Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మిలిన్దపఞ్హపాళి • Milindapañhapāḷi

    ౩. కుసలాకుసలబలవతరపఞ్హో

    3. Kusalākusalabalavatarapañho

    . ‘‘భన్తే నాగసేన, కతమం అధిమత్తం బలవతరం కుసలం వా అకుసలం వా’’తి? ‘‘కుసలం, మహారాజ, అధిమత్తం బలవతరం, నో తథా అకుసల’న్తి. ‘‘నాహం, భన్తే నాగసేన, తం వచనం సమ్పటిచ్ఛామి ‘కుసలం అధిమత్తం బలవతరం, నో తథా అకుసల’న్తి, దిస్సన్తి, భన్తే నాగసేన, ఇధ పాణాతిపాతినో అదిన్నాదాయినో కామేసుమిచ్ఛాచారినో ముసావాదినో గామఘాతికా పన్థదూసకా నేకతికా వఞ్చనికా, సబ్బే తే తావతకేన పాపేన లభన్తి హత్థచ్ఛేదం పాదచ్ఛేదం హత్థపాదచ్ఛేదం కణ్ణచ్ఛేదం నాసచ్ఛేదం కణ్ణనాసచ్ఛేదం బిలఙ్గథాలికం సఙ్ఖముణ్డికం రాహుముఖం జోతిమాలికం హత్థపజ్జోతికం ఏరకవత్తికం చీరకవాసికం ఏణేయ్యకం బళిసమంసికం కహాపణికం ఖారాపతచ్ఛికం పలిఘపరివత్తికం పలాలపీఠకం తత్తేనపి తేలేన ఓసిఞ్చనం సునఖేహిపి ఖాదాపనం జీవసూలారోపనం అసినాపి సీసచ్ఛేదం, కేచి రత్తిం పాపం కత్వా రత్తిం యేవ విపాకం అనుభవన్తి, కేచి రత్తిం కత్వా దివా యేవ అనుభవన్తి, కేచి దివా కత్వా దివా యేవ అనుభవన్తి, కేచి దివా కత్వా రత్తిం యేవ అనుభవన్తి, కేచి ద్వే తయో దివసే వీతివత్తే అనుభవన్తి, సబ్బేపి తే దిట్ఠేవ ధమ్మే విపాకం అనుభవన్తి. అత్థి పన, భన్తే నాగసేన, కోచి ఏకస్స వా ద్విన్నం వా తిణ్ణం వా చతున్నం వా పఞ్చన్నం వా దసన్నం వా సతస్స వా సహస్సస్స వా సతసహస్సస్స వా సపరివారం దానం దత్వా దిట్ఠధమ్మికం భోగం వా యసం వా సుఖం వా అనుభవితా సీలేన వా ఉపోసథకమ్మేన వా’’తి?

    3. ‘‘Bhante nāgasena, katamaṃ adhimattaṃ balavataraṃ kusalaṃ vā akusalaṃ vā’’ti? ‘‘Kusalaṃ, mahārāja, adhimattaṃ balavataraṃ, no tathā akusala’nti. ‘‘Nāhaṃ, bhante nāgasena, taṃ vacanaṃ sampaṭicchāmi ‘kusalaṃ adhimattaṃ balavataraṃ, no tathā akusala’nti, dissanti, bhante nāgasena, idha pāṇātipātino adinnādāyino kāmesumicchācārino musāvādino gāmaghātikā panthadūsakā nekatikā vañcanikā, sabbe te tāvatakena pāpena labhanti hatthacchedaṃ pādacchedaṃ hatthapādacchedaṃ kaṇṇacchedaṃ nāsacchedaṃ kaṇṇanāsacchedaṃ bilaṅgathālikaṃ saṅkhamuṇḍikaṃ rāhumukhaṃ jotimālikaṃ hatthapajjotikaṃ erakavattikaṃ cīrakavāsikaṃ eṇeyyakaṃ baḷisamaṃsikaṃ kahāpaṇikaṃ khārāpatacchikaṃ palighaparivattikaṃ palālapīṭhakaṃ tattenapi telena osiñcanaṃ sunakhehipi khādāpanaṃ jīvasūlāropanaṃ asināpi sīsacchedaṃ, keci rattiṃ pāpaṃ katvā rattiṃ yeva vipākaṃ anubhavanti, keci rattiṃ katvā divā yeva anubhavanti, keci divā katvā divā yeva anubhavanti, keci divā katvā rattiṃ yeva anubhavanti, keci dve tayo divase vītivatte anubhavanti, sabbepi te diṭṭheva dhamme vipākaṃ anubhavanti. Atthi pana, bhante nāgasena, koci ekassa vā dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā catunnaṃ vā pañcannaṃ vā dasannaṃ vā satassa vā sahassassa vā satasahassassa vā saparivāraṃ dānaṃ datvā diṭṭhadhammikaṃ bhogaṃ vā yasaṃ vā sukhaṃ vā anubhavitā sīlena vā uposathakammena vā’’ti?

    ‘‘అత్థి, మహారాజ , చత్తారో పురిసా దానం దత్వా సీలం సమాదియిత్వా ఉపోసథకమ్మం కత్వా దిట్ఠేవ ధమ్మే తేనేవ సరీరదేహేన తిదసపురే సమనుప్పత్తా’’తి 1. ‘‘కో చ కో చ భన్తే’’తి? ‘‘మన్ధాతా, మహారాజ, రాజా, నిమి రాజా, సాధీనో రాజా, గుత్తిలో చ గన్ధబ్బో’’తి.

    ‘‘Atthi, mahārāja , cattāro purisā dānaṃ datvā sīlaṃ samādiyitvā uposathakammaṃ katvā diṭṭheva dhamme teneva sarīradehena tidasapure samanuppattā’’ti 2. ‘‘Ko ca ko ca bhante’’ti? ‘‘Mandhātā, mahārāja, rājā, nimi rājā, sādhīno rājā, guttilo ca gandhabbo’’ti.

    ‘‘భన్తే నాగసేన, అనేకేహి తం భవసహస్సేహి అన్తరితం, ద్విన్నమ్పేతం అమ్హాకం 3 పరోక్ఖం, యది సమత్థోసి వత్తమానకే భవే భగవతో ధరమానకాలే కథేహీ’’తి? ‘‘వత్తమానకేపి, మహారాజ, భవే పుణ్ణకో దాసో థేరస్స సారిపుత్తస్స భోజనం దత్వా తదహేవ సేట్ఠిట్ఠానం అజ్ఝుపగతో, సో ఏతరహి పుణ్ణకో సేట్ఠీతి పఞ్ఞాయి, గోపాలమాతా దేవీ అత్తనో కేసే విక్కిణిత్వా లద్ధేహి అట్ఠహి కహాపణేహి థేరస్స మహాకచ్చాయనస్స అత్తట్ఠమకస్స పిణ్డపాతం దత్వా తదహేవ రఞ్ఞో చన్దపజ్జోతస్స 4 అగ్గమహేసిట్ఠానం పత్తా. సుప్పియా ఉపాసికా అఞ్ఞతరస్స గిలానభిక్ఖునో అత్తనో ఊరుమంసేన పటిచ్ఛాదనీయం దత్వా దుతియదివసే యేవ రూళ్హవణా సఞ్ఛవీ 5 అరోగా జాతా. మల్లికా దేవీ భగవతో ఆభిదోసికం కుమ్మాసపిణ్డం దత్వా తదహేవ రఞ్ఞో కోసలస్స అగ్గమహేసీ జాతా. సుమనో మాలాకారో అట్ఠహి సుమనపుప్ఫముట్ఠీహి భగవన్తం పూజేత్వా తం దివసం యేవ మహాసమ్పత్తిం పత్తో. ఏకసాటకో బ్రాహ్మణో ఉత్తరసాటకేన భగవన్తం పూజేత్వా తం దివసం యేవ సబ్బట్ఠకం లభి, సబ్బేపేతే, మహారాజ, దిట్ఠధమ్మికం భోగఞ్చ యసఞ్చ అనుభవింసూ’’తి.

    ‘‘Bhante nāgasena, anekehi taṃ bhavasahassehi antaritaṃ, dvinnampetaṃ amhākaṃ 6 parokkhaṃ, yadi samatthosi vattamānake bhave bhagavato dharamānakāle kathehī’’ti? ‘‘Vattamānakepi, mahārāja, bhave puṇṇako dāso therassa sāriputtassa bhojanaṃ datvā tadaheva seṭṭhiṭṭhānaṃ ajjhupagato, so etarahi puṇṇako seṭṭhīti paññāyi, gopālamātā devī attano kese vikkiṇitvā laddhehi aṭṭhahi kahāpaṇehi therassa mahākaccāyanassa attaṭṭhamakassa piṇḍapātaṃ datvā tadaheva rañño candapajjotassa 7 aggamahesiṭṭhānaṃ pattā. Suppiyā upāsikā aññatarassa gilānabhikkhuno attano ūrumaṃsena paṭicchādanīyaṃ datvā dutiyadivase yeva rūḷhavaṇā sañchavī 8 arogā jātā. Mallikā devī bhagavato ābhidosikaṃ kummāsapiṇḍaṃ datvā tadaheva rañño kosalassa aggamahesī jātā. Sumano mālākāro aṭṭhahi sumanapupphamuṭṭhīhi bhagavantaṃ pūjetvā taṃ divasaṃ yeva mahāsampattiṃ patto. Ekasāṭako brāhmaṇo uttarasāṭakena bhagavantaṃ pūjetvā taṃ divasaṃ yeva sabbaṭṭhakaṃ labhi, sabbepete, mahārāja, diṭṭhadhammikaṃ bhogañca yasañca anubhaviṃsū’’ti.

    ‘‘భన్తే నాగసేన, విచినిత్వా పరియేసిత్వా ఛ జనే యేవ అద్దసాసీ’’తి. ‘‘ఆమ, మహారాజా’’తి. ‘‘తేన హి, భన్తే నాగసేన, అకుసలం యేవ అధిమత్తం బలవతరం, నో తథా కుసలం. అహఞ్హి, భన్తే నాగసేన, ఏకదివసం యేవ దసపి పురిసే పస్సామి పాపస్స కమ్మస్స విపాకేన సూలేసు ఆరోపేన్తే, వీసమ్పి తింసమ్పి చత్తాలీసమ్పి పఞ్ఞాసమ్పి పురిససతమ్పి పురిససహస్సమ్పి పస్సామి పాపస్స కమ్మస్స విపాకేన సూలేసు ఆరోపేన్తే. నన్దకులస్స, భన్తే నాగసేన, భద్దసాలో నామ సేనాపతిపుత్తో అహోసి. తేన చ రఞ్ఞా చన్దగుత్తేన సఙ్గామో సముపబ్యూళ్హో అహోసి. తస్మిం ఖో పన, భన్తే నాగసేన, సఙ్గామే ఉభతో బలకాయే అసీతికబన్ధరూపాని అహేసుం, ఏకస్మిం కిర సీసకబన్ధే పరిపాతే 9 ఏకం కబన్ధరూపం ఉట్ఠహతి, సబ్బేపేతే పాపస్సేవ కమ్మస్స విపాకేన అనయబ్యసనం ఆపన్నా. ఇమినాపి, భన్తే నాగసేన, కారణేన భణామి అకుసలం యేవ అధిమత్తం బలవతరం, నో తథా కుసల’’న్తి.

    ‘‘Bhante nāgasena, vicinitvā pariyesitvā cha jane yeva addasāsī’’ti. ‘‘Āma, mahārājā’’ti. ‘‘Tena hi, bhante nāgasena, akusalaṃ yeva adhimattaṃ balavataraṃ, no tathā kusalaṃ. Ahañhi, bhante nāgasena, ekadivasaṃ yeva dasapi purise passāmi pāpassa kammassa vipākena sūlesu āropente, vīsampi tiṃsampi cattālīsampi paññāsampi purisasatampi purisasahassampi passāmi pāpassa kammassa vipākena sūlesu āropente. Nandakulassa, bhante nāgasena, bhaddasālo nāma senāpatiputto ahosi. Tena ca raññā candaguttena saṅgāmo samupabyūḷho ahosi. Tasmiṃ kho pana, bhante nāgasena, saṅgāme ubhato balakāye asītikabandharūpāni ahesuṃ, ekasmiṃ kira sīsakabandhe paripāte 10 ekaṃ kabandharūpaṃ uṭṭhahati, sabbepete pāpasseva kammassa vipākena anayabyasanaṃ āpannā. Imināpi, bhante nāgasena, kāraṇena bhaṇāmi akusalaṃ yeva adhimattaṃ balavataraṃ, no tathā kusala’’nti.

    ‘‘సుయ్యతి, భన్తే నాగసేన, ఇమస్మిం బుద్ధసాసనే కోసలేన రఞ్ఞా అసదిసదానం దిన్న’’న్తి? ‘‘ఆమ, మహారాజ, సుయ్యతీ’’తి. ‘‘అపి ను ఖో, భన్తే నాగసేన, కోసలరాజా తం అసదిసం దానం దత్వా తతోనిదానం కఞ్చి దిట్ఠధమ్మికం భోగం వా యసం వా సుఖం వా పటిలభీ’’తి 11? ‘‘న హి, మహారాజా’’తి. ‘‘యది, భన్తే నాగసేన, కోసలరాజా ఏవరూపం అనుత్తరం దానం దత్వాపి న లభి 12 తతోనిదానం కఞ్చి దిట్ఠధమ్మికం భోగం వా యసం వా సుఖం వా, తేన హి, భన్తే నాగసేన, అకుసలం యేవ అధిమత్తం బలవతరం, నో తథా కుసల’’న్తి.

    ‘‘Suyyati, bhante nāgasena, imasmiṃ buddhasāsane kosalena raññā asadisadānaṃ dinna’’nti? ‘‘Āma, mahārāja, suyyatī’’ti. ‘‘Api nu kho, bhante nāgasena, kosalarājā taṃ asadisaṃ dānaṃ datvā tatonidānaṃ kañci diṭṭhadhammikaṃ bhogaṃ vā yasaṃ vā sukhaṃ vā paṭilabhī’’ti 13? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Yadi, bhante nāgasena, kosalarājā evarūpaṃ anuttaraṃ dānaṃ datvāpi na labhi 14 tatonidānaṃ kañci diṭṭhadhammikaṃ bhogaṃ vā yasaṃ vā sukhaṃ vā, tena hi, bhante nāgasena, akusalaṃ yeva adhimattaṃ balavataraṃ, no tathā kusala’’nti.

    ‘‘పరిత్తత్తా, మహారాజ, అకుసలం ఖిప్పం పరిణమతి, విపులత్తా కుసలం దీఘేన కాలేన పరిణమతి, ఉపమాయపి, మహారాజ, ఏతం ఉపపరిక్ఖితబ్బం. యథా, మహారాజ, అపరన్తే జనపదే కుముదభణ్డికా నామ ధఞ్ఞజాతి మాసలూనా 15 అన్తోగేహగతా హోతి, సాలయో ఛప్పఞ్చమాసేహి పరిణమన్తి , కిం పనేత్థ, మహారాజ, అన్తరం కో విసేసో కుముదభణ్డికాయ చ సాలీనఞ్చా’’తి? ‘‘పరిత్తత్తా, భన్తే, కుముదభణ్డికాయ, విపులత్తా చ సాలీనం. సాలయో, భన్తే నాగసేన, రాజారహా రాజభోజనం, కుముదభణ్డికా దాసకమ్మకరానం భోజన’’న్తి. ‘‘ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, పరిత్తత్తా అకుసలం ఖిప్పం పరిణమతి, విపులత్తా కుసలం దీఘేన కాలేన పరిణమతీ’’తి.

    ‘‘Parittattā, mahārāja, akusalaṃ khippaṃ pariṇamati, vipulattā kusalaṃ dīghena kālena pariṇamati, upamāyapi, mahārāja, etaṃ upaparikkhitabbaṃ. Yathā, mahārāja, aparante janapade kumudabhaṇḍikā nāma dhaññajāti māsalūnā 16 antogehagatā hoti, sālayo chappañcamāsehi pariṇamanti , kiṃ panettha, mahārāja, antaraṃ ko viseso kumudabhaṇḍikāya ca sālīnañcā’’ti? ‘‘Parittattā, bhante, kumudabhaṇḍikāya, vipulattā ca sālīnaṃ. Sālayo, bhante nāgasena, rājārahā rājabhojanaṃ, kumudabhaṇḍikā dāsakammakarānaṃ bhojana’’nti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, parittattā akusalaṃ khippaṃ pariṇamati, vipulattā kusalaṃ dīghena kālena pariṇamatī’’ti.

    ‘‘యం తత్థ, భన్తే నాగసేన, ఖిప్పం పరిణమతి, తం నామ లోకే అధిమత్తం బలవతరం, తస్మా అకుసలం బలవతరం, నో తథా కుసలం. యథా నామ, భన్తే నాగసేన, యో కోచి యోధో మహతిమహాయుద్ధం పవిసిత్వా పటిసత్తుం ఉపకచ్ఛకే గహేత్వా ఆకడ్ఢిత్వా ఖిప్పతరం సామినో ఉపనేయ్య, సో యోధో లోకే సమత్థో సూరో నామ. యో చ భిసక్కో ఖిప్పం సల్లం ఉద్ధరతి రోగమపనేతి, సో భిసక్కో ఛేకో నామ. యో గణకో సీఘసీఘం గణేత్వా ఖిప్పం దస్సయతి, సో గణకో ఛేకో నామ. యో మల్లో ఖిప్పం పటిమల్లం ఉక్ఖిపిత్వా ఉత్తానకం పాతేతి, సో మల్లో సమత్థో సూరో నామ. ఏవమేవ ఖో, భన్తే నాగసేన, యం ఖిప్పం పరిణమతి కుసలం వా అకుసలం వా, తం లోకే అధిమత్తం బలవతర’’న్తి.

    ‘‘Yaṃ tattha, bhante nāgasena, khippaṃ pariṇamati, taṃ nāma loke adhimattaṃ balavataraṃ, tasmā akusalaṃ balavataraṃ, no tathā kusalaṃ. Yathā nāma, bhante nāgasena, yo koci yodho mahatimahāyuddhaṃ pavisitvā paṭisattuṃ upakacchake gahetvā ākaḍḍhitvā khippataraṃ sāmino upaneyya, so yodho loke samattho sūro nāma. Yo ca bhisakko khippaṃ sallaṃ uddharati rogamapaneti, so bhisakko cheko nāma. Yo gaṇako sīghasīghaṃ gaṇetvā khippaṃ dassayati, so gaṇako cheko nāma. Yo mallo khippaṃ paṭimallaṃ ukkhipitvā uttānakaṃ pāteti, so mallo samattho sūro nāma. Evameva kho, bhante nāgasena, yaṃ khippaṃ pariṇamati kusalaṃ vā akusalaṃ vā, taṃ loke adhimattaṃ balavatara’’nti.

    ‘‘ఉభయమ్పి తం, మహారాజ, కమ్మం సమ్పరాయవేదనీయమేవ, అపి చ ఖో అకుసలం సావజ్జతాయ ఖణేన దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, పుబ్బకేహి, మహారాజ, ఖత్తియేహి ఠపితో ఏసో నియమో ‘యో పాణం హనతి, సో దణ్డారహో…పే॰… యో అదిన్నం ఆదియతి…పే॰… యో పరదారం గచ్ఛతి…పే॰… యో ముసా భణతి…పే॰… యో గామం ఘాతేతి…పే॰… యో పన్థం దూసేతి…పే॰… యో నికతిం కరోతి…పే॰… యో వఞ్చనం కరోతి, సో దణ్డారహో వధితబ్బో ఛేత్తబ్బో భేత్తబ్బో హన్తబ్బో’తి. తం తే ఉపాదాయ విచినిత్వా విచినిత్వా దణ్డేన్తి వధేన్తి ఛిన్దన్తి భిన్దన్తి హనన్తి చ, అపి ను, మహారాజ, అత్థి కేహిచి ఠపితో నియమో ‘యో దానం వా దేతి, సీలం వా రక్ఖతి, ఉపోసథకమ్మం వా కరోతి, తస్స ధనం వా యసం వా దాతబ్బ’న్తి; అపి ను తం విచినిత్వా విచినిత్వా ధనం వా యసం వా దేన్తి, చోరస్స కతకమ్మస్స వధబన్ధనం వియా’’తి? ‘‘న హి, భన్తే’’తి. ‘‘యది, మహారాజ, దాయకానం విచినిత్వా విచినిత్వా ధనం వా యసం వా దదేయ్యుం, కుసలమ్పి దిట్ఠధమ్మవేదనీయం భవేయ్య, యస్మా చ ఖో, మహారాజ, దాయకే న విచినన్తి ‘ధనం వా యసం వా దస్సామా’తి, తస్మా కుసలం న దిట్ఠధమ్మవేదనీయం. ఇమినా, మహారాజ, కారణేన అకుసలం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం, సమ్పరాయేవ సో అధిమత్తం బలవతరం వేదనం వేదయతీ’’తి. ‘‘సాధు, భన్తే నాగసేన, తవాదిసేన బుద్ధిమన్తేన వినా నేసో పఞ్హో సునిబ్బేఠియో, లోకికం, భన్తే నాగసేన, లోకుత్తరేన విఞ్ఞాపిత’’న్తి.

    ‘‘Ubhayampi taṃ, mahārāja, kammaṃ samparāyavedanīyameva, api ca kho akusalaṃ sāvajjatāya khaṇena diṭṭhadhammavedanīyaṃ hoti, pubbakehi, mahārāja, khattiyehi ṭhapito eso niyamo ‘yo pāṇaṃ hanati, so daṇḍāraho…pe… yo adinnaṃ ādiyati…pe… yo paradāraṃ gacchati…pe… yo musā bhaṇati…pe… yo gāmaṃ ghāteti…pe… yo panthaṃ dūseti…pe… yo nikatiṃ karoti…pe… yo vañcanaṃ karoti, so daṇḍāraho vadhitabbo chettabbo bhettabbo hantabbo’ti. Taṃ te upādāya vicinitvā vicinitvā daṇḍenti vadhenti chindanti bhindanti hananti ca, api nu, mahārāja, atthi kehici ṭhapito niyamo ‘yo dānaṃ vā deti, sīlaṃ vā rakkhati, uposathakammaṃ vā karoti, tassa dhanaṃ vā yasaṃ vā dātabba’nti; api nu taṃ vicinitvā vicinitvā dhanaṃ vā yasaṃ vā denti, corassa katakammassa vadhabandhanaṃ viyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Yadi, mahārāja, dāyakānaṃ vicinitvā vicinitvā dhanaṃ vā yasaṃ vā dadeyyuṃ, kusalampi diṭṭhadhammavedanīyaṃ bhaveyya, yasmā ca kho, mahārāja, dāyake na vicinanti ‘dhanaṃ vā yasaṃ vā dassāmā’ti, tasmā kusalaṃ na diṭṭhadhammavedanīyaṃ. Iminā, mahārāja, kāraṇena akusalaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ, samparāyeva so adhimattaṃ balavataraṃ vedanaṃ vedayatī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, tavādisena buddhimantena vinā neso pañho sunibbeṭhiyo, lokikaṃ, bhante nāgasena, lokuttarena viññāpita’’nti.

    కుసలాకుసలబలవతరపఞ్హో తతియో.

    Kusalākusalabalavatarapañho tatiyo.







    Footnotes:
    1. యసమనుపత్తాతి (సీ॰ పీ॰)
    2. yasamanupattāti (sī. pī.)
    3. దీపితం, అమ్హాకమ్పేతం (క॰)
    4. ఉదేనస్స (సీ॰ పీ॰)
    5. సచ్ఛవీ (సీ॰ పీ॰)
    6. dīpitaṃ, amhākampetaṃ (ka.)
    7. udenassa (sī. pī.)
    8. sacchavī (sī. pī.)
    9. పరిపుణ్ణే (సబ్బత్థ)
    10. paripuṇṇe (sabbattha)
    11. పటిలభతీతి (క॰)
    12. న లభతి (క॰)
    13. paṭilabhatīti (ka.)
    14. na labhati (ka.)
    15. మాసపూరా (క॰)
    16. māsapūrā (ka.)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact