| Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Dīgha Nikāya, English translation |
Show IAST transliterationဒီဃ နိကာယ ၅
Long Discourses 5
ကူဋဒန္တသုတ္တ
With Kūṭadanta
၁၊ ခါဏုမတကဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ
1. The Brahmins and Householders of Khāṇumata
ဧဝံ မေ သုတံ—ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ မဂဓေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ ယေန ခါဏုမတံ နာမ မဂဓာနံ ဗြာဟ္မဏဂါမော တဒဝသရိ၊ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ ခါဏုမတေ ဝိဟရတိ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယံ၊
So I have heard. At one time the Buddha was wandering in the land of the Magadhans together with a large Saṅgha of five hundred bhikkhus when he arrived at a village of the Magadhan brahmins named Khāṇumata. There he stayed nearby at Ambalaṭṭhikā.
တေန ခေါ ပန သမယေန ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော ခါဏုမတံ အဇ္ဈာဝသတိ သတ္တုဿဒံ သတိဏကဋ္ဌောဒကံ သဓညံ ရာဇဘောဂ္ဂံ ရညာ မာဂဓေန သေနိယေန ဗိမ္ဗိသာရေန ဒိန္နံ ရာဇဒါယံ ဗြဟ္မဒေယျံ၊ တေန ခေါ ပန သမယေန ကူဋဒန္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ မဟာယညော ဥပက္ခဋော ဟောတိ၊ သတ္တ စ ဥသဘသတာနိ သတ္တ စ ဝစ္ဆတရသတာနိ သတ္တ စ ဝစ္ဆတရီသတာနိ သတ္တ စ အဇသတာနိ သတ္တ စ ဥရဗ္ဘသတာနိ ထူဏူပနီတာနိ ဟောန္တိ ယညတ္ထာယ၊
Now at that time the brahmin Kūṭadanta was living in Khāṇumata. It was a crown property given by King Seniya Bimbisāra of Magadha, teeming with living creatures, full of hay, wood, water, and grain, a royal park endowed to a brahmin. Now at that time Kūṭadanta had prepared a great sacrifice. Bulls, bullocks, heifers, goats and rams—seven hundred of each—had been led to the post for the sacrifice.
အဿောသုံ ခေါ ခါဏုမတကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ:
The brahmins and householders of Khāṇumata heard:
“သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော မဂဓေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ ခါဏုမတံ အနုပ္ပတ္တော ခါဏုမတေ ဝိဟရတိ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယံ၊ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော: ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ'တိ၊ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ၊ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ၊ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ”တိ၊
“It seems the ascetic Gotama—a Sakyan, gone forth from a Sakyan family—has arrived at Khāṇumata and is staying at Ambalaṭṭhikā. He has this good reputation: ‘That Blessed One is perfected, a fully awakened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, holy, knower of the world, supreme guide for those who wish to train, teacher of gods and humans, awakened, blessed.’ He has realized with his own insight this world—with its gods, Māras and Brahmās, this population with its ascetics and brahmins, gods and humans—and he makes it known to others. He teaches Dhamma that’s good in the beginning, good in the middle, and good in the end, meaningful and well-phrased. And he reveals a spiritual practice that’s entirely full and pure. It’s good to see such perfected ones.”
အထ ခေါ ခါဏုမတကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ခါဏုမတာ နိက္ခမိတွာ သင်္ဃသင်္ဃီ ဂဏီဘူတာ ယေန အမ္ဗလဋ္ဌိကာ တေနုပသင်္ကမန္တိ၊
Then, having departed Khāṇumata, they formed into companies and headed to Ambalaṭṭhikā.
တေန ခေါ ပန သမယေန ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော ဥပရိပါသာဒေ ဒိဝါသေယျံ ဥပဂတော ဟောတိ၊ အဒ္ဒသာ ခေါ ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော ခါဏုမတကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ခါဏုမတာ နိက္ခမိတွာ သင်္ဃသင်္ဃီ ဂဏီဘူတေ ယေန အမ္ဗလဋ္ဌိကာ တေနုပသင်္ကမန္တေ၊ ဒိသွာ ခတ္တံ အာမန္တေသိ: “ကိံ နု ခေါ, ဘော ခတ္တေ, ခါဏုမတကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ခါဏုမတာ နိက္ခမိတွာ သင်္ဃသင်္ဃီ ဂဏီဘူတာ ယေန အမ္ဗလဋ္ဌိကာ တေနုပသင်္ကမန္တီ”တိ?
Now at that time the brahmin Kūṭadanta had retired to the upper floor of his stilt longhouse for his midday nap. He saw the brahmins and householders heading for Ambalaṭṭhikā, and addressed his steward, “My steward, why are the brahmins and householders headed for Ambalaṭṭhikā?”
“အတ္ထိ ခေါ, ဘော, သမဏော ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော မဂဓေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ ခါဏုမတံ အနုပ္ပတ္တော, ခါဏုမတေ ဝိဟရတိ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယံ၊ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော: ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ'တိ၊ တမေတေ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမန္တီ”တိ၊
“The ascetic Gotama has arrived at Khāṇumata and is staying at Ambalaṭṭhikā. He has this good reputation: ‘That Blessed One is perfected, a fully awakened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, holy, knower of the world, supreme guide for those who wish to train, teacher of gods and humans, awakened, blessed.’ They’re going to see that Master Gotama.”
အထ ခေါ ကူဋဒန္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဧတဒဟောသိ: “သုတံ ခေါ ပန မေတံ: ‘သမဏော ဂေါတမော တိဝိဓံ ယညသမ္ပဒံ သောဠသပရိက္ခာရံ ဇာနာတီ'တိ၊ န ခေါ ပနာဟံ ဇာနာမိ တိဝိဓံ ယညသမ္ပဒံ သောဠသပရိက္ခာရံ၊ ဣစ္ဆာမိ စာဟံ မဟာယညံ ယဇိတုံ၊ ယန္နူနာဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမိတွာ တိဝိဓံ ယညသမ္ပဒံ သောဠသပရိက္ခာရံ ပုစ္ဆေယျန်”တိ၊
Then Kūṭadanta thought, “I’ve heard that the ascetic Gotama knows how to accomplish the sacrifice with three modes and sixteen accessories. I don’t know about that, but I wish to perform a great sacrifice. Why don’t I ask him how to accomplish the sacrifice with three modes and sixteen accessories?”
အထ ခေါ ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော ခတ္တံ အာမန္တေသိ: “တေန ဟိ, ဘော ခတ္တေ, ယေန ခါဏုမတကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ခါဏုမတကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဧဝံ ဝဒေဟိ: ‘ကူဋဒန္တော, ဘော, ဗြာဟ္မဏော ဧဝမာဟ—အာဂမေန္တု ကိရ ဘဝန္တော, ကူဋဒန္တောပိ ဗြာဟ္မဏော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ'”တိ၊
Then Kūṭadanta addressed his steward, “Well then, go to the brahmins and householders and say to them: ‘Sirs, the brahmin Kūṭadanta asks you to wait, as he will also go to see the ascetic Gotama.’”
“ဧဝံ, ဘော”တိ ခေါ သော ခတ္တာ ကူဋဒန္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ခါဏုမတကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ခါဏုမတကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဧတဒဝေါစ: “ကူဋဒန္တော, ဘော, ဗြာဟ္မဏော ဧဝမာဟ: ‘အာဂမေန္တု ကိရ ဘောန္တော, ကူဋဒန္တောပိ ဗြာဟ္မဏော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ'”တိ၊
“Yes, sir,” replied the steward, and did as he was asked.
၂၊ ကူဋဒန္တဂုဏကထာ
2. The Qualities of Kūṭadanta
တေန ခေါ ပန သမယေန အနေကာနိ ဗြာဟ္မဏသတာနိ ခါဏုမတေ ပဋိဝသန္တိ: “ကူဋဒန္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ မဟာယညံ အနုဘဝိဿာမာ”တိ၊ အဿောသုံ ခေါ တေ ဗြာဟ္မဏာ: “ကူဋဒန္တော ကိရ ဗြာဟ္မဏော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ”တိ၊ အထ ခေါ တေ ဗြာဟ္မဏာ ယေန ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ကူဋဒန္တံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစုံ:
Now at that time several hundred brahmins were residing in Khāṇumata thinking to participate in Kūṭadanta’s sacrifice. They heard that Kūṭadanta was going to see the ascetic Gotama. They approached Kūṭadanta and said to him:
“သစ္စံ ကိရ ဘဝံ ကူဋဒန္တော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ”တိ?
“Is it really true that you are going to see the ascetic Gotama?”
“ဧဝံ ခေါ မေ, ဘော, ဟောတိ: ‘အဟမ္ပိ သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမီ'”တိ၊
“Yes, gentlemen, it is true.”
“မာ ဘဝံ ကူဋဒန္တော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိ၊ န အရဟတိ ဘဝံ ကူဋဒန္တော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ သစေ ဘဝံ ကူဋဒန္တော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတိ, ဘောတော ကူဋဒန္တဿ ယသော ဟာယိဿတိ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ယသော အဘိဝဍ္ဎိဿတိ၊ ယမ္ပိ ဘောတော ကူဋဒန္တဿ ယသော ဟာယိဿတိ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ယသော အဘိဝဍ္ဎိဿတိ, ဣမိနာပင်္ဂေန န အရဟတိ ဘဝံ ကူဋဒန္တော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ သမဏော တွေဝ ဂေါတမော အရဟတိ ဘဝန္တံ ကူဋဒန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊
“Please don’t! It’s not appropriate for you to go to see the ascetic Gotama. For if you do so, your reputation will diminish and his will increase. For this reason it’s not appropriate for you to go to see the ascetic Gotama; it’s appropriate that he comes to see you.
ဘဝဉှိ ကူဋဒန္တော ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန၊ ယမ္ပိ ဘဝံ ကူဋဒန္တော ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန, ဣမိနာပင်္ဂေန န အရဟတိ ဘဝံ ကူဋဒန္တော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ သမဏော တွေဝ ဂေါတမော အရဟတိ ဘဝန္တံ ကူဋဒန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊
You are well born on both your mother’s and father’s side, of pure descent, with irrefutable and impeccable genealogy back to the seventh paternal generation. For this reason it’s not appropriate for you to go to see the ascetic Gotama; it’s appropriate that he comes to see you.
ဘဝဉှိ ကူဋဒန္တော အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏော ပဟူတဇာတရူပရဇတော …ပေ…
You’re rich, affluent, and wealthy, with lots of property and assets, and lots of money and grain …
ဘဝဉှိ ကူဋဒန္တော အဇ္ဈာယကော မန္တဓရော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ ပဒကော ဝေယျာကရဏော လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော …ပေ…
You recite and remember the hymns, and have mastered the three Vedas, together with their vocabularies, ritual, phonology and etymology, and the testament as fifth. You know philology and grammar, and are well versed in cosmology and the marks of a great man. …
ဘဝဉှိ ကူဋဒန္တော အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော ဗြဟ္မဝဏ္ဏီ ဗြဟ္မဝစ္ဆသီ အခုဒ္ဒါဝကာသော ဒဿနာယ …ပေ…
You are attractive, good-looking, lovely, of surpassing beauty. You are magnificent and splendid as Brahmā, remarkable to behold. …
ဘဝဉှိ ကူဋဒန္တော သီလဝါ ဝုဒ္ဓသီလီ ဝုဒ္ဓသီလေန သမန္နာဂတော …ပေ…
You are ethical, mature in ethical conduct. …
ဘဝဉှိ ကူဋဒန္တော ကလျာဏဝါစော ကလျာဏဝါက္ကရဏော ပေါရိယာ ဝါစာယ သမန္နာဂတော ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ …ပေ…
You’re a good speaker, with a polished, clear, and articulate voice that expresses the meaning. …
ဘဝဉှိ ကူဋဒန္တော ဗဟူနံ အာစရိယပါစရိယော တီဏိ မာဏဝကသတာနိ မန္တေ ဝါစေတိ, ဗဟူ ခေါ ပန နာနာဒိသာ နာနာဇနပဒါ မာဏဝကာ အာဂစ္ဆန္တိ ဘောတော ကူဋဒန္တဿ သန္တိကေ မန္တတ္ထိကာ မန္တေ အဓိယိတုကာမာ …ပေ…
You teach the teachers of many, and teach three hundred students to recite the hymns. Many students come from various districts and countries for the sake of the hymns, wishing to learn the hymns. …
ဘဝဉှိ ကူဋဒန္တော ဇိဏ္ဏော ဝုဒ္ဓေါ မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော၊ သမဏော ဂေါတမော တရုဏော စေဝ တရုဏပဗ္ဗဇိတော စ …ပေ…
You’re old, elderly and senior, advanced in years, and have reached the final stage of life. The ascetic Gotama is young, and has newly gone forth. …
ဘဝဉှိ ကူဋဒန္တော ရညော မာဂဓဿ သေနိယဿ ဗိမ္ဗိသာရဿ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော …ပေ…
You’re honored, respected, revered, venerated, and esteemed by King Bimbisāra of Magadha …
ဘဝဉှိ ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏဿ ပေါက္ခရသာတိဿ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော …ပေ…
and the brahmin Pokkharasādi. …
ဘဝဉှိ ကူဋဒန္တော ခါဏုမတံ အဇ္ဈာဝသတိ သတ္တုဿဒံ သတိဏကဋ္ဌောဒကံ သဓညံ ရာဇဘောဂ္ဂံ ရညာ မာဂဓေန သေနိယေန ဗိမ္ဗိသာရေန ဒိန္နံ ရာဇဒါယံ ဗြဟ္မဒေယျံ၊ ယမ္ပိ ဘဝံ ကူဋဒန္တော ခါဏုမတံ အဇ္ဈာဝသတိ သတ္တုဿဒံ သတိဏကဋ္ဌောဒကံ သဓညံ ရာဇဘောဂ္ဂံ, ရညာ မာဂဓေန သေနိယေန ဗိမ္ဗိသာရေန ဒိန္နံ ရာဇဒါယံ ဗြဟ္မဒေယျံ, ဣမိနာပင်္ဂေန န အရဟတိ ဘဝံ ကူဋဒန္တော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ သမဏော တွေဝ ဂေါတမော အရဟတိ ဘဝန္တံ ကူဋဒန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုန်”တိ၊
You live in Khāṇumata, a crown property given by King Seniya Bimbisāra of Magadha, teeming with living creatures, full of hay, wood, water, and grain, a royal park endowed to a brahmin. For this reason it’s not appropriate for you to go to see the ascetic Gotama; it’s appropriate that he comes to see you.”
၃၊ ဗုဒ္ဓဂုဏကထာ
3. The Qualities of the Buddha
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော တေ ဗြာဟ္မဏေ ဧတဒဝေါစ:
When they had spoken, Kūṭadanta said to those brahmins:
“တေန ဟိ, ဘော, မမပိ သုဏာထ, ယထာ မယမေဝ အရဟာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ, န တွေဝ အရဟတိ သော ဘဝံ ဂေါတမော အမှာကံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန၊ ယမ္ပိ, ဘော, သမဏော ဂေါတမော ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန, ဣမိနာပင်္ဂေန န အရဟတိ သော ဘဝံ ဂေါတမော အမှာကံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ အထ ခေါ မယမေဝ အရဟာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊
“Well then, gentlemen, listen to why it’s appropriate for me to go to see the ascetic Gotama, and it’s not appropriate for him to come to see me. He is well born on both his mother’s and father’s side, of pure descent, with irrefutable and impeccable genealogy back to the seventh paternal generation. For this reason it’s not appropriate for the ascetic Gotama to come to see me; rather, it’s appropriate for me to go to see him.
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော မဟန္တံ ဉာတိသင်္ဃံ ဩဟာယ ပဗ္ဗဇိတော …ပေ…
When he went forth he abandoned a large family circle. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ပဟူတံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဩဟာယ ပဗ္ဗဇိတော ဘူမိဂတဉ္စ ဝေဟာသဋ္ဌံ စ …ပေ…
When he went forth he abandoned abundant gold coin and bullion stored in dungeons and towers. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဒဟရောဝ သမာနော ယုဝါ သုသုကာဠကေသော ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော ပဌမေန ဝယသာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော …ပေ…
He went forth from the lay life to homelessness while still a youth, young, black-haired, blessed with youth, in the prime of life. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အကာမကာနံ မာတာပိတူနံ အဿုမုခါနံ ရုဒန္တာနံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော …ပေ…
Though his mother and father wished otherwise, weeping with tearful faces, he shaved off his hair and beard, dressed in ocher robes, and went forth from the lay life to homelessness. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော ဗြဟ္မဝဏ္ဏီ ဗြဟ္မဝစ္ဆသီ အခုဒ္ဒါဝကာသော ဒဿနာယ …ပေ…
He is attractive, good-looking, lovely, of surpassing beauty. He is magnificent and splendid as Brahmā, remarkable to behold. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော သီလဝါ အရိယသီလီ ကုသလသီလီ ကုသလသီလေန သမန္နာဂတော …ပေ…
He is ethical, possessing ethical conduct that is noble and skillful. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ကလျာဏဝါစော ကလျာဏဝါက္ကရဏော ပေါရိယာ ဝါစာယ သမန္နာဂတော ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ …ပေ…
He’s a good speaker, with a polished, clear, and articulate voice that expresses the meaning. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဗဟူနံ အာစရိယပါစရိယော …ပေ…
He’s a teacher of teachers. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ခီဏကာမရာဂေါ ဝိဂတစာပလ္လော …ပေ…
He has ended sensual desire, and is rid of caprice. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ကမ္မဝါဒီ ကိရိယဝါဒီ အပါပပုရေက္ခာရော ဗြဟ္မညာယ ပဇာယ …ပေ…
He teaches the efficacy of deeds and action. He doesn’t wish any harm upon the community of brahmins. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဥစ္စာ ကုလာ ပဗ္ဗဇိတော အသမ္ဘိန္နခတ္တိယကုလာ …ပေ…
He went forth from an eminent family of unbroken aristocratic lineage. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အဍ္ဎာ ကုလာ ပဗ္ဗဇိတော မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ …ပေ…
He went forth from a rich, affluent, and wealthy family. …
သမဏံ ခလု, ဘော, ဂေါတမံ တိရောရဋ္ဌာ တိရောဇနပဒါ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုံ အာဂစ္ဆန္တိ …ပေ…
People come from distant lands and distant countries to question him. …
သမဏံ ခလု, ဘော, ဂေါတမံ အနေကာနိ ဒေဝတာသဟဿာနိ ပါဏေဟိ သရဏံ ဂတာနိ …ပေ…
Many thousands of deities have gone for refuge for life to him. …
သမဏံ ခလု, ဘော, ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော: ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ'တိ …ပေ…
He has this good reputation: ‘That Blessed One is perfected, a fully awakened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, holy, knower of the world, supreme guide for those who wish to train, teacher of gods and humans, awakened, blessed.’ …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော …ပေ…
He has the thirty-two marks of a great man. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဧဟိသွာဂတဝါဒီ သခိလော သမ္မောဒကော အဗ္ဘာကုဋိကော ဥတ္တာနမုခေါ ပုဗ္ဗဘာသီ …ပေ…
He is welcoming, congenial, polite, smiling, open, the first to speak. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော စတုန္နံ ပရိသာနံ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော …ပေ…
He’s honored, respected, revered, venerated, and esteemed by the four assemblies. …
သမဏေ ခလု, ဘော, ဂေါတမေ ဗဟူ ဒေဝါ စ မနုဿာ စ အဘိပ္ပသန္နာ …ပေ…
Many gods and humans are devoted to him. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ယသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ပဋိဝသတိ န တသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ အမနုဿာ မနုဿေ ဝိဟေဌေန္တိ …ပေ…
While he is residing in a village or town, non-human entities do not harass them. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော သင်္ဃီ ဂဏီ ဂဏာစရိယော ပုထုတိတ္ထကရာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ, ယထာ ခေါ ပန, ဘော, ဧတေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ယသော သမုဒါဂစ္ဆတိ, န ဟေဝံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ယသော သမုဒါဂတော၊ အထ ခေါ အနုတ္တရာယ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပဒါယ သမဏဿ ဂေါတမဿ ယသော သမုဒါဂတော …ပေ…
He leads an order and a community, and teaches a community, and is said to be the best of the various religious founders. He didn’t come by his fame in the same ways as those other ascetics and brahmins. Rather, he came by his fame due to his supreme knowledge and conduct. …
သမဏံ ခလု, ဘော, ဂေါတမံ ရာဇာ မာဂဓော သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော သပုတ္တော သဘရိယော သပရိသော သာမစ္စော ပါဏေဟိ သရဏံ ဂတော …ပေ…
King Seniya Bimbisāra of Magadha and his wives and children have gone for refuge for life to the ascetic Gotama. …
သမဏံ ခလု, ဘော, ဂေါတမံ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သပုတ္တော သဘရိယော သပရိသော သာမစ္စော ပါဏေဟိ သရဏံ ဂတော …ပေ…
King Pasenadi of Kosala and his wives and children have gone for refuge for life to the ascetic Gotama. …
သမဏံ ခလု, ဘော, ဂေါတမံ ဗြာဟ္မဏော ပေါက္ခရသာတိ သပုတ္တော သဘရိယော သပရိသော သာမစ္စော ပါဏေဟိ သရဏံ ဂတော …ပေ…
The brahmin Pokkharasādi and his wives and children have gone for refuge for life to the ascetic Gotama. …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ရညော မာဂဓဿ သေနိယဿ ဗိမ္ဗိသာရဿ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော …ပေ…
He’s honored, respected, revered, venerated, and esteemed by King Bimbisāra of Magadha …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော …ပေ…
King Pasenadi of Kosala …
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဗြာဟ္မဏဿ ပေါက္ခရသာတိဿ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော …ပေ…
and the brahmin Pokkharasādi.
သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ခါဏုမတံ အနုပ္ပတ္တော ခါဏုမတေ ဝိဟရတိ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယံ၊ ယေ ခေါ ပန, ဘော, ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ အမှာကံ ဂါမခေတ္တံ အာဂစ္ဆန္တိ, အတိထီ နော တေ ဟောန္တိ၊ အတိထီ ခေါ ပနမှေဟိ သက္ကာတဗ္ဗာ ဂရုကာတဗ္ဗာ မာနေတဗ္ဗာ ပူဇေတဗ္ဗာ အပစေတဗ္ဗာ၊ ယမ္ပိ, ဘော, သမဏော ဂေါတမော ခါဏုမတံ အနုပ္ပတ္တော ခါဏုမတေ ဝိဟရတိ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယံ, အတိထိမှာကံ သမဏော ဂေါတမော၊ အတိထိ ခေါ ပနမှေဟိ သက္ကာတဗ္ဗော ဂရုကာတဗ္ဗော မာနေတဗ္ဗော ပူဇေတဗ္ဗော အပစေတဗ္ဗော၊ ဣမိနာပင်္ဂေန နာရဟတိ သော ဘဝံ ဂေါတမော အမှာကံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ အထ ခေါ မယမေဝ အရဟာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ ဧတ္တကေ ခေါ အဟံ, ဘော, တဿ ဘောတော ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏေ ပရိယာပုဏာမိ, နော စ ခေါ သော ဘဝံ ဂေါတမော ဧတ္တကဝဏ္ဏော၊ အပရိမာဏဝဏ္ဏော ဟိ သော ဘဝံ ဂေါတမော”တိ၊
The ascetic Gotama has arrived at Khāṇumata and is staying at Ambalaṭṭhikā. Any ascetic or brahmin who comes to stay in our village district is our guest, and should be honored and respected as such. For this reason, too, it’s not appropriate for Master Gotama to come to see me, rather, it’s appropriate for me to go to see him. This is the extent of Master Gotama’s praise that I have learned. But his praises are not confined to this, for the praise of Master Gotama is limitless.”
ဧဝံ ဝုတ္တေ, တေ ဗြာဟ္မဏာ ကူဋဒန္တံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစုံ: “ယထာ ခေါ ဘဝံ ကူဋဒန္တော သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏေ ဘာသတိ, ဣတော စေပိ သော ဘဝံ ဂေါတမော ယောဇနသတေ ဝိဟရတိ, အလမေဝ သဒ္ဓေန ကုလပုတ္တေန ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ အပိ ပုဋောသေနာ”တိ၊
When he had spoken, those brahmins said to him, “According to Kūṭadanta’s praises, if Master Gotama were staying within a hundred leagues, it’d be worthwhile for a faithful gentleman to go to see him, even if he had to carry his own provisions in a shoulder bag.”
“တေန ဟိ, ဘော, သဗ္ဗေဝ မယံ သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမာ”တိ၊
“Well then, gentlemen, let’s all go to see the ascetic Gotama.”
၄၊ မဟာဝိဇိတရာဇယညကထာ
4. The Story of King Mahāvijita’s Sacrifice
အထ ခေါ ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော မဟတာ ဗြာဟ္မဏဂဏေန သဒ္ဓိံ ယေန အမ္ဗလဋ္ဌိကာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ, ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ၊ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ ခါဏုမတကာပိ ခေါ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု; အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု, သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု; အပ္ပေကစ္စေ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု; အပ္ပေကစ္စေ နာမဂေါတ္တံ သာဝေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု; အပ္ပေကစ္စေ တုဏှီဘူတာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု၊
Then Kūṭadanta together with a large group of brahmins went to see the Buddha and exchanged greetings with him. When the greetings and polite conversation were over, he sat down to one side. Before sitting down to one side, some of the brahmins and householders of Khāṇumata bowed, some exchanged greetings and polite conversation, some held up their joined palms toward the Buddha, some announced their name and clan, while some kept silent.
ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ: “သုတံ မေတံ, ဘော ဂေါတမ: ‘သမဏော ဂေါတမော တိဝိဓံ ယညသမ္ပဒံ သောဠသပရိက္ခာရံ ဇာနာတီ'တိ၊ န ခေါ ပနာဟံ ဇာနာမိ တိဝိဓံ ယညသမ္ပဒံ သောဠသပရိက္ခာရံ၊ ဣစ္ဆာမိ စာဟံ မဟာယညံ ယဇိတုံ၊ သာဓု မေ ဘဝံ ဂေါတမော တိဝိဓံ ယညသမ္ပဒံ သောဠသပရိက္ခာရံ ဒေသေတူ”တိ၊
Kūṭadanta said to the Buddha, “Master Gotama, I’ve heard that you know how to accomplish the sacrifice with three modes and sixteen accessories. I don’t know about that, but I wish to perform a great sacrifice. Please teach me how to accomplish the sacrifice with three modes and sixteen accessories.”
“တေန ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, သုဏာဟိ သာဓုကံ မနသိကရောဟိ, ဘာသိဿာမီ”တိ၊
“Well then, brahmin, listen and apply your mind well, I will speak.”
“ဧဝံ, ဘော”တိ ခေါ ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ၊ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ: “ဘူတပုဗ္ဗံ, ဗြာဟ္မဏ, ရာဇာ မဟာဝိဇိတော နာမ အဟောသိ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ ပဟူတဇာတရူပရဇတော ပဟူတဝိတ္တူပကရဏော ပဟူတဓနဓညော ပရိပုဏ္ဏကောသကောဋ္ဌာဂါရော၊ အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ရညော မဟာဝိဇိတဿ ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ: ‘အဓိဂတာ ခေါ မေ ဝိပုလာ မာနုသကာ ဘောဂါ, မဟန္တံ ပထဝိမဏ္ဍလံ အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသာမိ, ယန္နူနာဟံ မဟာယညံ ယဇေယျံ, ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ'တိ၊
“Yes sir,” Kūṭadanta replied. The Buddha said this: “Once upon a time, brahmin, there was a king named Mahāvijita. He was rich, affluent, and wealthy, with lots of gold and silver, lots of property and assets, lots of money and grain, and a full treasury and storehouses. Then as King Mahāvijita was in private retreat this thought came to his mind: ‘I have achieved human wealth, and reign after conquering this vast territory. Why don’t I hold a large sacrifice? That will be for my lasting welfare and happiness.’
အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ရာဇာ မဟာဝိဇိတော ပုရောဟိတံ ဗြာဟ္မဏံ အာမန္တေတွာ ဧတဒဝေါစ: ‘ဣဓ မယှံ, ဗြာဟ္မဏ, ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ: “အဓိဂတာ ခေါ မေ ဝိပုလာ မာနုသကာ ဘောဂါ, မဟန္တံ ပထဝိမဏ္ဍလံ အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသာမိ၊ ယန္နူနာဟံ မဟာယညံ ယဇေယျံ ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ”တိ၊ ဣစ္ဆာမဟံ, ဗြာဟ္မဏ, မဟာယညံ ယဇိတုံ၊ အနုသာသတု မံ ဘဝံ ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ'တိ၊
Then he summoned the brahmin high priest and said to him: ‘Just now, brahmin, as I was in private retreat this thought came to mind, “I have achieved human wealth, and reign after conquering this vast territory. Why don’t I perform a great sacrifice? That will be for my lasting welfare and happiness.” Brahmin, I wish to perform a great sacrifice. Please instruct me. It will be for my lasting welfare and happiness.’
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဗြာဟ္မဏ, ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ရာဇာနံ မဟာဝိဇိတံ ဧတဒဝေါစ: ‘ဘောတော ခေါ ရညော ဇနပဒေါ သကဏ္ဋကော သော်ပ္ပီဠော, ဂါမဃာတာပိ ဒိဿန္တိ, နိဂမဃာတာပိ ဒိဿန္တိ, နဂရဃာတာပိ ဒိဿန္တိ, ပန္ထဒုဟနာပိ ဒိဿန္တိ၊ ဘဝံ ခေါ ပန ရာဇာ ဧဝံ သကဏ္ဋကေ ဇနပဒေ သော်ပ္ပီဠေ ဗလိမုဒ္ဓရေယျ, အကိစ္စကာရီ အဿ တေန ဘဝံ ရာဇာ၊
When he had spoken, the brahmin high priest said to him: ‘Sir, the king’s realm is harried and oppressed. Bandits have been seen raiding villages, towns, and cities, and infesting the highways. But if the king were to extract more taxes while his realm is thus harried and oppressed, he would not be doing his duty.
သိယာ ခေါ ပန ဘောတော ရညော ဧဝမဿ: “အဟမေတံ ဒဿုခီလံ ဝဓေန ဝါ ဗန္ဓေန ဝါ ဇာနိယာ ဝါ ဂရဟာယ ဝါ ပဗ္ဗာဇနာယ ဝါ သမူဟနိဿာမီ”တိ, န ခေါ ပနေတဿ ဒဿုခီလဿ ဧဝံ သမ္မာ သမုဂ္ဃါတော ဟောတိ၊ ယေ တေ ဟတာဝသေသကာ ဘဝိဿန္တိ, တေ ပစ္ဆာ ရညော ဇနပဒံ ဝိဟေဌေဿန္တိ၊
Now the king might think, “I’ll eradicate this outlaw threat by execution or imprisonment or confiscation or condemnation or banishment!” But that’s not the right way to eradicate this outlaw threat. Those who remain after the killing will return to harass the king’s realm.
အပိ စ ခေါ ဣဒံ သံဝိဓာနံ အာဂမ္မ ဧဝမေတဿ ဒဿုခီလဿ သမ္မာ သမုဂ္ဃါတော ဟောတိ၊ တေန ဟိ ဘဝံ ရာဇာ ယေ ဘောတော ရညော ဇနပဒေ ဥဿဟန္တိ ကသိဂေါရက္ခေ, တေသံ ဘဝံ ရာဇာ ဗီဇဘတ္တံ အနုပ္ပဒေတု၊ ယေ ဘောတော ရညော ဇနပဒေ ဥဿဟန္တိ ဝါဏိဇ္ဇာယ, တေသံ ဘဝံ ရာဇာ ပါဘတံ အနုပ္ပဒေတု၊ ယေ ဘောတော ရညော ဇနပဒေ ဥဿဟန္တိ ရာဇပေါရိသေ, တေသံ ဘဝံ ရာဇာ ဘတ္တဝေတနံ ပကပ္ပေတု၊ တေ စ မနုဿာ သကမ္မပသုတာ ရညော ဇနပဒံ န ဝိဟေဌေဿန္တိ; မဟာ စ ရညော ရာသိကော ဘဝိဿတိ၊ ခေမဋ္ဌိတာ ဇနပဒါ အကဏ္ဋကာ အနုပ္ပီဠာ၊ မနုဿာ မုဒါ မောဒမာနာ ဥရေ ပုတ္တေ နစ္စေန္တာ အပါရုတဃရာ မညေ ဝိဟရိဿန္တီ'တိ၊
Rather, here is a plan, relying on which the outlaw threat will be properly uprooted. So let the king provide seed and fodder for those in the realm who work in growing crops and raising cattle. Let the king provide funding for those who work in trade. Let the king guarantee food and wages for those in government service. Then the people, occupied with their own work, will not harass the realm. The king’s revenues will be great. When the country is secured as a sanctuary, free of being harried and oppressed, the happy people, with joy in their hearts, dancing with children at their breast, will dwell as if their houses were wide open.’
‘ဧဝံ, ဘော'တိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ရာဇာ မဟာဝိဇိတော ပုရောဟိတဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပဋိဿုတွာ ယေ ရညော ဇနပဒေ ဥဿဟိံသု ကသိဂေါရက္ခေ, တေသံ ရာဇာ မဟာဝိဇိတော ဗီဇဘတ္တံ အနုပ္ပဒါသိ၊ ယေ စ ရညော ဇနပဒေ ဥဿဟိံသု ဝါဏိဇ္ဇာယ, တေသံ ရာဇာ မဟာဝိဇိတော ပါဘတံ အနုပ္ပဒါသိ၊ ယေ စ ရညော ဇနပဒေ ဥဿဟိံသု ရာဇပေါရိသေ, တေသံ ရာဇာ မဟာဝိဇိတော ဘတ္တဝေတနံ ပကပ္ပေသိ၊ တေ စ မနုဿာ သကမ္မပသုတာ ရညော ဇနပဒံ န ဝိဟေဌိံသု, မဟာ စ ရညော ရာသိကော အဟောသိ၊ ခေမဋ္ဌိတာ ဇနပဒါ အကဏ္ဋကာ အနုပ္ပီဠာ မနုဿာ မုဒါ မောဒမာနာ ဥရေ ပုတ္တေ နစ္စေန္တာ အပါရုတဃရာ မညေ ဝိဟရိံသု၊
The king agreed with the high priest’s advice and followed his recommendation.
အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ရာဇာ မဟာဝိဇိတော ပုရောဟိတံ ဗြာဟ္မဏံ အာမန္တေတွာ ဧတဒဝေါစ: ‘သမူဟတော ခေါ မေ ဘောတော ဒဿုခီလော, ဘောတော သံဝိဓာနံ အာဂမ္မ မဟာ စ မေ ရာသိကော၊ ခေမဋ္ဌိတာ ဇနပဒါ အကဏ္ဋကာ အနုပ္ပီဠာ မနုဿာ မုဒါ မောဒမာနာ ဥရေ ပုတ္တေ နစ္စေန္တာ အပါရုတဃရာ မညေ ဝိဟရန္တိ၊ ဣစ္ဆာမဟံ ဗြာဟ္မဏ မဟာယညံ ယဇိတုံ၊ အနုသာသတု မံ ဘဝံ ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ'တိ၊
Then the king summoned the brahmin high priest and said to him: ‘I have eradicated the outlaw threat. And relying on your plan my revenue is now great. Since the country is secured as a sanctuary, free of being harried and oppressed, the happy people, with joy in their hearts, dancing with children at their breast, dwell as if their houses were wide open. Brahmin, I wish to perform a great sacrifice. Please instruct me. It will be for my lasting welfare and happiness.’
၄၊၁၊ စတုပရိက္ခာရ
4.1. The Four Accessories
တေန ဟိ ဘဝံ ရာဇာ ယေ ဘောတော ရညော ဇနပဒေ ခတ္တိယာ အာနုယန္တာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ တေ ဘဝံ ရာဇာ အာမန္တယတံ: ‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘော, မဟာယညံ ယဇိတုံ, အနုဇာနန္တု မေ ဘဝန္တော ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ'တိ၊ ယေ ဘောတော ရညော ဇနပဒေ အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ …ပေ… ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ …ပေ… ဂဟပတိနေစယိကာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ, တေ ဘဝံ ရာဇာ အာမန္တယတံ: ‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘော, မဟာယညံ ယဇိတုံ, အနုဇာနန္တု မေ ဘဝန္တော ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ'တိ၊
‘In that case, let the king announce this throughout the realm to the aristocrat vassals; to the ministers and counselors; to the well-to-do brahmins; and to the well-off householders, both of town and country: “I wish to perform a great sacrifice. Please grant your approval, gentlemen; it will be for my lasting welfare and happiness.”
‘ဧဝံ, ဘော'တိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ရာဇာ မဟာဝိဇိတော ပုရောဟိတဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပဋိဿုတွာ ယေ ရညော ဇနပဒေ ခတ္တိယာ အာနုယန္တာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ, တေ ရာဇာ မဟာဝိဇိတော အာမန္တေသိ: ‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘော, မဟာယညံ ယဇိတုံ, အနုဇာနန္တု မေ ဘဝန္တော ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ'တိ၊ ‘ယဇတံ ဘဝံ ရာဇာ ယညံ, ယညကာလော, မဟာရာဇာ'တိ၊ ယေ ရညော ဇနပဒေ အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ …ပေ… ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ …ပေ… ဂဟပတိနေစယိကာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ, တေ ရာဇာ မဟာဝိဇိတော အာမန္တေသိ: ‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘော, မဟာယညံ ယဇိတုံ၊ အနုဇာနန္တု မေ ဘဝန္တော ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ'တိ၊ ‘ယဇတံ ဘဝံ ရာဇာ ယညံ, ယညကာလော, မဟာရာဇာ'တိ၊ ဣတိမေ စတ္တာရော အနုမတိပက္ခာ တဿေဝ ယညဿ ပရိက္ခာရာ ဘဝန္တိ၊
The king agreed with the high priest’s advice and followed his recommendation. And all of the people who were thus informed responded by saying: ‘May the king perform a sacrifice! It is time for a sacrifice, great king.’ And so these four consenting factions became accessories to the sacrifice.
၄၊၂၊ အဋ္ဌပရိက္ခာရ
4.2. The Eight Accessories
ရာဇာ မဟာဝိဇိတော အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော—
King Mahāvijita possessed eight factors.
ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန;
He was well born on both his mother’s and father’s side, of pure descent, with irrefutable and impeccable genealogy back to the seventh paternal generation.
အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော ဗြဟ္မဝဏ္ဏီ ဗြဟ္မဝစ္ဆသီ အခုဒ္ဒါဝကာသော ဒဿနာယ;
He was attractive, good-looking, lovely, of surpassing beauty. He was magnificent and splendid as Brahmā, remarkable to behold.
အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ ပဟူတဇာတရူပရဇတော ပဟူတဝိတ္တူပကရဏော ပဟူတဓနဓညော ပရိပုဏ္ဏကောသကောဋ္ဌာဂါရော;
He was rich, affluent, and wealthy, with lots of gold and silver, lots of property and assets, lots of money and grain, and a full treasury and storehouses.
ဗလဝါ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ သမန္နာဂတော အဿဝါယ ဩဝါဒပဋိကရာယ သဟတိ မညေ ပစ္စတ္ထိကေ ယသသာ;
He was powerful, having an army of four divisions that was obedient and carried out instructions. He’d probably prevail over his enemies just with his reputation.
သဒ္ဓေါ ဒါယကော ဒါနပတိ အနာဝဋဒွါရော သမဏဗြာဟ္မဏကပဏဒ္ဓိကဝဏိဗ္ဗကယာစကာနံ ဩပါနဘူတော ပုညာနိ ကရောတိ;
He was faithful, generous, a donor, his door always open. He was a well-spring of support, making merit with ascetics and brahmins, for paupers, vagrants, nomads, and beggars.
ဗဟုဿုတော တဿ တဿ သုတဇာတဿ, တဿ တဿေဝ ခေါ ပန ဘာသိတဿ အတ္ထံ ဇာနာတိ: ‘အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော'တိ;
He was very learned in diverse fields of learning. He understood the meaning of diverse statements, saying: ‘This is what that statement means; that is what this statement means.’
ပဏ္ဍိတော, ဝိယတ္တော, မေဓာဝီ, ပဋိဗလော, အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ အတ္ထေ စိန္တေတုံ၊
He was astute, competent, and intelligent, able to think issues through as they bear upon the past, future, and present.
ရာဇာ မဟာဝိဇိတော ဣမေဟိ အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော၊ ဣတိ ဣမာနိပိ အဋ္ဌင်္ဂါနိ တဿေဝ ယညဿ ပရိက္ခာရာ ဘဝန္တိ၊
These are the eight factors that King Mahāvijita possessed. And so these eight factors also became accessories to the sacrifice.
၄၊၃၊ စတုပရိက္ခာရ
4.3. Four More Accessories
ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော စတူဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော,
And the brahmin high priest had four factors.
ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန;
He was well born on both his mother’s and father’s side, of pure descent, with irrefutable and impeccable genealogy back to the seventh paternal generation.
အဇ္ဈာယကော မန္တဓရော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ ပဒကော ဝေယျာကရဏော လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော;
He recited and remembered the hymns, and had mastered the three Vedas, together with their vocabularies, ritual, phonology and etymology, and the testament as fifth. He knew philology and grammar, and was well versed in cosmology and the marks of a great man.
သီလဝါ ဝုဒ္ဓသီလီ ဝုဒ္ဓသီလေန သမန္နာဂတော;
He was ethical, mature in ethical conduct.
ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓာဝီ ပဌမော ဝါ ဒုတိယော ဝါ သုဇံ ပဂ္ဂဏှန္တာနံ၊
He was astute and clever, being the first or second to hold the sacrificial ladle.
ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ဣမေဟိ စတူဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော၊ ဣတိ ဣမာနိပိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ တဿေဝ ယညဿ ပရိက္ခာရာ ဘဝန္တိ၊
These are the four factors that the brahmin high priest possessed. And so these four factors also became accessories to the sacrifice.
၄၊၄၊ တိဿောဝိဓာ
4.4. The Three Modes
အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ရညော မဟာဝိဇိတဿ ပုဗ္ဗေဝ ယညာ တိဿော ဝိဓာ ဒေသေသိ၊ သိယာ ခေါ ပန ဘောတော ရညော မဟာယညံ ယိဋ္ဌုကာမဿ ကောစိဒေဝ ဝိပ္ပဋိသာရော: ‘“မဟာ ဝတ မေ ဘောဂက္ခန္ဓော ဝိဂစ္ဆိဿတီ”တိ, သော ဘောတာ ရညာ ဝိပ္ပဋိသာရော န ကရဏီယော၊ သိယာ ခေါ ပန ဘောတော ရညော မဟာယညံ ယဇမာနဿ ကောစိဒေဝ ဝိပ္ပဋိသာရော: “မဟာ ဝတ မေ ဘောဂက္ခန္ဓော ဝိဂစ္ဆတီ”တိ, သော ဘောတာ ရညာ ဝိပ္ပဋိသာရော န ကရဏီယော၊ သိယာ ခေါ ပန ဘောတော ရညော မဟာယညံ ယိဋ္ဌဿ ကောစိဒေဝ ဝိပ္ပဋိသာရော: “မဟာ ဝတ မေ ဘောဂက္ခန္ဓော ဝိဂတော”တိ, သော ဘောတာ ရညာ ဝိပ္ပဋိသာရော န ကရဏီယော'တိ၊
Next, before the sacrifice, the brahmin high priest taught the three modes to the king. ‘Now, though the king wants to perform a great sacrifice, he might have certain regrets, thinking: “I shall lose a great fortune,” or “I am losing a great fortune,” or “I have lost a great fortune.” But the king should not harbor such regrets.’
ဣမာ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ရညော မဟာဝိဇိတဿ ပုဗ္ဗေဝ ယညာ တိဿော ဝိဓာ ဒေသေသိ၊
These are the three modes that the brahmin high priest taught to the king before the sacrifice.
၄၊၅၊ ဒသအာကာရ
4.5. The Ten Respects
အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ရညော မဟာဝိဇိတဿ ပုဗ္ဗေဝ ယညာ ဒသဟာကာရေဟိ ပဋိဂ္ဂါဟကေသု ဝိပ္ပဋိသာရံ ပဋိဝိနေသိ၊
Next, before the sacrifice, the brahmin high priest dispelled the king’s regret regarding the recipients in ten respects:
‘အာဂမိဿန္တိ ခေါ ဘောတော ယညံ ပါဏာတိပါတိနောပိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာပိ၊ ယေ တတ္ထ ပါဏာတိပါတိနော, တေသညေဝ တေန၊ ယေ တတ္ထ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ, တေ အာရဗ္ဘ ယဇတံ ဘဝံ, သဇ္ဇတံ ဘဝံ, မောဒတံ ဘဝံ, စိတ္တမေဝ ဘဝံ အန္တရံ ပသာဒေတု၊
‘There will come to the sacrifice those who kill living creatures and those who refrain from killing living creatures. As to those who kill living creatures, the outcome of that is theirs alone. But as to those who refrain from killing living creatures, it is for their sakes that the king should sacrifice, relinquish, rejoice, and gain confidence in his heart.
အာဂမိဿန္တိ ခေါ ဘောတော ယညံ အဒိန္နာဒါယိနောပိ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာပိ …ပေ… ကာမေသု မိစ္ဆာစာရိနောပိ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာပိ … မုသာဝါဒိနောပိ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာပိ … ပိသုဏဝါစိနောပိ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာပိ … ဖရုသဝါစိနောပိ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာပိ … သမ္ဖပ္ပလာပိနောပိ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတာပိ … အဘိဇ္ဈာလုနောပိ အနဘိဇ္ဈာလုနောပိ … ဗျာပန္နစိတ္တာပိ အဗျာပန္နစိတ္တာပိ … မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာပိ …၊ ယေ တတ္ထ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ, တေသညေဝ တေန၊ ယေ တတ္ထ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ, တေ အာရဗ္ဘ ယဇတံ ဘဝံ, သဇ္ဇတံ ဘဝံ, မောဒတံ ဘဝံ, စိတ္တမေဝ ဘဝံ အန္တရံ ပသာဒေတူ'တိ၊
There will come to the sacrifice those who steal … commit sexual misconduct … lie … use divisive speech … use harsh speech … talk nonsense … are covetous … have ill will … have wrong view and those who have right view. As to those who have wrong view, the outcome of that is theirs alone. But as to those who have right view, it is for their sakes that the king should sacrifice, relinquish, rejoice, and gain confidence in his heart.’
ဣမေဟိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ရညော မဟာဝိဇိတဿ ပုဗ္ဗေဝ ယညာ ဒသဟာကာရေဟိ ပဋိဂ္ဂါဟကေသု ဝိပ္ပဋိသာရံ ပဋိဝိနေသိ၊
These are the ten respects in which the high priest dispelled the king’s regret regarding the recipients before the sacrifice.
၄၊၆၊ သောဠသာကာရ
4.6. The Sixteen Respects
အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ရညော မဟာဝိဇိတဿ မဟာယညံ ယဇမာနဿ သောဠသဟာကာရေဟိ စိတ္တံ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ
Next, while the king was performing the great sacrifice, the brahmin high priest educated, encouraged, fired up, and inspired the king’s mind in sixteen respects:
သိယာ ခေါ ပန ဘောတော ရညော မဟာယညံ ယဇမာနဿ ကောစိဒေဝ ဝတ္တာ: ‘ရာဇာ ခေါ မဟာဝိဇိတော မဟာယညံ ယဇတိ, နော စ ခေါ တဿ အာမန္တိတာ ခတ္တိယာ အာနုယန္တာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ; အထ စ ပန ဘဝံ ရာဇာ ဧဝရူပံ မဟာယညံ ယဇတီ'တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဘောတော ရညော ဝတ္တာ ဓမ္မတော နတ္ထိ၊ ဘောတာ ခေါ ပန ရညာ အာမန္တိတာ ခတ္တိယာ အာနုယန္တာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ၊ ဣမိနာပေတံ ဘဝံ ရာဇာ ဇာနာတု, ယဇတံ ဘဝံ, သဇ္ဇတံ ဘဝံ, မောဒတံ ဘဝံ, စိတ္တမေဝ ဘဝံ အန္တရံ ပသာဒေတု၊
‘Now, while the king is performing the great sacrifice, someone might say, “King Mahāvijita performs a great sacrifice, but he did not announce it to the aristocrat vassals of town and country. That’s the kind of great sacrifice that this king performs.” Those who speak against the king in this way have no legitimacy. For the king did indeed announce it to the aristocrat vassals of town and country. Let the king know this as a reason to sacrifice, relinquish, rejoice, and gain confidence in his heart.
သိယာ ခေါ ပန ဘောတော ရညော မဟာယညံ ယဇမာနဿ ကောစိဒေဝ ဝတ္တာ: ‘ရာဇာ ခေါ မဟာဝိဇိတော မဟာယညံ ယဇတိ, နော စ ခေါ တဿ အာမန္တိတာ အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ …ပေ… ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ …ပေ… ဂဟပတိနေစယိကာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ, အထ စ ပန ဘဝံ ရာဇာ ဧဝရူပံ မဟာယညံ ယဇတီ'တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဘောတော ရညော ဝတ္တာ ဓမ္မတော နတ္ထိ၊ ဘောတာ ခေါ ပန ရညာ အာမန္တိတာ ဂဟပတိနေစယိကာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ၊ ဣမိနာပေတံ ဘဝံ ရာဇာ ဇာနာတု, ယဇတံ ဘဝံ, သဇ္ဇတံ ဘဝံ, မောဒတံ ဘဝံ, စိတ္တမေဝ ဘဝံ အန္တရံ ပသာဒေတု၊
While the king is performing the great sacrifice, someone might say, “King Mahāvijita performs a great sacrifice, but he did not announce it to the ministers and counselors, well-to-do brahmins, and well-off householders, both of town and country. That’s the kind of great sacrifice that this king performs.” Those who speak against the king in this way have no legitimacy. For the king did indeed announce it to all these people. Let the king know this too as a reason to sacrifice, relinquish, rejoice, and gain confidence in his heart.
သိယာ ခေါ ပန ဘောတော ရညော မဟာယညံ ယဇမာနဿ ကောစိဒေဝ ဝတ္တာ: ‘ရာဇာ ခေါ မဟာဝိဇိတော မဟာယညံ ယဇတိ, နော စ ခေါ ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန, အထ စ ပန ဘဝံ ရာဇာ ဧဝရူပံ မဟာယညံ ယဇတီ'တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဘောတော ရညော ဝတ္တာ ဓမ္မတော နတ္ထိ၊ ဘဝံ ခေါ ပန ရာဇာ ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန၊ ဣမိနာပေတံ ဘဝံ ရာဇာ ဇာနာတု, ယဇတံ ဘဝံ, သဇ္ဇတံ ဘဝံ, မောဒတံ ဘဝံ, စိတ္တမေဝ ဘဝံ အန္တရံ ပသာဒေတု၊ သိယာ ခေါ ပန ဘောတော ရညော မဟာယညံ ယဇမာနဿ ကောစိဒေဝ ဝတ္တာ: ‘ရာဇာ ခေါ မဟာဝိဇိတော မဟာယညံ ယဇတိ နော စ ခေါ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော ဗြဟ္မဝဏ္ဏီ ဗြဟ္မဝစ္ဆသီ အခုဒ္ဒါဝကာသော ဒဿနာယ …ပေ… နော စ ခေါ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ ပဟူတဇာတရူပရဇတော ပဟူတဝိတ္တူပကရဏော ပဟူတဓနဓညော ပရိပုဏ္ဏကောသကောဋ္ဌာဂါရော …ပေ… နော စ ခေါ ဗလဝါ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ သမန္နာဂတော အဿဝါယ ဩဝါဒပဋိကရာယ သဟတိ မညေ ပစ္စတ္ထိကေ ယသသာ …ပေ… နော စ ခေါ သဒ္ဓေါ ဒါယကော ဒါနပတိ အနာဝဋဒွါရော သမဏဗြာဟ္မဏကပဏဒ္ဓိကဝဏိဗ္ဗကယာစကာနံ ဩပါနဘူတော ပုညာနိ ကရောတိ …ပေ… နော စ ခေါ ဗဟုဿုတော တဿ တဿ သုတဇာတဿ …ပေ… နော စ ခေါ တဿ တဿေဝ ခေါ ပန ဘာသိတဿ အတ္ထံ ဇာနာတိ: “အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော, အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော”တိ …ပေ… နော စ ခေါ ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓာဝီ ပဋိဗလော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ အတ္ထေ စိန္တေတုံ, အထ စ ပန ဘဝံ ရာဇာ ဧဝရူပံ မဟာယညံ ယဇတီ'တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဘောတော ရညော ဝတ္တာ ဓမ္မတော နတ္ထိ၊ ဘဝံ ခေါ ပန ရာဇာ ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓာဝီ ပဋိဗလော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ အတ္ထေ စိန္တေတုံ၊ ဣမိနာပေတံ ဘဝံ ရာဇာ ဇာနာတု, ယဇတံ ဘဝံ, သဇ္ဇတံ ဘဝံ, မောဒတံ ဘဝံ, စိတ္တမေဝ ဘဝံ အန္တရံ ပသာဒေတု၊
While the king is performing the great sacrifice, someone might say that he does not possess the eight factors. Those who speak against the king in this way have no legitimacy. For the king does indeed possess the eight factors. Let the king know this too as a reason to sacrifice, relinquish, rejoice, and gain confidence in his heart.
သိယာ ခေါ ပန ဘောတော ရညော မဟာယညံ ယဇမာနဿ ကောစိဒေဝ ဝတ္တာ: ‘ရာဇာ ခေါ မဟာဝိဇိတော မဟာယညံ ယဇတိ၊ နော စ ခွဿ ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန; အထ စ ပန ဘဝံ ရာဇာ ဧဝရူပံ မဟာယညံ ယဇတီ'တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဘောတော ရညော ဝတ္တာ ဓမ္မတော နတ္ထိ၊ ဘောတော ခေါ ပန ရညော ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန၊ ဣမိနာပေတံ ဘဝံ ရာဇာ ဇာနာတု, ယဇတံ ဘဝံ, သဇ္ဇတံ ဘဝံ, မောဒတံ ဘဝံ, စိတ္တမေဝ ဘဝံ အန္တရံ ပသာဒေတု၊ သိယာ ခေါ ပန ဘောတော ရညော မဟာယညံ ယဇမာနဿ ကောစိဒေဝ ဝတ္တာ: ‘ရာဇာ ခေါ မဟာဝိဇိတော မဟာယညံ ယဇတိ၊ နော စ ခွဿ ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော အဇ္ဈာယကော မန္တဓရော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ ပဒကော ဝေယျာကရဏော လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော …ပေ… နော စ ခွဿ ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော သီလဝါ ဝုဒ္ဓသီလီ ဝုဒ္ဓသီလေန သမန္နာဂတော …ပေ… နော စ ခွဿ ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓာဝီ ပဌမော ဝါ ဒုတိယော ဝါ သုဇံ ပဂ္ဂဏှန္တာနံ, အထ စ ပန ဘဝံ ရာဇာ ဧဝရူပံ မဟာယညံ ယဇတီ'တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဘောတော ရညော ဝတ္တာ ဓမ္မတော နတ္ထိ၊ ဘောတော ခေါ ပန ရညော ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓာဝီ ပဌမော ဝါ ဒုတိယော ဝါ သုဇံ ပဂ္ဂဏှန္တာနံ၊ ဣမိနာပေတံ ဘဝံ ရာဇာ ဇာနာတု, ယဇတံ ဘဝံ, သဇ္ဇတံ ဘဝံ, မောဒတံ ဘဝံ, စိတ္တမေဝ ဘဝံ အန္တရံ ပသာဒေတူတိ၊
While the king is performing the great sacrifice, someone might say that the high priest does not possess the four factors. Those who speak against the king in this way have no legitimacy. For the high priest does indeed possess the four factors. Let the king know this too as a reason to sacrifice, relinquish, rejoice, and gain confidence in his heart.’
ဣမေဟိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ရညော မဟာဝိဇိတဿ မဟာယညံ ယဇမာနဿ သောဠသဟိ အာကာရေဟိ စိတ္တံ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ၊
These are the sixteen respects in which the high priest educated, encouraged, fired up, and inspired the king’s mind while he was performing the sacrifice.
တသ္မိံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ယညေ နေဝ ဂါဝေါ ဟညိံသု, န အဇေဠကာ ဟညိံသု, န ကုက္ကုဋသူကရာ ဟညိံသု, န ဝိဝိဓာ ပါဏာ သင်္ဃာတံ အာပဇ္ဇိံသု, န ရုက္ခာ ဆိဇ္ဇိံသု ယူပတ္ထာယ, န ဒဗ္ဘာ လူယိံသု ဗရိဟိသတ္ထာယ၊ ယေပိဿ အဟေသုံ ဒါသာတိ ဝါ ပေဿာတိ ဝါ ကမ္မကရာတိ ဝါ, တေပိ န ဒဏ္ဍတဇ္ဇိတာ န ဘယတဇ္ဇိတာ န အဿုမုခါ ရုဒမာနာ ပရိကမ္မာနိ အကံသု၊ အထ ခေါ ယေ ဣစ္ဆိံသု, တေ အကံသု, ယေ န ဣစ္ဆိံသု, န တေ အကံသု; ယံ ဣစ္ဆိံသု, တံ အကံသု, ယံ န ဣစ္ဆိံသု, န တံ အကံသု၊ သပ္ပိတေလနဝနီတဒဓိမဓုဖာဏိတေန စေဝ သော ယညော နိဋ္ဌာနမဂမာသိ၊
And brahmin, in that sacrifice no cattle were killed, no goats or sheep were killed, and no chickens or pigs were killed. There was no slaughter of various kinds of creatures. No trees were felled for the sacrificial post. No grass was reaped to strew over the place of sacrifice. No bondservants, employees, or workers did their jobs under threat of punishment and danger, weeping with tearful faces. Those who wished to work did so, while those who did not wish to did not. They did the work they wanted to, and did not do what they didn’t want to. The sacrifice was completed with just ghee, oil, butter, curds, honey, and molasses.
အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ခတ္တိယာ အာနုယန္တာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ, အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ, ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ, ဂဟပတိနေစယိကာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ ပဟူတံ သာပတေယျံ အာဒါယ ရာဇာနံ မဟာဝိဇိတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟံသု: ‘ဣဒံ, ဒေဝ, ပဟူတံ သာပတေယျံ ဒေဝညေဝ ဥဒ္ဒိဿာဘတံ, တံ ဒေဝေါ ပဋိဂ္ဂဏှာတူ'တိ၊
Then the aristocrat vassals, ministers and counselors, well-to-do brahmins, and well-off householders of both town and country came to the king bringing abundant wealth and said, ‘Sire, this abundant wealth is specially for you alone; may Your Highness accept it!’
‘အလံ, ဘော, မမာပိဒံ ပဟူတံ သာပတေယျံ ဓမ္မိကေန ဗလိနာ အဘိသင်္ခတံ; တဉ္စ ဝေါ ဟောတု, ဣတော စ ဘိယျော ဟရထာ'တိ၊
‘There’s enough raised for me through regular taxes. Let this be for you; and here, take even more!’
တေ ရညာ ပဋိက္ခိတ္တာ ဧကမန္တံ အပက္ကမ္မ ဧဝံ သမစိန္တေသုံ: ‘န ခေါ ဧတံ အမှာကံ ပတိရူပံ, ယံ မယံ ဣမာနိ သာပတေယျာနိ ပုနဒေဝ သကာနိ ဃရာနိ ပဋိဟရေယျာမ၊ ရာဇာ ခေါ မဟာဝိဇိတော မဟာယညံ ယဇတိ, ဟန္ဒဿ မယံ အနုယာဂိနော ဟောမာ'တိ၊
When the king turned them down, they withdrew to one side to think up a plan, ‘It wouldn’t be proper for us to take this abundant wealth back to our own homes. King Mahāvijita is performing a great sacrifice. Let us make an offering as an auxiliary sacrifice.’
အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ပုရတ္ထိမေန ယညဝါဋဿ ခတ္တိယာ အာနုယန္တာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ ဒါနာနိ ပဋ္ဌပေသုံ၊ ဒက္ခိဏေန ယညဝါဋဿ အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ ဒါနာနိ ပဋ္ဌပေသုံ၊ ပစ္ဆိမေန ယညဝါဋဿ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ ဒါနာနိ ပဋ္ဌပေသုံ၊ ဥတ္တရေန ယညဝါဋဿ ဂဟပတိနေစယိကာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ ဒါနာနိ ပဋ္ဌပေသုံ၊
Then the aristocrat vassals of town and country set up gifts to the east of the sacrificial pit. The ministers and counselors of town and country set up gifts to the south of the sacrificial pit. The well-to-do brahmins of town and country set up gifts to the west of the sacrificial pit. The well-off householders of town and country set up gifts to the north of the sacrificial pit.
တေသုပိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ယညေသု နေဝ ဂါဝေါ ဟညိံသု, န အဇေဠကာ ဟညိံသု, န ကုက္ကုဋသူကရာ ဟညိံသု, န ဝိဝိဓာ ပါဏာ သင်္ဃာတံ အာပဇ္ဇိံသု, န ရုက္ခာ ဆိဇ္ဇိံသု ယူပတ္ထာယ, န ဒဗ္ဘာ လူယိံသု ဗရိဟိသတ္ထာယ၊ ယေပိ နေသံ အဟေသုံ ဒါသာတိ ဝါ ပေဿာတိ ဝါ ကမ္မကရာတိ ဝါ, တေပိ န ဒဏ္ဍတဇ္ဇိတာ န ဘယတဇ္ဇိတာ န အဿုမုခါ ရုဒမာနာ ပရိကမ္မာနိ အကံသု၊ အထ ခေါ ယေ ဣစ္ဆိံသု, တေ အကံသု, ယေ န ဣစ္ဆိံသု, န တေ အကံသု; ယံ ဣစ္ဆိံသု, တံ အကံသု, ယံ န ဣစ္ဆိံသု န တံ အကံသု၊ သပ္ပိတေလနဝနီတဒဓိမဓုဖာဏိတေန စေဝ တေ ယညာ နိဋ္ဌာနမဂမံသု၊
And brahmin, in that sacrifice too no cattle were killed, no goats were killed, and no chickens or pigs were killed. There was no slaughter of various kinds of creatures. No trees were felled for the sacrificial post. No grass was reaped to strew over the place of sacrifice. No bondservants, employees, or workers did their jobs under threat of punishment and danger, weeping with tearful faces. Those who wished to work did so, while those who did not wish to did not. They did the work they wanted to, and did not do what they didn’t want to. The sacrifice was completed with just ghee, oil, butter, curds, honey, and molasses.
ဣတိ စတ္တာရော စ အနုမတိပက္ခာ, ရာဇာ မဟာဝိဇိတော အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော, ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော စတူဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော; တိဿော စ ဝိဓာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ, ဗြာဟ္မဏ, တိဝိဓာ ယညသမ္ပဒါ သောဠသပရိက္ခာရာ”တိ၊
And so there were four consenting factions, eight factors possessed by King Mahāvijita, four factors possessed by the high priest, and three modes. Brahmin, this is called the sacrifice accomplished with three modes and sixteen accessories.”
ဧဝံ ဝုတ္တေ, တေ ဗြာဟ္မဏာ ဥန္နာဒိနော ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါ အဟေသုံ: “အဟော ယညော, အဟော ယညသမ္ပဒါ”တိ၊
When he said this, those brahmins made an uproar, “Hooray for such sacrifice! Hooray for the accomplishment of such sacrifice!”
ကူဋဒန္တော ပန ဗြာဟ္မဏော တူဏှီဘူတောဝ နိသိန္နော ဟောတိ၊ အထ ခေါ တေ ဗြာဟ္မဏာ ကူဋဒန္တံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစုံ: “ကသ္မာ ပန ဘဝံ ကူဋဒန္တော သမဏဿ ဂေါတမဿ သုဘာသိတံ သုဘာသိတတော နာဗ္ဘနုမောဒတီ”တိ?
But the brahmin Kūṭadanta sat in silence. So those brahmins said to him, “How can you not applaud the ascetic Gotama’s fine words?”
“နာဟံ, ဘော, သမဏဿ ဂေါတမဿ သုဘာသိတံ သုဘာသိတတော နာဗ္ဘနုမောဒါမိ၊ မုဒ္ဓါပိ တဿ ဝိပတေယျ, ယော သမဏဿ ဂေါတမဿ သုဘာသိတံ သုဘာသိတတော နာဗ္ဘနုမောဒေယျ၊
“It’s not that I don’t applaud what he said. If anyone didn’t applaud such fine words, their head would explode!
အပိ စ မေ, ဘော, ဧဝံ ဟောတိ—သမဏော ဂေါတမော န ဧဝမာဟ: ‘ဧဝံ မေ သုတန်'တိ ဝါ ‘ဧဝံ အရဟတိ ဘဝိတုန်'တိ ဝါ; အပိ စ သမဏော ဂေါတမော: ‘ဧဝံ တဒါ အာသိ, ဣတ္ထံ တဒါ အာသိ' တွေဝ ဘာသတိ၊
But, gentlemen, it occurs to me that the ascetic Gotama does not say: ‘So I have heard’ or ‘It ought to be like this.’ Rather, he just says: ‘So it was then, this is how it was then.’
တဿ မယှံ ဘော ဧဝံ ဟောတိ: ‘အဒ္ဓါ သမဏော ဂေါတမော တေန သမယေန ရာဇာ ဝါ အဟောသိ မဟာဝိဇိတော ယညဿာမိ ပုရောဟိတော ဝါ ဗြာဟ္မဏော တဿ ယညဿ ယာဇေတာ'တိ၊
It occurs to me that the ascetic Gotama at that time must have been King Mahāvijita, the owner of the sacrifice, or else the brahmin high priest who facilitated the sacrifice for him.
အဘိဇာနာတိ ပန ဘဝံ ဂေါတမော ဧဝရူပံ ယညံ ယဇိတွာ ဝါ ယာဇေတွာ ဝါ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိတာ”တိ?
Does Master Gotama recall having performed such a sacrifice, or having facilitated it, and then, when his body broke up, after death, being reborn in a good place, a heavenly realm?”
“အဘိဇာနာမဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝရူပံ ယညံ ယဇိတွာ ဝါ ယာဇေတွာ ဝါ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိတာ, အဟံ တေန သမယေန ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော အဟောသိံ တဿ ယညဿ ယာဇေတာ”တိ၊
“I do recall that, brahmin. For I myself was the brahmin high priest at that time who facilitated the sacrifice.”
၅၊ နိစ္စဒါနအနုကုလယည
5. A Regular Gift as an Ongoing Family Sacrifice.
“အတ္ထိ ပန, ဘော ဂေါတမ, အညော ယညော ဣမာယ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ?
“But Master Gotama, apart from that sacrifice accomplished with three modes and sixteen accessories, is there any other sacrifice that has fewer requirements and undertakings, yet is more fruitful and beneficial?”
“အတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အညော ယညော ဣမာယ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ၊
“There is, brahmin.”
“ကတမော ပန သော, ဘော ဂေါတမ, ယညော ဣမာယ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ?
“But what is it?”
“ယာနိ ခေါ ပန တာနိ, ဗြာဟ္မဏ, နိစ္စဒါနာနိ အနုကုလယညာနိ သီလဝန္တေ ပဗ္ဗဇိတေ ဥဒ္ဒိဿ ဒိယျန္တိ; အယံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ယညော ဣမာယ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ၊
“The regular gifts as ongoing family sacrifice given specially to ethical renunciates; this sacrifice, brahmin, has fewer requirements and undertakings, yet is more fruitful and beneficial.”
“ကော နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဟေတု ကော ပစ္စယော, ယေန တံ နိစ္စဒါနံ အနုကုလယညံ ဣမာယ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ အပ္ပဋ္ဌတရဉ္စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရဉ္စ မဟပ္ဖလတရဉ္စ မဟာနိသံသတရဉ္စာ”တိ?
“What is the cause, Master Gotama, what is the reason why those regular gifts as ongoing family sacrifice have fewer requirements and undertakings, yet are more fruitful and beneficial, compared with the sacrifice accomplished with three modes and sixteen accessories?”
“န ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝရူပံ ယညံ ဥပသင်္ကမန္တိ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ၊ တံ ကိဿ ဟေတု? ဒိဿန္တိ ဟေတ္ထ, ဗြာဟ္မဏ, ဒဏ္ဍပ္ပဟာရာပိ ဂလဂ္ဂဟာပိ, တသ္မာ ဧဝရူပံ ယညံ န ဥပသင်္ကမန္တိ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ၊
“Because neither perfected ones nor those who are on the path to perfection will attend such a sacrifice. Why is that? Because beatings and throttlings are seen there.
ယာနိ ခေါ ပန တာနိ, ဗြာဟ္မဏ, နိစ္စဒါနာနိ အနုကုလယညာနိ သီလဝန္တေ ပဗ္ဗဇိတေ ဥဒ္ဒိဿ ဒိယျန္တိ; ဧဝရူပံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ယညံ ဥပသင်္ကမန္တိ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ၊ တံ ကိဿ ဟေတု? န ဟေတ္ထ, ဗြာဟ္မဏ, ဒိဿန္တိ ဒဏ္ဍပ္ပဟာရာပိ ဂလဂ္ဂဟာပိ, တသ္မာ ဧဝရူပံ ယညံ ဥပသင်္ကမန္တိ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ၊
But the regular gifts as ongoing family sacrifice given specially to ethical renunciates; perfected ones and those who are on the path to perfection will attend such a sacrifice. Why is that? Because no beatings and throttlings are seen there.
အယံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဟေတု အယံ ပစ္စယော, ယေန တံ နိစ္စဒါနံ အနုကုလယညံ ဣမာယ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ အပ္ပဋ္ဌတရဉ္စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရဉ္စ မဟပ္ဖလတရဉ္စ မဟာနိသံသတရဉ္စာ”တိ၊
This is the cause, brahmin, this is the reason why those regular gifts as ongoing family sacrifice have fewer requirements and undertakings, yet are more fruitful and beneficial, compared with the sacrifice accomplished with three modes and sixteen accessories.”
“အတ္ထိ ပန, ဘော ဂေါတမ, အညော ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ?
“But Master Gotama, apart from that sacrifice accomplished with three modes and sixteen accessories and those regular gifts as ongoing family sacrifice, is there any other sacrifice that has fewer requirements and undertakings, yet is more fruitful and beneficial?”
“အတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အညော ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ၊
“There is, brahmin.”
“ကတမော ပန သော, ဘော ဂေါတမ, ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ?
“But what is it?”
“ယော ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, စာတုဒ္ဒိသံ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟာရံ ကရောတိ, အယံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ၊
“When someone gives a dwelling specially for the Saṅgha of the four quarters.”
“အတ္ထိ ပန, ဘော ဂေါတမ, အညော ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန ဣမိနာ စ ဝိဟာရဒါနေန အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ?
“But is there any other sacrifice that has fewer requirements and undertakings, yet is more fruitful and beneficial?”
“အတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အညော ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန ဣမိနာ စ ဝိဟာရဒါနေန အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ၊
“ကတမော ပန သော, ဘော ဂေါတမ, ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန ဣမိနာ စ ဝိဟာရဒါနေန အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ?
“ယော ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ပသန္နစိတ္တော ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ, ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ, သင်္ဃံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ; အယံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန ဣမိနာ စ ဝိဟာရဒါနေန အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ၊
“When someone with confident heart goes for refuge to the Buddha, the teaching, and the Saṅgha.”
“အတ္ထိ ပန, ဘော ဂေါတမ, အညော ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန ဣမိနာ စ ဝိဟာရဒါနေန ဣမေဟိ စ သရဏဂမနေဟိ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ?
“But is there any other sacrifice that has fewer requirements and undertakings, yet is more fruitful and beneficial?”
“အတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အညော ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန ဣမိနာ စ ဝိဟာရဒါနေန ဣမေဟိ စ သရဏဂမနေဟိ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ၊
“ကတမော ပန သော, ဘော ဂေါတမ, ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန ဣမိနာ စ ဝိဟာရဒါနေန ဣမေဟိ စ သရဏဂမနေဟိ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ?
“ယော ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ပသန္နစိတ္တော သိက္ခာပဒါနိ သမာဒိယတိ—ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိံ, အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိံ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏိံ, မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိံ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိံ၊ အယံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန ဣမိနာ စ ဝိဟာရဒါနေန ဣမေဟိ စ သရဏဂမနေဟိ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ၊
“When someone with a confident heart undertakes the training rules to refrain from killing living creatures, stealing, sexual misconduct, lying, and alcoholic drinks that cause negligence.”
“အတ္ထိ ပန, ဘော ဂေါတမ, အညော ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန ဣမိနာ စ ဝိဟာရဒါနေန ဣမေဟိ စ သရဏဂမနေဟိ ဣမေဟိ စ သိက္ခာပဒေဟိ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ?
“But is there any other sacrifice that has fewer requirements and undertakings, yet is more fruitful and beneficial?”
“အတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အညော ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန ဣမိနာ စ ဝိဟာရဒါနေန ဣမေဟိ စ သရဏဂမနေဟိ ဣမေဟိ စ သိက္ခာပဒေဟိ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ၊
“There is, brahmin.
“ကတမော ပန သော, ဘော ဂေါတမ, ယညော ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ယညသမ္ပဒါယ သောဠသပရိက္ခာရာယ ဣမိနာ စ နိစ္စဒါနေန အနုကုလယညေန ဣမိနာ စ ဝိဟာရဒါနေန ဣမေဟိ စ သရဏဂမနေဟိ ဣမေဟိ စ သိက္ခာပဒေဟိ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာ”တိ?
“ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ …ပေ… ဧဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ …ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အယံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ယညော ပုရိမေဟိ ယညေဟိ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စ …ပေ…
It’s when a Realized One arises in the world, perfected, a fully awakened Buddha … That’s how a bhikkhu is accomplished in ethics. … They enter and remain in the first jhāna … This sacrifice has fewer requirements and undertakings than the former, yet is more fruitful and beneficial. …
ဒုတိယံ ဈာနံ … တတိယံ ဈာနံ … စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အယမ္ပိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ယညော ပုရိမေဟိ ယညေဟိ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စာတိ၊ …ပေ…
They enter and remain in the second jhāna … third jhāna … fourth jhāna. This sacrifice has fewer requirements and undertakings than the former, yet is more fruitful and beneficial. …
ဉာဏဒဿနာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရတိ အဘိနိန္နာမေတိ … အယမ္ပိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ယညော ပုရိမေဟိ ယညေဟိ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စ …ပေ…
They extend and project the mind toward knowledge and vision … This sacrifice has fewer requirements and undertakings than the former, yet is more fruitful and beneficial.
နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတိ၊ အယမ္ပိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ယညော ပုရိမေဟိ ယညေဟိ အပ္ပဋ္ဌတရော စ အပ္ပသမာရမ္ဘတရော စ မဟပ္ဖလတရော စ မဟာနိသံသတရော စ၊ ဣမာယ စ, ဗြာဟ္မဏ, ယညသမ္ပဒါယ အညာ ယညသမ္ပဒါ ဥတ္တရိတရာ ဝါ ပဏီတတရာ ဝါ နတ္ထီ”တိ၊
They understand: ‘… there is no return to any state of existence.’ This sacrifice has fewer requirements and undertakings than the former, yet is more fruitful and beneficial. And, brahmin, there is no other accomplishment of sacrifice which is better and finer than this.”
၆၊ ကူဋဒန္တော်ပါသကတ္တပဋိဝေဒနာ
6. Kūṭadanta Declares Himself a Lay Follower
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ: “အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ၊ သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ: ‘စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီ'တိ; ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော၊ ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ၊ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတံ၊
When he had spoken, Kūṭadanta said to the Buddha, “Excellent, Master Gotama! Excellent! As if he were righting the overturned, or revealing the hidden, or pointing out the path to the lost, or lighting a lamp in the dark so people with clear eyes can see what’s there, Master Gotama has made the Teaching clear in many ways. I go for refuge to Master Gotama, to the teaching, and to the bhikkhu Saṅgha. From this day forth, may Master Gotama remember me as a lay follower who has gone for refuge for life.
ဧသာဟံ, ဘော ဂေါတမ, သတ္တ စ ဥသဘသတာနိ သတ္တ စ ဝစ္ဆတရသတာနိ သတ္တ စ ဝစ္ဆတရီသတာနိ သတ္တ စ အဇသတာနိ သတ္တ စ ဥရဗ္ဘသတာနိ မုဉ္စာမိ, ဇီဝိတံ ဒေမိ, ဟရိတာနိ စေဝ တိဏာနိ ခါဒန္တု, သီတာနိ စ ပါနီယာနိ ပိဝန္တု, သီတော စ နေသံ ဝါတော ဥပဝါယတူ”တိ၊
And these bulls, bullocks, heifers, goats, and rams—seven hundred of each—I release them, I grant them life! Let them eat green grass and drink cool water, and may a cool breeze blow upon them!”
၇၊ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာ
7. The Realization of the Fruit of Stream-Entry
အထ ခေါ ဘဂဝါ ကူဋဒန္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ ကထေသိ, သေယျထိဒံ—ဒါနကထံ သီလကထံ သဂ္ဂကထံ; ကာမာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သင်္ကိလေသံ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ပကာသေသိ၊ ယဒါ ဘဂဝါ အညာသိ ကူဋဒန္တံ ဗြာဟ္မဏံ ကလ္လစိတ္တံ မုဒုစိတ္တံ ဝိနီဝရဏစိတ္တံ ဥဒဂ္ဂစိတ္တံ ပသန္နစိတ္တံ, အထ ယာ ဗုဒ္ဓါနံ သာမုက္ကံသိကာ ဓမ္မဒေသနာ, တံ ပကာသေသိ—ဒုက္ခံ သမုဒယံ နိရောဓံ မဂ္ဂံ၊ သေယျထာပိ နာမ သုဒ္ဓံ ဝတ္ထံ အပဂတကာဠကံ သမ္မဒေဝ ရဇနံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ; ဧဝမေဝ ကူဋဒန္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ တသ္မိညေဝ အာသနေ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ: “ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မန်”တိ၊
Then the Buddha taught Kūṭadanta step by step, with a talk on giving, ethical conduct, and heaven. He explained the drawbacks of sensual pleasures, so sordid and corrupt, and the benefit of renunciation. And when he knew that Kūṭadanta’s mind was ready, pliable, rid of hindrances, elated, and confident he explained the special teaching of the Buddhas: suffering, its origin, its cessation, and the path. Just as a clean cloth rid of stains would properly absorb dye, in that very seat the stainless, immaculate vision of the Dhamma arose in the brahmin Kūṭadanta: “Everything that has a beginning has an end.”
အထ ခေါ ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော ဒိဋ္ဌဓမ္မော ပတ္တဓမ္မော ဝိဒိတဓမ္မော ပရိယောဂါဠှဓမ္မော တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဂတကထင်္ကထော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော အပရပ္ပစ္စယော သတ္ထုသာသနေ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ: “အဓိဝါသေတု မေ ဘဝံ ဂေါတမော သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေနာ”တိ၊ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန၊
Then Kūṭadanta saw, attained, understood, and fathomed the Dhamma. He went beyond doubt, got rid of indecision, and became self-assured and independent of others regarding the Teacher’s instructions. He said to the Buddha, “Would Master Gotama together with the bhikkhu Saṅgha please accept tomorrow’s meal from me?” The Buddha consented with silence.
အထ ခေါ ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ၊ အထ ခေါ ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကေ ယညဝါဋေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစာပေသိ: “ကာလော, ဘော ဂေါတမ; နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တန်”တိ၊
Then, knowing that the Buddha had consented, Kūṭadanta got up from his seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on his right, before leaving. And when the night had passed Kūṭadanta had delicious fresh and cooked foods prepared in his own home. Then he had the Buddha informed of the time, saying, “It’s time, Master Gotama, the meal is ready.”
အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ယေန ကူဋဒန္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ယညဝါဋော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ၊
Then the Buddha robed up in the morning and, taking his bowl and robe, went to the home of Kūṭadanta together with the bhikkhu Saṅgha, where he sat on the seat spread out.
အထ ခေါ ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ၊ အထ ခေါ ကူဋဒန္တော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ကူဋဒန္တံ ဗြာဟ္မဏံ ဘဂဝါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ သမာဒပေတွာ သမုတ္တေဇေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမီတိ၊
Then Kūṭadanta served and satisfied the bhikkhu Saṅgha headed by the Buddha with his own hands with delicious fresh and cooked foods. When the Buddha had eaten and washed his hand and bowl, Kūṭadanta took a low seat and sat to one side. Then the Buddha educated, encouraged, fired up, and inspired him with a Dhamma talk, after which he got up from his seat and left.
ကူဋဒန္တသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဉ္စမံ၊
The authoritative text of the Dīgha Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
