| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทาน-อฎฺฐกถา • Apadāna-aṭṭhakathā |
๖. กุสุมาสนิยเตฺถรอปทานวณฺณนา
6. Kusumāsaniyattheraapadānavaṇṇanā
นคเร ธญฺญวติยาติอาทิกํ อายสฺมโต กุสุมาสนิยเตฺถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมชินวเรสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพโตฺต วิญฺญุตํ ปโตฺต มหทฺธโน มหาโภโค ติณฺณํ เวทานํ ปารํ คโต พฺราหฺมณสิเปฺปสุ โกฎิปฺปโตฺต สกปรสมยกุสโล มาตาปิตโร ปูเชตุกาโม ปญฺจ อุปฺปลกลาเป อตฺตโน สมีเป ฐเปตฺวา นิสิโนฺน ภิกฺขุสงฺฆปริวุตํ วิปสฺสิํ ภควนฺตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา นีลปีตาทิฆนพุทฺธรสฺมิโย จ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อาสนํ ปญฺญาเปตฺวา ตตฺถ ตานิ ปุปฺผานิ สนฺถริตฺวา ภควนฺตํ ตตฺถ นิสีทาเปตฺวา สกฆเร มาตุ อตฺถาย ปฎิยตฺตานิ สพฺพานิ ขาทนียโภชนียานิ คเหตฺวา สปริวารํ ภควนฺตํ สหเตฺถน สนฺตเปฺปโนฺต โภเชสิฯ โภชนาวสาเน เอกํ อุปฺปลหตฺถํ อทาสิฯ เตน โสมนสฺสชาโต ปตฺถนํ อกาสิฯ ภควาปิ อนุโมทนํ กตฺวา ปกามิฯ โส เตน ปุเญฺญน เทวมนุเสฺสสุ เทฺว สมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ วิภวสมฺปเนฺน เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพโตฺต วิญฺญุตํ ปโตฺต โภคยเสหิ วฑฺฒิโต กาเมสุ อาทีนวํ ทิสฺวา ฆราวาสํ ปหาย ปพฺพชิโต นจิรเสฺสว อรหา อโหสิฯ
Nagare dhaññavatiyātiādikaṃ āyasmato kusumāsaniyattherassa apadānaṃ. Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbatto viññutaṃ patto mahaddhano mahābhogo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāraṃ gato brāhmaṇasippesu koṭippatto sakaparasamayakusalo mātāpitaro pūjetukāmo pañca uppalakalāpe attano samīpe ṭhapetvā nisinno bhikkhusaṅghaparivutaṃ vipassiṃ bhagavantaṃ āgacchantaṃ disvā nīlapītādighanabuddharasmiyo ca disvā pasannamānaso āsanaṃ paññāpetvā tattha tāni pupphāni santharitvā bhagavantaṃ tattha nisīdāpetvā sakaghare mātu atthāya paṭiyattāni sabbāni khādanīyabhojanīyāni gahetvā saparivāraṃ bhagavantaṃ sahatthena santappento bhojesi. Bhojanāvasāne ekaṃ uppalahatthaṃ adāsi. Tena somanassajāto patthanaṃ akāsi. Bhagavāpi anumodanaṃ katvā pakāmi. So tena puññena devamanussesu dve sampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ vibhavasampanne ekasmiṃ kule nibbatto viññutaṃ patto bhogayasehi vaḍḍhito kāmesu ādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
๖๕. โส อปรภาเค ปุเพฺพ กตกุสลํ ปุเพฺพนิวาสญาเณน สริตฺวา โสมนสฺสปฺปโตฺต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสโนฺต นคเร ธญฺญวติยาติอาทิมาหฯ ธญฺญานํ ปุญฺญวนฺตานํ ขตฺติยพฺราหฺมณคหปติมหาสาลานํ อเนเกสํ กุลานํ อากรตฺตา ธญฺญวตี, อถ วา มุตฺตามณิอาทิสตฺตรตนานํ สตฺตวิธธญฺญานํ อุปโภคปริโภคานํ อากรตฺตา ธญฺญวตี, อถ วา ธญฺญานํ พุทฺธปเจฺจกพุทฺธขีณาสวานํ วสนฎฺฐานํ อารามวิหาราทีนํ อากรตฺตา ธญฺญวตี, ตสฺสา ธญฺญวติยาฯ นครนฺติ ปเตฺถนฺติ เอตฺถ อุปโภคปริโภคตฺถิกา ชนาติ นครํ, น คจฺฉตีติ วา นคํ, ราชยุวราชมหามตฺตาทีนํ วสนฎฺฐานํฯ นคํ ราติ อาททาติ คณฺหาตีติ นครํ, ราชาทีนํ วสนฎฺฐานสมูหภูตํ ปาการปริขาทีหิ ปริกฺขิตฺตํ ปริจฺฉินฺนฎฺฐานํ นครํ นามาติ อโตฺถฯ นคเร ยทา อหํ วิปสฺสิสฺส ภควโต สนฺติเก พฺยากรณํ อลภิํ, ตทา ตสฺมิํ ธญฺญวติยา นคเร พฺราหฺมโณ อโหสินฺติ สมฺพโนฺธฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ
65. So aparabhāge pubbe katakusalaṃ pubbenivāsañāṇena saritvā somanassappatto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento nagare dhaññavatiyātiādimāha. Dhaññānaṃ puññavantānaṃ khattiyabrāhmaṇagahapatimahāsālānaṃ anekesaṃ kulānaṃ ākarattā dhaññavatī, atha vā muttāmaṇiādisattaratanānaṃ sattavidhadhaññānaṃ upabhogaparibhogānaṃ ākarattā dhaññavatī, atha vā dhaññānaṃ buddhapaccekabuddhakhīṇāsavānaṃ vasanaṭṭhānaṃ ārāmavihārādīnaṃ ākarattā dhaññavatī, tassā dhaññavatiyā. Nagaranti patthenti ettha upabhogaparibhogatthikā janāti nagaraṃ, na gacchatīti vā nagaṃ, rājayuvarājamahāmattādīnaṃ vasanaṭṭhānaṃ. Nagaṃ rāti ādadāti gaṇhātīti nagaraṃ, rājādīnaṃ vasanaṭṭhānasamūhabhūtaṃ pākāraparikhādīhi parikkhittaṃ paricchinnaṭṭhānaṃ nagaraṃ nāmāti attho. Nagare yadā ahaṃ vipassissa bhagavato santike byākaraṇaṃ alabhiṃ, tadā tasmiṃ dhaññavatiyā nagare brāhmaṇo ahosinti sambandho. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
กุสุมาสนิยเตฺถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ
Kusumāsaniyattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi / ๖. กุสุมาสนิยเตฺถรอปทานํ • 6. Kusumāsaniyattheraapadānaṃ
