Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā

    ၁၃. ကုသနာဠိဝဂ္ဂော

    13. Kusanāḷivaggo

    [၁၂၁] ၁. ကုသနာဠိဇာတကဝဏ္ဏနာ

    [121] 1. Kusanāḷijātakavaṇṇanā

    ကရေ သရိက္ခောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ မိတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ ဟိ မိတ္တသုဟဇ္ဇဉာတိဗန္ဓဝာ ဧကတော ဟုတ္ဝာ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ အယံ တယာ ဇာတိဂောတ္တဓနဓညာဒီဟိ နေဝ သဒိသော, န ဥတ္တရိတရော, ကသ္မာ ဧတေန သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ကရောသိ, မာ ကရောဟီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ နိဝာရေသုံ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ပန ‘‘မိတ္တသန္ထဝော နာမ ဟီနေဟိပိ သမေဟိပိ အတိရေကေဟိပိ ကတ္တဗ္ဗောယေဝာ’’တိ တေသံ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဘောဂဂာမံ ဂစ္ဆန္တော တံ ကုဋုမ္ဗရက္ခကံ ကတ္ဝာ အဂမာသီတိ သဗ္ဗံ ကာဠကဏ္ဏိဝတ္ထုသ္မိံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန အနာထပိဏ္ဍိကေန အတ္တနော ဃရေ ပဝတ္တိယာ အာရောစိတာယ သတ္ထာ ‘‘ဂဟပတိ, မိတ္တော နာမ ခုဒ္ဒကော နတ္ထိ, မိတ္တဓမ္မံ ရက္ခိတုံ သမတ္ထဘာဝောဝေတ္ထ ပမာဏံ, မိတ္တော နာမ အတ္တနာ သမောပိ ဟီနောပိ သေဋ္ဌောပိ ဂဟေတဗ္ဗော။ သဗ္ဗေပိ ဟေတေ အတ္တနော ပတ္တဘာရံ နိတ္ထရန္တိယေဝ, ဣဒာနိ တာဝ တ္ဝံ အတ္တနော နီစမိတ္တံ နိသ္သာယ ကုဋုမ္ဗသ္သ သာမိကော ဇာတော, ပောရာဏာ ပန နီစမိတ္တံ နိသ္သာယ ဝိမာနသာမိကာ ဇာတာ’’တိ ဝတ္ဝာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

    Karesarikkhoti idaṃ satthā jetavane viharanto anāthapiṇḍikassa mittaṃ ārabbha kathesi. Anāthapiṇḍikassa hi mittasuhajjañātibandhavā ekato hutvā ‘‘mahāseṭṭhi ayaṃ tayā jātigottadhanadhaññādīhi neva sadiso, na uttaritaro, kasmā etena saddhiṃ santhavaṃ karosi, mā karohī’’ti punappunaṃ nivāresuṃ. Anāthapiṇḍiko pana ‘‘mittasanthavo nāma hīnehipi samehipi atirekehipi kattabboyevā’’ti tesaṃ vacanaṃ aggahetvā bhogagāmaṃ gacchanto taṃ kuṭumbarakkhakaṃ katvā agamāsīti sabbaṃ kāḷakaṇṇivatthusmiṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Idha pana anāthapiṇḍikena attano ghare pavattiyā ārocitāya satthā ‘‘gahapati, mitto nāma khuddako natthi, mittadhammaṃ rakkhituṃ samatthabhāvovettha pamāṇaṃ, mitto nāma attanā samopi hīnopi seṭṭhopi gahetabbo. Sabbepi hete attano pattabhāraṃ nittharantiyeva, idāni tāva tvaṃ attano nīcamittaṃ nissāya kuṭumbassa sāmiko jāto, porāṇā pana nīcamittaṃ nissāya vimānasāmikā jātā’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.

    အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ရညော ဥယ္ယာနေ ကုသနာဠိဂစ္ဆေ ဒေဝတာ ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္မိံယေဝ စ ဥယ္ယာနေ မင္ဂလသိလံ နိသ္သာယ ဥဇုဂတက္ခန္ဓော ပရိမဏ္ဍလသာခာဝိဋပသမ္ပန္နော ရညော သန္တိကာ လဒ္ဓသမ္မာနော ရုစမင္ဂလရုက္ခော အတ္ထိ, ‘‘မုခကော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ ဧကော မဟေသက္ခော ဒေဝရာဇာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဗောဓိသတ္တသ္သ တေန သဒ္ဓိံ မိတ္တသန္ထဝော အဟောသိ။ တဒာ ရာဇာ ဧကသ္မိံ ဧကတ္ထမ္ဘကေ ပာသာဒေ ဝသတိ, တသ္သ သော ထမ္ဘော စလိ။ အထသ္သ စလိတဘာဝံ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ဝဍ္ဎကီ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ ‘‘တာတာ, မမ ဧကတ္ထမ္ဘကသ္သ မင္ဂလပာသာဒသ္သ ထမ္ဘော စလိတော, ဧကံ သာရတ္ထမ္ဘံ အာဟရိတ္ဝာ တံ နိစ္စလံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓု, ဒေဝာ’’တိ ရညော ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ တဒနုစ္ဆဝိကံ ရုက္ခံ ပရိယေသမာနာ အညတ္ထ အဒိသ္ဝာ ဥယ္ယာနံ ပဝိသိတ္ဝာ တံ မုခကရုက္ခံ ဒိသ္ဝာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘ကိံ, တာတာ, ဒိဋ္ဌော ဝော တဒနုစ္ဆဝိကော ရုက္ခော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဒိဋ္ဌော, ဒေဝ, အပိစ တံ ဆိန္ဒိတုံ န ဝိသဟာမာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ? မယဉ္ဟိ အညတ္ထ ရုက္ခံ အပသ္သန္တာ ဥယ္ယာနံ ပဝိသိမ္ဟ, တတ္ရပိ ဌပေတ္ဝာ မင္ဂလရုက္ခံ အညံ န ပသ္သာမ။ ဣတိ နံ မင္ဂလရုက္ခတာယ ဆိန္ဒိတုံ န ဝိသဟာမာတိ။ ဂစ္ဆထ, တံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ပာသာဒံ ထိရံ ကရောထ, မယံ အညံ မင္ဂလရုက္ခံ ကရိသ္သာမာတိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဗလိကမ္မံ ဂဟေတ္ဝာ ဥယ္ယာနံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘သ္ဝေ ဆိန္ဒိသ္သာမာ’’တိ ရုက္ခသ္သ ဗလိကမ္မံ ကတ္ဝာ နိက္ခမိံသု။

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto rañño uyyāne kusanāḷigacche devatā hutvā nibbatti. Tasmiṃyeva ca uyyāne maṅgalasilaṃ nissāya ujugatakkhandho parimaṇḍalasākhāviṭapasampanno rañño santikā laddhasammāno rucamaṅgalarukkho atthi, ‘‘mukhako’’tipi vuccati. Tasmiṃ eko mahesakkho devarājā nibbatti. Bodhisattassa tena saddhiṃ mittasanthavo ahosi. Tadā rājā ekasmiṃ ekatthambhake pāsāde vasati, tassa so thambho cali. Athassa calitabhāvaṃ rañño ārocesuṃ. Rājā vaḍḍhakī pakkosāpetvā ‘‘tātā, mama ekatthambhakassa maṅgalapāsādassa thambho calito, ekaṃ sāratthambhaṃ āharitvā taṃ niccalaṃ karothā’’ti āha. Te ‘‘sādhu, devā’’ti rañño vacanaṃ sampaṭicchitvā tadanucchavikaṃ rukkhaṃ pariyesamānā aññattha adisvā uyyānaṃ pavisitvā taṃ mukhakarukkhaṃ disvā rañño santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ, tātā, diṭṭho vo tadanucchaviko rukkho’’ti vutte ‘‘diṭṭho, deva, apica taṃ chindituṃ na visahāmā’’ti āhaṃsu. ‘‘Kiṃkāraṇā’’ti? Mayañhi aññattha rukkhaṃ apassantā uyyānaṃ pavisimha, tatrapi ṭhapetvā maṅgalarukkhaṃ aññaṃ na passāma. Iti naṃ maṅgalarukkhatāya chindituṃ na visahāmāti. Gacchatha, taṃ chinditvā pāsādaṃ thiraṃ karotha, mayaṃ aññaṃ maṅgalarukkhaṃ karissāmāti. Te ‘‘sādhū’’ti balikammaṃ gahetvā uyyānaṃ gantvā ‘‘sve chindissāmā’’ti rukkhassa balikammaṃ katvā nikkhamiṃsu.

