Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi

    ๒๐. สตฺตตินิปาโต

    20. Sattatinipāto

    ๕๓๑. กุสชาตกํ (๑)

    531. Kusajātakaṃ (1)

    ๑.

    1.

    ‘‘อิทํ เต รฎฺฐํ สธนํ สโยคฺคํ, สกายุรํ สพฺพกามูปปนฺนํ;

    ‘‘Idaṃ te raṭṭhaṃ sadhanaṃ sayoggaṃ, sakāyuraṃ sabbakāmūpapannaṃ;

    อิทํ เต รชฺชํ 1 อนุสาส อมฺม, คจฺฉามหํ ยตฺถ ปิยา ปภาวตี’’ฯ

    Idaṃ te rajjaṃ 2 anusāsa amma, gacchāmahaṃ yattha piyā pabhāvatī’’.

    ๒.

    2.

    ‘‘อนุชฺชุภูเตน หรํ มหนฺตํ, ทิวา จ รโตฺต จ นิสีถกาเล 3;

    ‘‘Anujjubhūtena haraṃ mahantaṃ, divā ca ratto ca nisīthakāle 4;

    ปฎิคจฺฉ ตฺวํ ขิปฺปํ กุสาวติํ กุส 5, นิจฺฉามิ ทุพฺพณฺณมหํ วสนฺตํ’’ฯ

    Paṭigaccha tvaṃ khippaṃ kusāvatiṃ kusa 6, nicchāmi dubbaṇṇamahaṃ vasantaṃ’’.

    ๓.

    3.

    ‘‘นาหํ คมิสฺสามิ อิโต กุสาวติํ, ปภาวตี วณฺณปโลภิโต ตว;

    ‘‘Nāhaṃ gamissāmi ito kusāvatiṃ, pabhāvatī vaṇṇapalobhito tava;

    รมามิ มทฺทสฺส นิเกตรเมฺม, หิตฺวาน รฎฺฐํ ตว ทสฺสเน รโตฯ

    Ramāmi maddassa niketaramme, hitvāna raṭṭhaṃ tava dassane rato.

    ๔.

    4.

    ‘‘ปภาวตี วณฺณปโลภิโต ตว, สมฺมูฬฺหรูโป วิจรามิ เมทินิํ 7;

    ‘‘Pabhāvatī vaṇṇapalobhito tava, sammūḷharūpo vicarāmi mediniṃ 8;

    ทิสํ น ชานามิ กุโตมฺหิ อาคโต, ตยมฺหิ มโตฺต มิคมนฺทโลจเนฯ

    Disaṃ na jānāmi kutomhi āgato, tayamhi matto migamandalocane.

    ๕.

    5.

    ‘‘สุวณฺณจีรวสเน, ชาตรูปสุเมขเล;

    ‘‘Suvaṇṇacīravasane, jātarūpasumekhale;

    สุโสฺสณิ ตว กามา หิ 9, นาหํ รเชฺชน มตฺถิโก’’ฯ

    Sussoṇi tava kāmā hi 10, nāhaṃ rajjena matthiko’’.

    ๖.

    6.

    ‘‘อพฺภูติ 11 ตสฺส โภ โหติ, โย อนิจฺฉนฺตมิจฺฉติ;

    ‘‘Abbhūti 12 tassa bho hoti, yo anicchantamicchati;

    อกามํ ราช กาเมสิ 13, อกนฺตํ กนฺตุ 14 มิจฺฉสิ’’ฯ

    Akāmaṃ rāja kāmesi 15, akantaṃ kantu 16 micchasi’’.

    ๗.

    7.

    ‘‘อกามํ วา สกามํ วา, โย นโร ลภเต ปิยํ;

    ‘‘Akāmaṃ vā sakāmaṃ vā, yo naro labhate piyaṃ;

    ลาภเมตฺถ ปสํสาม, อลาโภ ตตฺถ ปาปโก’’ฯ

    Lābhamettha pasaṃsāma, alābho tattha pāpako’’.

    ๘.

    8.

    ‘‘ปาสาณสารํ ขณสิ, กณิการสฺส ทารุนา;

    ‘‘Pāsāṇasāraṃ khaṇasi, kaṇikārassa dārunā;

    วาตํ ชาเลน พาเธสิ, โย อนิจฺฉนฺตมิจฺฉสิ’’ฯ

    Vātaṃ jālena bādhesi, yo anicchantamicchasi’’.

    ๙.

    9.

    ‘‘ปาสาโณ นูน เต หทเย, โอหิโต มุทุลกฺขเณ;

    ‘‘Pāsāṇo nūna te hadaye, ohito mudulakkhaṇe;

    โย เต สาตํ น วินฺทามิ, ติโรชนปทาคโตฯ

    Yo te sātaṃ na vindāmi, tirojanapadāgato.

    ๑๐.

    10.

    ‘‘ยทา มํ ภกุฎิํ 17 กตฺวา, ราชปุตฺตี อุทิกฺขติ 18;

    ‘‘Yadā maṃ bhakuṭiṃ 19 katvā, rājaputtī udikkhati 20;

    อาฬาริโก ตทา โหมิ, รโญฺญ มทฺทสฺสเนฺตปุเร 21ฯ

    Āḷāriko tadā homi, rañño maddassantepure 22.

    ๑๑.

    11.

    ‘‘ยทา อุมฺหยมานา มํ, ราชปุตฺตี อุทิกฺขติ 23;

    ‘‘Yadā umhayamānā maṃ, rājaputtī udikkhati 24;

    นาฬาริโก ตทา โหมิ, ราชา โหมิ ตทา กุโส’’ฯ

    Nāḷāriko tadā homi, rājā homi tadā kuso’’.

    ๑๒.

    12.

    ‘‘สเจ หิ วจนํ สจฺจํ, เนมิตฺตานํ ภวิสฺสติ;

    ‘‘Sace hi vacanaṃ saccaṃ, nemittānaṃ bhavissati;

    เนว เม ตฺวํ ปตี อสฺส, กามํ ฉินฺทนฺตุ สตฺตธา’’ฯ

    Neva me tvaṃ patī assa, kāmaṃ chindantu sattadhā’’.

    ๑๓.

    13.

    ‘‘สเจ หิ วจนํ สจฺจํ, อเญฺญสํ ยทิ วา มมํ;

    ‘‘Sace hi vacanaṃ saccaṃ, aññesaṃ yadi vā mamaṃ;

    เนว ตุยฺหํ ปตี อตฺถิ, อโญฺญ สีหสฺสรา กุสา’’ฯ

    Neva tuyhaṃ patī atthi, añño sīhassarā kusā’’.

    ๑๔.

    14.

    ‘‘เนกฺขํ คีวํ เต กาเรสฺสํ, ปตฺวา ขุเชฺช กุสาวติํ;

    ‘‘Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ, patvā khujje kusāvatiṃ;

    สเจ มํ นาคนาสูรู, โอโลเกยฺย ปภาวตีฯ

    Sace maṃ nāganāsūrū, olokeyya pabhāvatī.

    ๑๕.

    15.

    ‘‘เนกฺขํ คีวํ เต กาเรสฺสํ, ปตฺวา ขุเชฺช กุสาวติํ;

    ‘‘Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ, patvā khujje kusāvatiṃ;

    สเจ มํ นาคนาสูรู, อาลเปยฺย ปภาวตีฯ

    Sace maṃ nāganāsūrū, ālapeyya pabhāvatī.

    ๑๖.

    16.

    ‘‘เนกฺขํ คีวํ เต กาเรสฺสํ, ปตฺวา ขุเชฺช กุสาวติํ;

    ‘‘Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ, patvā khujje kusāvatiṃ;

    สเจ มํ นาคนาสูรู, อุมฺหาเยยฺย ปภาวตีฯ

    Sace maṃ nāganāsūrū, umhāyeyya pabhāvatī.

    ๑๗.

    17.

    ‘‘เนกฺขํ คีวํ เต กาเรสฺสํ, ปตฺวา ขุเชฺช กุสาวติํ;

    ‘‘Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ, patvā khujje kusāvatiṃ;

    สเจ มํ นาคนาสูรู, ปมฺหาเยยฺย ปภาวตีฯ

    Sace maṃ nāganāsūrū, pamhāyeyya pabhāvatī.

    ๑๘.

    18.

    ‘‘เนกฺขํ คีวํ เต กาเรสฺสํ, ปตฺวา ขุเชฺช กุสาวติํ;

    ‘‘Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ, patvā khujje kusāvatiṃ;

    สเจ เม นาคนาสูรู, ปาณีหิ อุปสมฺผุเส’’ฯ

    Sace me nāganāsūrū, pāṇīhi upasamphuse’’.

    ๑๙.

    19.

    ‘‘น หิ นูนายํ ราชปุตฺตี, กุเส สาตมฺปิ วินฺทติ;

    ‘‘Na hi nūnāyaṃ rājaputtī, kuse sātampi vindati;

    อาฬาริเก ภเต โปเส, เวตเนน อนตฺถิเก’’ฯ

    Āḷārike bhate pose, vetanena anatthike’’.

    ๒๐.

    20.

    ‘‘น หิ นูนายํ สา 25 ขุชฺชา, ลภติ ชิวฺหาย เฉทนํ;

    ‘‘Na hi nūnāyaṃ sā 26 khujjā, labhati jivhāya chedanaṃ;

    สุนิสิเตน สเตฺถน, เอวํ ทุพฺภาสิตํ ภณํ’’ฯ

    Sunisitena satthena, evaṃ dubbhāsitaṃ bhaṇaṃ’’.

    ๒๑.

    21.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    มหายโสติ กตฺวาน, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํฯ

    Mahāyasoti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ๒๒.

    22.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    มหทฺธโนติ กตฺวาน, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํฯ

    Mahaddhanoti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ๒๓.

    23.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    มหพฺพโลติ กตฺวาน, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํฯ

    Mahabbaloti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ๒๔.

    24.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    มหารโฎฺฐติ กตฺวาน, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํฯ

    Mahāraṭṭhoti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ๒๕.

    25.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    มหาราชาติ กตฺวาน, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํฯ

    Mahārājāti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ๒๖.

    26.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    สีหสฺสโรติ กตฺวาน, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํฯ

    Sīhassaroti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ๒๗.

    27.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    วคฺคุสฺสโรติ กตฺวาน, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํฯ

    Vaggussaroti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ๒๘.

    28.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    พินฺทุสฺสโรติ กตฺวาน, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํฯ

    Bindussaroti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ๒๙.

    29.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    มญฺชุสฺสโรติ กตฺวาน, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํฯ

    Mañjussaroti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ๓๐.

    30.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    มธุสฺสโรติ 27 กตฺวาน, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํฯ

    Madhussaroti 28 katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ๓๑.

    31.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    สตสิโปฺปติ กตฺวาน, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํฯ

    Satasippoti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ๓๒.

    32.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    ขตฺติโยติปิ กตฺวาน 29, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํฯ

    Khattiyotipi katvāna 30, karassu rucire piyaṃ.

    ๓๓.

    33.

    ‘‘มา นํ รูเปน ปาเมสิ, อาโรเหน ปภาวติ;

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    กุสราชาติ กตฺวาน, กรสฺสุ รุจิเร ปิยํ’’ฯ

    Kusarājāti katvāna, karassu rucire piyaṃ’’.

    ๓๔.

    34.

    ‘‘เอเต นาคา อุปตฺถทฺธา, สเพฺพ ติฎฺฐนฺติ วมฺมิตา 31;

    ‘‘Ete nāgā upatthaddhā, sabbe tiṭṭhanti vammitā 32;

    ปุรา มทฺทนฺติ ปาการํ, อาเนเนฺตตํ ปภาวติํ’’ฯ

    Purā maddanti pākāraṃ, ānentetaṃ pabhāvatiṃ’’.

    ๓๕.

    35.

    ‘‘สตฺต พิเล 33 กริตฺวาน, อหเมตํ ปภาวติํ;

    ‘‘Satta bile 34 karitvāna, ahametaṃ pabhāvatiṃ;

    ขตฺติยานํ ปทสฺสามิ, เย มํ หนฺตุํ อิธาคตา’’ฯ

    Khattiyānaṃ padassāmi, ye maṃ hantuṃ idhāgatā’’.

    ๓๖.

    36.

    ‘‘อวุฎฺฐหิ ราชปุตฺตี, สามา โกเสยฺยวาสินี;

    ‘‘Avuṭṭhahi rājaputtī, sāmā koseyyavāsinī;

    อสฺสุปุเณฺณหิ เนเตฺตหิ, ทาสีคณปุรกฺขตา’’ฯ

    Assupuṇṇehi nettehi, dāsīgaṇapurakkhatā’’.

    ๓๗.

    37.

    ‘‘ตํ นูน กกฺกูปนิเสวิตํ มุขํ, อาทาสทนฺตาถรุปจฺจเวกฺขิตํ;

    ‘‘Taṃ nūna kakkūpanisevitaṃ mukhaṃ, ādāsadantātharupaccavekkhitaṃ;

    สุภํ สุเนตฺตํ วิรชํ อนงฺคณํ, ฉุทฺธํ วเน ฐสฺสติ ขตฺติเยหิฯ

    Subhaṃ sunettaṃ virajaṃ anaṅgaṇaṃ, chuddhaṃ vane ṭhassati khattiyehi.

    ๓๘.

    38.

    ‘‘เต นูน เม อสิเต เวลฺลิตเคฺค, เกเส มุทู จนฺทนสารลิเตฺต;

    ‘‘Te nūna me asite vellitagge, kese mudū candanasāralitte;

    สมากุเล สีวถิกาย มเชฺฌ, ปาเทหิ คิชฺฌา ปริกฑฺฒิสฺสนฺติ 35ฯ

    Samākule sīvathikāya majjhe, pādehi gijjhā parikaḍḍhissanti 36.

    ๓๙.

    39.

    ‘‘ตา นูน เม ตมฺพนขา สุโลมา, พาหา มุทู จนฺทนสารลิตฺตา;

    ‘‘Tā nūna me tambanakhā sulomā, bāhā mudū candanasāralittā;

    ฉินฺนา วเน อุชฺฌิตา ขตฺติเยหิ, คยฺห ธโงฺก 37 คจฺฉติ เยน กามํฯ

    Chinnā vane ujjhitā khattiyehi, gayha dhaṅko 38 gacchati yena kāmaṃ.

    ๔๐.

    40.

    ‘‘เต นูน ตาลูปนิเภ อลเมฺพ, นิเสวิเต กาสิกจนฺทเนน;

    ‘‘Te nūna tālūpanibhe alambe, nisevite kāsikacandanena;

    ถเนสุ เม ลมฺพิสฺสติ 39 สิงฺคาโล 40, มาตูว ปุโตฺต ตรุโณ ตนูโชฯ

    Thanesu me lambissati 41 siṅgālo 42, mātūva putto taruṇo tanūjo.

    ๔๑.

    41.

    ‘‘ตํ นูน โสณิํ ปุถุลํ สุโกฎฺฎิตํ, นิเสวิตํ กญฺจนเมขลาหิ;

    ‘‘Taṃ nūna soṇiṃ puthulaṃ sukoṭṭitaṃ, nisevitaṃ kañcanamekhalāhi;

    ฉินฺนํ วเน ขตฺติเยหี อวตฺถํ, สิงฺคาลสงฺฆา ปริกฑฺฒิสฺสนฺติ 43ฯ

    Chinnaṃ vane khattiyehī avatthaṃ, siṅgālasaṅghā parikaḍḍhissanti 44.

    ๔๒.

    42.

    ‘‘โสณา ธงฺกา 45 สิงฺคาลา จ, เย จเญฺญ สนฺติ ทาฐิโน;

    ‘‘Soṇā dhaṅkā 46 siṅgālā ca, ye caññe santi dāṭhino;

    อชรา นูน เหสฺสนฺติ, ภกฺขยิตฺวา ปภาวติํฯ

    Ajarā nūna hessanti, bhakkhayitvā pabhāvatiṃ.

    ๔๓.

    43.

    ‘‘สเจ มํสานิ หริํสุ, ขตฺติยา ทูรคามิโน;

    ‘‘Sace maṃsāni hariṃsu, khattiyā dūragāmino;

    อฎฺฐีนิ อมฺม ยาจิตฺวา, อนุปเถ ทหาถ นํฯ

    Aṭṭhīni amma yācitvā, anupathe dahātha naṃ.

    ๔๔.

    44.

    ‘‘เขตฺตานิ อมฺม กาเรตฺวา, กณิกาเรตฺถ โรปย 47;

    ‘‘Khettāni amma kāretvā, kaṇikārettha ropaya 48;

    ยทา เต ปุปฺผิตา อสฺสุ, เหมนฺตานํ หิมจฺจเย;

    Yadā te pupphitā assu, hemantānaṃ himaccaye;

    สเรยฺยาถ มมํ 49 อมฺม, เอวํวณฺณา ปภาวตี’’ฯ

    Sareyyātha mamaṃ 50 amma, evaṃvaṇṇā pabhāvatī’’.

    ๔๕.

    45.

    ‘‘ตสฺสา มาตา อุทฎฺฐาสิ, ขตฺติยา เทววณฺณินี;

    ‘‘Tassā mātā udaṭṭhāsi, khattiyā devavaṇṇinī;

    ทิสฺวา อสิญฺจ สูนญฺจ, รโญฺญ มทฺทสฺสเนฺตปุเร’’ฯ

    Disvā asiñca sūnañca, rañño maddassantepure’’.

    ๔๖.

    46.

    ‘‘อิมินา นูน อสินา, สุสญฺญํ ตนุมชฺฌิมํ;

    ‘‘Iminā nūna asinā, susaññaṃ tanumajjhimaṃ;

    ธีตรํ มทฺท 51 หนฺตฺวาน, ขตฺติยานํ ปทสฺสสิ’’ 52ฯ

    Dhītaraṃ madda 53 hantvāna, khattiyānaṃ padassasi’’ 54.

    ๔๗.

    47.

    ‘‘น เม อกาสิ วจนํ, อตฺถกามาย ปุตฺติเก;

    ‘‘Na me akāsi vacanaṃ, atthakāmāya puttike;

    สาชฺช โลหิตสญฺฉนฺนา, คจฺฉสิ 55 ยมสาธนํฯ

    Sājja lohitasañchannā, gacchasi 56 yamasādhanaṃ.

    ๔๘.

    48.

    ‘‘เอวมาปชฺชตี โปโส, ปาปิยญฺจ นิคจฺฉติ;

    ‘‘Evamāpajjatī poso, pāpiyañca nigacchati;

    โย เว หิตานํ วจนํ, น กโรติ 57 อตฺถทสฺสินํฯ

    Yo ve hitānaṃ vacanaṃ, na karoti 58 atthadassinaṃ.

    ๔๙.

    49.

    ‘‘สเจ จ อชฺช 59 ธาเรสิ 60, กุมารํ จารุทสฺสนํ;

    ‘‘Sace ca ajja 61 dhāresi 62, kumāraṃ cārudassanaṃ;

    กุเสน ชาตํ ขตฺติยํ, สุวณฺณมณิเมขลํ;

    Kusena jātaṃ khattiyaṃ, suvaṇṇamaṇimekhalaṃ;

    ปูชิตํ 63 ญาติสเงฺฆหิ, น คจฺฉสิ 64 ยมกฺขยํฯ

    Pūjitaṃ 65 ñātisaṅghehi, na gacchasi 66 yamakkhayaṃ.

    ๕๐.

    50.

    ‘‘ยตฺถสฺสุ เภรี นทติ, กุญฺชโร จ นิกูชติ 67;

    ‘‘Yatthassu bherī nadati, kuñjaro ca nikūjati 68;

    ขตฺติยานํ กุเล ภเทฺท, กิํ นุ สุขตรํ ตโตฯ

    Khattiyānaṃ kule bhadde, kiṃ nu sukhataraṃ tato.

    ๕๑.

    51.

    ‘‘อโสฺส จ สิสติ 69 ทฺวาเร, กุมาโร อุปโรทติ;

    ‘‘Asso ca sisati 70 dvāre, kumāro uparodati;

    ขตฺติยานํ กุเล ภเทฺท, กิํ นุ สุขตรํ ตโตฯ

    Khattiyānaṃ kule bhadde, kiṃ nu sukhataraṃ tato.

    ๕๒.

    52.

    ‘‘มยูรโกญฺจาภิรุเท, โกกิลาภินิกูชิเต;

    ‘‘Mayūrakoñcābhirude, kokilābhinikūjite;

    ขตฺติยานํ กุเล ภเทฺท, กิํ นุ สุขตรํ ตโต’’ฯ

    Khattiyānaṃ kule bhadde, kiṃ nu sukhataraṃ tato’’.

    ๕๓.

    53.

    ‘‘กหํ นุ โส สตฺตุมทฺทโน, ปรรฎฺฐปฺปมทฺทโน;

    ‘‘Kahaṃ nu so sattumaddano, pararaṭṭhappamaddano;

    กุโส โสฬารปญฺญาโณ, โย โน ทุกฺขา ปโมจเย’’ฯ

    Kuso soḷārapaññāṇo, yo no dukkhā pamocaye’’.

    ๕๔.

    54.

    ‘‘อิเธว โส สตฺตุมทฺทโน, ปรรฎฺฐปฺปมทฺทโน;

    ‘‘Idheva so sattumaddano, pararaṭṭhappamaddano;

    กุโส โสฬารปญฺญาโณ, โย เต สเพฺพ วธิสฺสติ’’ 71ฯ

    Kuso soḷārapaññāṇo, yo te sabbe vadhissati’’ 72.

    ๕๕.

    55.

    ‘‘อุมฺมตฺติกา นุ ภณสิ, อนฺธพาลา ปภาสสิ 73;

    ‘‘Ummattikā nu bhaṇasi, andhabālā pabhāsasi 74;

    กุโส เจ อาคโต อสฺส, กิํ น 75 ชาเนมุ ตํ มยํ’’ฯ

    Kuso ce āgato assa, kiṃ na 76 jānemu taṃ mayaṃ’’.

    ๕๖.

    56.

    ‘‘เอโส อาฬาริโก โปโส, กุมารีปุรมนฺตเร;

    ‘‘Eso āḷāriko poso, kumārīpuramantare;

    ทฬฺหํ กตฺวาน สํเวลฺลิํ, กุมฺภิํ โธวติ โอณโต’’ฯ

    Daḷhaṃ katvāna saṃvelliṃ, kumbhiṃ dhovati oṇato’’.

    ๕๗.

    57.

    ‘‘เวณี ตฺวมสิ จณฺฑาลี, อทูสิ กุลคนฺธินี;

    ‘‘Veṇī tvamasi caṇḍālī, adūsi kulagandhinī;

    กถํ มทฺทกุเล ชาตา, ทาสํ กยิราสิ กามุกํ’’ฯ

    Kathaṃ maddakule jātā, dāsaṃ kayirāsi kāmukaṃ’’.

    ๕๘.

    58.

    ‘‘นมฺหิ เวณี น จณฺฑาลี, น จมฺหิ กุลคนฺธินี;

    ‘‘Namhi veṇī na caṇḍālī, na camhi kulagandhinī;

    โอกฺกากปุโตฺต ภทฺทเนฺต, ตฺวํ นุ ทาโสติ มญฺญสิ’’ฯ

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi’’.

    ๕๙.

    59.

    ‘‘โย พฺราหฺมณสหสฺสานิ, สทา โภเชติ วีสติํ;

    ‘‘Yo brāhmaṇasahassāni, sadā bhojeti vīsatiṃ;

    โอกฺกากปุโตฺต ภทฺทเนฺต, ตฺวํ นุ ทาโสติ มญฺญสิ’’ฯ

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi’’.

    ๖๐.

    60.

    ‘‘ยสฺส นาคสหสฺสานิ, สทา โยเชนฺติ วีสติํ;

    ‘‘Yassa nāgasahassāni, sadā yojenti vīsatiṃ;

    โอกฺกากปุโตฺต ภทฺทเนฺต, ตฺวํ นุ ทาโสติ มญฺญสิฯ

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi.

    ๖๑.

    61.

    ‘‘ยสฺส อสฺสสหสฺสานิ, สทา โยเชนฺติ วีสติํ;

    ‘‘Yassa assasahassāni, sadā yojenti vīsatiṃ;

    โอกฺกากปุโตฺต ภทฺทเนฺต, ตฺวํ นุ ทาโสติ มญฺญสิฯ

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi.

    ๖๒.

    62.

    ‘‘ยสฺส รถสหสฺสานิ, สทา โยเชนฺติ วีสติํ;

    ‘‘Yassa rathasahassāni, sadā yojenti vīsatiṃ;

    โอกฺกากปุโตฺต ภทฺทเนฺต, ตฺวํ นุ ทาโสติ มญฺญสิฯ

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi.

    77 (‘‘ยสฺส อุสภสหสฺสานิ, สทา โยเชนฺติ วีสติํ;

    78 (‘‘Yassa usabhasahassāni, sadā yojenti vīsatiṃ;

    โอกฺกากปุโตฺต ภทฺทเนฺต, ตฺวํ นุ ทาโสติ มญฺญสิ) 79ฯ

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi) 80.

    ๖๓.

    63.

    ‘‘ยสฺส เธนุสหสฺสานิ, สทา ทุหนฺติ วีสติํ 81;

    ‘‘Yassa dhenusahassāni, sadā duhanti vīsatiṃ 82;

    โอกฺกากปุโตฺต ภทฺทเนฺต, ตฺวํ นุ ทาโสติ มญฺญสิ’’ฯ

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi’’.

    ๖๔.

    64.

    ‘‘ตคฺฆ เต ทุกฺกฎํ พาเล, ยํ ขตฺติยํ มหพฺพลํ;

    ‘‘Taggha te dukkaṭaṃ bāle, yaṃ khattiyaṃ mahabbalaṃ;

    นาคํ มณฺฑูกวเณฺณน, น นํ 83 อกฺขาสิธาคตํ’’ 84ฯ

    Nāgaṃ maṇḍūkavaṇṇena, na naṃ 85 akkhāsidhāgataṃ’’ 86.

    ๖๕.

    65.

    ‘‘อปราธํ มหาราช, ตฺวํ โน ขม รเถสภ;

    ‘‘Aparādhaṃ mahārāja, tvaṃ no khama rathesabha;

    ยํ ตํ อญฺญาตเวเสน, นาญฺญาสิมฺหา อิธาคตํ’’ฯ

    Yaṃ taṃ aññātavesena, nāññāsimhā idhāgataṃ’’.

    ๖๖.

    66.

    ‘‘มาทิสสฺส น ตํ ฉนฺนํ, โยหํ อาฬาริโก ภเว;

    ‘‘Mādisassa na taṃ channaṃ, yohaṃ āḷāriko bhave;

    ตฺวเญฺญว เม ปสีทสฺสุ, นตฺถิ เต เทว ทุกฺกฎํ’’ฯ

    Tvaññeva me pasīdassu, natthi te deva dukkaṭaṃ’’.

    ๖๗.

    67.

    ‘‘คจฺฉ พาเล ขมาเปหิ, กุสราชํ มหพฺพลํ;

    ‘‘Gaccha bāle khamāpehi, kusarājaṃ mahabbalaṃ;

    ขมาปิโต กุโส ราชา 87, โส เต ทสฺสติ ชีวิตํ’’ฯ

    Khamāpito kuso rājā 88, so te dassati jīvitaṃ’’.

    ๖๘.

    68.

    ‘‘ปิตุสฺส วจนํ สุตฺวา, เทววณฺณี ปภาวตี;

    ‘‘Pitussa vacanaṃ sutvā, devavaṇṇī pabhāvatī;

    สิรสา อคฺคหี ปาเท, กุสราชํ มหพฺพลํ’’ฯ

    Sirasā aggahī pāde, kusarājaṃ mahabbalaṃ’’.

    ๖๙.

    69.

    ‘‘ยามา รโตฺย อติกฺกนฺตา, ตามา เทว ตยา วินา;

    ‘‘Yāmā ratyo atikkantā, tāmā deva tayā vinā;

    วเนฺท เต สิรสา ปาเท, มา เม กุชฺฌํ รเถสภฯ

    Vande te sirasā pāde, mā me kujjhaṃ rathesabha.

    ๗๐.

    70.

    ‘‘สพฺพํ 89 เต ปฎิชานามิ, มหาราช สุโณหิ เม;

    ‘‘Sabbaṃ 90 te paṭijānāmi, mahārāja suṇohi me;

    น จาปิ อปฺปิยํ ตุยฺหํ, กเรยฺยามิ อหํ ปุนฯ

    Na cāpi appiyaṃ tuyhaṃ, kareyyāmi ahaṃ puna.

    ๗๑.

    71.

    ‘‘เอวํ เจ ยาจมานาย, วจนํ เม น กาหสิ;

    ‘‘Evaṃ ce yācamānāya, vacanaṃ me na kāhasi;

    อิทานิ มํ ตาโต หนฺตฺวา, ขตฺติยานํ ปทสฺสติ’’ฯ

    Idāni maṃ tāto hantvā, khattiyānaṃ padassati’’.

    ๗๒.

    72.

    ‘‘เอวํ เต ยาจมานาย, กิํ น กาหามิ เต วโจ;

    ‘‘Evaṃ te yācamānāya, kiṃ na kāhāmi te vaco;

    วิกุโทฺธ ตฺยสฺมิ กลฺยาณิ, มา ตฺวํ ภายิ ปภาวติฯ

    Vikuddho tyasmi kalyāṇi, mā tvaṃ bhāyi pabhāvati.

    ๗๓.

    73.

    ‘‘สพฺพํ เต ปฎิชานามิ, ราชปุตฺติ สุโณหิ เม;

    ‘‘Sabbaṃ te paṭijānāmi, rājaputti suṇohi me;

    น จาปิ อปฺปิยํ ตุยฺหํ, กเรยฺยามิ อหํ ปุนฯ

    Na cāpi appiyaṃ tuyhaṃ, kareyyāmi ahaṃ puna.

    ๗๔.

    74.

    ‘‘ตว กามา หิ สุโสฺสณิ, ปหุ 91 ทุกฺขํ ติติกฺขิสํ 92;

    ‘‘Tava kāmā hi sussoṇi, pahu 93 dukkhaṃ titikkhisaṃ 94;

    พหุํ มทฺทกุลํ หนฺตฺวา, นยิตุํ ตํ ปภาวติ’’ฯ

    Bahuṃ maddakulaṃ hantvā, nayituṃ taṃ pabhāvati’’.

    ๗๕.

    75.

    ‘‘โยชยนฺตุ รเถ อเสฺส, นานาจิเตฺต สมาหิเต;

    ‘‘Yojayantu rathe asse, nānācitte samāhite;

    อถ ทกฺขถ เม เวคํ, วิธมนฺตสฺส 95 สตฺตโว’’ฯ

    Atha dakkhatha me vegaṃ, vidhamantassa 96 sattavo’’.

    ๗๖.

    76.

    ‘‘ตญฺจ ตตฺถ อุทิกฺขิํสุ, รโญฺญ มทฺทสฺสเนฺตปุเร;

    ‘‘Tañca tattha udikkhiṃsu, rañño maddassantepure;

    วิชมฺภมานํ สีหํว, โผเฎนฺตํ ทิคุณํ ภุชํฯ

    Vijambhamānaṃ sīhaṃva, phoṭentaṃ diguṇaṃ bhujaṃ.

    ๗๗.

    77.

    ‘‘หตฺถิกฺขนฺธญฺจ อารุยฺห, อาโรเปตฺวา ปภาวติํ;

    ‘‘Hatthikkhandhañca āruyha, āropetvā pabhāvatiṃ;

    สงฺคามํ โอตริตฺวาน, สีหนาทํ นที กุโสฯ

    Saṅgāmaṃ otaritvāna, sīhanādaṃ nadī kuso.

    ๗๘.

    78.

    ‘‘ตสฺส ตํ นทโต สุตฺวา, สีหเสฺสวิตเร มิคา;

    ‘‘Tassa taṃ nadato sutvā, sīhassevitare migā;

    ขตฺติยา วิปลายิํสุ, กุสสทฺทภยฎฺฎิตา 97ฯ

    Khattiyā vipalāyiṃsu, kusasaddabhayaṭṭitā 98.

    ๗๙.

    79.

    ‘‘หตฺถาโรหา อนีกฎฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    อญฺญมญฺญสฺส ฉินฺทนฺติ, กุสสทฺทภยฎฺฎิตาฯ

    Aññamaññassa chindanti, kusasaddabhayaṭṭitā.

    ๘๐.

    80.

    ‘‘ตสฺมิํ สงฺคามสีสสฺมิํ, ปสฺสิตฺวา หฎฺฐ 99 มานโส;

    ‘‘Tasmiṃ saṅgāmasīsasmiṃ, passitvā haṭṭha 100 mānaso;

    กุสสฺส รโญฺญ เทวิโนฺท, อทา เวโรจนํ มณิํฯ

    Kusassa rañño devindo, adā verocanaṃ maṇiṃ.

    ๘๑.

    81.

    ‘‘โส ตํ วิชิตฺวา สงฺคามํ, ลทฺธา เวโรจนํ มณิํ;

    ‘‘So taṃ vijitvā saṅgāmaṃ, laddhā verocanaṃ maṇiṃ;

    หตฺถิกฺขนฺธคโต ราชา, ปาเวกฺขิ นครํ ปุรํฯ

    Hatthikkhandhagato rājā, pāvekkhi nagaraṃ puraṃ.

    ๘๒.

    82.

    ‘‘ชีวคฺคาหํ 101 คเหตฺวาน, พนฺธิตฺวา สตฺต ขตฺติเย;

    ‘‘Jīvaggāhaṃ 102 gahetvāna, bandhitvā satta khattiye;

    สสุรสฺสุปนาเมสิ, อิเม เต เทว สตฺตโวฯ

    Sasurassupanāmesi, ime te deva sattavo.

    ๘๓.

    83.

    ‘‘สเพฺพว เต วสํ คตา, อมิตฺตา วิหตา ตว;

    ‘‘Sabbeva te vasaṃ gatā, amittā vihatā tava;

    กามํ กโรหิ เต ตยา, มุญฺจ วา เต หนสฺสุ วา’’ฯ

    Kāmaṃ karohi te tayā, muñca vā te hanassu vā’’.

    ๘๔.

    84.

    ‘‘ตุเยฺหว สตฺตโว เอเต, น หิ เต มยฺห สตฺตโว;

    ‘‘Tuyheva sattavo ete, na hi te mayha sattavo;

    ตฺวเญฺญว โน มหาราช, มุญฺจ วา เต หนสฺสุ วา’’ฯ

    Tvaññeva no mahārāja, muñca vā te hanassu vā’’.

    ๘๕.

    85.

    ‘‘อิมา เต ธีตโร สตฺต, เทวกญฺญูปมา สุภา;

    ‘‘Imā te dhītaro satta, devakaññūpamā subhā;

    ททาหิ เนสํ เอเกกํ, โหนฺตุ ชามาตโร ตว’’ฯ

    Dadāhi nesaṃ ekekaṃ, hontu jāmātaro tava’’.

    ๘๖.

    86.

    ‘‘อมฺหากเญฺจว ตาสญฺจ, ตฺวํ โน สเพฺพสมิสฺสโร;

    ‘‘Amhākañceva tāsañca, tvaṃ no sabbesamissaro;

    ตฺวเญฺญว โน มหาราช, เทหิ เนสํ ยทิจฺฉสิ’’ฯ

    Tvaññeva no mahārāja, dehi nesaṃ yadicchasi’’.

    ๘๗.

    87.

    ‘‘เอกเมกสฺส เอเกกํ, อทา สีหสฺสโร กุโส;

    ‘‘Ekamekassa ekekaṃ, adā sīhassaro kuso;

    ขตฺติยานํ ตทา เตสํ, รโญฺญ มทฺทสฺส ธีตโรฯ

    Khattiyānaṃ tadā tesaṃ, rañño maddassa dhītaro.

    ๘๘.

    88.

    ‘‘ปีณิตา เตน ลาเภน, ตุฎฺฐา สีหสฺสเร กุเส;

    ‘‘Pīṇitā tena lābhena, tuṭṭhā sīhassare kuse;

    สกรฎฺฐานิ ปายิํสุ, ขตฺติยา สตฺต ตาวเทฯ

    Sakaraṭṭhāni pāyiṃsu, khattiyā satta tāvade.

    ๘๙.

    89.

    ‘‘ปภาวติญฺจ อาทาย, มณิํ เวโรจนํ สุภํ 103;

    ‘‘Pabhāvatiñca ādāya, maṇiṃ verocanaṃ subhaṃ 104;

    กุสาวติํ กุโส ราชา, อคมาสิ มหพฺพโลฯ

    Kusāvatiṃ kuso rājā, agamāsi mahabbalo.

    ๙๐.

    90.

    ‘‘ตฺยสฺสุ เอกรเถ ยนฺตา, ปวิสนฺตา กุสาวติํ;

    ‘‘Tyassu ekarathe yantā, pavisantā kusāvatiṃ;

    สมานา วณฺณรูเปน, นาญฺญมญฺญาติโรจิสุํ 105ฯ

    Samānā vaṇṇarūpena, nāññamaññātirocisuṃ 106.

    ๙๑.

    91.

    ‘‘มาตา ปุเตฺตน สงฺคจฺฉิ 107, อุภโย จ ชยมฺปตี;

    ‘‘Mātā puttena saṅgacchi 108, ubhayo ca jayampatī;

    สมคฺคา เต ตทา อาสุํ, ผีตํ ธรณิมาวสุ’’นฺติฯ

    Samaggā te tadā āsuṃ, phītaṃ dharaṇimāvasu’’nti.

    กุสชาตกํ ปฐมํฯ

    Kusajātakaṃ paṭhamaṃ.




    Next: ๕๓๒. โสณนนฺทชาตกํ • 532. Soṇanandajātakaṃ




    Footnotes:
    1. รฎฺฐํ (ก.)
    2. raṭṭhaṃ (ka.)
    3. นิสีท กาเล (ก.)
    4. nisīda kāle (ka.)
    5. กุสาวติํ (สฺยา. ก.)
    6. kusāvatiṃ (syā. ka.)
    7. เมทนิํ (สฺยา. ก.)
    8. medaniṃ (syā. ka.)
    9. กาเมหิ (สี. สฺยา. ปี.)
    10. kāmehi (sī. syā. pī.)
    11. อพฺภู หิ (สี.), อภูติ (สฺยา.), อพฺภุ หิ (ปี.)
    12. abbhū hi (sī.), abhūti (syā.), abbhu hi (pī.)
    13. กาเมหิ (สี. ปี.)
    14. อกโนฺต กนฺต (สี. สฺยา. ปี.)
    15. kāmehi (sī. pī.)
    16. akanto kanta (sī. syā. pī.)
    17. ภูกุฎิํ (สี. ปี.)
    18. ราชปุตฺติ อุทิกฺขสิ (สี. ปี.)
    19. bhūkuṭiṃ (sī. pī.)
    20. rājaputti udikkhasi (sī. pī.)
    21. มทฺทสฺส ถีปุเร (สี. ปี.) เอวมุปริปิ
    22. maddassa thīpure (sī. pī.) evamuparipi
    23. ราชปุตฺติ อุทิกฺขสิ (สี. ปี.)
    24. rājaputti udikkhasi (sī. pī.)
    25. นูน อยํ (สี. สฺยา.)
    26. nūna ayaṃ (sī. syā.)
    27. มธุรสฺสโรติ (สี.)
    28. madhurassaroti (sī.)
    29. กริตฺวาน (สี.)
    30. karitvāna (sī.)
    31. วมฺมิกา (สฺยา.)
    32. vammikā (syā.)
    33. ขเณฺฑ (สี. ปี.)
    34. khaṇḍe (sī. pī.)
    35. ปริกฑฺฒยนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)
    36. parikaḍḍhayanti (sī. syā. pī.)
    37. วโก (ปี.)
    38. vako (pī.)
    39. ลมฺพหีติ (ปี.)
    40. สิคาโล (สี. สฺยา. ปี.)
    41. lambahīti (pī.)
    42. sigālo (sī. syā. pī.)
    43. คยฺหา วโก คจฺฉติ เยนกามํ (ปี.)
    44. gayhā vako gacchati yenakāmaṃ (pī.)
    45. วกา (ปี.)
    46. vakā (pī.)
    47. โรปเย (ก.)
    48. ropaye (ka.)
    49. มม (ปี.)
    50. mama (pī.)
    51. มม (สี.), มโทฺท (ปี.)
    52. ปทสฺสติ (ปี. ก.)
    53. mama (sī.), maddo (pī.)
    54. padassati (pī. ka.)
    55. คญฺฉิสิ (สี. ปี.)
    56. gañchisi (sī. pī.)
    57. น กรํ (สี.)
    58. na karaṃ (sī.)
    59. ตฺวํ อมฺม (สี.)
    60. วาเรสิ (ปี.)
    61. tvaṃ amma (sī.)
    62. vāresi (pī.)
    63. ปูชิตา (ปี.)
    64. คญฺฉิสิ (สี. ปี.)
    65. pūjitā (pī.)
    66. gañchisi (sī. pī.)
    67. นิกุญฺชติ (ปี.)
    68. nikuñjati (pī.)
    69. อโสฺส หสิสติ (สี.), อโสฺส หสิยติ (สฺยา.), อโสฺส จ สิํสติ (ปี.)
    70. asso hasisati (sī.), asso hasiyati (syā.), asso ca siṃsati (pī.)
    71. โย โน ทุกฺขา ปโมจเย (สี.), โส โน สเพฺพ วธิสฺสติ (ปี.)
    72. yo no dukkhā pamocaye (sī.), so no sabbe vadhissati (pī.)
    73. อาทุ พาลาว ภาสสิ (สี. ปี.)
    74. ādu bālāva bhāsasi (sī. pī.)
    75. กินฺนุ (สฺยา. ก.)
    76. kinnu (syā. ka.)
    77. ( ) อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุเยว ทิสฺสติ
    78. ( ) ayaṃ gāthā sī. pī. potthakesuyeva dissati
    79. ( ) อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุเยว ทิสฺสติ
    80. ( ) ayaṃ gāthā sī. pī. potthakesuyeva dissati
    81. ทุยฺหนฺติ วีสติ (สี. ปี.)
    82. duyhanti vīsati (sī. pī.)
    83. น ตํ (สี. ปี.)
    84. อกฺขาสิ อาคตํ (สี.)
    85. na taṃ (sī. pī.)
    86. akkhāsi āgataṃ (sī.)
    87. กุสราชา (สพฺพตฺถ)
    88. kusarājā (sabbattha)
    89. สจฺจํ (สี. สฺยา. ปี.)
    90. saccaṃ (sī. syā. pī.)
    91. พหุ (สฺยา.), พหู (ปี.), พหุํ (ก.)
    92. ติติกฺขิสฺสํ (สี. ปี.)
    93. bahu (syā.), bahū (pī.), bahuṃ (ka.)
    94. titikkhissaṃ (sī. pī.)
    95. วิธเมนฺตสฺส (สพฺพตฺถ)
    96. vidhamentassa (sabbattha)
    97. กุสสทฺทภยฎฺฐิตา (ปี.)
    98. kusasaddabhayaṭṭhitā (pī.)
    99. ตุฎฺฐ (สี.)
    100. tuṭṭha (sī.)
    101. ชีวคาหํ (สี. ปี.)
    102. jīvagāhaṃ (sī. pī.)
    103. ตทา (ปี.)
    104. tadā (pī.)
    105. นาญฺญมญฺญมติโรจยุํ (สี.)
    106. nāññamaññamatirocayuṃ (sī.)
    107. สงฺคญฺฉิ (สี. สฺยา. ปี.)
    108. saṅgañchi (sī. syā. pī.)



    Related texts:



    อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā / [๕๓๑] ๑. กุสชาตกวณฺณนา • [531] 1. Kusajātakavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact