ఏకమేవ చమ్మవద్ధం ఠపేత్వా సేసవరత్తా ఖాదితా హోన్తి. దన్తా పనస్స పతనాకారప్పత్తా జాతా, ముఖతో లోహితం పగ్ఘరతి. బోధిసత్తో లుద్దపుత్తం సత్తిం గహేత్వా అసనివేగేన ఆగచ్ఛన్తం దిస్వా తం వద్ధం ఛిన్దిత్వా వనం పావిసి, సకుణో రుక్ఖగ్గే నిసీది, కచ్ఛపో పన దుబ్బలత్తా తత్థేవ నిపజ్జి. లుద్దో కచ్ఛపం గహేత్వా పసిబ్బకే పక్ఖిపిత్వా ఏకస్మిం ఖాణుకే లగ్గేసి. బోధిసత్తో నివత్తిత్వా ఓలోకేన్తో కచ్ఛపస్స గహితభావం ఞత్వా ‘‘సహాయస్స జీవితదానం దస్సామీ’’తి దుబ్బలో వియ హుత్వా లుద్దస్స అత్తానం దస్సేసి. సో ‘‘దుబ్బలో ఏస భవిస్సతి, మారేస్సామి న’’న్తి సత్తిం ఆదాయ అనుబన్ధి. బోధిసత్తో నాతిదూరే నాచ్చాసన్నే గచ్ఛన్తో తం ఆదాయ అరఞ్ఞం పావిసి, దూరం గతభావం ఞత్వా పదం వఞ్చేత్వా అఞ్ఞేన మగ్గేన వాతవేగేన గన్త్వా సిఙ్గేన పసిబ్బకం ఉక్ఖిపిత్వా భూమియం పాతేత్వా ఫాలేత్వా కచ్ఛపం నీహరి. సతపత్తోపి రుక్ఖా ఓతరి. బోధిసత్తో ద్విన్నమ్పి ఓవాదం దదమానో ‘‘అహం తుమ్హే నిస్సాయ జీవితం లభిం, తుమ్హేహి సహాయకస్స కత్తబ్బం మయ్హం కతం, ఇదాని లుద్దో ఆగన్త్వా తుమ్హే గణ్హేయ్య, తస్మా, సమ్మ సతపత్త, త్వం అత్తనో పుత్తకే గహేత్వా అఞ్ఞత్థ యాహి, త్వమ్పి, సమ్మ కచ్ఛప, ఉదకం పవిసాహీ’’తి ఆహ. తే తథా అకంసు.
Tasmiṃ khaṇe kacchapena ekameva cammavaddhaṃ ṭhapetvā sesavarattā khāditā honti. Dantā panassa patanākārappattā jātā, mukhato lohitaṃ paggharati. Bodhisatto luddaputtaṃ sattiṃ gahetvā asanivegena āgacchantaṃ disvā taṃ vaddhaṃ chinditvā vanaṃ pāvisi, sakuṇo rukkhagge nisīdi, kacchapo pana dubbalattā tattheva nipajji. Luddo kacchapaṃ gahetvā pasibbake pakkhipitvā ekasmiṃ khāṇuke laggesi. Bodhisatto nivattitvā olokento kacchapassa gahitabhāvaṃ ñatvā ‘‘sahāyassa jīvitadānaṃ dassāmī’’ti dubbalo viya hutvā luddassa attānaṃ dassesi. So ‘‘dubbalo esa bhavissati, māressāmi na’’nti sattiṃ ādāya anubandhi. Bodhisatto nātidūre nāccāsanne gacchanto taṃ ādāya araññaṃ pāvisi, dūraṃ gatabhāvaṃ ñatvā padaṃ vañcetvā aññena maggena vātavegena gantvā siṅgena pasibbakaṃ ukkhipitvā bhūmiyaṃ pātetvā phāletvā kacchapaṃ nīhari. Satapattopi rukkhā otari. Bodhisatto dvinnampi ovādaṃ dadamāno ‘‘ahaṃ tumhe nissāya jīvitaṃ labhiṃ, tumhehi sahāyakassa kattabbaṃ mayhaṃ kataṃ, idāni luddo āgantvā tumhe gaṇheyya, tasmā, samma satapatta, tvaṃ attano puttake gahetvā aññattha yāhi, tvampi, samma kacchapa, udakaṃ pavisāhī’’ti āha. Te tathā akaṃsu.
సత్థా అభిసమ్బుద్ధో హుత్వా దుతియం గాథమాహ –
Satthā abhisambuddho hutvā dutiyaṃ gāthamāha –
౧౧౨.
112.
‘‘కచ్ఛపో పావిసీ వారిం, కురుఙ్గో పావిసీ వనం;
‘‘Kacchapo pāvisī vāriṃ, kuruṅgo pāvisī vanaṃ;
సతపత్తో దుమగ్గమ్హా, దూరే పుత్తే అపానయీ’’తి.
Satapatto dumaggamhā, dūre putte apānayī’’ti.
తత్థ అపానయీతి ఆనయి, గహేత్వా అగమాసీతి అత్థో;
Tattha apānayīti ānayi, gahetvā agamāsīti attho;
లుద్దోపి తం ఠానం ఆగన్త్వా కఞ్చి అపస్సిత్వా ఛిన్నపసిబ్బకం గహేత్వా దోమనస్సప్పత్తో అత్తనో గేహం అగమాసి. తే తయోపి సహాయా యావజీవం విస్సాసం అచ్ఛిన్దిత్వా యథాకమ్మం గతా.
Luddopi taṃ ṭhānaṃ āgantvā kañci apassitvā chinnapasibbakaṃ gahetvā domanassappatto attano gehaṃ agamāsi. Te tayopi sahāyā yāvajīvaṃ vissāsaṃ acchinditvā yathākammaṃ gatā.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా లుద్దకో దేవదత్తో అహోసి, సతపత్తో సారిపుత్తో, కచ్ఛపో మోగ్గల్లానో, కురుఙ్గమిగో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā luddako devadatto ahosi, satapatto sāriputto, kacchapo moggallāno, kuruṅgamigo pana ahameva ahosi’’nti.
కురుఙ్గమిగజాతకవణ్ణనా ఛట్ఠా.
Kuruṅgamigajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౨౦౬. కురుఙ్గమిగజాతకం • 206. Kuruṅgamigajātakaṃ