    ရုက္ခဒေဝတာ တံ ကာရဏံ ဉတ္ဝာ ‘‘သ္ဝေ မယ္ဟံ ဝိမာနံ နာသေသ္သန္တိ, ဒာရကေ ဂဟေတ္ဝာ ကုဟိံ ဂမိသ္သာမီ’’တိ ဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနံ အပသ္သန္တီ ပုတ္တကေ ဂီဝာယ ဂဟေတ္ဝာ ပရောဒိ။ တသ္သာ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ ရုက္ခဒေဝတာ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ တံ ကာရဏံ သုတ္ဝာ သယမ္ပိ ဝဍ္ဎကီနံ ပဋိက္ကမနူပာယံ အပသ္သန္တိယော တံ ပရိသ္သဇိတ္ဝာ ရောဒိတုံ အာရဘိံသု။ တသ္မိံ သမယေ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ရုက္ခဒေဝတံ ပသ္သိသ္သာမီ’’တိ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ တံ ကာရဏံ သုတ္ဝာ ‘‘ဟောတု, မာ စိန္တယိတ္ထ, အဟံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတုံ န ဒသ္သာမိ, သ္ဝေ ဝဍ္ဎကီနံ အာဂတကာလေ မမ ကာရဏံ ပသ္သထာ’’တိ တာ ဒေဝတာ သမသ္သာသေတ္ဝာ ပုနဒိဝသေ ဝဍ္ဎကီနံ အာဂတဝေလာယ ကကဏ္ဋကဝေသံ ဂဟေတ္ဝာ ဝဍ္ဎကီနံ ပုရတော ဂန္တ္ဝာ မင္ဂလရုက္ခသ္သ မူလန္တရံ ပဝိသိတ္ဝာ တံ ရုက္ခံ သုသိရံ ဝိယ ကတ္ဝာ ရုက္ခမဇ္ဈေန အဘိရုဟိတ္ဝာ ခန္ဓမတ္ထကေန နိက္ခမိတ္ဝာ သီသံ ကမ္ပယမာနော နိပဇ္ဇိ။ မဟာဝဍ္ဎကီ တံ ကကဏ္ဋကံ ဒိသ္ဝာ ရုက္ခံ ဟတ္ထေန ပဟရိတ္ဝာ ‘‘သုသိရရုက္ခော ဧသော နိသ္သာရော, ဟိယ္ယော အနုပဓာရေတ္ဝာဝ ဗလိကမ္မံ ကရိမ္ဟာ’’တိ ဧကဃနံ မဟာရုက္ခံ ဂရဟိတ္ဝာ ပက္ကာမိ။ ရုက္ခဒေဝတာ ဗောဓိသတ္တံ နိသ္သာယ ဝိမာနသ္သ သာမိနီ ဇာတာ။

    Rukkhadevatā taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘sve mayhaṃ vimānaṃ nāsessanti, dārake gahetvā kuhiṃ gamissāmī’’ti gantabbaṭṭhānaṃ apassantī puttake gīvāya gahetvā parodi. Tassā sandiṭṭhasambhattā rukkhadevatā āgantvā ‘‘kiṃ eta’’nti pucchitvā taṃ kāraṇaṃ sutvā sayampi vaḍḍhakīnaṃ paṭikkamanūpāyaṃ apassantiyo taṃ parissajitvā rodituṃ ārabhiṃsu. Tasmiṃ samaye bodhisatto ‘‘rukkhadevataṃ passissāmī’’ti tattha gantvā taṃ kāraṇaṃ sutvā ‘‘hotu, mā cintayittha, ahaṃ rukkhaṃ chindituṃ na dassāmi, sve vaḍḍhakīnaṃ āgatakāle mama kāraṇaṃ passathā’’ti tā devatā samassāsetvā punadivase vaḍḍhakīnaṃ āgatavelāya kakaṇṭakavesaṃ gahetvā vaḍḍhakīnaṃ purato gantvā maṅgalarukkhassa mūlantaraṃ pavisitvā taṃ rukkhaṃ susiraṃ viya katvā rukkhamajjhena abhiruhitvā khandhamatthakena nikkhamitvā sīsaṃ kampayamāno nipajji. Mahāvaḍḍhakī taṃ kakaṇṭakaṃ disvā rukkhaṃ hatthena paharitvā ‘‘susirarukkho eso nissāro, hiyyo anupadhāretvāva balikammaṃ karimhā’’ti ekaghanaṃ mahārukkhaṃ garahitvā pakkāmi. Rukkhadevatā bodhisattaṃ nissāya vimānassa sāminī jātā.

