| Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Dīgha Nikāya, English translation |
Show IAST transliterationදීඝ නිකාය 5
Long Discourses 5
කූටදන්තසුත්ත
With Kūṭadanta
1. ඛාණුමතකබ්‍රාහ්මණගහපතිකා
1. The Brahmins and Householders of Khāṇumata
ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා මගධේසු චාරිකං චරමානෝ මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං පඤ්චමත්තේහි භික්ඛුසතේහි යේන ඛාණුමතං නාම මගධානං බ්‍රාහ්මණගාමෝ තදවසරි. තත්‍ර සුදං භගවා ඛාණුමතේ විහරති අම්බලට්ඨිකායං.
So I have heard. At one time the Buddha was wandering in the land of the Magadhans together with a large Saṅgha of five hundred bhikkhus when he arrived at a village of the Magadhan brahmins named Khāṇumata. There he stayed nearby at Ambalaṭṭhikā.
තේන ඛෝ පන සමයේන කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ ඛාණුමතං අජ්ඣාවසති සත්තුස්සදං සතිණකට්ඨෝදකං සධඤ්ඤං රාජභෝග්ගං රඤ්ඤා මාගධේන සේනියේන බිම්බිසාරේන දින්නං රාජදායං බ්‍රහ්මදේය්‍යං. තේන ඛෝ පන සමයේන කූටදන්තස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස මහායඤ්ඤෝ උපක්ඛටෝ හෝති. සත්ත ච උසභසතානි සත්ත ච වච්ඡතරසතානි සත්ත ච වච්ඡතරීසතානි සත්ත ච අජසතානි සත්ත ච උරබ්භසතානි ථූණූපනීතානි හෝන්ති යඤ්ඤත්ථාය.
Now at that time the brahmin Kūṭadanta was living in Khāṇumata. It was a crown property given by King Seniya Bimbisāra of Magadha, teeming with living creatures, full of hay, wood, water, and grain, a royal park endowed to a brahmin. Now at that time Kūṭadanta had prepared a great sacrifice. Bulls, bullocks, heifers, goats and rams—seven hundred of each—had been led to the post for the sacrifice.
අස්සෝසුං ඛෝ ඛාණුමතකා බ්‍රාහ්මණගහපතිකා:
The brahmins and householders of Khāṇumata heard:
“සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ සක්‍යපුත්තෝ සක්‍යකුලා පබ්බජිතෝ මගධේසු චාරිකං චරමානෝ මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං පඤ්චමත්තේහි භික්ඛුසතේහි ඛාණුමතං අනුප්පත්තෝ ඛාණුමතේ විහරති අම්බලට්ඨිකායං. තං ඛෝ පන භවන්තං ගෝතමං ඒවං කල්‍යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගතෝ: ‘ඉතිපි සෝ භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ විජ්ජාචරණසම්පන්නෝ සුගතෝ ලෝකවිදූ අනුත්තරෝ පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දේවමනුස්සානං බුද්ධෝ භගවා(අ)ති. සෝ ඉමං ලෝකං සදේවකං සමාරකං සබ්‍රහ්මකං සස්සමණබ්‍රාහ්මණිං පජං සදේවමනුස්සං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවේදේති. සෝ ධම්මං දේසේති ආදිකල්‍යාණං මජ්ඣේකල්‍යාණං පරියෝසානකල්‍යාණං සාත්ථං සබ්‍යඤ්ජනං කේවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්‍රහ්මචරියං පකාසේති. සාධු ඛෝ පන තථාරූපානං අරහතං දස්සනං හෝතී”ති.
“It seems the ascetic Gotama—a Sakyan, gone forth from a Sakyan family—has arrived at Khāṇumata and is staying at Ambalaṭṭhikā. He has this good reputation: ‘That Blessed One is perfected, a fully awakened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, holy, knower of the world, supreme guide for those who wish to train, teacher of gods and humans, awakened, blessed.’ He has realized with his own insight this world—with its gods, Māras and Brahmās, this population with its ascetics and brahmins, gods and humans—and he makes it known to others. He teaches Dhamma that’s good in the beginning, good in the middle, and good in the end, meaningful and well-phrased. And he reveals a spiritual practice that’s entirely full and pure. It’s good to see such perfected ones.”
අථ ඛෝ ඛාණුමතකා බ්‍රාහ්මණගහපතිකා ඛාණුමතා නික්ඛමිත්වා සඞ්ඝසඞ්ඝී ගණීභූතා යේන අම්බලට්ඨිකා තේනුපසඞ්කමන්ති.
Then, having departed Khāṇumata, they formed into companies and headed to Ambalaṭṭhikā.
තේන ඛෝ පන සමයේන කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ උපරිපාසාදේ දිවාසේය්‍යං උපගතෝ හෝති. අද්දසා ඛෝ කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ ඛාණුමතකේ බ්‍රාහ්මණගහපතිකේ ඛාණුමතා නික්ඛමිත්වා සඞ්ඝසඞ්ඝී ගණීභූතේ යේන අම්බලට්ඨිකා තේනුපසඞ්කමන්තේ. දිස්වා ඛත්තං ආමන්තේසි: “කිං නු ඛෝ, භෝ ඛත්තේ, ඛාණුමතකා බ්‍රාහ්මණගහපතිකා ඛාණුමතා නික්ඛමිත්වා සඞ්ඝසඞ්ඝී ගණීභූතා යේන අම්බලට්ඨිකා තේනුපසඞ්කමන්තී”ති?
Now at that time the brahmin Kūṭadanta had retired to the upper floor of his stilt longhouse for his midday nap. He saw the brahmins and householders heading for Ambalaṭṭhikā, and addressed his steward, “My steward, why are the brahmins and householders headed for Ambalaṭṭhikā?”
“අත්ථි ඛෝ, භෝ, සමණෝ ගෝතමෝ සක්‍යපුත්තෝ සක්‍යකුලා පබ්බජිතෝ මගධේසු චාරිකං චරමානෝ මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං පඤ්චමත්තේහි භික්ඛුසතේහි ඛාණුමතං අනුප්පත්තෝ, ඛාණුමතේ විහරති අම්බලට්ඨිකායං. තං ඛෝ පන භවන්තං ගෝතමං ඒවං කල්‍යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගතෝ: ‘ඉතිපි සෝ භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ විජ්ජාචරණසම්පන්නෝ සුගතෝ ලෝකවිදූ අනුත්තරෝ පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දේවමනුස්සානං බුද්ධෝ භගවා(අ)ති. තමේතේ භවන්තං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමන්තී”ති.
“The ascetic Gotama has arrived at Khāṇumata and is staying at Ambalaṭṭhikā. He has this good reputation: ‘That Blessed One is perfected, a fully awakened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, holy, knower of the world, supreme guide for those who wish to train, teacher of gods and humans, awakened, blessed.’ They’re going to see that Master Gotama.”
අථ ඛෝ කූටදන්තස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස ඒතදහෝසි: “සුතං ඛෝ පන මේතං: ‘සමණෝ ගෝතමෝ තිවිධං යඤ්ඤසම්පදං සෝළසපරික්ඛාරං ජානාතී(අ)ති. න ඛෝ පනාහං ජානාමි තිවිධං යඤ්ඤසම්පදං සෝළසපරික්ඛාරං. ඉච්ඡාමි චාහං මහායඤ්ඤං යජිතුං. යන්නූනාහං සමණං ගෝතමං උපසඞ්කමිත්වා තිවිධං යඤ්ඤසම්පදං සෝළසපරික්ඛාරං පුච්ඡේය්‍යන්”ති.
Then Kūṭadanta thought, “I’ve heard that the ascetic Gotama knows how to accomplish the sacrifice with three modes and sixteen accessories. I don’t know about that, but I wish to perform a great sacrifice. Why don’t I ask him how to accomplish the sacrifice with three modes and sixteen accessories?”
අථ ඛෝ කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ ඛත්තං ආමන්තේසි: “තේන හි, භෝ ඛත්තේ, යේන ඛාණුමතකා බ්‍රාහ්මණගහපතිකා තේනුපසඞ්කම. උපසඞ්කමිත්වා ඛාණුමතකේ බ්‍රාහ්මණගහපතිකේ ඒවං වදේහි: ‘කූටදන්තෝ, භෝ, බ්‍රාහ්මණෝ ඒවමාහ—ආගමේන්තු කිර භවන්තෝ, කූටදන්තෝපි බ්‍රාහ්මණෝ සමණං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සතී(අ)”ති.
Then Kūṭadanta addressed his steward, “Well then, go to the brahmins and householders and say to them: ‘Sirs, the brahmin Kūṭadanta asks you to wait, as he will also go to see the ascetic Gotama.’”
“ඒවං, භෝ”ති ඛෝ සෝ ඛත්තා කූටදන්තස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස පටිස්සුත්වා යේන ඛාණුමතකා බ්‍රාහ්මණගහපතිකා තේනුපසඞ්කමි. උපසඞ්කමිත්වා ඛාණුමතකේ බ්‍රාහ්මණගහපතිකේ ඒතදවෝච: “කූටදන්තෝ, භෝ, බ්‍රාහ්මණෝ ඒවමාහ: ‘ආගමේන්තු කිර භෝන්තෝ, කූටදන්තෝපි බ්‍රාහ්මණෝ සමණං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සතී(අ)”ති.
“Yes, sir,” replied the steward, and did as he was asked.
2. කූටදන්තගුණකථා
2. The Qualities of Kūṭadanta
තේන ඛෝ පන සමයේන අනේකානි බ්‍රාහ්මණසතානි ඛාණුමතේ පටිවසන්ති: “කූටදන්තස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස මහායඤ්ඤං අනුභවිස්සාමා”ති. අස්සෝසුං ඛෝ තේ බ්‍රාහ්මණා: “කූටදන්තෝ කිර බ්‍රාහ්මණෝ සමණං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සතී”ති. අථ ඛෝ තේ බ්‍රාහ්මණා යේන කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ තේනුපසඞ්කමිංසු. උපසඞ්කමිත්වා කූටදන්තං බ්‍රාහ්මණං ඒතදවෝචුං:
Now at that time several hundred brahmins were residing in Khāṇumata thinking to participate in Kūṭadanta’s sacrifice. They heard that Kūṭadanta was going to see the ascetic Gotama. They approached Kūṭadanta and said to him:
“සච්චං කිර භවං කූටදන්තෝ සමණං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සතී”ති?
“Is it really true that you are going to see the ascetic Gotama?”
“ඒවං ඛෝ මේ, භෝ, හෝති: ‘අහම්පි සමණං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සාමී(අ)”ති.
“Yes, gentlemen, it is true.”
“මා භවං කූටදන්තෝ සමණං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමි. න අරහති භවං කූටදන්තෝ සමණං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං. සචේ භවං කූටදන්තෝ සමණං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සති, භෝතෝ කූටදන්තස්ස යසෝ හායිස්සති, සමණස්ස ගෝතමස්ස යසෝ අභිවඩ්ඪිස්සති. යම්පි භෝතෝ කූටදන්තස්ස යසෝ හායිස්සති, සමණස්ස ගෝතමස්ස යසෝ අභිවඩ්ඪිස්සති, ඉමිනාපඞ්ගේන න අරහති භවං කූටදන්තෝ සමණං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං. සමණෝ ත්වේව ගෝතමෝ අරහති භවන්තං කූටදන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං.
“Please don’t! It’s not appropriate for you to go to see the ascetic Gotama. For if you do so, your reputation will diminish and his will increase. For this reason it’s not appropriate for you to go to see the ascetic Gotama; it’s appropriate that he comes to see you.
භවඤ්හි කූටදන්තෝ උභතෝ සුජාතෝ මාතිතෝ ච පිතිතෝ ච සංසුද්ධගහණිකෝ යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තෝ අනුපක්කුට්ඨෝ ජාතිවාදේන. යම්පි භවං කූටදන්තෝ උභතෝ සුජාතෝ මාතිතෝ ච පිතිතෝ ච සංසුද්ධගහණිකෝ යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තෝ අනුපක්කුට්ඨෝ ජාතිවාදේන, ඉමිනාපඞ්ගේන න අරහති භවං කූටදන්තෝ සමණං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං. සමණෝ ත්වේව ගෝතමෝ අරහති භවන්තං කූටදන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං.
You are well born on both your mother’s and father’s side, of pure descent, with irrefutable and impeccable genealogy back to the seventh paternal generation. For this reason it’s not appropriate for you to go to see the ascetic Gotama; it’s appropriate that he comes to see you.
භවඤ්හි කූටදන්තෝ අඩ්ඪෝ මහද්ධනෝ මහාභෝගෝ පහූතවිත්තූපකරණෝ පහූතජාතරූපරජතෝ …පේ…
You’re rich, affluent, and wealthy, with lots of property and assets, and lots of money and grain …
භවඤ්හි කූටදන්තෝ අජ්ඣායකෝ මන්තධරෝ තිණ්ණං වේදානං පාරගූ සනිඝණ්ඩුකේටුභානං සාක්ඛරප්පභේදානං ඉතිහාසපඤ්චමානං පදකෝ වේය්‍යාකරණෝ ලෝකායතමහාපුරිසලක්ඛණේසු අනවයෝ …පේ…
You recite and remember the hymns, and have mastered the three Vedas, together with their vocabularies, ritual, phonology and etymology, and the testament as fifth. You know philology and grammar, and are well versed in cosmology and the marks of a great man. …
භවඤ්හි කූටදන්තෝ අභිරූපෝ දස්සනීයෝ පාසාදිකෝ පරමාය වණ්ණපෝක්ඛරතාය සමන්නාගතෝ බ්‍රහ්මවණ්ණී බ්‍රහ්මවච්ඡසී අඛුද්දාවකාසෝ දස්සනාය …පේ…
You are attractive, good-looking, lovely, of surpassing beauty. You are magnificent and splendid as Brahmā, remarkable to behold. …
භවඤ්හි කූටදන්තෝ සීලවා වුද්ධසීලී වුද්ධසීලේන සමන්නාගතෝ …පේ…
You are ethical, mature in ethical conduct. …
භවඤ්හි කූටදන්තෝ කල්‍යාණවාචෝ කල්‍යාණවාක්කරණෝ පෝරියා වාචාය සමන්නාගතෝ විස්සට්ඨාය අනේලගලාය අත්ථස්ස විඤ්ඤාපනියා …පේ…
You’re a good speaker, with a polished, clear, and articulate voice that expresses the meaning. …
භවඤ්හි කූටදන්තෝ බහූනං ආචරියපාචරියෝ තීණි මාණවකසතානි මන්තේ වාචේති, බහූ ඛෝ පන නානාදිසා නානාජනපදා මාණවකා ආගච්ඡන්ති භෝතෝ කූටදන්තස්ස සන්තිකේ මන්තත්ථිකා මන්තේ අධියිතුකාමා …පේ…
You teach the teachers of many, and teach three hundred students to recite the hymns. Many students come from various districts and countries for the sake of the hymns, wishing to learn the hymns. …
භවඤ්හි කූටදන්තෝ ජිණ්ණෝ වුද්ධෝ මහල්ලකෝ අද්ධගතෝ වයෝඅනුප්පත්තෝ. සමණෝ ගෝතමෝ තරුණෝ චේව තරුණපබ්බජිතෝ ච …පේ…
You’re old, elderly and senior, advanced in years, and have reached the final stage of life. The ascetic Gotama is young, and has newly gone forth. …
භවඤ්හි කූටදන්තෝ රඤ්ඤෝ මාගධස්ස සේනියස්ස බිම්බිසාරස්ස සක්කතෝ ගරුකතෝ මානිතෝ පූජිතෝ අපචිතෝ …පේ…
You’re honored, respected, revered, venerated, and esteemed by King Bimbisāra of Magadha …
භවඤ්හි කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණස්ස පෝක්ඛරසාතිස්ස සක්කතෝ ගරුකතෝ මානිතෝ පූජිතෝ අපචිතෝ …පේ…
and the brahmin Pokkharasādi. …
භවඤ්හි කූටදන්තෝ ඛාණුමතං අජ්ඣාවසති සත්තුස්සදං සතිණකට්ඨෝදකං සධඤ්ඤං රාජභෝග්ගං රඤ්ඤා මාගධේන සේනියේන බිම්බිසාරේන දින්නං රාජදායං බ්‍රහ්මදේය්‍යං. යම්පි භවං කූටදන්තෝ ඛාණුමතං අජ්ඣාවසති සත්තුස්සදං සතිණකට්ඨෝදකං සධඤ්ඤං රාජභෝග්ගං, රඤ්ඤා මාගධේන සේනියේන බිම්බිසාරේන දින්නං රාජදායං බ්‍රහ්මදේය්‍යං, ඉමිනාපඞ්ගේන න අරහති භවං කූටදන්තෝ සමණං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං. සමණෝ ත්වේව ගෝතමෝ අරහති භවන්තං කූටදන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුන්”ති.
You live in Khāṇumata, a crown property given by King Seniya Bimbisāra of Magadha, teeming with living creatures, full of hay, wood, water, and grain, a royal park endowed to a brahmin. For this reason it’s not appropriate for you to go to see the ascetic Gotama; it’s appropriate that he comes to see you.”
3. බුද්ධගුණකථා
3. The Qualities of the Buddha
ඒවං වුත්තේ, කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ තේ බ්‍රාහ්මණේ ඒතදවෝච:
When they had spoken, Kūṭadanta said to those brahmins:
“තේන හි, භෝ, මමපි සුණාථ, යථා මයමේව අරහාම තං භවන්තං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං, න ත්වේව අරහති සෝ භවං ගෝතමෝ අම්හාකං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං. සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ උභතෝ සුජාතෝ මාතිතෝ ච පිතිතෝ ච සංසුද්ධගහණිකෝ යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තෝ අනුපක්කුට්ඨෝ ජාතිවාදේන. යම්පි, භෝ, සමණෝ ගෝතමෝ උභතෝ සුජාතෝ මාතිතෝ ච පිතිතෝ ච සංසුද්ධගහණිකෝ යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තෝ අනුපක්කුට්ඨෝ ජාතිවාදේන, ඉමිනාපඞ්ගේන න අරහති සෝ භවං ගෝතමෝ අම්හාකං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං. අථ ඛෝ මයමේව අරහාම තං භවන්තං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං.
“Well then, gentlemen, listen to why it’s appropriate for me to go to see the ascetic Gotama, and it’s not appropriate for him to come to see me. He is well born on both his mother’s and father’s side, of pure descent, with irrefutable and impeccable genealogy back to the seventh paternal generation. For this reason it’s not appropriate for the ascetic Gotama to come to see me; rather, it’s appropriate for me to go to see him.
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ මහන්තං ඤාතිසඞ්ඝං ඕහාය පබ්බජිතෝ …පේ…
When he went forth he abandoned a large family circle. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ පහූතං හිරඤ්ඤසුවණ්ණං ඕහාය පබ්බජිතෝ භූමිගතඤ්ච වේහාසට්ඨං ච …පේ…
When he went forth he abandoned abundant gold coin and bullion stored in dungeons and towers. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ දහරෝව සමානෝ යුවා සුසුකාළකේසෝ භද්‍රේන යෝබ්බනේන සමන්නාගතෝ පඨමේන වයසා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ …පේ…
He went forth from the lay life to homelessness while still a youth, young, black-haired, blessed with youth, in the prime of life. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ අකාමකානං මාතාපිතූනං අස්සුමුඛානං රුදන්තානං කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ …පේ…
Though his mother and father wished otherwise, weeping with tearful faces, he shaved off his hair and beard, dressed in ocher robes, and went forth from the lay life to homelessness. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ අභිරූපෝ දස්සනීයෝ පාසාදිකෝ පරමාය වණ්ණපෝක්ඛරතාය සමන්නාගතෝ බ්‍රහ්මවණ්ණී බ්‍රහ්මවච්ඡසී අඛුද්දාවකාසෝ දස්සනාය …පේ…
He is attractive, good-looking, lovely, of surpassing beauty. He is magnificent and splendid as Brahmā, remarkable to behold. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ සීලවා අරියසීලී කුසලසීලී කුසලසීලේන සමන්නාගතෝ …පේ…
He is ethical, possessing ethical conduct that is noble and skillful. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ කල්‍යාණවාචෝ කල්‍යාණවාක්කරණෝ පෝරියා වාචාය සමන්නාගතෝ විස්සට්ඨාය අනේලගලාය අත්ථස්ස විඤ්ඤාපනියා …පේ…
He’s a good speaker, with a polished, clear, and articulate voice that expresses the meaning. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ බහූනං ආචරියපාචරියෝ …පේ…
He’s a teacher of teachers. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ ඛීණකාමරාගෝ විගතචාපල්ලෝ …පේ…
He has ended sensual desire, and is rid of caprice. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ කම්මවාදී කිරියවාදී අපාපපුරේක්ඛාරෝ බ්‍රහ්මඤ්ඤාය පජාය …පේ…
He teaches the efficacy of deeds and action. He doesn’t wish any harm upon the community of brahmins. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ උච්චා කුලා පබ්බජිතෝ අසම්භින්නඛත්තියකුලා …පේ…
He went forth from an eminent family of unbroken aristocratic lineage. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ අඩ්ඪා කුලා පබ්බජිතෝ මහද්ධනා මහාභෝගා …පේ…
He went forth from a rich, affluent, and wealthy family. …
සමණං ඛලු, භෝ, ගෝතමං තිරෝරට්ඨා තිරෝජනපදා පඤ්හං පුච්ඡිතුං ආගච්ඡන්ති …පේ…
People come from distant lands and distant countries to question him. …
සමණං ඛලු, භෝ, ගෝතමං අනේකානි දේවතාසහස්සානි පාණේහි සරණං ගතානි …පේ…
Many thousands of deities have gone for refuge for life to him. …
සමණං ඛලු, භෝ, ගෝතමං ඒවං කල්‍යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගතෝ: ‘ඉතිපි සෝ භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ විජ්ජාචරණසම්පන්නෝ සුගතෝ ලෝකවිදූ අනුත්තරෝ පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දේවමනුස්සානං බුද්ධෝ භගවා(අ)ති …පේ…
He has this good reputation: ‘That Blessed One is perfected, a fully awakened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, holy, knower of the world, supreme guide for those who wish to train, teacher of gods and humans, awakened, blessed.’ …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ ද්වත්තිංසමහාපුරිසලක්ඛණේහි සමන්නාගතෝ …පේ…
He has the thirty-two marks of a great man. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ ඒහිස්වාගතවාදී සඛිලෝ සම්මෝදකෝ අබ්භාකුටිකෝ උත්තානමුඛෝ පුබ්බභාසී …පේ…
He is welcoming, congenial, polite, smiling, open, the first to speak. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ චතුන්නං පරිසානං සක්කතෝ ගරුකතෝ මානිතෝ පූජිතෝ අපචිතෝ …පේ…
He’s honored, respected, revered, venerated, and esteemed by the four assemblies. …
සමණේ ඛලු, භෝ, ගෝතමේ බහූ දේවා ච මනුස්සා ච අභිප්පසන්නා …පේ…
Many gods and humans are devoted to him. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ යස්මිං ගාමේ වා නිගමේ වා පටිවසති න තස්මිං ගාමේ වා නිගමේ වා අමනුස්සා මනුස්සේ විහේඨේන්ති …පේ…
While he is residing in a village or town, non-human entities do not harass them. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ සඞ්ඝී ගණී ගණාචරියෝ පුථුතිත්ථකරානං අග්ගමක්ඛායති, යථා ඛෝ පන, භෝ, ඒතේසං සමණබ්‍රාහ්මණානං යථා වා තථා වා යසෝ සමුදාගච්ඡති, න හේවං සමණස්ස ගෝතමස්ස යසෝ සමුදාගතෝ. අථ ඛෝ අනුත්තරාය විජ්ජාචරණසම්පදාය සමණස්ස ගෝතමස්ස යසෝ සමුදාගතෝ …පේ…
He leads an order and a community, and teaches a community, and is said to be the best of the various religious founders. He didn’t come by his fame in the same ways as those other ascetics and brahmins. Rather, he came by his fame due to his supreme knowledge and conduct. …
සමණං ඛලු, භෝ, ගෝතමං රාජා මාගධෝ සේනියෝ බිම්බිසාරෝ සපුත්තෝ සභරියෝ සපරිසෝ සාමච්චෝ පාණේහි සරණං ගතෝ …පේ…
King Seniya Bimbisāra of Magadha and his wives and children have gone for refuge for life to the ascetic Gotama. …
සමණං ඛලු, භෝ, ගෝතමං රාජා පසේනදි කෝසලෝ සපුත්තෝ සභරියෝ සපරිසෝ සාමච්චෝ පාණේහි සරණං ගතෝ …පේ…
King Pasenadi of Kosala and his wives and children have gone for refuge for life to the ascetic Gotama. …
සමණං ඛලු, භෝ, ගෝතමං බ්‍රාහ්මණෝ පෝක්ඛරසාති සපුත්තෝ සභරියෝ සපරිසෝ සාමච්චෝ පාණේහි සරණං ගතෝ …පේ…
The brahmin Pokkharasādi and his wives and children have gone for refuge for life to the ascetic Gotama. …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ රඤ්ඤෝ මාගධස්ස සේනියස්ස බිම්බිසාරස්ස සක්කතෝ ගරුකතෝ මානිතෝ පූජිතෝ අපචිතෝ …පේ…
He’s honored, respected, revered, venerated, and esteemed by King Bimbisāra of Magadha …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ රඤ්ඤෝ පසේනදිස්ස කෝසලස්ස සක්කතෝ ගරුකතෝ මානිතෝ පූජිතෝ අපචිතෝ …පේ…
King Pasenadi of Kosala …
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ බ්‍රාහ්මණස්ස පෝක්ඛරසාතිස්ස සක්කතෝ ගරුකතෝ මානිතෝ පූජිතෝ අපචිතෝ …පේ…
and the brahmin Pokkharasādi.
සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ ඛාණුමතං අනුප්පත්තෝ ඛාණුමතේ විහරති අම්බලට්ඨිකායං. යේ ඛෝ පන, භෝ, කේචි සමණා වා බ්‍රාහ්මණා වා අම්හාකං ගාමඛේත්තං ආගච්ඡන්ති, අතිථී නෝ තේ හෝන්ති. අතිථී ඛෝ පනම්හේහි සක්කාතබ්බා ගරුකාතබ්බා මානේතබ්බා පූජේතබ්බා අපචේතබ්බා. යම්පි, භෝ, සමණෝ ගෝතමෝ ඛාණුමතං අනුප්පත්තෝ ඛාණුමතේ විහරති අම්බලට්ඨිකායං, අතිථිම්හාකං සමණෝ ගෝතමෝ. අතිථි ඛෝ පනම්හේහි සක්කාතබ්බෝ ගරුකාතබ්බෝ මානේතබ්බෝ පූජේතබ්බෝ අපචේතබ්බෝ. ඉමිනාපඞ්ගේන නාරහති සෝ භවං ගෝතමෝ අම්හාකං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං. අථ ඛෝ මයමේව අරහාම තං භවන්තං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං. ඒත්තකේ ඛෝ අහං, භෝ, තස්ස භෝතෝ ගෝතමස්ස වණ්ණේ පරියාපුණාමි, නෝ ච ඛෝ සෝ භවං ගෝතමෝ ඒත්තකවණ්ණෝ. අපරිමාණවණ්ණෝ හි සෝ භවං ගෝතමෝ”ති.
The ascetic Gotama has arrived at Khāṇumata and is staying at Ambalaṭṭhikā. Any ascetic or brahmin who comes to stay in our village district is our guest, and should be honored and respected as such. For this reason, too, it’s not appropriate for Master Gotama to come to see me, rather, it’s appropriate for me to go to see him. This is the extent of Master Gotama’s praise that I have learned. But his praises are not confined to this, for the praise of Master Gotama is limitless.”
ඒවං වුත්තේ, තේ බ්‍රාහ්මණා කූටදන්තං බ්‍රාහ්මණං ඒතදවෝචුං: “යථා ඛෝ භවං කූටදන්තෝ සමණස්ස ගෝතමස්ස වණ්ණේ භාසති, ඉතෝ චේපි සෝ භවං ගෝතමෝ යෝජනසතේ විහරති, අලමේව සද්ධේන කුලපුත්තේන දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං අපි පුටෝසේනා”ති.
When he had spoken, those brahmins said to him, “According to Kūṭadanta’s praises, if Master Gotama were staying within a hundred leagues, it’d be worthwhile for a faithful gentleman to go to see him, even if he had to carry his own provisions in a shoulder bag.”
“තේන හි, භෝ, සබ්බේව මයං සමණං ගෝතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
“Well then, gentlemen, let’s all go to see the ascetic Gotama.”
4. මහාවිජිතරාජයඤ්ඤකථා
4. The Story of King Mahāvijita’s Sacrifice
අථ ඛෝ කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ මහතා බ්‍රාහ්මණගණේන සද්ධිං යේන අම්බලට්ඨිකා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මෝදි. සම්මෝදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඛාණුමතකාපි ඛෝ බ්‍රාහ්මණගහපතිකා අප්පේකච්චේ භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු; අප්පේකච්චේ භගවතා සද්ධිං සම්මෝදිංසු, සම්මෝදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු; අප්පේකච්චේ යේන භගවා තේනඤ්ජලිං පණාමේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු; අප්පේකච්චේ නාමගෝත්තං සාවේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු; අප්පේකච්චේ තුණ්හීභූතා ඒකමන්තං නිසීදිංසු.
Then Kūṭadanta together with a large group of brahmins went to see the Buddha and exchanged greetings with him. When the greetings and polite conversation were over, he sat down to one side. Before sitting down to one side, some of the brahmins and householders of Khāṇumata bowed, some exchanged greetings and polite conversation, some held up their joined palms toward the Buddha, some announced their name and clan, while some kept silent.
ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “සුතං මේතං, භෝ ගෝතම: ‘සමණෝ ගෝතමෝ තිවිධං යඤ්ඤසම්පදං සෝළසපරික්ඛාරං ජානාතී(අ)ති. න ඛෝ පනාහං ජානාමි තිවිධං යඤ්ඤසම්පදං සෝළසපරික්ඛාරං. ඉච්ඡාමි චාහං මහායඤ්ඤං යජිතුං. සාධු මේ භවං ගෝතමෝ තිවිධං යඤ්ඤසම්පදං සෝළසපරික්ඛාරං දේසේතූ”ති.
Kūṭadanta said to the Buddha, “Master Gotama, I’ve heard that you know how to accomplish the sacrifice with three modes and sixteen accessories. I don’t know about that, but I wish to perform a great sacrifice. Please teach me how to accomplish the sacrifice with three modes and sixteen accessories.”
“තේන හි, බ්‍රාහ්මණ, සුණාහි සාධුකං මනසිකරෝහි, භාසිස්සාමී”ති.
“Well then, brahmin, listen and apply your mind well, I will speak.”
“ඒවං, භෝ”ති ඛෝ කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි. භගවා ඒතදවෝච: “භූතපුබ්බං, බ්‍රාහ්මණ, රාජා මහාවිජිතෝ නාම අහෝසි අඩ්ඪෝ මහද්ධනෝ මහාභෝගෝ පහූතජාතරූපරජතෝ පහූතවිත්තූපකරණෝ පහූතධනධඤ්ඤෝ පරිපුණ්ණකෝසකෝට්ඨාගාරෝ. අථ ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, රඤ්ඤෝ මහාවිජිතස්ස රහෝගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස ඒවං චේතසෝ පරිවිතක්කෝ උදපාදි: ‘අධිගතා ඛෝ මේ විපුලා මානුසකා භෝගා, මහන්තං පථවිමණ්ඩලං අභිවිජිය අජ්ඣාවසාමි, යන්නූනාහං මහායඤ්ඤං යජේය්‍යං, යං මම අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා(අ)ති.
“Yes sir,” Kūṭadanta replied. The Buddha said this: “Once upon a time, brahmin, there was a king named Mahāvijita. He was rich, affluent, and wealthy, with lots of gold and silver, lots of property and assets, lots of money and grain, and a full treasury and storehouses. Then as King Mahāvijita was in private retreat this thought came to his mind: ‘I have achieved human wealth, and reign after conquering this vast territory. Why don’t I hold a large sacrifice? That will be for my lasting welfare and happiness.’
අථ ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, රාජා මහාවිජිතෝ පුරෝහිතං බ්‍රාහ්මණං ආමන්තේත්වා ඒතදවෝච: ‘ඉධ මය්හං, බ්‍රාහ්මණ, රහෝගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස ඒවං චේතසෝ පරිවිතක්කෝ උදපාදි: “අධිගතා ඛෝ මේ විපුලා මානුසකා භෝගා, මහන්තං පථවිමණ්ඩලං අභිවිජිය අජ්ඣාවසාමි. යන්නූනාහං මහායඤ්ඤං යජේය්‍යං යං මම අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා”ති. ඉච්ඡාමහං, බ්‍රාහ්මණ, මහායඤ්ඤං යජිතුං. අනුසාසතු මං භවං යං මම අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා(අ)ති.
Then he summoned the brahmin high priest and said to him: ‘Just now, brahmin, as I was in private retreat this thought came to mind, “I have achieved human wealth, and reign after conquering this vast territory. Why don’t I perform a great sacrifice? That will be for my lasting welfare and happiness.” Brahmin, I wish to perform a great sacrifice. Please instruct me. It will be for my lasting welfare and happiness.’
ඒවං වුත්තේ, බ්‍රාහ්මණ, පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ රාජානං මහාවිජිතං ඒතදවෝච: ‘භෝතෝ ඛෝ රඤ්ඤෝ ජනපදෝ සකණ්ටකෝ සෞප්පීළෝ, ගාමඝාතාපි දිස්සන්ති, නිගමඝාතාපි දිස්සන්ති, නගරඝාතාපි දිස්සන්ති, පන්ථදුහනාපි දිස්සන්ති. භවං ඛෝ පන රාජා ඒවං සකණ්ටකේ ජනපදේ සෞප්පීළේ බලිමුද්ධරේය්‍ය, අකිච්චකාරී අස්ස තේන භවං රාජා.
When he had spoken, the brahmin high priest said to him: ‘Sir, the king’s realm is harried and oppressed. Bandits have been seen raiding villages, towns, and cities, and infesting the highways. But if the king were to extract more taxes while his realm is thus harried and oppressed, he would not be doing his duty.
සියා ඛෝ පන භෝතෝ රඤ්ඤෝ ඒවමස්ස: “අහමේතං දස්සුඛීලං වධේන වා බන්ධේන වා ජානියා වා ගරහාය වා පබ්බාජනාය වා සමූහනිස්සාමී”ති, න ඛෝ පනේතස්ස දස්සුඛීලස්ස ඒවං සම්මා සමුග්ඝාතෝ හෝති. යේ තේ හතාවසේසකා භවිස්සන්ති, තේ පච්ඡා රඤ්ඤෝ ජනපදං විහේඨේස්සන්ති.
Now the king might think, “I’ll eradicate this outlaw threat by execution or imprisonment or confiscation or condemnation or banishment!” But that’s not the right way to eradicate this outlaw threat. Those who remain after the killing will return to harass the king’s realm.
අපි ච ඛෝ ඉදං සංවිධානං ආගම්ම ඒවමේතස්ස දස්සුඛීලස්ස සම්මා සමුග්ඝාතෝ හෝති. තේන හි භවං රාජා යේ භෝතෝ රඤ්ඤෝ ජනපදේ උස්සහන්ති කසිගෝරක්ඛේ, තේසං භවං රාජා බීජභත්තං අනුප්පදේතු. යේ භෝතෝ රඤ්ඤෝ ජනපදේ උස්සහන්ති වාණිජ්ජාය, තේසං භවං රාජා පාභතං අනුප්පදේතු. යේ භෝතෝ රඤ්ඤෝ ජනපදේ උස්සහන්ති රාජපෝරිසේ, තේසං භවං රාජා භත්තවේතනං පකප්පේතු. තේ ච මනුස්සා සකම්මපසුතා රඤ්ඤෝ ජනපදං න විහේඨේස්සන්ති; මහා ච රඤ්ඤෝ රාසිකෝ භවිස්සති. ඛේමට්ඨිතා ජනපදා අකණ්ටකා අනුප්පීළා. මනුස්සා මුදා මෝදමානා උරේ පුත්තේ නච්චේන්තා අපාරුතඝරා මඤ්ඤේ විහරිස්සන්තී(අ)ති.
Rather, here is a plan, relying on which the outlaw threat will be properly uprooted. So let the king provide seed and fodder for those in the realm who work in growing crops and raising cattle. Let the king provide funding for those who work in trade. Let the king guarantee food and wages for those in government service. Then the people, occupied with their own work, will not harass the realm. The king’s revenues will be great. When the country is secured as a sanctuary, free of being harried and oppressed, the happy people, with joy in their hearts, dancing with children at their breast, will dwell as if their houses were wide open.’
‘ඒවං, භෝ(අ)ති ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, රාජා මහාවිජිතෝ පුරෝහිතස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස පටිස්සුත්වා යේ රඤ්ඤෝ ජනපදේ උස්සහිංසු කසිගෝරක්ඛේ, තේසං රාජා මහාවිජිතෝ බීජභත්තං අනුප්පදාසි. යේ ච රඤ්ඤෝ ජනපදේ උස්සහිංසු වාණිජ්ජාය, තේසං රාජා මහාවිජිතෝ පාභතං අනුප්පදාසි. යේ ච රඤ්ඤෝ ජනපදේ උස්සහිංසු රාජපෝරිසේ, තේසං රාජා මහාවිජිතෝ භත්තවේතනං පකප්පේසි. තේ ච මනුස්සා සකම්මපසුතා රඤ්ඤෝ ජනපදං න විහේඨිංසු, මහා ච රඤ්ඤෝ රාසිකෝ අහෝසි. ඛේමට්ඨිතා ජනපදා අකණ්ටකා අනුප්පීළා මනුස්සා මුදා මෝදමානා උරේ පුත්තේ නච්චේන්තා අපාරුතඝරා මඤ්ඤේ විහරිංසු.
The king agreed with the high priest’s advice and followed his recommendation.
අථ ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, රාජා මහාවිජිතෝ පුරෝහිතං බ්‍රාහ්මණං ආමන්තේත්වා ඒතදවෝච: ‘සමූහතෝ ඛෝ මේ භෝතෝ දස්සුඛීලෝ, භෝතෝ සංවිධානං ආගම්ම මහා ච මේ රාසිකෝ. ඛේමට්ඨිතා ජනපදා අකණ්ටකා අනුප්පීළා මනුස්සා මුදා මෝදමානා උරේ පුත්තේ නච්චේන්තා අපාරුතඝරා මඤ්ඤේ විහරන්ති. ඉච්ඡාමහං බ්‍රාහ්මණ මහායඤ්ඤං යජිතුං. අනුසාසතු මං භවං යං මම අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා(අ)ති.
Then the king summoned the brahmin high priest and said to him: ‘I have eradicated the outlaw threat. And relying on your plan my revenue is now great. Since the country is secured as a sanctuary, free of being harried and oppressed, the happy people, with joy in their hearts, dancing with children at their breast, dwell as if their houses were wide open. Brahmin, I wish to perform a great sacrifice. Please instruct me. It will be for my lasting welfare and happiness.’
4.1. චතුපරික්ඛාර
4.1. The Four Accessories
තේන හි භවං රාජා යේ භෝතෝ රඤ්ඤෝ ජනපදේ ඛත්තියා ආනුයන්තා නේගමා චේව ජානපදා ච තේ භවං රාජා ආමන්තයතං: ‘ඉච්ඡාමහං, භෝ, මහායඤ්ඤං යජිතුං, අනුජානන්තු මේ භවන්තෝ යං මම අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා(අ)ති. යේ භෝතෝ රඤ්ඤෝ ජනපදේ අමච්චා පාරිසජ්ජා නේගමා චේව ජානපදා ච …පේ… බ්‍රාහ්මණමහාසාලා නේගමා චේව ජානපදා ච …පේ… ගහපතිනේචයිකා නේගමා චේව ජානපදා ච, තේ භවං රාජා ආමන්තයතං: ‘ඉච්ඡාමහං, භෝ, මහායඤ්ඤං යජිතුං, අනුජානන්තු මේ භවන්තෝ යං මම අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා(අ)ති.
‘In that case, let the king announce this throughout the realm to the aristocrat vassals; to the ministers and counselors; to the well-to-do brahmins; and to the well-off householders, both of town and country: “I wish to perform a great sacrifice. Please grant your approval, gentlemen; it will be for my lasting welfare and happiness.”
‘ඒවං, භෝ(අ)ති ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, රාජා මහාවිජිතෝ පුරෝහිතස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස පටිස්සුත්වා යේ රඤ්ඤෝ ජනපදේ ඛත්තියා ආනුයන්තා නේගමා චේව ජානපදා ච, තේ රාජා මහාවිජිතෝ ආමන්තේසි: ‘ඉච්ඡාමහං, භෝ, මහායඤ්ඤං යජිතුං, අනුජානන්තු මේ භවන්තෝ යං මම අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා(අ)ති. ‘යජතං භවං රාජා යඤ්ඤං, යඤ්ඤකාලෝ, මහාරාජා(අ)ති. යේ රඤ්ඤෝ ජනපදේ අමච්චා පාරිසජ්ජා නේගමා චේව ජානපදා ච …පේ… බ්‍රාහ්මණමහාසාලා නේගමා චේව ජානපදා ච …පේ… ගහපතිනේචයිකා නේගමා චේව ජානපදා ච, තේ රාජා මහාවිජිතෝ ආමන්තේසි: ‘ඉච්ඡාමහං, භෝ, මහායඤ්ඤං යජිතුං. අනුජානන්තු මේ භවන්තෝ යං මම අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා(අ)ති. ‘යජතං භවං රාජා යඤ්ඤං, යඤ්ඤකාලෝ, මහාරාජා(අ)ති. ඉතිමේ චත්තාරෝ අනුමතිපක්ඛා තස්සේව යඤ්ඤස්ස පරික්ඛාරා භවන්ති.
The king agreed with the high priest’s advice and followed his recommendation. And all of the people who were thus informed responded by saying: ‘May the king perform a sacrifice! It is time for a sacrifice, great king.’ And so these four consenting factions became accessories to the sacrifice.
4.2. අට්ඨපරික්ඛාර
4.2. The Eight Accessories
රාජා මහාවිජිතෝ අට්ඨහඞ්ගේහි සමන්නාගතෝ—
King Mahāvijita possessed eight factors.
උභතෝ සුජාතෝ මාතිතෝ ච පිතිතෝ ච සංසුද්ධගහණිකෝ යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තෝ අනුපක්කුට්ඨෝ ජාතිවාදේන;
He was well born on both his mother’s and father’s side, of pure descent, with irrefutable and impeccable genealogy back to the seventh paternal generation.
අභිරූපෝ දස්සනීයෝ පාසාදිකෝ පරමාය වණ්ණපෝක්ඛරතාය සමන්නාගතෝ බ්‍රහ්මවණ්ණී බ්‍රහ්මවච්ඡසී අඛුද්දාවකාසෝ දස්සනාය;
He was attractive, good-looking, lovely, of surpassing beauty. He was magnificent and splendid as Brahmā, remarkable to behold.
අඩ්ඪෝ මහද්ධනෝ මහාභෝගෝ පහූතජාතරූපරජතෝ පහූතවිත්තූපකරණෝ පහූතධනධඤ්ඤෝ පරිපුණ්ණකෝසකෝට්ඨාගාරෝ;
He was rich, affluent, and wealthy, with lots of gold and silver, lots of property and assets, lots of money and grain, and a full treasury and storehouses.
බලවා චතුරඞ්ගිනියා සේනාය සමන්නාගතෝ අස්සවාය ඕවාදපටිකරාය සහති මඤ්ඤේ පච්චත්ථිකේ යසසා;
He was powerful, having an army of four divisions that was obedient and carried out instructions. He’d probably prevail over his enemies just with his reputation.
සද්ධෝ දායකෝ දානපති අනාවටද්වාරෝ සමණබ්‍රාහ්මණකපණද්ධිකවණිබ්බකයාචකානං ඕපානභූතෝ පුඤ්ඤානි කරෝති;
He was faithful, generous, a donor, his door always open. He was a well-spring of support, making merit with ascetics and brahmins, for paupers, vagrants, nomads, and beggars.
බහුස්සුතෝ තස්ස තස්ස සුතජාතස්ස, තස්ස තස්සේව ඛෝ පන භාසිතස්ස අත්ථං ජානාති: ‘අයං ඉමස්ස භාසිතස්ස අත්ථෝ අයං ඉමස්ස භාසිතස්ස අත්ථෝ(අ)ති;
He was very learned in diverse fields of learning. He understood the meaning of diverse statements, saying: ‘This is what that statement means; that is what this statement means.’
පණ්ඩිතෝ, වියත්තෝ, මේධාවී, පටිබලෝ, අතීතානාගතපච්චුප්පන්නේ අත්ථේ චින්තේතුං.
He was astute, competent, and intelligent, able to think issues through as they bear upon the past, future, and present.
රාජා මහාවිජිතෝ ඉමේහි අට්ඨහඞ්ගේහි සමන්නාගතෝ. ඉති ඉමානිපි අට්ඨඞ්ගානි තස්සේව යඤ්ඤස්ස පරික්ඛාරා භවන්ති.
These are the eight factors that King Mahāvijita possessed. And so these eight factors also became accessories to the sacrifice.
4.3. චතුපරික්ඛාර
4.3. Four More Accessories
පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ චතූහඞ්ගේහි සමන්නාගතෝ,
And the brahmin high priest had four factors.
උභතෝ සුජාතෝ මාතිතෝ ච පිතිතෝ ච සංසුද්ධගහණිකෝ යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තෝ අනුපක්කුට්ඨෝ ජාතිවාදේන;
He was well born on both his mother’s and father’s side, of pure descent, with irrefutable and impeccable genealogy back to the seventh paternal generation.
අජ්ඣායකෝ මන්තධරෝ තිණ්ණං වේදානං පාරගූ සනිඝණ්ඩුකේටුභානං සාක්ඛරප්පභේදානං ඉතිහාසපඤ්චමානං පදකෝ වේය්‍යාකරණෝ ලෝකායතමහාපුරිසලක්ඛණේසු අනවයෝ;
He recited and remembered the hymns, and had mastered the three Vedas, together with their vocabularies, ritual, phonology and etymology, and the testament as fifth. He knew philology and grammar, and was well versed in cosmology and the marks of a great man.
සීලවා වුද්ධසීලී වුද්ධසීලේන සමන්නාගතෝ;
He was ethical, mature in ethical conduct.
පණ්ඩිතෝ වියත්තෝ මේධාවී පඨමෝ වා දුතියෝ වා සුජං පග්ගණ්හන්තානං.
He was astute and clever, being the first or second to hold the sacrificial ladle.
පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ ඉමේහි චතූහඞ්ගේහි සමන්නාගතෝ. ඉති ඉමානිපි චත්තාරි අඞ්ගානි තස්සේව යඤ්ඤස්ස පරික්ඛාරා භවන්ති.
These are the four factors that the brahmin high priest possessed. And so these four factors also became accessories to the sacrifice.
4.4. තිස්සෝවිධා
4.4. The Three Modes
අථ ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ රඤ්ඤෝ මහාවිජිතස්ස පුබ්බේව යඤ්ඤා තිස්සෝ විධා දේසේසි. සියා ඛෝ පන භෝතෝ රඤ්ඤෝ මහායඤ්ඤං යිට්ඨුකාමස්ස කෝචිදේව විප්පටිසාරෝ: ‘“මහා වත මේ භෝගක්ඛන්ධෝ විගච්ඡිස්සතී”ති, සෝ භෝතා රඤ්ඤා විප්පටිසාරෝ න කරණීයෝ. සියා ඛෝ පන භෝතෝ රඤ්ඤෝ මහායඤ්ඤං යජමානස්ස කෝචිදේව විප්පටිසාරෝ: “මහා වත මේ භෝගක්ඛන්ධෝ විගච්ඡතී”ති, සෝ භෝතා රඤ්ඤා විප්පටිසාරෝ න කරණීයෝ. සියා ඛෝ පන භෝතෝ රඤ්ඤෝ මහායඤ්ඤං යිට්ඨස්ස කෝචිදේව විප්පටිසාරෝ: “මහා වත මේ භෝගක්ඛන්ධෝ විගතෝ”ති, සෝ භෝතා රඤ්ඤා විප්පටිසාරෝ න කරණීයෝ(අ)ති.
Next, before the sacrifice, the brahmin high priest taught the three modes to the king. ‘Now, though the king wants to perform a great sacrifice, he might have certain regrets, thinking: “I shall lose a great fortune,” or “I am losing a great fortune,” or “I have lost a great fortune.” But the king should not harbor such regrets.’
ඉමා ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ රඤ්ඤෝ මහාවිජිතස්ස පුබ්බේව යඤ්ඤා තිස්සෝ විධා දේසේසි.
These are the three modes that the brahmin high priest taught to the king before the sacrifice.
4.5. දසආකාර
4.5. The Ten Respects
අථ ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ රඤ්ඤෝ මහාවිජිතස්ස පුබ්බේව යඤ්ඤා දසහාකාරේහි පටිග්ගාහකේසු විප්පටිසාරං පටිවිනේසි.
Next, before the sacrifice, the brahmin high priest dispelled the king’s regret regarding the recipients in ten respects:
‘ආගමිස්සන්ති ඛෝ භෝතෝ යඤ්ඤං පාණාතිපාතිනෝපි පාණාතිපාතා පටිවිරතාපි. යේ තත්ථ පාණාතිපාතිනෝ, තේසඤ්ඤේව තේන. යේ තත්ථ පාණාතිපාතා පටිවිරතා, තේ ආරබ්භ යජතං භවං, සජ්ජතං භවං, මෝදතං භවං, චිත්තමේව භවං අන්තරං පසාදේතු.
‘There will come to the sacrifice those who kill living creatures and those who refrain from killing living creatures. As to those who kill living creatures, the outcome of that is theirs alone. But as to those who refrain from killing living creatures, it is for their sakes that the king should sacrifice, relinquish, rejoice, and gain confidence in his heart.
ආගමිස්සන්ති ඛෝ භෝතෝ යඤ්ඤං අදින්නාදායිනෝපි අදින්නාදානා පටිවිරතාපි …පේ… කාමේසු මිච්ඡාචාරිනෝපි කාමේසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතාපි … මුසාවාදිනෝපි මුසාවාදා පටිවිරතාපි … පිසුණවාචිනෝපි පිසුණාය වාචාය පටිවිරතාපි … ඵරුසවාචිනෝපි ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතාපි … සම්ඵප්පලාපිනෝපි සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතාපි … අභිජ්ඣාලුනෝපි අනභිජ්ඣාලුනෝපි … බ්‍යාපන්නචිත්තාපි අබ්‍යාපන්නචිත්තාපි … මිච්ඡාදිට්ඨිකාපි සම්මාදිට්ඨිකාපි …. යේ තත්ථ මිච්ඡාදිට්ඨිකා, තේසඤ්ඤේව තේන. යේ තත්ථ සම්මාදිට්ඨිකා, තේ ආරබ්භ යජතං භවං, සජ්ජතං භවං, මෝදතං භවං, චිත්තමේව භවං අන්තරං පසාදේතූ(අ)ති.
There will come to the sacrifice those who steal … commit sexual misconduct … lie … use divisive speech … use harsh speech … talk nonsense … are covetous … have ill will … have wrong view and those who have right view. As to those who have wrong view, the outcome of that is theirs alone. But as to those who have right view, it is for their sakes that the king should sacrifice, relinquish, rejoice, and gain confidence in his heart.’
ඉමේහි ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ රඤ්ඤෝ මහාවිජිතස්ස පුබ්බේව යඤ්ඤා දසහාකාරේහි පටිග්ගාහකේසු විප්පටිසාරං පටිවිනේසි.
These are the ten respects in which the high priest dispelled the king’s regret regarding the recipients before the sacrifice.
4.6. සෝළසාකාර
4.6. The Sixteen Respects
අථ ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ රඤ්ඤෝ මහාවිජිතස්ස මහායඤ්ඤං යජමානස්ස සෝළසහාකාරේහි චිත්තං සන්දස්සේසි සමාදපේසි සමුත්තේජේසි සම්පහංසේසි
Next, while the king was performing the great sacrifice, the brahmin high priest educated, encouraged, fired up, and inspired the king’s mind in sixteen respects:
සියා ඛෝ පන භෝතෝ රඤ්ඤෝ මහායඤ්ඤං යජමානස්ස කෝචිදේව වත්තා: ‘රාජා ඛෝ මහාවිජිතෝ මහායඤ්ඤං යජති, නෝ ච ඛෝ තස්ස ආමන්තිතා ඛත්තියා ආනුයන්තා නේගමා චේව ජානපදා ච; අථ ච පන භවං රාජා ඒවරූපං මහායඤ්ඤං යජතී(අ)ති. ඒවම්පි භෝතෝ රඤ්ඤෝ වත්තා ධම්මතෝ නත්ථි. භෝතා ඛෝ පන රඤ්ඤා ආමන්තිතා ඛත්තියා ආනුයන්තා නේගමා චේව ජානපදා ච. ඉමිනාපේතං භවං රාජා ජානාතු, යජතං භවං, සජ්ජතං භවං, මෝදතං භවං, චිත්තමේව භවං අන්තරං පසාදේතු.
‘Now, while the king is performing the great sacrifice, someone might say, “King Mahāvijita performs a great sacrifice, but he did not announce it to the aristocrat vassals of town and country. That’s the kind of great sacrifice that this king performs.” Those who speak against the king in this way have no legitimacy. For the king did indeed announce it to the aristocrat vassals of town and country. Let the king know this as a reason to sacrifice, relinquish, rejoice, and gain confidence in his heart.
සියා ඛෝ පන භෝතෝ රඤ්ඤෝ මහායඤ්ඤං යජමානස්ස කෝචිදේව වත්තා: ‘රාජා ඛෝ මහාවිජිතෝ මහායඤ්ඤං යජති, නෝ ච ඛෝ තස්ස ආමන්තිතා අමච්චා පාරිසජ්ජා නේගමා චේව ජානපදා ච …පේ… බ්‍රාහ්මණමහාසාලා නේගමා චේව ජානපදා ච …පේ… ගහපතිනේචයිකා නේගමා චේව ජානපදා ච, අථ ච පන භවං රාජා ඒවරූපං මහායඤ්ඤං යජතී(අ)ති. ඒවම්පි භෝතෝ රඤ්ඤෝ වත්තා ධම්මතෝ නත්ථි. භෝතා ඛෝ පන රඤ්ඤා ආමන්තිතා ගහපතිනේචයිකා නේගමා චේව ජානපදා ච. ඉමිනාපේතං භවං රාජා ජානාතු, යජතං භවං, සජ්ජතං භවං, මෝදතං භවං, චිත්තමේව භවං අන්තරං පසාදේතු.
While the king is performing the great sacrifice, someone might say, “King Mahāvijita performs a great sacrifice, but he did not announce it to the ministers and counselors, well-to-do brahmins, and well-off householders, both of town and country. That’s the kind of great sacrifice that this king performs.” Those who speak against the king in this way have no legitimacy. For the king did indeed announce it to all these people. Let the king know this too as a reason to sacrifice, relinquish, rejoice, and gain confidence in his heart.
සියා ඛෝ පන භෝතෝ රඤ්ඤෝ මහායඤ්ඤං යජමානස්ස කෝචිදේව වත්තා: ‘රාජා ඛෝ මහාවිජිතෝ මහායඤ්ඤං යජති, නෝ ච ඛෝ උභතෝ සුජාතෝ මාතිතෝ ච පිතිතෝ ච සංසුද්ධගහණිකෝ යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තෝ අනුපක්කුට්ඨෝ ජාතිවාදේන, අථ ච පන භවං රාජා ඒවරූපං මහායඤ්ඤං යජතී(අ)ති. ඒවම්පි භෝතෝ රඤ්ඤෝ වත්තා ධම්මතෝ නත්ථි. භවං ඛෝ පන රාජා උභතෝ සුජාතෝ මාතිතෝ ච පිතිතෝ ච සංසුද්ධගහණිකෝ යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තෝ අනුපක්කුට්ඨෝ ජාතිවාදේන. ඉමිනාපේතං භවං රාජා ජානාතු, යජතං භවං, සජ්ජතං භවං, මෝදතං භවං, චිත්තමේව භවං අන්තරං පසාදේතු. සියා ඛෝ පන භෝතෝ රඤ්ඤෝ මහායඤ්ඤං යජමානස්ස කෝචිදේව වත්තා: ‘රාජා ඛෝ මහාවිජිතෝ මහායඤ්ඤං යජති නෝ ච ඛෝ අභිරූපෝ දස්සනීයෝ පාසාදිකෝ පරමාය වණ්ණපෝක්ඛරතාය සමන්නාගතෝ බ්‍රහ්මවණ්ණී බ්‍රහ්මවච්ඡසී අඛුද්දාවකාසෝ දස්සනාය …පේ… නෝ ච ඛෝ අඩ්ඪෝ මහද්ධනෝ මහාභෝගෝ පහූතජාතරූපරජතෝ පහූතවිත්තූපකරණෝ පහූතධනධඤ්ඤෝ පරිපුණ්ණකෝසකෝට්ඨාගාරෝ …පේ… නෝ ච ඛෝ බලවා චතුරඞ්ගිනියා සේනාය සමන්නාගතෝ අස්සවාය ඕවාදපටිකරාය සහති මඤ්ඤේ පච්චත්ථිකේ යසසා …පේ… නෝ ච ඛෝ සද්ධෝ දායකෝ දානපති අනාවටද්වාරෝ සමණබ්‍රාහ්මණකපණද්ධිකවණිබ්බකයාචකානං ඕපානභූතෝ පුඤ්ඤානි කරෝති …පේ… නෝ ච ඛෝ බහුස්සුතෝ තස්ස තස්ස සුතජාතස්ස …පේ… නෝ ච ඛෝ තස්ස තස්සේව ඛෝ පන භාසිතස්ස අත්ථං ජානාති: “අයං ඉමස්ස භාසිතස්ස අත්ථෝ, අයං ඉමස්ස භාසිතස්ස අත්ථෝ”ති …පේ… නෝ ච ඛෝ පණ්ඩිතෝ වියත්තෝ මේධාවී පටිබලෝ අතීතානාගතපච්චුප්පන්නේ අත්ථේ චින්තේතුං, අථ ච පන භවං රාජා ඒවරූපං මහායඤ්ඤං යජතී(අ)ති. ඒවම්පි භෝතෝ රඤ්ඤෝ වත්තා ධම්මතෝ නත්ථි. භවං ඛෝ පන රාජා පණ්ඩිතෝ වියත්තෝ මේධාවී පටිබලෝ අතීතානාගතපච්චුප්පන්නේ අත්ථේ චින්තේතුං. ඉමිනාපේතං භවං රාජා ජානාතු, යජතං භවං, සජ්ජතං භවං, මෝදතං භවං, චිත්තමේව භවං අන්තරං පසාදේතු.
While the king is performing the great sacrifice, someone might say that he does not possess the eight factors. Those who speak against the king in this way have no legitimacy. For the king does indeed possess the eight factors. Let the king know this too as a reason to sacrifice, relinquish, rejoice, and gain confidence in his heart.
සියා ඛෝ පන භෝතෝ රඤ්ඤෝ මහායඤ්ඤං යජමානස්ස කෝචිදේව වත්තා: ‘රාජා ඛෝ මහාවිජිතෝ මහායඤ්ඤං යජති. නෝ ච ඛ්වස්ස පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ උභතෝ සුජාතෝ මාතිතෝ ච පිතිතෝ ච සංසුද්ධගහණිකෝ යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තෝ අනුපක්කුට්ඨෝ ජාතිවාදේන; අථ ච පන භවං රාජා ඒවරූපං මහායඤ්ඤං යජතී(අ)ති. ඒවම්පි භෝතෝ රඤ්ඤෝ වත්තා ධම්මතෝ නත්ථි. භෝතෝ ඛෝ පන රඤ්ඤෝ පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ උභතෝ සුජාතෝ මාතිතෝ ච පිතිතෝ ච සංසුද්ධගහණිකෝ යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තෝ අනුපක්කුට්ඨෝ ජාතිවාදේන. ඉමිනාපේතං භවං රාජා ජානාතු, යජතං භවං, සජ්ජතං භවං, මෝදතං භවං, චිත්තමේව භවං අන්තරං පසාදේතු. සියා ඛෝ පන භෝතෝ රඤ්ඤෝ මහායඤ්ඤං යජමානස්ස කෝචිදේව වත්තා: ‘රාජා ඛෝ මහාවිජිතෝ මහායඤ්ඤං යජති. නෝ ච ඛ්වස්ස පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ අජ්ඣායකෝ මන්තධරෝ තිණ්ණං වේදානං පාරගූ සනිඝණ්ඩුකේටුභානං සාක්ඛරප්පභේදානං ඉතිහාසපඤ්චමානං පදකෝ වේය්‍යාකරණෝ ලෝකායතමහාපුරිසලක්ඛණේසු අනවයෝ …පේ… නෝ ච ඛ්වස්ස පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ සීලවා වුද්ධසීලී වුද්ධසීලේන සමන්නාගතෝ …පේ… නෝ ච ඛ්වස්ස පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ පණ්ඩිතෝ වියත්තෝ මේධාවී පඨමෝ වා දුතියෝ වා සුජං පග්ගණ්හන්තානං, අථ ච පන භවං රාජා ඒවරූපං මහායඤ්ඤං යජතී(අ)ති. ඒවම්පි භෝතෝ රඤ්ඤෝ වත්තා ධම්මතෝ නත්ථි. භෝතෝ ඛෝ පන රඤ්ඤෝ පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ පණ්ඩිතෝ වියත්තෝ මේධාවී පඨමෝ වා දුතියෝ වා සුජං පග්ගණ්හන්තානං. ඉමිනාපේතං භවං රාජා ජානාතු, යජතං භවං, සජ්ජතං භවං, මෝදතං භවං, චිත්තමේව භවං අන්තරං පසාදේතූති.
While the king is performing the great sacrifice, someone might say that the high priest does not possess the four factors. Those who speak against the king in this way have no legitimacy. For the high priest does indeed possess the four factors. Let the king know this too as a reason to sacrifice, relinquish, rejoice, and gain confidence in his heart.’
ඉමේහි ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ රඤ්ඤෝ මහාවිජිතස්ස මහායඤ්ඤං යජමානස්ස සෝළසහි ආකාරේහි චිත්තං සන්දස්සේසි සමාදපේසි සමුත්තේජේසි සම්පහංසේසි.
These are the sixteen respects in which the high priest educated, encouraged, fired up, and inspired the king’s mind while he was performing the sacrifice.
තස්මිං ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, යඤ්ඤේ නේව ගාවෝ හඤ්ඤිංසු, න අජේළකා හඤ්ඤිංසු, න කුක්කුටසූකරා හඤ්ඤිංසු, න විවිධා පාණා සඞ්ඝාතං ආපජ්ජිංසු, න රුක්ඛා ඡිජ්ජිංසු යූපත්ථාය, න දබ්භා ලූයිංසු බරිහිසත්ථාය. යේපිස්ස අහේසුං දාසාති වා පේස්සාති වා කම්මකරාති වා, තේපි න දණ්ඩතජ්ජිතා න භයතජ්ජිතා න අස්සුමුඛා රුදමානා පරිකම්මානි අකංසු. අථ ඛෝ යේ ඉච්ඡිංසු, තේ අකංසු, යේ න ඉච්ඡිංසු, න තේ අකංසු; යං ඉච්ඡිංසු, තං අකංසු, යං න ඉච්ඡිංසු, න තං අකංසු. සප්පිතේලනවනීතදධිමධුඵාණිතේන චේව සෝ යඤ්ඤෝ නිට්ඨානමගමාසි.
And brahmin, in that sacrifice no cattle were killed, no goats or sheep were killed, and no chickens or pigs were killed. There was no slaughter of various kinds of creatures. No trees were felled for the sacrificial post. No grass was reaped to strew over the place of sacrifice. No bondservants, employees, or workers did their jobs under threat of punishment and danger, weeping with tearful faces. Those who wished to work did so, while those who did not wish to did not. They did the work they wanted to, and did not do what they didn’t want to. The sacrifice was completed with just ghee, oil, butter, curds, honey, and molasses.
අථ ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, ඛත්තියා ආනුයන්තා නේගමා චේව ජානපදා ච, අමච්චා පාරිසජ්ජා නේගමා චේව ජානපදා ච, බ්‍රාහ්මණමහාසාලා නේගමා චේව ජානපදා ච, ගහපතිනේචයිකා නේගමා චේව ජානපදා ච පහූතං සාපතේය්‍යං ආදාය රාජානං මහාවිජිතං උපසඞ්කමිත්වා ඒවමාහංසු: ‘ඉදං, දේව, පහූතං සාපතේය්‍යං දේවඤ්ඤේව උද්දිස්සාභතං, තං දේවෝ පටිග්ගණ්හාතූ(අ)ති.
Then the aristocrat vassals, ministers and counselors, well-to-do brahmins, and well-off householders of both town and country came to the king bringing abundant wealth and said, ‘Sire, this abundant wealth is specially for you alone; may Your Highness accept it!’
‘අලං, භෝ, මමාපිදං පහූතං සාපතේය්‍යං ධම්මිකේන බලිනා අභිසඞ්ඛතං; තඤ්ච වෝ හෝතු, ඉතෝ ච භිය්‍යෝ හරථා(අ)ති.
‘There’s enough raised for me through regular taxes. Let this be for you; and here, take even more!’
තේ රඤ්ඤා පටික්ඛිත්තා ඒකමන්තං අපක්කම්ම ඒවං සමචින්තේසුං: ‘න ඛෝ ඒතං අම්හාකං පතිරූපං, යං මයං ඉමානි සාපතේය්‍යානි පුනදේව සකානි ඝරානි පටිහරේය්‍යාම. රාජා ඛෝ මහාවිජිතෝ මහායඤ්ඤං යජති, හන්දස්ස මයං අනුයාගිනෝ හෝමා(අ)ති.
When the king turned them down, they withdrew to one side to think up a plan, ‘It wouldn’t be proper for us to take this abundant wealth back to our own homes. King Mahāvijita is performing a great sacrifice. Let us make an offering as an auxiliary sacrifice.’
අථ ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, පුරත්ථිමේන යඤ්ඤවාටස්ස ඛත්තියා ආනුයන්තා නේගමා චේව ජානපදා ච දානානි පට්ඨපේසුං. දක්ඛිණේන යඤ්ඤවාටස්ස අමච්චා පාරිසජ්ජා නේගමා චේව ජානපදා ච දානානි පට්ඨපේසුං. පච්ඡිමේන යඤ්ඤවාටස්ස බ්‍රාහ්මණමහාසාලා නේගමා චේව ජානපදා ච දානානි පට්ඨපේසුං. උත්තරේන යඤ්ඤවාටස්ස ගහපතිනේචයිකා නේගමා චේව ජානපදා ච දානානි පට්ඨපේසුං.
Then the aristocrat vassals of town and country set up gifts to the east of the sacrificial pit. The ministers and counselors of town and country set up gifts to the south of the sacrificial pit. The well-to-do brahmins of town and country set up gifts to the west of the sacrificial pit. The well-off householders of town and country set up gifts to the north of the sacrificial pit.
තේසුපි ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, යඤ්ඤේසු නේව ගාවෝ හඤ්ඤිංසු, න අජේළකා හඤ්ඤිංසු, න කුක්කුටසූකරා හඤ්ඤිංසු, න විවිධා පාණා සඞ්ඝාතං ආපජ්ජිංසු, න රුක්ඛා ඡිජ්ජිංසු යූපත්ථාය, න දබ්භා ලූයිංසු බරිහිසත්ථාය. යේපි නේසං අහේසුං දාසාති වා පේස්සාති වා කම්මකරාති වා, තේපි න දණ්ඩතජ්ජිතා න භයතජ්ජිතා න අස්සුමුඛා රුදමානා පරිකම්මානි අකංසු. අථ ඛෝ යේ ඉච්ඡිංසු, තේ අකංසු, යේ න ඉච්ඡිංසු, න තේ අකංසු; යං ඉච්ඡිංසු, තං අකංසු, යං න ඉච්ඡිංසු න තං අකංසු. සප්පිතේලනවනීතදධිමධුඵාණිතේන චේව තේ යඤ්ඤා නිට්ඨානමගමංසු.
And brahmin, in that sacrifice too no cattle were killed, no goats were killed, and no chickens or pigs were killed. There was no slaughter of various kinds of creatures. No trees were felled for the sacrificial post. No grass was reaped to strew over the place of sacrifice. No bondservants, employees, or workers did their jobs under threat of punishment and danger, weeping with tearful faces. Those who wished to work did so, while those who did not wish to did not. They did the work they wanted to, and did not do what they didn’t want to. The sacrifice was completed with just ghee, oil, butter, curds, honey, and molasses.
ඉති චත්තාරෝ ච අනුමතිපක්ඛා, රාජා මහාවිජිතෝ අට්ඨහඞ්ගේහි සමන්නාගතෝ, පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ චතූහඞ්ගේහි සමන්නාගතෝ; තිස්සෝ ච විධා. අයං වුච්චති, බ්‍රාහ්මණ, තිවිධා යඤ්ඤසම්පදා සෝළසපරික්ඛාරා”ති.
And so there were four consenting factions, eight factors possessed by King Mahāvijita, four factors possessed by the high priest, and three modes. Brahmin, this is called the sacrifice accomplished with three modes and sixteen accessories.”
ඒවං වුත්තේ, තේ බ්‍රාහ්මණා උන්නාදිනෝ උච්චාසද්දමහාසද්දා අහේසුං: “අහෝ යඤ්ඤෝ, අහෝ යඤ්ඤසම්පදා”ති.
When he said this, those brahmins made an uproar, “Hooray for such sacrifice! Hooray for the accomplishment of such sacrifice!”
කූටදන්තෝ පන බ්‍රාහ්මණෝ තූණ්හීභූතෝව නිසින්නෝ හෝති. අථ ඛෝ තේ බ්‍රාහ්මණා කූටදන්තං බ්‍රාහ්මණං ඒතදවෝචුං: “කස්මා පන භවං කූටදන්තෝ සමණස්ස ගෝතමස්ස සුභාසිතං සුභාසිතතෝ නාබ්භනුමෝදතී”ති?
But the brahmin Kūṭadanta sat in silence. So those brahmins said to him, “How can you not applaud the ascetic Gotama’s fine words?”
“නාහං, භෝ, සමණස්ස ගෝතමස්ස සුභාසිතං සුභාසිතතෝ නාබ්භනුමෝදාමි. මුද්ධාපි තස්ස විපතේය්‍ය, යෝ සමණස්ස ගෝතමස්ස සුභාසිතං සුභාසිතතෝ නාබ්භනුමෝදේය්‍ය.
“It’s not that I don’t applaud what he said. If anyone didn’t applaud such fine words, their head would explode!
අපි ච මේ, භෝ, ඒවං හෝති—සමණෝ ගෝතමෝ න ඒවමාහ: ‘ඒවං මේ සුතන්(අ)ති වා ‘ඒවං අරහති භවිතුන්(අ)ති වා; අපි ච සමණෝ ගෝතමෝ: ‘ඒවං තදා ආසි, ඉත්ථං තදා ආසි(අ) ත්වේව භාසති.
But, gentlemen, it occurs to me that the ascetic Gotama does not say: ‘So I have heard’ or ‘It ought to be like this.’ Rather, he just says: ‘So it was then, this is how it was then.’
තස්ස මය්හං භෝ ඒවං හෝති: ‘අද්ධා සමණෝ ගෝතමෝ තේන සමයේන රාජා වා අහෝසි මහාවිජිතෝ යඤ්ඤස්සාමි පුරෝහිතෝ වා බ්‍රාහ්මණෝ තස්ස යඤ්ඤස්ස යාජේතා(අ)ති.
It occurs to me that the ascetic Gotama at that time must have been King Mahāvijita, the owner of the sacrifice, or else the brahmin high priest who facilitated the sacrifice for him.
අභිජානාති පන භවං ගෝතමෝ ඒවරූපං යඤ්ඤං යජිත්වා වා යාජේත්වා වා කායස්ස භේදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලෝකං උපපජ්ජිතා”ති?
Does Master Gotama recall having performed such a sacrifice, or having facilitated it, and then, when his body broke up, after death, being reborn in a good place, a heavenly realm?”
“අභිජානාමහං, බ්‍රාහ්මණ, ඒවරූපං යඤ්ඤං යජිත්වා වා යාජේත්වා වා කායස්ස භේදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලෝකං උපපජ්ජිතා, අහං තේන සමයේන පුරෝහිතෝ බ්‍රාහ්මණෝ අහෝසිං තස්ස යඤ්ඤස්ස යාජේතා”ති.
“I do recall that, brahmin. For I myself was the brahmin high priest at that time who facilitated the sacrifice.”
5. නිච්චදානඅනුකුලයඤ්ඤ
5. A Regular Gift as an Ongoing Family Sacrifice.
“අත්ථි පන, භෝ ගෝතම, අඤ්ඤෝ යඤ්ඤෝ ඉමාය තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති?
“But Master Gotama, apart from that sacrifice accomplished with three modes and sixteen accessories, is there any other sacrifice that has fewer requirements and undertakings, yet is more fruitful and beneficial?”
“අත්ථි ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, අඤ්ඤෝ යඤ්ඤෝ ඉමාය තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති.
“There is, brahmin.”
“කතමෝ පන සෝ, භෝ ගෝතම, යඤ්ඤෝ ඉමාය තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති?
“But what is it?”
“යානි ඛෝ පන තානි, බ්‍රාහ්මණ, නිච්චදානානි අනුකුලයඤ්ඤානි සීලවන්තේ පබ්බජිතේ උද්දිස්ස දිය්‍යන්ති; අයං ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, යඤ්ඤෝ ඉමාය තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති.
“The regular gifts as ongoing family sacrifice given specially to ethical renunciates; this sacrifice, brahmin, has fewer requirements and undertakings, yet is more fruitful and beneficial.”
“කෝ නු ඛෝ, භෝ ගෝතම, හේතු කෝ පච්චයෝ, යේන තං නිච්චදානං අනුකුලයඤ්ඤං ඉමාය තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය අප්පට්ඨතරඤ්ච අප්පසමාරම්භතරඤ්ච මහප්ඵලතරඤ්ච මහානිසංසතරඤ්චා”ති?
“What is the cause, Master Gotama, what is the reason why those regular gifts as ongoing family sacrifice have fewer requirements and undertakings, yet are more fruitful and beneficial, compared with the sacrifice accomplished with three modes and sixteen accessories?”
“න ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, ඒවරූපං යඤ්ඤං උපසඞ්කමන්ති අරහන්තෝ වා අරහත්තමග්ගං වා සමාපන්නා. තං කිස්ස හේතු? දිස්සන්ති හේත්ථ, බ්‍රාහ්මණ, දණ්ඩප්පහාරාපි ගලග්ගහාපි, තස්මා ඒවරූපං යඤ්ඤං න උපසඞ්කමන්ති අරහන්තෝ වා අරහත්තමග්ගං වා සමාපන්නා.
“Because neither perfected ones nor those who are on the path to perfection will attend such a sacrifice. Why is that? Because beatings and throttlings are seen there.
යානි ඛෝ පන තානි, බ්‍රාහ්මණ, නිච්චදානානි අනුකුලයඤ්ඤානි සීලවන්තේ පබ්බජිතේ උද්දිස්ස දිය්‍යන්ති; ඒවරූපං ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, යඤ්ඤං උපසඞ්කමන්ති අරහන්තෝ වා අරහත්තමග්ගං වා සමාපන්නා. තං කිස්ස හේතු? න හේත්ථ, බ්‍රාහ්මණ, දිස්සන්ති දණ්ඩප්පහාරාපි ගලග්ගහාපි, තස්මා ඒවරූපං යඤ්ඤං උපසඞ්කමන්ති අරහන්තෝ වා අරහත්තමග්ගං වා සමාපන්නා.
But the regular gifts as ongoing family sacrifice given specially to ethical renunciates; perfected ones and those who are on the path to perfection will attend such a sacrifice. Why is that? Because no beatings and throttlings are seen there.
අයං ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, හේතු අයං පච්චයෝ, යේන තං නිච්චදානං අනුකුලයඤ්ඤං ඉමාය තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය අප්පට්ඨතරඤ්ච අප්පසමාරම්භතරඤ්ච මහප්ඵලතරඤ්ච මහානිසංසතරඤ්චා”ති.
This is the cause, brahmin, this is the reason why those regular gifts as ongoing family sacrifice have fewer requirements and undertakings, yet are more fruitful and beneficial, compared with the sacrifice accomplished with three modes and sixteen accessories.”
“අත්ථි පන, භෝ ගෝතම, අඤ්ඤෝ යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති?
“But Master Gotama, apart from that sacrifice accomplished with three modes and sixteen accessories and those regular gifts as ongoing family sacrifice, is there any other sacrifice that has fewer requirements and undertakings, yet is more fruitful and beneficial?”
“අත්ථි ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, අඤ්ඤෝ යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති.
“There is, brahmin.”
“කතමෝ පන සෝ, භෝ ගෝතම, යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති?
“But what is it?”
“යෝ ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, චාතුද්දිසං සඞ්ඝං උද්දිස්ස විහාරං කරෝති, අයං ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති.
“When someone gives a dwelling specially for the Saṅgha of the four quarters.”
“අත්ථි පන, භෝ ගෝතම, අඤ්ඤෝ යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන ඉමිනා ච විහාරදානේන අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති?
“But is there any other sacrifice that has fewer requirements and undertakings, yet is more fruitful and beneficial?”
“අත්ථි ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, අඤ්ඤෝ යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන ඉමිනා ච විහාරදානේන අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති.
“කතමෝ පන සෝ, භෝ ගෝතම, යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන ඉමිනා ච විහාරදානේන අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති?
“යෝ ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, පසන්නචිත්තෝ බුද්ධං සරණං ගච්ඡති, ධම්මං සරණං ගච්ඡති, සඞ්ඝං සරණං ගච්ඡති; අයං ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන ඉමිනා ච විහාරදානේන අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති.
“When someone with confident heart goes for refuge to the Buddha, the teaching, and the Saṅgha.”
“අත්ථි පන, භෝ ගෝතම, අඤ්ඤෝ යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන ඉමිනා ච විහාරදානේන ඉමේහි ච සරණගමනේහි අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති?
“But is there any other sacrifice that has fewer requirements and undertakings, yet is more fruitful and beneficial?”
“අත්ථි ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, අඤ්ඤෝ යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන ඉමිනා ච විහාරදානේන ඉමේහි ච සරණගමනේහි අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති.
“කතමෝ පන සෝ, භෝ ගෝතම, යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන ඉමිනා ච විහාරදානේන ඉමේහි ච සරණගමනේහි අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති?
“යෝ ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, පසන්නචිත්තෝ සික්ඛාපදානි සමාදියති—පාණාතිපාතා වේරමණිං, අදින්නාදානා වේරමණිං, කාමේසුමිච්ඡාචාරා වේරමණිං, මුසාවාදා වේරමණිං, සුරාමේරයමජ්ජපමාදට්ඨානා වේරමණිං. අයං ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන ඉමිනා ච විහාරදානේන ඉමේහි ච සරණගමනේහි අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති.
“When someone with a confident heart undertakes the training rules to refrain from killing living creatures, stealing, sexual misconduct, lying, and alcoholic drinks that cause negligence.”
“අත්ථි පන, භෝ ගෝතම, අඤ්ඤෝ යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන ඉමිනා ච විහාරදානේන ඉමේහි ච සරණගමනේහි ඉමේහි ච සික්ඛාපදේහි අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති?
“But is there any other sacrifice that has fewer requirements and undertakings, yet is more fruitful and beneficial?”
“අත්ථි ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, අඤ්ඤෝ යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන ඉමිනා ච විහාරදානේන ඉමේහි ච සරණගමනේහි ඉමේහි ච සික්ඛාපදේහි අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති.
“There is, brahmin.
“කතමෝ පන සෝ, භෝ ගෝතම, යඤ්ඤෝ ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්ඤසම්පදාය සෝළසපරික්ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්චදානේන අනුකුලයඤ්ඤේන ඉමිනා ච විහාරදානේන ඉමේහි ච සරණගමනේහි ඉමේහි ච සික්ඛාපදේහි අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චා”ති?
“ඉධ, බ්‍රාහ්මණ, තථාගතෝ ලෝකේ උප්පජ්ජති අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ …පේ… ඒවං ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, භික්ඛු සීලසම්පන්නෝ හෝති …පේ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. අයං ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, යඤ්ඤෝ පුරිමේහි යඤ්ඤේහි අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ ච …පේ…
It’s when a Realized One arises in the world, perfected, a fully awakened Buddha … That’s how a bhikkhu is accomplished in ethics. … They enter and remain in the first jhāna … This sacrifice has fewer requirements and undertakings than the former, yet is more fruitful and beneficial. …
දුතියං ඣානං … තතියං ඣානං … චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. අයම්පි ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, යඤ්ඤෝ පුරිමේහි යඤ්ඤේහි අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ චාති. …පේ…
They enter and remain in the second jhāna … third jhāna … fourth jhāna. This sacrifice has fewer requirements and undertakings than the former, yet is more fruitful and beneficial. …
ඤාණදස්සනාය චිත්තං අභිනීහරති අභිනින්නාමේති … අයම්පි ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, යඤ්ඤෝ පුරිමේහි යඤ්ඤේහි අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ ච …පේ…
They extend and project the mind toward knowledge and vision … This sacrifice has fewer requirements and undertakings than the former, yet is more fruitful and beneficial.
නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාති. අයම්පි ඛෝ, බ්‍රාහ්මණ, යඤ්ඤෝ පුරිමේහි යඤ්ඤේහි අප්පට්ඨතරෝ ච අප්පසමාරම්භතරෝ ච මහප්ඵලතරෝ ච මහානිසංසතරෝ ච. ඉමාය ච, බ්‍රාහ්මණ, යඤ්ඤසම්පදාය අඤ්ඤා යඤ්ඤසම්පදා උත්තරිතරා වා පණීතතරා වා නත්ථී”ති.
They understand: ‘… there is no return to any state of existence.’ This sacrifice has fewer requirements and undertakings than the former, yet is more fruitful and beneficial. And, brahmin, there is no other accomplishment of sacrifice which is better and finer than this.”
6. කූටදන්තෞපාසකත්තපටිවේදනා
6. Kūṭadanta Declares Himself a Lay Follower
ඒවං වුත්තේ, කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “අභික්කන්තං, භෝ ගෝතම, අභික්කන්තං, භෝ ගෝතම. සේය්‍යථාපි, භෝ ගෝතම, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජේය්‍ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරේය්‍ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛේය්‍ය, අන්ධකාරේ වා තේලපජ්ජෝතං ධාරේය්‍ය: ‘චක්ඛුමන්තෝ රූපානි දක්ඛන්තී(අ)ති; ඒවමේවං භෝතා ගෝතමේන අනේකපරියායේන ධම්මෝ පකාසිතෝ. ඒසාහං භවන්තං ගෝතමං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භවං ගෝතමෝ ධාරේතු අජ්ජතග්ගේ පාණුපේතං සරණං ගතං.
When he had spoken, Kūṭadanta said to the Buddha, “Excellent, Master Gotama! Excellent! As if he were righting the overturned, or revealing the hidden, or pointing out the path to the lost, or lighting a lamp in the dark so people with clear eyes can see what’s there, Master Gotama has made the Teaching clear in many ways. I go for refuge to Master Gotama, to the teaching, and to the bhikkhu Saṅgha. From this day forth, may Master Gotama remember me as a lay follower who has gone for refuge for life.
ඒසාහං, භෝ ගෝතම, සත්ත ච උසභසතානි සත්ත ච වච්ඡතරසතානි සත්ත ච වච්ඡතරීසතානි සත්ත ච අජසතානි සත්ත ච උරබ්භසතානි මුඤ්චාමි, ජීවිතං දේමි, හරිතානි චේව තිණානි ඛාදන්තු, සීතානි ච පානීයානි පිවන්තු, සීතෝ ච නේසං වාතෝ උපවායතූ”ති.
And these bulls, bullocks, heifers, goats, and rams—seven hundred of each—I release them, I grant them life! Let them eat green grass and drink cool water, and may a cool breeze blow upon them!”
7. සෝතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියා
7. The Realization of the Fruit of Stream-Entry
අථ ඛෝ භගවා කූටදන්තස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස අනුපුබ්බිං කථං කථේසි, සේය්‍යථිදං—දානකථං සීලකථං සග්ගකථං; කාමානං ආදීනවං ඕකාරං සඞ්කිලේසං නේක්ඛම්මේ ආනිසංසං පකාසේසි. යදා භගවා අඤ්ඤාසි කූටදන්තං බ්‍රාහ්මණං කල්ලචිත්තං මුදුචිත්තං විනීවරණචිත්තං උදග්ගචිත්තං පසන්නචිත්තං, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදේසනා, තං පකාසේසි—දුක්ඛං සමුදයං නිරෝධං මග්ගං. සේය්‍යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදේව රජනං පටිග්ගණ්හේය්‍ය; ඒවමේව කූටදන්තස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස තස්මිඤ්ඤේව ආසනේ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි: “යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං සබ්බං තං නිරෝධධම්මන්”ති.
Then the Buddha taught Kūṭadanta step by step, with a talk on giving, ethical conduct, and heaven. He explained the drawbacks of sensual pleasures, so sordid and corrupt, and the benefit of renunciation. And when he knew that Kūṭadanta’s mind was ready, pliable, rid of hindrances, elated, and confident he explained the special teaching of the Buddhas: suffering, its origin, its cessation, and the path. Just as a clean cloth rid of stains would properly absorb dye, in that very seat the stainless, immaculate vision of the Dhamma arose in the brahmin Kūṭadanta: “Everything that has a beginning has an end.”
අථ ඛෝ කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ දිට්ඨධම්මෝ පත්තධම්මෝ විදිතධම්මෝ පරියෝගාළ්හධම්මෝ තිණ්ණවිචිකිච්ඡෝ විගතකථඞ්කථෝ වේසාරජ්ජප්පත්තෝ අපරප්පච්චයෝ සත්ථුසාසනේ භගවන්තං ඒතදවෝච: “අධිවාසේතු මේ භවං ගෝතමෝ ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝේනා”ති. අධිවාසේසි භගවා තුණ්හීභාවේන.
Then Kūṭadanta saw, attained, understood, and fathomed the Dhamma. He went beyond doubt, got rid of indecision, and became self-assured and independent of others regarding the Teacher’s instructions. He said to the Buddha, “Would Master Gotama together with the bhikkhu Saṅgha please accept tomorrow’s meal from me?” The Buddha consented with silence.
අථ ඛෝ කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ භගවතෝ අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛෝ කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ තස්සා රත්තියා අච්චයේන සකේ යඤ්ඤවාටේ පණීතං ඛාදනීයං භෝජනීයං පටියාදාපේත්වා භගවතෝ කාලං ආරෝචාපේසි: “කාලෝ, භෝ ගෝතම; නිට්ඨිතං භත්තන්”ති.
Then, knowing that the Buddha had consented, Kūṭadanta got up from his seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on his right, before leaving. And when the night had passed Kūṭadanta had delicious fresh and cooked foods prepared in his own home. Then he had the Buddha informed of the time, saying, “It’s time, Master Gotama, the meal is ready.”
අථ ඛෝ භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසේත්වා පත්තචීවරමාදාය සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝේන යේන කූටදන්තස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස යඤ්ඤවාටෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තේ ආසනේ නිසීදි.
Then the Buddha robed up in the morning and, taking his bowl and robe, went to the home of Kūṭadanta together with the bhikkhu Saṅgha, where he sat on the seat spread out.
අථ ඛෝ කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතේන ඛාදනීයේන භෝජනීයේන සහත්ථා සන්තප්පේසි සම්පවාරේසි. අථ ඛෝ කූටදන්තෝ බ්‍රාහ්මණෝ භගවන්තං භුත්තාවිං ඕනීතපත්තපාණිං අඤ්ඤතරං නීචං ආසනං ගහේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නං ඛෝ කූටදන්තං බ්‍රාහ්මණං භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සේත්වා සමාදපේත්වා සමුත්තේජේත්වා සම්පහංසේත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමීති.
Then Kūṭadanta served and satisfied the bhikkhu Saṅgha headed by the Buddha with his own hands with delicious fresh and cooked foods. When the Buddha had eaten and washed his hand and bowl, Kūṭadanta took a low seat and sat to one side. Then the Buddha educated, encouraged, fired up, and inspired him with a Dhamma talk, after which he got up from his seat and left.
කූටදන්තසුත්තං නිට්ඨිතං පඤ්චමං.
The authoritative text of the Dīgha Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