    တသ္သာ ပဋိသန္ထာရတ္ထာယ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ ဗဟူ ဒေဝတာ သန္နိပတိံသု။ ရုက္ခဒေဝတာ ‘‘ဝိမာနံ မေ လဒ္ဓ’’န္တိ တုဋ္ဌစိတ္တာ တာသံ ဒေဝတာနံ မဇ္ဈေ ဗောဓိသတ္တသ္သ ဂုဏံ ကထယမာနာ ‘‘ဘော, ဒေဝတာ, မယံ မဟေသက္ခာ ဟုတ္ဝာပိ ဒန္ဓပညတာယ ဣမံ ဥပာယံ န ဇာနိမ္ဟ, ကုသနာဠိဒေဝတာ ပန အတ္တနော ဉာဏသမ္ပတ္တိယာ အမ္ဟေ ဝိမာနသာမိကေ အကာသိ, မိတ္တော နာမ သဒိသောပိ အဓိကောပိ ဟီနောပိ ကတ္တဗ္ဗောဝ။ သဗ္ဗေပိ ဟိ အတ္တနော ထာမေန သဟာယကာနံ ဥပ္ပန္နံ ဒုက္ခံ နိတ္ထရိတ္ဝာ သုခေ ပတိဋ္ဌာပေန္တိယေဝာ’’တိ မိတ္တဓမ္မံ ဝဏ္ဏေတ္ဝာ ဣမံ ဂာထမာဟ –

    Tassā paṭisanthāratthāya sandiṭṭhasambhattā bahū devatā sannipatiṃsu. Rukkhadevatā ‘‘vimānaṃ me laddha’’nti tuṭṭhacittā tāsaṃ devatānaṃ majjhe bodhisattassa guṇaṃ kathayamānā ‘‘bho, devatā, mayaṃ mahesakkhā hutvāpi dandhapaññatāya imaṃ upāyaṃ na jānimha, kusanāḷidevatā pana attano ñāṇasampattiyā amhe vimānasāmike akāsi, mitto nāma sadisopi adhikopi hīnopi kattabbova. Sabbepi hi attano thāmena sahāyakānaṃ uppannaṃ dukkhaṃ nittharitvā sukhe patiṭṭhāpentiyevā’’ti mittadhammaṃ vaṇṇetvā imaṃ gāthamāha –

    ၁၂၁.

    121.

    ‘‘ကရေ သရိက္ခော အထ ဝာပိ သေဋ္ဌော၊ နိဟီနကော ဝာပိ ကရေယ္ယ ဧကော။

    ‘‘Kare sarikkho atha vāpi seṭṭho, nihīnako vāpi kareyya eko;

    ကရေယ္ယုမေတေ ဗ္ယသနေ ဥတ္တမတ္ထံ၊ ယထာ အဟံ ကုသနာဠိ ရုစာယ’’န္တိ။

    Kareyyumete byasane uttamatthaṃ, yathā ahaṃ kusanāḷi rucāya’’nti.

    တတ္ထ ကရေ သရိက္ခောတိ ဇာတိအာဒီဟိ သဒိသောပိ မိတ္တဓမ္မံ ကရေယ္ယ။ အထ ဝာပိ သေဋ္ဌောတိ ဇာတိအာဒီဟိ အဓိကောပိ ကရေယ္ယ။ နိဟီနကော ဝာပိ ကရေယ္ယ ဧကောတိ ဧကော ဇာတိအာဒီဟိ ဟီနောပိ မိတ္တဓမ္မံ ကရေယ္ယ။ တသ္မာ သဗ္ဗေပိ ဧတေ မိတ္တာ ကာတဗ္ဗာယေဝာတိ ဒီပေတိ။ ကိံကာရဏာ? ကရေယ္ယုမေတေ ဗ္ယသနေ ဥတ္တမတ္ထန္တိ သဗ္ဗေပေတေ သဟာယသ္သ ဗ္ယသနေ ဥပ္ပန္နေ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တဘာရံ ဝဟမာနာ ဥတ္တမတ္ထံ ကရေယ္ယုံ, ကာယိကစေတသိကဒုက္ခတော တံ သဟာယကံ မောစေယ္ယုမေဝာတိ အတ္ထော။ တသ္မာ ဟီနောပိ မိတ္တော ကာတဗ္ဗောယေဝ, ပဂေဝ ဣတရေ။ တတ္ရိဒံ ဩပမ္မံ – ယထာ အဟံ ကုသနာဠိ ရုစာယန္တိ, ယထာ အဟံ ရုစာယံ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာ အယဉ္စ ကုသနာဠိဒေဝတာ, အပ္ပေသက္ခာပိ မိတ္တသန္ထဝံ ကရိမ္ဟ, တတ္ရပာဟံ မဟေသက္ခာပိ သမာနာ အတ္တနော ဥပ္ပန္နဒုက္ခံ ဗာလတာယ အနုပာယကုသလတာယ ဟရိတုံ နာသက္ခိံ, ဣမံ ပန အပ္ပေသက္ခမ္ပိ သမာနံ ပဏ္ဍိတဒေဝတံ နိသ္သာယ ဒုက္ခတော မုတ္တောမ္ဟိ။ တသ္မာ အညေဟိပိ ဒုက္ခာ မုစ္စိတုကာမေဟိ သမဝိသိဋ္ဌဘာဝံ အနောလောကေတ္ဝာ ဟီနောပိ ပဏ္ဍိတော မိတ္တော ကာတဗ္ဗောတိ။

    Tattha kare sarikkhoti jātiādīhi sadisopi mittadhammaṃ kareyya. Atha vāpi seṭṭhoti jātiādīhi adhikopi kareyya. Nihīnako vāpi kareyya ekoti eko jātiādīhi hīnopi mittadhammaṃ kareyya. Tasmā sabbepi ete mittā kātabbāyevāti dīpeti. Kiṃkāraṇā? Kareyyumetebyasane uttamatthanti sabbepete sahāyassa byasane uppanne attano attano pattabhāraṃ vahamānā uttamatthaṃ kareyyuṃ, kāyikacetasikadukkhato taṃ sahāyakaṃ moceyyumevāti attho. Tasmā hīnopi mitto kātabboyeva, pageva itare. Tatridaṃ opammaṃ – yathā ahaṃ kusanāḷi rucāyanti, yathā ahaṃ rucāyaṃ nibbattadevatā ayañca kusanāḷidevatā, appesakkhāpi mittasanthavaṃ karimha, tatrapāhaṃ mahesakkhāpi samānā attano uppannadukkhaṃ bālatāya anupāyakusalatāya harituṃ nāsakkhiṃ, imaṃ pana appesakkhampi samānaṃ paṇḍitadevataṃ nissāya dukkhato muttomhi. Tasmā aññehipi dukkhā muccitukāmehi samavisiṭṭhabhāvaṃ anoloketvā hīnopi paṇḍito mitto kātabboti.

    ရုစာဒေဝတာ ဣမာယ ဂာထာယ ဒေဝသင္ဃသ္သ ဓမ္မံ ဒေသေတ္ဝာ ယာဝတာယုကံ ဌတ္ဝာ သဒ္ဓိံ ကုသနာဠိဒေဝတာယ ယထာကမ္မံ ဂတာ။

    Rucādevatā imāya gāthāya devasaṅghassa dhammaṃ desetvā yāvatāyukaṃ ṭhatvā saddhiṃ kusanāḷidevatāya yathākammaṃ gatā.

    သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ ရုစာဒေဝတာ အာနန္ဒော အဟောသိ, ကုသနာဠိဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rucādevatā ānando ahosi, kusanāḷidevatā pana ahameva ahosi’’nti.

    ကုသနာဠိဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

    Kusanāḷijātakavaṇṇanā paṭhamā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၁၂၁. ကုသနာဠိဇာတကံ • 121. Kusanāḷijātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact