| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / දීඝනිකාය • Dīghanikāya |
5. කූටදන්‌තසුත්‌තං
5. Kūṭadantasuttaṃ
ඛාණුමතකබ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා
Khāṇumatakabrāhmaṇagahapatikā
323. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා මගධෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං පඤ්‌චමත්‌තෙහි භික්‌ඛුසතෙහි යෙන ඛාණුමතං නාම මගධානං බ්‍රාහ්‌මණගාමො තදවසරි. තත්‍ර සුදං භගවා ඛාණුමතෙ විහරති අම්‌බලට්‌ඨිකායං. තෙන ඛො පන සමයෙන කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො ඛාණුමතං අජ්‌ඣාවසති සත්‌තුස්‌සදං සතිණකට්‌ඨොදකං සධඤ්‌ඤං රාජභොග්‌ගං රඤ්‌ඤා මාගධෙන සෙනියෙන බිම්‌බිසාරෙන දින්‌නං රාජදායං බ්‍රහ්‌මදෙය්‍යං. තෙන ඛො පන සමයෙන කූටදන්‌තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස මහායඤ්‌ඤො උපක්‌ඛටො හොති. සත්‌ත ච උසභසතානි සත්‌ත ච වච්‌ඡතරසතානි සත්‌ත ච වච්‌ඡතරීසතානි සත්‌ත ච අජසතානි සත්‌ත ච උරබ්‌භසතානි ථූණූපනීතානි හොන්‌ති යඤ්‌ඤත්‌ථාය.
323. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā magadhesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi yena khāṇumataṃ nāma magadhānaṃ brāhmaṇagāmo tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā khāṇumate viharati ambalaṭṭhikāyaṃ. Tena kho pana samayena kūṭadanto brāhmaṇo khāṇumataṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā māgadhena seniyena bimbisārena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ. Tena kho pana samayena kūṭadantassa brāhmaṇassa mahāyañño upakkhaṭo hoti. Satta ca usabhasatāni satta ca vacchatarasatāni satta ca vacchatarīsatāni satta ca ajasatāni satta ca urabbhasatāni thūṇūpanītāni honti yaññatthāya.
324. අස්‌සොසුං ඛො ඛාණුමතකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා – ‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො සක්‍යපුත්‌තො සක්‍යකුලා පබ්‌බජිතො මගධෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං පඤ්‌චමත්‌තෙහි භික්‌ඛුසතෙහි ඛාණුමතං අනුප්‌පත්‌තො ඛාණුමතෙ විහරති අම්‌බලට්‌ඨිකායං. තං ඛො පන භවන්‌තං ගොතමං එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා’ති . සො ඉමං ලොකං සදෙවකං සමාරකං සබ්‍රහ්‌මකං සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණිං පජං සදෙවමනුස්‌සං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙති. සො ධම්‌මං දෙසෙති ආදිකල්‍යාණං මජ්‌ඣෙකල්‍යාණං පරියොසානකල්‍යාණං සාත්‌ථං සබ්‍යඤ්‌ජනං කෙවලපරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං පකාසෙති. සාධු ඛො පන තථාරූපානං අරහතං දස්‌සනං හොතී’’ති.
324. Assosuṃ kho khāṇumatakā brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito magadhesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi khāṇumataṃ anuppatto khāṇumate viharati ambalaṭṭhikāyaṃ. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti . So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti.
325. අථ ඛො ඛාණුමතකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා ඛාණුමතා නික්‌ඛමිත්‌වා සඞ්‌ඝසඞ්‌ඝී ගණීභූතා යෙන අම්‌බලට්‌ඨිකා තෙනුපසඞ්‌කමන්‌ති.
325. Atha kho khāṇumatakā brāhmaṇagahapatikā khāṇumatā nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā yena ambalaṭṭhikā tenupasaṅkamanti.
326. තෙන ඛො පන සමයෙන කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො උපරිපාසාදෙ දිවාසෙය්‍යං උපගතො හොති. අද්‌දසා ඛො කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො ඛාණුමතකෙ බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකෙ ඛාණුමතා නික්‌ඛමිත්‌වා සඞ්‌ඝසඞ්‌ඝී ගණීභූතෙ යෙන අම්‌බලට්‌ඨිකා තෙනුපසඞ්‌කමන්‌තෙ. දිස්‌වා ඛත්‌තං ආමන්‌තෙසි – ‘‘කිං නු ඛො, භො ඛත්‌තෙ, ඛාණුමතකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා ඛාණුමතා නික්‌ඛමිත්‌වා සඞ්‌ඝසඞ්‌ඝී ගණීභූතා යෙන අම්‌බලට්‌ඨිකා තෙනුපසඞ්‌කමන්‌තී’’ති?
326. Tena kho pana samayena kūṭadanto brāhmaṇo uparipāsāde divāseyyaṃ upagato hoti. Addasā kho kūṭadanto brāhmaṇo khāṇumatake brāhmaṇagahapatike khāṇumatā nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūte yena ambalaṭṭhikā tenupasaṅkamante. Disvā khattaṃ āmantesi – ‘‘kiṃ nu kho, bho khatte, khāṇumatakā brāhmaṇagahapatikā khāṇumatā nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā yena ambalaṭṭhikā tenupasaṅkamantī’’ti?
327. ‘‘අත්‌ථි ඛො, භො, සමණො ගොතමො සක්‍යපුත්‌තො සක්‍යකුලා පබ්‌බජිතො මගධෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං පඤ්‌චමත්‌තෙහි භික්‌ඛුසතෙහි ඛාණුමතං අනුප්‌පත්‌තො, ඛාණුමතෙ විහරති අම්‌බලට්‌ඨිකායං. තං ඛො පන භවන්‌තං ගොතමං එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා’ති. තමෙතෙ භවන්‌තං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමන්‌තී’’ති.
327. ‘‘Atthi kho, bho, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito magadhesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi khāṇumataṃ anuppatto, khāṇumate viharati ambalaṭṭhikāyaṃ. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. Tamete bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamantī’’ti.
328. අථ ඛො කූටදන්‌තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස එතදහොසි – ‘‘සුතං ඛො පන මෙතං – ‘සමණො ගොතමො තිවිධං යඤ්‌ඤසම්‌පදං සොළසපරික්‌ඛාරං ජානාතී’ති. න ඛො පනාහං ජානාමි තිවිධං යඤ්‌ඤසම්‌පදං සොළසපරික්‌ඛාරං. ඉච්‌ඡාමි චාහං මහායඤ්‌ඤං යජිතුං. යංනූනාහං සමණං ගොතමං උපසඞ්‌කමිත්‌වා තිවිධං යඤ්‌ඤසම්‌පදං සොළසපරික්‌ඛාරං පුච්‌ඡෙය්‍ය’’න්‌ති.
328. Atha kho kūṭadantassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘sutaṃ kho pana metaṃ – ‘samaṇo gotamo tividhaṃ yaññasampadaṃ soḷasaparikkhāraṃ jānātī’ti. Na kho panāhaṃ jānāmi tividhaṃ yaññasampadaṃ soḷasaparikkhāraṃ. Icchāmi cāhaṃ mahāyaññaṃ yajituṃ. Yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamitvā tividhaṃ yaññasampadaṃ soḷasaparikkhāraṃ puccheyya’’nti.
329. අථ ඛො කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො ඛත්‌තං ආමන්‌තෙසි – ‘‘තෙන හි, භො ඛත්‌තෙ, යෙන ඛාණුමතකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා තෙනුපසඞ්‌කම. උපසඞ්‌කමිත්‌වා ඛාණුමතකෙ බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකෙ එවං වදෙහි – ‘කූටදන්‌තො, භො, බ්‍රාහ්‌මණො එවමාහ – ‘‘ආගමෙන්‌තු කිර භවන්‌තො, කූටදන්‌තොපි බ්‍රාහ්‌මණො සමණං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිස්‌සතී’’’ති. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො සො ඛත්‌තා කූටදන්‌තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන ඛාණුමතකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා තෙනුපසඞ්‌කමි. උපසඞ්‌කමිත්‌වා ඛාණුමතකෙ බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකෙ එතදවොච – ‘‘කූටදන්‌තො, භො, බ්‍රාහ්‌මණො එවමාහ – ‘ආගමෙන්‌තු කිර භොන්‌තො, කූටදන්‌තොපි බ්‍රාහ්‌මණො සමණං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිස්‌සතී’’’ති.
329. Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo khattaṃ āmantesi – ‘‘tena hi, bho khatte, yena khāṇumatakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkama. Upasaṅkamitvā khāṇumatake brāhmaṇagahapatike evaṃ vadehi – ‘kūṭadanto, bho, brāhmaṇo evamāha – ‘‘āgamentu kira bhavanto, kūṭadantopi brāhmaṇo samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho so khattā kūṭadantassa brāhmaṇassa paṭissutvā yena khāṇumatakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā khāṇumatake brāhmaṇagahapatike etadavoca – ‘‘kūṭadanto, bho, brāhmaṇo evamāha – ‘āgamentu kira bhonto, kūṭadantopi brāhmaṇo samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti.
කූටදන්‌තගුණකථා
Kūṭadantaguṇakathā
330. තෙන ඛො පන සමයෙන අනෙකානි බ්‍රාහ්‌මණසතානි ඛාණුමතෙ පටිවසන්‌ති – ‘‘කූටදන්‌තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස මහායඤ්‌ඤං අනුභවිස්‌සාමා’’ති. අස්‌සොසුං ඛො තෙ බ්‍රාහ්‌මණා – ‘‘කූටදන්‌තො කිර බ්‍රාහ්‌මණො සමණං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිස්‌සතී’’ති. අථ ඛො තෙ බ්‍රාහ්‌මණා යෙන කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු.
330. Tena kho pana samayena anekāni brāhmaṇasatāni khāṇumate paṭivasanti – ‘‘kūṭadantassa brāhmaṇassa mahāyaññaṃ anubhavissāmā’’ti. Assosuṃ kho te brāhmaṇā – ‘‘kūṭadanto kira brāhmaṇo samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti. Atha kho te brāhmaṇā yena kūṭadanto brāhmaṇo tenupasaṅkamiṃsu.
331. උපසඞ්‌කමිත්‌වා කූටදන්‌තං බ්‍රාහ්‌මණං එතදවොචුං – ‘‘සච්‌චං කිර භවං කූටදන්‌තො සමණං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිස්‌සතී’’ති? ‘‘එවං ඛො මෙ, භො, හොති – ‘අහම්‌පි සමණං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිස්‌සාමී’’’ති.
331. Upasaṅkamitvā kūṭadantaṃ brāhmaṇaṃ etadavocuṃ – ‘‘saccaṃ kira bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti? ‘‘Evaṃ kho me, bho, hoti – ‘ahampi samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissāmī’’’ti.
‘‘මා භවං කූටදන්‌තො සමණං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමි. න අරහති භවං කූටදන්‌තො සමණං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං. සචෙ භවං කූටදන්‌තො සමණං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිස්‌සති, භොතො කූටදන්‌තස්‌ස යසො හායිස්‌සති, සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස යසො අභිවඩ්‌ඪිස්‌සති. යම්‌පි භොතො කූටදන්‌තස්‌ස යසො හායිස්‌සති, සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස යසො අභිවඩ්‌ඪිස්‌සති, ඉමිනාපඞ්‌ගෙන න අරහති භවං කූටදන්‌තො සමණං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං. සමණො ත්‌වෙව ගොතමො අරහති භවන්‌තං කූටදන්‌තං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං .
‘‘Mā bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkami. Na arahati bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Sace bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissati, bhoto kūṭadantassa yaso hāyissati, samaṇassa gotamassa yaso abhivaḍḍhissati. Yampi bhoto kūṭadantassa yaso hāyissati, samaṇassa gotamassa yaso abhivaḍḍhissati, imināpaṅgena na arahati bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Samaṇo tveva gotamo arahati bhavantaṃ kūṭadantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ .
‘‘භවඤ්‌හි කූටදන්‌තො උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච සංසුද්‌ධගහණිකො යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගා අක්‌ඛිත්‌තො අනුපක්‌කුට්‌ඨො ජාතිවාදෙන. යම්‌පි භවං කූටදන්‌තො උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච සංසුද්‌ධගහණිකො යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගා අක්‌ඛිත්‌තො අනුපක්‌කුට්‌ඨො ජාතිවාදෙන, ඉමිනාපඞ්‌ගෙන න අරහති භවං කූටදන්‌තො සමණං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං. සමණො ත්‌වෙව ගොතමො අරහති භවන්‌තං කූටදන්‌තං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං.
‘‘Bhavañhi kūṭadanto ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Yampi bhavaṃ kūṭadanto ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, imināpaṅgena na arahati bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Samaṇo tveva gotamo arahati bhavantaṃ kūṭadantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
‘‘භවඤ්‌හි කූටදන්‌තො අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො මහාභොගො පහූතවිත්‌තූපකරණො පහූතජාතරූපරජතො…පෙ.…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto aḍḍho mahaddhano mahābhogo pahūtavittūpakaraṇo pahūtajātarūparajato…pe…
‘‘භවඤ්‌හි කූටදන්‌තො අජ්‌ඣායකො මන්‌තධරො තිණ්‌ණං වෙදානං පාරගූ සනිඝණ්‌ඩුකෙටුභානං සාක්‌ඛරප්‌පභෙදානං ඉතිහාසපඤ්‌චමානං පදකො වෙය්‍යාකරණො ලොකායතමහාපුරිසලක්‌ඛණෙසු අනවයො…පෙ.…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto ajjhāyako mantadharo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo…pe…
‘‘භවඤ්‌හි කූටදන්‌තො අභිරූපො දස්‌සනීයො පාසාදිකො පරමාය වණ්‌ණපොක්‌ඛරතාය සමන්‌නාගතො බ්‍රහ්‌මවණ්‌ණී බ්‍රහ්‌මවච්‌ඡසී අඛුද්‌දාවකාසො දස්‌සනාය…පෙ.…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavacchasī akhuddāvakāso dassanāya…pe…
‘‘භවඤ්‌හි කූටදන්‌තො සීලවා වුද්‌ධසීලී වුද්‌ධසීලෙන සමන්‌නාගතො…පෙ.…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto sīlavā vuddhasīlī vuddhasīlena samannāgato…pe…
‘‘භවඤ්‌හි කූටදන්‌තො කල්‍යාණවාචො කල්‍යාණවාක්‌කරණො පොරියා වාචාය සමන්‌නාගතො විස්‌සට්‌ඨාය අනෙලගලාය අත්‌ථස්‌ස විඤ්‌ඤාපනියා…පෙ.…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto kalyāṇavāco kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya atthassa viññāpaniyā…pe…
‘‘භවඤ්‌හි කූටදන්‌තො බහූනං ආචරියපාචරියො තීණි මාණවකසතානි මන්‌තෙ වාචෙති, බහූ ඛො පන නානාදිසා නානාජනපදා මාණවකා ආගච්‌ඡන්‌ති භොතො කූටදන්‌තස්‌ස සන්‌තිකෙ මන්‌තත්‌ථිකා මන්‌තෙ අධියිතුකාමා…පෙ.…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto bahūnaṃ ācariyapācariyo tīṇi māṇavakasatāni mante vāceti, bahū kho pana nānādisā nānājanapadā māṇavakā āgacchanti bhoto kūṭadantassa santike mantatthikā mante adhiyitukāmā…pe…
‘‘භවඤ්‌හි කූටදන්‌තො ජිණ්‌ණො වුද්‌ධො මහල්‌ලකො අද්‌ධගතො වයොඅනුප්‌පත්‌තො. සමණො ගොතමො තරුණො චෙව තරුණපබ්‌බජිතො ච…පෙ.…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto. Samaṇo gotamo taruṇo ceva taruṇapabbajito ca…pe…
‘‘භවඤ්‌හි කූටදන්‌තො රඤ්‌ඤො මාගධස්‌ස සෙනියස්‌ස බිම්‌බිසාරස්‌ස සක්‌කතො ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො…පෙ.…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe…
‘‘භවඤ්‌හි කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පොක්‌ඛරසාතිස්‌ස සක්‌කතො ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො…පෙ.…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto brāhmaṇassa pokkharasātissa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe…
‘‘භවඤ්‌හි කූටදන්‌තො ඛාණුමතං අජ්‌ඣාවසති සත්‌තුස්‌සදං සතිණකට්‌ඨොදකං සධඤ්‌ඤං රාජභොග්‌ගං රඤ්‌ඤා මාගධෙන සෙනියෙන බිම්‌බිසාරෙන දින්‌නං රාජදායං බ්‍රහ්‌මදෙය්‍යං. යම්‌පි භවං කූටදන්‌තො ඛාණුමතං අජ්‌ඣාවසති සත්‌තුස්‌සදං සතිණකට්‌ඨොදකං සධඤ්‌ඤං රාජභොග්‌ගං, රඤ්‌ඤා මාගධෙන සෙනියෙන බිම්‌බිසාරෙන දින්‌නං රාජදායං බ්‍රහ්‌මදෙය්‍යං, ඉමිනාපඞ්‌ගෙන න අරහති භවං කූටදන්‌තො සමණං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං. සමණොත්‌වෙව ගොතමො අරහති භවන්‌තං කූටදන්‌තං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතු’’න්‌ති.
‘‘Bhavañhi kūṭadanto khāṇumataṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā māgadhena seniyena bimbisārena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ. Yampi bhavaṃ kūṭadanto khāṇumataṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ, raññā māgadhena seniyena bimbisārena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ, imināpaṅgena na arahati bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Samaṇotveva gotamo arahati bhavantaṃ kūṭadantaṃ dassanāya upasaṅkamitu’’nti.
බුද්‌ධගුණකථා
Buddhaguṇakathā
332. එවං වුත්‌තෙ කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො තෙ බ්‍රාහ්‌මණෙ එතදවොච –
332. Evaṃ vutte kūṭadanto brāhmaṇo te brāhmaṇe etadavoca –
‘‘තෙන හි, භො, මමපි සුණාථ, යථා මයමෙව අරහාම තං භවන්‌තං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං, න ත්‌වෙව අරහති සො භවං ගොතමො අම්‌හාකං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං. සමණො ඛලු, භො, ගොතමො උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච සංසුද්‌ධගහණිකො යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගා අක්‌ඛිත්‌තො අනුපක්‌කුට්‌ඨො ජාතිවාදෙන. යම්‌පි, භො, සමණො ගොතමො උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච සංසුද්‌ධගහණිකො යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගා අක්‌ඛිත්‌තො අනුපක්‌කුට්‌ඨො ජාතිවාදෙන, ඉමිනාපඞ්‌ගෙන න අරහති සො භවං ගොතමො අම්‌හාකං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං. අථ ඛො මයමෙව අරහාම තං භවන්‌තං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං.
‘‘Tena hi, bho, mamapi suṇātha, yathā mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ, na tveva arahati so bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Samaṇo khalu, bho, gotamo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Yampi, bho, samaṇo gotamo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, imināpaṅgena na arahati so bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Atha kho mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො මහන්‌තං ඤාතිසඞ්‌ඝං ඔහාය පබ්‌බජිතො…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo mahantaṃ ñātisaṅghaṃ ohāya pabbajito…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො පහූතං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණං ඔහාය පබ්‌බජිතො භූමිගතඤ්‌ච වෙහාසට්‌ඨං ච…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo pahūtaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ ohāya pabbajito bhūmigatañca vehāsaṭṭhaṃ ca…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො දහරොව සමානො යුවා සුසුකාළකෙසො භද්‍රෙන යොබ්‌බනෙන සමන්‌නාගතො පඨමෙන වයසා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo daharova samāno yuvā susukāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො අකාමකානං මාතාපිතූනං අස්‌සුමුඛානං රුදන්‌තානං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rudantānaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො අභිරූපො දස්‌සනීයො පාසාදිකො පරමාය වණ්‌ණපොක්‌ඛරතාය සමන්‌නාගතො බ්‍රහ්‌මවණ්‌ණී බ්‍රහ්‌මවච්‌ඡසී අඛුද්‌දාවකාසො දස්‌සනාය …පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavacchasī akhuddāvakāso dassanāya …pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො සීලවා අරියසීලී කුසලසීලී කුසලසීලෙන සමන්‌නාගතො…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo sīlavā ariyasīlī kusalasīlī kusalasīlena samannāgato…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො කල්‍යාණවාචො කල්‍යාණවාක්‌කරණො පොරියා වාචාය සමන්‌නාගතො විස්‌සට්‌ඨාය අනෙලගලාය අත්‌ථස්‌ස විඤ්‌ඤාපනියා…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo kalyāṇavāco kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya atthassa viññāpaniyā…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො බහූනං ආචරියපාචරියො…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo bahūnaṃ ācariyapācariyo…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො ඛීණකාමරාගො විගතචාපල්‌ලො…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo khīṇakāmarāgo vigatacāpallo…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො කම්‌මවාදී කිරියවාදී අපාපපුරෙක්‌ඛාරො බ්‍රහ්‌මඤ්‌ඤාය පජාය…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo kammavādī kiriyavādī apāpapurekkhāro brahmaññāya pajāya…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො උච්‌චා කුලා පබ්‌බජිතො අසම්‌භින්‌නඛත්‌තියකුලා…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo uccā kulā pabbajito asambhinnakhattiyakulā…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො අඩ්‌ඪා කුලා පබ්‌බජිතො මහද්‌ධනා මහාභොගා…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo aḍḍhā kulā pabbajito mahaddhanā mahābhogā…pe…
‘‘සමණං ඛලු, භො, ගොතමං තිරොරට්‌ඨා තිරොජනපදා පඤ්‌හං පුච්‌ඡිතුං ආගච්‌ඡන්‌ති…පෙ.…
‘‘Samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ tiroraṭṭhā tirojanapadā pañhaṃ pucchituṃ āgacchanti…pe…
‘‘සමණං ඛලු, භො, ගොතමං අනෙකානි දෙවතාසහස්‌සානි පාණෙහි සරණං ගතානි…පෙ.…
‘‘Samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ anekāni devatāsahassāni pāṇehi saraṇaṃ gatāni…pe…
‘‘සමණං ඛලු, භො, ගොතමං එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා’ ති…පෙ.…
‘‘Samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ ti…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො ද්‌වත්‌තිංසමහාපුරිසලක්‌ඛණෙහි සමන්‌නාගතො…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො එහිස්‌වාගතවාදී සඛිලො සම්‌මොදකො අබ්‌භාකුටිකො උත්‌තානමුඛො පුබ්‌බභාසී…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo ehisvāgatavādī sakhilo sammodako abbhākuṭiko uttānamukho pubbabhāsī…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො චතුන්‌නං පරිසානං සක්‌කතො ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo catunnaṃ parisānaṃ sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe…
‘‘සමණෙ ඛලු, භො, ගොතමෙ බහූ දෙවා ච මනුස්‌සා ච අභිප්‌පසන්‌නා…පෙ.…
‘‘Samaṇe khalu, bho, gotame bahū devā ca manussā ca abhippasannā…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො යස්‌මිං ගාමෙ වා නිගමෙ වා පටිවසති න තස්‌මිං ගාමෙ වා නිගමෙ වා අමනුස්‌සා මනුස්‌සෙ විහෙඨෙන්‌ති…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo yasmiṃ gāme vā nigame vā paṭivasati na tasmiṃ gāme vā nigame vā amanussā manusse viheṭhenti…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො සඞ්‌ඝී ගණී ගණාචරියො පුථුතිත්‌ථකරානං අග්‌ගමක්‌ඛායති, යථා ඛො පන, භො, එතෙසං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං යථා වා තථා වා යසො සමුදාගච්‌ඡති, න හෙවං සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස යසො සමුදාගතො. අථ ඛො අනුත්‌තරාය විජ්‌ජාචරණසම්‌පදාය සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස යසො සමුදාගතො…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo saṅghī gaṇī gaṇācariyo puthutitthakarānaṃ aggamakkhāyati, yathā kho pana, bho, etesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ yathā vā tathā vā yaso samudāgacchati, na hevaṃ samaṇassa gotamassa yaso samudāgato. Atha kho anuttarāya vijjācaraṇasampadāya samaṇassa gotamassa yaso samudāgato…pe…
‘‘සමණං ඛලු, භො, ගොතමං රාජා මාගධො සෙනියො බිම්‌බිසාරො සපුත්‌තො සභරියො සපරිසො සාමච්‌චො පාණෙහි සරණං ගතො…පෙ.…
‘‘Samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ rājā māgadho seniyo bimbisāro saputto sabhariyo sapariso sāmacco pāṇehi saraṇaṃ gato…pe…
‘‘සමණං ඛලු, භො, ගොතමං රාජා පසෙනදි කොසලො සපුත්‌තො සභරියො සපරිසො සාමච්‌චො පාණෙහි සරණං ගතො…පෙ.…
‘‘Samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ rājā pasenadi kosalo saputto sabhariyo sapariso sāmacco pāṇehi saraṇaṃ gato…pe…
‘‘සමණං ඛලු, භො, ගොතමං බ්‍රාහ්‌මණො පොක්‌ඛරසාති සපුත්‌තො සභරියො සපරිසො සාමච්‌චො පාණෙහි සරණං ගතො…පෙ.…
‘‘Samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ brāhmaṇo pokkharasāti saputto sabhariyo sapariso sāmacco pāṇehi saraṇaṃ gato…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො රඤ්‌ඤො මාගධස්‌ස සෙනියස්‌ස බිම්‌බිසාරස්‌ස සක්‌කතො ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස සක්‌කතො ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo rañño pasenadissa kosalassa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පොක්‌ඛරසාතිස්‌ස සක්‌කතො ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො…පෙ.…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo brāhmaṇassa pokkharasātissa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe…
‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො ඛාණුමතං අනුප්‌පත්‌තො ඛාණුමතෙ විහරති අම්‌බලට්‌ඨිකායං. යෙ ඛො පන, භො, කෙචි සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා අම්‌හාකං ගාමඛෙත්‌තං ආගච්‌ඡන්‌ති, අතිථී නො තෙ හොන්‌ති. අතිථී ඛො පනම්‌හෙහි සක්‌කාතබ්‌බා ගරුකාතබ්‌බා මානෙතබ්‌බා පූජෙතබ්‌බා අපචෙතබ්‌බා. යම්‌පි, භො, සමණො ගොතමො ඛාණුමතං අනුප්‌පත්‌තො ඛාණුමතෙ විහරති අම්‌බලට්‌ඨිකායං, අතිථිම්‌හාකං සමණො ගොතමො. අතිථි ඛො පනම්‌හෙහි සක්‌කාතබ්‌බො ගරුකාතබ්‌බො මානෙතබ්‌බො පූජෙතබ්‌බො අපචෙතබ්‌බො. ඉමිනාපඞ්‌ගෙන නාරහති සො භවං ගොතමො අම්‌හාකං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං. අථ ඛො මයමෙව අරහාම තං භවන්‌තං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං. එත්‌තකෙ ඛො අහං, භො, තස්‌ස භොතො ගොතමස්‌ස වණ්‌ණෙ පරියාපුණාමි, නො ච ඛො සො භවං ගොතමො එත්‌තකවණ්‌ණො. අපරිමාණවණ්‌ණො හි සො භවං ගොතමො’’ති.
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo khāṇumataṃ anuppatto khāṇumate viharati ambalaṭṭhikāyaṃ. Ye kho pana, bho, keci samaṇā vā brāhmaṇā vā amhākaṃ gāmakhettaṃ āgacchanti, atithī no te honti. Atithī kho panamhehi sakkātabbā garukātabbā mānetabbā pūjetabbā apacetabbā. Yampi, bho, samaṇo gotamo khāṇumataṃ anuppatto khāṇumate viharati ambalaṭṭhikāyaṃ, atithimhākaṃ samaṇo gotamo. Atithi kho panamhehi sakkātabbo garukātabbo mānetabbo pūjetabbo apacetabbo. Imināpaṅgena nārahati so bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Atha kho mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Ettake kho ahaṃ, bho, tassa bhoto gotamassa vaṇṇe pariyāpuṇāmi, no ca kho so bhavaṃ gotamo ettakavaṇṇo. Aparimāṇavaṇṇo hi so bhavaṃ gotamo’’ti.
333. එවං වුත්‌තෙ, තෙ බ්‍රාහ්‌මණා කූටදන්‌තං බ්‍රාහ්‌මණං එතදවොචුං – ‘‘යථා ඛො භවං කූටදන්‌තො සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස වණ්‌ණෙ භාසති, ඉතො චෙපි සො භවං ගොතමො යොජනසතෙ විහරති, අලමෙව සද්‌ධෙන කුලපුත්‌තෙන දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිතුං අපි පුටොසෙනා’’ති. ‘‘තෙන හි, භො, සබ්‌බෙව මයං සමණං ගොතමං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමිස්‌සාමා’’ති.
333. Evaṃ vutte, te brāhmaṇā kūṭadantaṃ brāhmaṇaṃ etadavocuṃ – ‘‘yathā kho bhavaṃ kūṭadanto samaṇassa gotamassa vaṇṇe bhāsati, ito cepi so bhavaṃ gotamo yojanasate viharati, alameva saddhena kulaputtena dassanāya upasaṅkamituṃ api puṭosenā’’ti. ‘‘Tena hi, bho, sabbeva mayaṃ samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissāmā’’ti.
මහාවිජිතරාජයඤ්‌ඤකථා
Mahāvijitarājayaññakathā
334. අථ ඛො කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො මහතා බ්‍රාහ්‌මණගණෙන සද්‌ධිං යෙන අම්‌බලට්‌ඨිකා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි, උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවතා සද්‌ධිං සම්‌මොදි . සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. ඛාණුමතකාපි ඛො බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවතා සද්‌ධිං සම්‌මොදිංසු, සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ යෙන භගවා තෙනඤ්‌ජලිං පණාමෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ නාමගොත්‌තං සාවෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ තුණ්‌හීභූතා එකමන්‌තං නිසීදිංසු.
334. Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo mahatā brāhmaṇagaṇena saddhiṃ yena ambalaṭṭhikā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi . Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Khāṇumatakāpi kho brāhmaṇagahapatikā appekacce bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
335. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘සුතං මෙතං, භො ගොතම – ‘සමණො ගොතමො තිවිධං යඤ්‌ඤසම්‌පදං සොළසපරික්‌ඛාරං ජානාතී’ති. න ඛො පනාහං ජානාමි තිවිධං යඤ්‌ඤසම්‌පදං සොළසපරික්‌ඛාරං. ඉච්‌ඡාමි චාහං මහායඤ්‌ඤං යජිතුං. සාධු මෙ භවං ගොතමො තිවිධං යඤ්‌ඤසම්‌පදං සොළසපරික්‌ඛාරං දෙසෙතූ’’ති.
335. Ekamantaṃ nisinno kho kūṭadanto brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bho gotama – ‘samaṇo gotamo tividhaṃ yaññasampadaṃ soḷasaparikkhāraṃ jānātī’ti. Na kho panāhaṃ jānāmi tividhaṃ yaññasampadaṃ soḷasaparikkhāraṃ. Icchāmi cāhaṃ mahāyaññaṃ yajituṃ. Sādhu me bhavaṃ gotamo tividhaṃ yaññasampadaṃ soḷasaparikkhāraṃ desetū’’ti.
336. ‘‘තෙන හි, බ්‍රාහ්‌මණ, සුණාහි සාධුකං මනසිකරොහි, භාසිස්‌සාමී’’ති. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො භගවතො පච්‌චස්‌සොසි. භගවා එතදවොච – ‘‘භූතපුබ්‌බං, බ්‍රාහ්‌මණ , රාජා මහාවිජිතො නාම අහොසි අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො මහාභොගො පහූතජාතරූපරජතො පහූතවිත්‌තූපකරණො පහූතධනධඤ්‌ඤො පරිපුණ්‌ණකොසකොට්‌ඨාගාරො. අථ ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, රඤ්‌ඤො මහාවිජිතස්‌ස රහොගතස්‌ස පටිසල්‌ලීනස්‌ස එවං චෙතසො පරිවිතක්‌කො උදපාදි – ‘අධිගතා ඛො මෙ විපුලා මානුසකා භොගා, මහන්‌තං පථවිමණ්‌ඩලං අභිවිජිය අජ්‌ඣාවසාමි , යංනූනාහං මහායඤ්‌ඤං යජෙය්‍යං, යං මම අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’ති.
336. ‘‘Tena hi, brāhmaṇa, suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho kūṭadanto brāhmaṇo bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca – ‘‘bhūtapubbaṃ, brāhmaṇa , rājā mahāvijito nāma ahosi aḍḍho mahaddhano mahābhogo pahūtajātarūparajato pahūtavittūpakaraṇo pahūtadhanadhañño paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro. Atha kho, brāhmaṇa, rañño mahāvijitassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘adhigatā kho me vipulā mānusakā bhogā, mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasāmi , yaṃnūnāhaṃ mahāyaññaṃ yajeyyaṃ, yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti.
337. ‘‘අථ ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, රාජා මහාවිජිතො පුරොහිතං බ්‍රාහ්‌මණං ආමන්‌තෙත්‌වා එතදවොච – ‘ඉධ මය්‌හං, බ්‍රාහ්‌මණ, රහොගතස්‌ස පටිසල්‌ලීනස්‌ස එවං චෙතසො පරිවිතක්‌කො උදපාදි – අධිගතා ඛො මෙ විපුලා මානුසකා භොගා , මහන්‌තං පථවිමණ්‌ඩලං අභිවිජිය අජ්‌ඣාවසාමි. යංනූනාහං මහායඤ්‌ඤං යජෙය්‍යං යං මම අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’ති. ඉච්‌ඡාමහං, බ්‍රාහ්‌මණ, මහායඤ්‌ඤං යජිතුං. අනුසාසතු මං භවං යං මම අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’’’ති.
337. ‘‘Atha kho, brāhmaṇa, rājā mahāvijito purohitaṃ brāhmaṇaṃ āmantetvā etadavoca – ‘idha mayhaṃ, brāhmaṇa, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – adhigatā kho me vipulā mānusakā bhogā , mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasāmi. Yaṃnūnāhaṃ mahāyaññaṃ yajeyyaṃ yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti. Icchāmahaṃ, brāhmaṇa, mahāyaññaṃ yajituṃ. Anusāsatu maṃ bhavaṃ yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’’ti.
338. ‘‘එවං වුත්‌තෙ, බ්‍රාහ්‌මණ, පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො රාජානං මහාවිජිතං එතදවොච – ‘භොතො ඛො රඤ්‌ඤො ජනපදො සකණ්‌ටකො සඋප්‌පීළො, ගාමඝාතාපි දිස්‌සන්‌ති, නිගමඝාතාපි දිස්‌සන්‌ති, නගරඝාතාපි දිස්‌සන්‌ති , පන්‌ථදුහනාපි දිස්‌සන්‌ති. භවං ඛො පන රාජා එවං සකණ්‌ටකෙ ජනපදෙ සඋප්‌පීළෙ බලිමුද්‌ධරෙය්‍ය, අකිච්‌චකාරී අස්‌ස තෙන භවං රාජා. සියා ඛො පන භොතො රඤ්‌ඤො එවමස්‌ස – ‘‘අහමෙතං දස්‌සුඛීලං වධෙන වා බන්‌ධෙන වා ජානියා වා ගරහාය වා පබ්‌බාජනාය වා සමූහනිස්‌සාමී’’ති, න ඛො පනෙතස්‌ස දස්‌සුඛීලස්‌ස එවං සම්‌මා සමුග්‌ඝාතො හොති. යෙ තෙ හතාවසෙසකා භවිස්‌සන්‌ති, තෙ පච්‌ඡා රඤ්‌ඤො ජනපදං විහෙඨෙස්‌සන්‌ති. අපි ච ඛො ඉදං සංවිධානං ආගම්‌ම එවමෙතස්‌ස දස්‌සුඛීලස්‌ස සම්‌මා සමුග්‌ඝාතො හොති. තෙන හි භවං රාජා යෙ භොතො රඤ්‌ඤො ජනපදෙ උස්‌සහන්‌ති කසිගොරක්‌ඛෙ, තෙසං භවං රාජා බීජභත්‌තං අනුප්‌පදෙතු. යෙ භොතො රඤ්‌ඤො ජනපදෙ උස්‌සහන්‌ති වාණිජ්‌ජාය, තෙසං භවං රාජා පාභතං අනුප්‌පදෙතු. යෙ භොතො රඤ්‌ඤො ජනපදෙ උස්‌සහන්‌ති රාජපොරිසෙ, තෙසං භවං රාජා භත්‌තවෙතනං පකප්‌පෙතු. තෙ ච මනුස්‌සා සකම්‌මපසුතා රඤ්‌ඤො ජනපදං න විහෙඨෙස්‌සන්‌ති; මහා ච රඤ්‌ඤො රාසිකො භවිස්‌සති. ඛෙමට්‌ඨිතා ජනපදා අකණ්‌ටකා අනුප්‌පීළා. මනුස්‌සා මුදා මොදමානා උරෙ පුත්‌තෙ නච්‌චෙන්‌තා අපාරුතඝරා මඤ්‌ඤෙ විහරිස්‌සන්‌තී’ති. ‘එවං, භො’ති ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, රාජා මහාවිජිතො පුරොහිතස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙ රඤ්‌ඤො ජනපදෙ උස්‌සහිංසු කසිගොරක්‌ඛෙ, තෙසං රාජා මහාවිජිතො බීජභත්‌තං අනුප්‌පදාසි. යෙ ච රඤ්‌ඤො ජනපදෙ උස්‌සහිංසු වාණිජ්‌ජාය, තෙසං රාජා මහාවිජිතො පාභතං අනුප්‌පදාසි. යෙ ච රඤ්‌ඤො ජනපදෙ උස්‌සහිංසු රාජපොරිසෙ, තෙසං රාජා මහාවිජිතො භත්‌තවෙතනං පකප්‌පෙසි. තෙ ච මනුස්‌සා සකම්‌මපසුතා රඤ්‌ඤො ජනපදං න විහෙඨිංසු, මහා ච රඤ්‌ඤො රාසිකො අහොසි. ඛෙමට්‌ඨිතා ජනපදා අකණ්‌ටකා අනුප්‌පීළා මනුස්‌සා මුදා මොදමානා උරෙ පුත්‌තෙ නච්‌චෙන්‌තා අපාරුතඝරා මඤ්‌ඤෙ විහරිංසු. අථ ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, රාජා මහාවිජිතො පුරොහිතං බ්‍රාහ්‌මණං ආමන්‌තෙත්‌වා එතදවොච – ‘සමූහතො ඛො මෙ භොතො දස්‌සුඛීලො, භොතො සංවිධානං ආගම්‌ම මහා ච මෙ රාසිකො. ඛෙමට්‌ඨිතා ජනපදා අකණ්‌ටකා අනුප්‌පීළා මනුස්‌සා මුදා මොදමානා උරෙ පුත්‌තෙ නච්‌චෙන්‌තා අපාරුතඝරා මඤ්‌ඤෙ විහරන්‌ති. ඉච්‌ඡාමහං බ්‍රාහ්‌මණ මහායඤ්‌ඤං යජිතුං. අනුසාසතු මං භවං යං මම අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’ති.
338. ‘‘Evaṃ vutte, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rājānaṃ mahāvijitaṃ etadavoca – ‘bhoto kho rañño janapado sakaṇṭako sauppīḷo, gāmaghātāpi dissanti, nigamaghātāpi dissanti, nagaraghātāpi dissanti , panthaduhanāpi dissanti. Bhavaṃ kho pana rājā evaṃ sakaṇṭake janapade sauppīḷe balimuddhareyya, akiccakārī assa tena bhavaṃ rājā. Siyā kho pana bhoto rañño evamassa – ‘‘ahametaṃ dassukhīlaṃ vadhena vā bandhena vā jāniyā vā garahāya vā pabbājanāya vā samūhanissāmī’’ti, na kho panetassa dassukhīlassa evaṃ sammā samugghāto hoti. Ye te hatāvasesakā bhavissanti, te pacchā rañño janapadaṃ viheṭhessanti. Api ca kho idaṃ saṃvidhānaṃ āgamma evametassa dassukhīlassa sammā samugghāto hoti. Tena hi bhavaṃ rājā ye bhoto rañño janapade ussahanti kasigorakkhe, tesaṃ bhavaṃ rājā bījabhattaṃ anuppadetu. Ye bhoto rañño janapade ussahanti vāṇijjāya, tesaṃ bhavaṃ rājā pābhataṃ anuppadetu. Ye bhoto rañño janapade ussahanti rājaporise, tesaṃ bhavaṃ rājā bhattavetanaṃ pakappetu. Te ca manussā sakammapasutā rañño janapadaṃ na viheṭhessanti; mahā ca rañño rāsiko bhavissati. Khemaṭṭhitā janapadā akaṇṭakā anuppīḷā. Manussā mudā modamānā ure putte naccentā apārutagharā maññe viharissantī’ti. ‘Evaṃ, bho’ti kho, brāhmaṇa, rājā mahāvijito purohitassa brāhmaṇassa paṭissutvā ye rañño janapade ussahiṃsu kasigorakkhe, tesaṃ rājā mahāvijito bījabhattaṃ anuppadāsi. Ye ca rañño janapade ussahiṃsu vāṇijjāya, tesaṃ rājā mahāvijito pābhataṃ anuppadāsi. Ye ca rañño janapade ussahiṃsu rājaporise, tesaṃ rājā mahāvijito bhattavetanaṃ pakappesi. Te ca manussā sakammapasutā rañño janapadaṃ na viheṭhiṃsu, mahā ca rañño rāsiko ahosi. Khemaṭṭhitā janapadā akaṇṭakā anuppīḷā manussā mudā modamānā ure putte naccentā apārutagharā maññe vihariṃsu. Atha kho, brāhmaṇa, rājā mahāvijito purohitaṃ brāhmaṇaṃ āmantetvā etadavoca – ‘samūhato kho me bhoto dassukhīlo, bhoto saṃvidhānaṃ āgamma mahā ca me rāsiko. Khemaṭṭhitā janapadā akaṇṭakā anuppīḷā manussā mudā modamānā ure putte naccentā apārutagharā maññe viharanti. Icchāmahaṃ brāhmaṇa mahāyaññaṃ yajituṃ. Anusāsatu maṃ bhavaṃ yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti.
චතුපරික්‌ඛාරං
Catuparikkhāraṃ
339. ‘‘තෙන හි භවං රාජා යෙ භොතො රඤ්‌ඤො ජනපදෙ ඛත්‌තියා ආනුයන්‌තා නෙගමා චෙව ජානපදා ච තෙ භවං රාජා ආමන්‌තයතං – ‘ඉච්‌ඡාමහං, භො, මහායඤ්‌ඤං යජිතුං, අනුජානන්‌තු මෙ භවන්‌තො යං මම අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’ති. යෙ භොතො රඤ්‌ඤො ජනපදෙ අමච්‌චා පාරිසජ්‌ජා නෙගමා චෙව ජානපදා ච…පෙ.… බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලා නෙගමා චෙව ජානපදා ච…පෙ.… ගහපතිනෙචයිකා නෙගමා චෙව ජානපදා ච, තෙ භවං රාජා ආමන්‌තයතං – ‘ඉච්‌ඡාමහං, භො, මහායඤ්‌ඤං යජිතුං, අනුජානන්‌තු මෙ භවන්‌තො යං මම අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’ති. ‘එවං, භො’ති ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, රාජා මහාවිජිතො පුරොහිතස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙ රඤ්‌ඤො ජනපදෙ ඛත්‌තියා ආනුයන්‌තා නෙගමා චෙව ජානපදා ච, තෙ රාජා මහාවිජිතො ආමන්‌තෙසි – ‘ඉච්‌ඡාමහං, භො, මහායඤ්‌ඤං යජිතුං, අනුජානන්‌තු මෙ භවන්‌තො යං මම අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’’ති. ‘යජතං භවං රාජා යඤ්‌ඤං, යඤ්‌ඤකාලො මහාරාජා’ති. යෙ රඤ්‌ඤො ජනපදෙ අමච්‌චා පාරිසජ්‌ජා නෙගමා චෙව ජානපදා ච…පෙ.… බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලා නෙගමා චෙව ජානපදා ච…පෙ.… ගහපතිනෙචයිකා නෙගමා චෙව ජානපදා ච, තෙ රාජා මහාවිජිතො ආමන්‌තෙසි – ‘ඉච්‌ඡාමහං, භො , මහායඤ්‌ඤං යජිතුං. අනුජානන්‌තු මෙ භවන්‌තො යං මම අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’ති. ‘යජතං භවං රාජා යඤ්‌ඤං, යඤ්‌ඤකාලො මහාරාජා’ති. ඉතිමෙ චත්‌තාරො අනුමතිපක්‌ඛා තස්‌සෙව යඤ්‌ඤස්‌ස පරික්‌ඛාරා භවන්‌ති.
339. ‘‘Tena hi bhavaṃ rājā ye bhoto rañño janapade khattiyā ānuyantā negamā ceva jānapadā ca te bhavaṃ rājā āmantayataṃ – ‘icchāmahaṃ, bho, mahāyaññaṃ yajituṃ, anujānantu me bhavanto yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti. Ye bhoto rañño janapade amaccā pārisajjā negamā ceva jānapadā ca…pe… brāhmaṇamahāsālā negamā ceva jānapadā ca…pe… gahapatinecayikā negamā ceva jānapadā ca, te bhavaṃ rājā āmantayataṃ – ‘icchāmahaṃ, bho, mahāyaññaṃ yajituṃ, anujānantu me bhavanto yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti. ‘Evaṃ, bho’ti kho, brāhmaṇa, rājā mahāvijito purohitassa brāhmaṇassa paṭissutvā ye rañño janapade khattiyā ānuyantā negamā ceva jānapadā ca, te rājā mahāvijito āmantesi – ‘icchāmahaṃ, bho, mahāyaññaṃ yajituṃ, anujānantu me bhavanto yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. ‘Yajataṃ bhavaṃ rājā yaññaṃ, yaññakālo mahārājā’ti. Ye rañño janapade amaccā pārisajjā negamā ceva jānapadā ca…pe… brāhmaṇamahāsālā negamā ceva jānapadā ca…pe… gahapatinecayikā negamā ceva jānapadā ca, te rājā mahāvijito āmantesi – ‘icchāmahaṃ, bho , mahāyaññaṃ yajituṃ. Anujānantu me bhavanto yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti. ‘Yajataṃ bhavaṃ rājā yaññaṃ, yaññakālo mahārājā’ti. Itime cattāro anumatipakkhā tasseva yaññassa parikkhārā bhavanti.
අට්‌ඨ පරික්‌ඛාරා
Aṭṭha parikkhārā
340. ‘‘රාජා මහාවිජිතො අට්‌ඨහඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො, උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච සංසුද්‌ධගහණිකො යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගා අක්‌ඛිත්‌තො අනුපක්‌කුට්‌ඨො ජාතිවාදෙන අභිරූපො දස්‌සනීයො පාසාදිකො පරමාය වණ්‌ණපොක්‌ඛරතාය සමන්‌නාගතො බ්‍රහ්‌මවණ්‌ණී බ්‍රහ්‌මවච්‌ඡසී අඛුද්‌දාවකාසො දස්‌සනාය; අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො මහාභොගො පහූතජාතරූපරජතො පහූතවිත්‌තූපකරණො පහූතධනධඤ්‌ඤො පරිපුණ්‌ණකොසකොට්‌ඨාගාරො; බලවා චතුරඞ්‌ගිනියා සෙනාය සමන්‌නාගතො අස්‌සවාය ඔවාදපටිකරාය සහති 1 මඤ්‌ඤෙ පච්‌චත්‌ථිකෙ යසසා; සද්‌ධො දායකො දානපති අනාවටද්‌වාරො සමණබ්‍රාහ්‌මණකපණද්‌ධිකවණිබ්‌බකයාචකානං ඔපානභූතො පුඤ්‌ඤානි කරොති; බහුස්‌සුතො තස්‌ස තස්‌ස සුතජාතස්‌ස, තස්‌ස තස්‌සෙව ඛො පන භාසිතස්‌ස අත්‌ථං ජානාති ‘අයං ඉමස්‌ස භාසිතස්‌ස අත්‌ථො අයං ඉමස්‌ස භාසිතස්‌ස අත්‌ථො’ති; පණ්‌ඩිතො, වියත්‌තො, මෙධාවී, පටිබලො, අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නෙ අත්‌ථෙ චින්‌තෙතුං. රාජා මහාවිජිතො ඉමෙහි අට්‌ඨහඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො. ඉති ඉමානිපි අට්‌ඨඞ්‌ගානි තස්‌සෙව යඤ්‌ඤස්‌ස පරික්‌ඛාරා භවන්‌ති.
340. ‘‘Rājā mahāvijito aṭṭhahaṅgehi samannāgato, ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavacchasī akhuddāvakāso dassanāya; aḍḍho mahaddhano mahābhogo pahūtajātarūparajato pahūtavittūpakaraṇo pahūtadhanadhañño paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro; balavā caturaṅginiyā senāya samannāgato assavāya ovādapaṭikarāya sahati 2 maññe paccatthike yasasā; saddho dāyako dānapati anāvaṭadvāro samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavaṇibbakayācakānaṃ opānabhūto puññāni karoti; bahussuto tassa tassa sutajātassa, tassa tasseva kho pana bhāsitassa atthaṃ jānāti ‘ayaṃ imassa bhāsitassa attho ayaṃ imassa bhāsitassa attho’ti; paṇḍito, viyatto, medhāvī, paṭibalo, atītānāgatapaccuppanne atthe cintetuṃ. Rājā mahāvijito imehi aṭṭhahaṅgehi samannāgato. Iti imānipi aṭṭhaṅgāni tasseva yaññassa parikkhārā bhavanti.
චතුපරික්‌ඛාරං
Catuparikkhāraṃ
341. ‘‘පුරොහිතො 3 බ්‍රාහ්‌මණො චතුහඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො. උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච සංසුද්‌ධගහණිකො යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගා අක්‌ඛිත්‌තො අනුපක්‌කුට්‌ඨො ජාතිවාදෙන; අජ්‌ඣායකො මන්‌තධරො තිණ්‌ණං වෙදානං පාරගූ සනිඝණ්‌ඩුකෙටුභානං සාක්‌ඛරප්‌පභෙදානං ඉතිහාසපඤ්‌චමානං පදකො වෙය්‍යාකරණො ලොකායතමහාපුරිසලක්‌ඛණෙසු අනවයො; සීලවා වුද්‌ධසීලී වුද්‌ධසීලෙන සමන්‌නාගතො; පණ්‌ඩිතො වියත්‌තො මෙධාවී පඨමො වා දුතියො වා සුජං පග්‌ගණ්‌හන්‌තානං. පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො ඉමෙහි චතූහඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො. ඉති ඉමානි චත්‌තාරි අඞ්‌ගානි තස්‌සෙව යඤ්‌ඤස්‌ස පරික්‌ඛාරා භවන්‌ති.
341. ‘‘Purohito 4 brāhmaṇo catuhaṅgehi samannāgato. Ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena; ajjhāyako mantadharo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo; sīlavā vuddhasīlī vuddhasīlena samannāgato; paṇḍito viyatto medhāvī paṭhamo vā dutiyo vā sujaṃ paggaṇhantānaṃ. Purohito brāhmaṇo imehi catūhaṅgehi samannāgato. Iti imāni cattāri aṅgāni tasseva yaññassa parikkhārā bhavanti.
තිස්‌සො විධා
Tisso vidhā
342. ‘‘අථ ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො රඤ්‌ඤො මහාවිජිතස්‌ස පුබ්‌බෙව යඤ්‌ඤා තිස්‌සො විධා දෙසෙසි. සියා ඛො පන භොතො රඤ්‌ඤො මහායඤ්‌ඤං යිට්‌ඨුකාමස්‌ස 5 කොචිදෙව විප්‌පටිසාරො – ‘මහා වත මෙ භොගක්‌ඛන්‌ධො විගච්‌ඡිස්‌සතී’ති, සො භොතා රඤ්‌ඤා විප්‌පටිසාරො න කරණීයො. සියා ඛො පන භොතො රඤ්‌ඤො මහායඤ්‌ඤං යජමානස්‌ස කොචිදෙව විප්‌පටිසාරො – ‘මහා වත මෙ භොගක්‌ඛන්‌ධො විගච්‌ඡතී’ති, සො භොතා රඤ්‌ඤා විප්‌පටිසාරො න කරණීයො. සියා ඛො පන භොතො රඤ්‌ඤො මහායඤ්‌ඤං යිට්‌ඨස්‌ස කොචිදෙව විප්‌පටිසාරො – ‘මහා වත මෙ භොගක්‌ඛන්‌ධො විගතො’ති, සො භොතා රඤ්‌ඤා විප්‌පටිසාරො න කරණීයො’’ති. ඉමා ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො රඤ්‌ඤො මහාවිජිතස්‌ස පුබ්‌බෙව යඤ්‌ඤා තිස්‌සො විධා දෙසෙසි.
342. ‘‘Atha kho, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rañño mahāvijitassa pubbeva yaññā tisso vidhā desesi. Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yiṭṭhukāmassa 6 kocideva vippaṭisāro – ‘mahā vata me bhogakkhandho vigacchissatī’ti, so bhotā raññā vippaṭisāro na karaṇīyo. Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vippaṭisāro – ‘mahā vata me bhogakkhandho vigacchatī’ti, so bhotā raññā vippaṭisāro na karaṇīyo. Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yiṭṭhassa kocideva vippaṭisāro – ‘mahā vata me bhogakkhandho vigato’ti, so bhotā raññā vippaṭisāro na karaṇīyo’’ti. Imā kho, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rañño mahāvijitassa pubbeva yaññā tisso vidhā desesi.
දස ආකාරා
Dasa ākārā
343. ‘‘අථ ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො රඤ්‌ඤො මහාවිජිතස්‌ස පුබ්‌බෙව යඤ්‌ඤා දසහාකාරෙහි පටිග්‌ගාහකෙසු විප්‌පටිසාරං පටිවිනෙසි. ‘ආගමිස්‌සන්‌ති ඛො භොතො යඤ්‌ඤං පාණාතිපාතිනොපි පාණාතිපාතා පටිවිරතාපි. යෙ තත්‌ථ පාණාතිපාතිනො, තෙසඤ්‌ඤෙව තෙන. යෙ තත්‌ථ පාණාතිපාතා පටිවිරතා, තෙ ආරබ්‌භ යජතං භවං, සජ්‌ජතං භවං, මොදතං භවං, චිත්‌තමෙව භවං අන්‌තරං පසාදෙතු. ආගමිස්‌සන්‌ති ඛො භොතො යඤ්‌ඤං අදින්‌නාදායිනොපි අදින්‌නාදානා පටිවිරතාපි…පෙ.… කාමෙසු මිච්‌ඡාචාරිනොපි කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරා පටිවිරතාපි… මුසාවාදිනොපි මුසාවාදා පටිවිරතාපි… පිසුණවාචිනොපි පිසුණාය වාචාය පටිවිරතාපි… ඵරුසවාචිනොපි ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතාපි… සම්‌ඵප්‌පලාපිනොපි සම්‌ඵප්‌පලාපා පටිවිරතාපි … අභිජ්‌ඣාලුනොපි අනභිජ්‌ඣාලුනොපි… බ්‍යාපන්‌නචිත්‌තාපි අබ්‍යාපන්‌නචිත්‌තාපි… මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකාපි සම්‌මාදිට්‌ඨිකාපි…. යෙ තත්‌ථ මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකා, තෙසඤ්‌ඤෙව තෙන. යෙ තත්‌ථ සම්‌මාදිට්‌ඨිකා, තෙ ආරබ්‌භ යජතං භවං, සජ්‌ජතං භවං, මොදතං භවං, චිත්‌තමෙව භවං අන්‌තරං පසාදෙතූ’ති. ඉමෙහි ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො රඤ්‌ඤො මහාවිජිතස්‌ස පුබ්‌බෙව යඤ්‌ඤා දසහාකාරෙහි පටිග්‌ගාහකෙසු විප්‌පටිසාරං පටිවිනෙසි.
343. ‘‘Atha kho, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rañño mahāvijitassa pubbeva yaññā dasahākārehi paṭiggāhakesu vippaṭisāraṃ paṭivinesi. ‘Āgamissanti kho bhoto yaññaṃ pāṇātipātinopi pāṇātipātā paṭiviratāpi. Ye tattha pāṇātipātino, tesaññeva tena. Ye tattha pāṇātipātā paṭiviratā, te ārabbha yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetu. Āgamissanti kho bhoto yaññaṃ adinnādāyinopi adinnādānā paṭiviratāpi…pe… kāmesu micchācārinopi kāmesumicchācārā paṭiviratāpi… musāvādinopi musāvādā paṭiviratāpi… pisuṇavācinopi pisuṇāya vācāya paṭiviratāpi… pharusavācinopi pharusāya vācāya paṭiviratāpi… samphappalāpinopi samphappalāpā paṭiviratāpi … abhijjhālunopi anabhijjhālunopi… byāpannacittāpi abyāpannacittāpi… micchādiṭṭhikāpi sammādiṭṭhikāpi…. Ye tattha micchādiṭṭhikā, tesaññeva tena. Ye tattha sammādiṭṭhikā, te ārabbha yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetū’ti. Imehi kho, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rañño mahāvijitassa pubbeva yaññā dasahākārehi paṭiggāhakesu vippaṭisāraṃ paṭivinesi.
සොළස ආකාරා
Soḷasa ākārā
344. ‘‘අථ ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො රඤ්‌ඤො මහාවිජිතස්‌ස මහායඤ්‌ඤං යජමානස්‌ස සොළසහාකාරෙහි චිත්‌තං සන්‌දස්‌සෙසි සමාදපෙසි සමුත්‌තෙජෙසි සම්‌පහංසෙසි සියා ඛො පන භොතො රඤ්‌ඤො මහායඤ්‌ඤං යජමානස්‌ස කොචිදෙව වත්‌තා – ‘රාජා ඛො මහාවිජිතො මහායඤ්‌ඤං යජති, නො ච ඛො තස්‌ස ආමන්‌තිතා ඛත්‌තියා ආනුයන්‌තා නෙගමා චෙව ජානපදා ච; අථ ච පන භවං රාජා එවරූපං මහායඤ්‌ඤං යජතී’ති . එවම්‌පි භොතො රඤ්‌ඤො වත්‌තා ධම්‌මතො නත්‌ථි. භොතා ඛො පන රඤ්‌ඤා ආමන්‌තිතා ඛත්‌තියා ආනුයන්‌තා නෙගමා චෙව ජානපදා ච . ඉමිනාපෙතං භවං රාජා ජානාතු, යජතං භවං, සජ්‌ජතං භවං, මොදතං භවං, චිත්‌තමෙව භවං අන්‌තරං පසාදෙතු.
344. ‘‘Atha kho, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rañño mahāvijitassa mahāyaññaṃ yajamānassa soḷasahākārehi cittaṃ sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vattā – ‘rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati, no ca kho tassa āmantitā khattiyā ānuyantā negamā ceva jānapadā ca; atha ca pana bhavaṃ rājā evarūpaṃ mahāyaññaṃ yajatī’ti . Evampi bhoto rañño vattā dhammato natthi. Bhotā kho pana raññā āmantitā khattiyā ānuyantā negamā ceva jānapadā ca . Imināpetaṃ bhavaṃ rājā jānātu, yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetu.
‘‘සියා ඛො පන භොතො රඤ්‌ඤො මහායඤ්‌ඤං යජමානස්‌ස කොචිදෙව වත්‌තා – ‘රාජා ඛො මහාවිජිතො මහායඤ්‌ඤං යජති, නො ච ඛො තස්‌ස ආමන්‌තිතා අමච්‌චා පාරිසජ්‌ජා නෙගමා චෙව ජානපදා ච…පෙ.… බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලා නෙගමා චෙව ජානපදා ච…පෙ.… ගහපතිනෙචයිකා නෙගමා චෙව ජානපදා ච, අථ ච පන භවං රාජා එවරූපං මහායඤ්‌ඤං යජතී’ති. එවම්‌පි භොතො රඤ්‌ඤො වත්‌තා ධම්‌මතො නත්‌ථි. භොතා ඛො පන රඤ්‌ඤා ආමන්‌තිතා ගහපතිනෙචයිකා නෙගමා චෙව ජානපදා ච. ඉමිනාපෙතං භවං රාජා ජානාතු, යජතං භවං, සජ්‌ජතං භවං, මොදතං භවං, චිත්‌තමෙව භවං අන්‌තරං පසාදෙතු.
‘‘Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vattā – ‘rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati, no ca kho tassa āmantitā amaccā pārisajjā negamā ceva jānapadā ca…pe… brāhmaṇamahāsālā negamā ceva jānapadā ca…pe… gahapatinecayikā negamā ceva jānapadā ca, atha ca pana bhavaṃ rājā evarūpaṃ mahāyaññaṃ yajatī’ti. Evampi bhoto rañño vattā dhammato natthi. Bhotā kho pana raññā āmantitā gahapatinecayikā negamā ceva jānapadā ca. Imināpetaṃ bhavaṃ rājā jānātu, yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetu.
‘‘සියා ඛො පන භොතො රඤ්‌ඤො මහායඤ්‌ඤං යජමානස්‌ස කොචිදෙව වත්‌තා – ‘රාජා ඛො මහාවිජිතො මහායඤ්‌ඤං යජති, නො ච ඛො උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච සංසුද්‌ධගහණිකො යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගා අක්‌ඛිත්‌තො අනුපක්‌කුට්‌ඨො ජාතිවාදෙන, අථ ච පන භවං රාජා එවරූපං මහායඤ්‌ඤං යජතී’ති. එවම්‌පි භොතො රඤ්‌ඤො වත්‌තා ධම්‌මතො නත්‌ථි. භවං ඛො පන රාජා උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච සංසුද්‌ධගහණිකො යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගා අක්‌ඛිත්‌තො අනුපක්‌කුට්‌ඨො ජාතිවාදෙන. ඉමිනාපෙතං භවං රාජා ජානාතු, යජතං භවං, සජ්‌ජතං භවං, මොදතං භවං, චිත්‌තමෙව භවං අන්‌තරං පසාදෙතු.
‘‘Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vattā – ‘rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati, no ca kho ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, atha ca pana bhavaṃ rājā evarūpaṃ mahāyaññaṃ yajatī’ti. Evampi bhoto rañño vattā dhammato natthi. Bhavaṃ kho pana rājā ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Imināpetaṃ bhavaṃ rājā jānātu, yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetu.
‘‘සියා ඛො පන භොතො රඤ්‌ඤො මහායඤ්‌ඤං යජමානස්‌ස කොචිදෙව වත්‌තා – ‘රාජා ඛො මහාවිජිතො මහායඤ්‌ඤං යජති නො ච ඛො අභිරූපො දස්‌සනීයො පාසාදිකො පරමාය වණ්‌ණපොක්‌ඛරතාය සමන්‌නාගතො බ්‍රහ්‌මවණ්‌ණී බ්‍රහ්‌මවච්‌ඡසී අඛුද්‌දාවකාසො දස්‌සනාය…පෙ.… නො ච ඛො අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො මහාභොගො පහූතජාතරූපරජතො පහූතවිත්‌තූපකරණො පහූතධනධඤ්‌ඤො පරිපුණ්‌ණකොසකොට්‌ඨාගාරො…පෙ.… නො ච ඛො බලවා චතුරඞ්‌ගිනියා සෙනාය සමන්‌නාගතො අස්‌සවාය ඔවාදපටිකරාය සහති මඤ්‌ඤෙ පච්‌චත්‌ථිකෙ යසසා…පෙ.… නො ච ඛො සද්‌ධො දායකො දානපති අනාවටද්‌වාරො සමණබ්‍රාහ්‌මණකපණද්‌ධිකවණිබ්‌බකයාචකානං ඔපානභූතො පුඤ්‌ඤානි කරොති…පෙ.… නො ච ඛො බහුස්‌සුතො තස්‌ස තස්‌ස සුතජාතස්‌ස…පෙ.… නො ච ඛො තස්‌ස තස්‌සෙව ඛො පන භාසිතස්‌ස අත්‌ථං ජානාති ‘‘අයං ඉමස්‌ස භාසිතස්‌ස අත්‌ථො, අයං ඉමස්‌ස භාසිතස්‌ස අත්‌ථො’’ති…පෙ.… නො ච ඛො පණ්‌ඩිතො වියත්‌තො මෙධාවී පටිබලො අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නෙ අත්‌ථෙ චින්‌තෙතුං, අථ ච පන භවං රාජා එවරූපං මහායඤ්‌ඤං යජතී’ති . එවම්‌පි භොතො රඤ්‌ඤො වත්‌තා ධම්‌මතො නත්‌ථි. භවං ඛො පන රාජා පණ්‌ඩිතො වියත්‌තො මෙධාවී පටිබලො අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නෙ අත්‌ථෙ චින්‌තෙතුං. ඉමිනාපෙතං භවං රාජා ජානාතු , යජතං භවං, සජ්‌ජතං භවං, මොදතං භවං, චිත්‌තමෙව භවං අන්‌තරං පසාදෙතු.
‘‘Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vattā – ‘rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati no ca kho abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavacchasī akhuddāvakāso dassanāya…pe… no ca kho aḍḍho mahaddhano mahābhogo pahūtajātarūparajato pahūtavittūpakaraṇo pahūtadhanadhañño paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro…pe… no ca kho balavā caturaṅginiyā senāya samannāgato assavāya ovādapaṭikarāya sahati maññe paccatthike yasasā…pe… no ca kho saddho dāyako dānapati anāvaṭadvāro samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavaṇibbakayācakānaṃ opānabhūto puññāni karoti…pe… no ca kho bahussuto tassa tassa sutajātassa…pe… no ca kho tassa tasseva kho pana bhāsitassa atthaṃ jānāti ‘‘ayaṃ imassa bhāsitassa attho, ayaṃ imassa bhāsitassa attho’’ti…pe… no ca kho paṇḍito viyatto medhāvī paṭibalo atītānāgatapaccuppanne atthe cintetuṃ, atha ca pana bhavaṃ rājā evarūpaṃ mahāyaññaṃ yajatī’ti . Evampi bhoto rañño vattā dhammato natthi. Bhavaṃ kho pana rājā paṇḍito viyatto medhāvī paṭibalo atītānāgatapaccuppanne atthe cintetuṃ. Imināpetaṃ bhavaṃ rājā jānātu , yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetu.
‘‘සියා ඛො පන භොතො රඤ්‌ඤො මහායඤ්‌ඤං යජමානස්‌ස කොචිදෙව වත්‌තා – ‘රාජා ඛො මහාවිජිතො මහායඤ්‌ඤං යජති. නො ච ඛ්‌වස්‌ස පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච සංසුද්‌ධගහණිකො යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගා අක්‌ඛිත්‌තො අනුපක්‌කුට්‌ඨො ජාතිවාදෙන; අථ ච පන භවං රාජා එවරූපං මහායඤ්‌ඤං යජතී’ති. එවම්‌පි භොතො රඤ්‌ඤො වත්‌තා ධම්‌මතො නත්‌ථි. භොතො ඛො පන රඤ්‌ඤො පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච සංසුද්‌ධගහණිකො යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගා අක්‌ඛිත්‌තො අනුපක්‌කුට්‌ඨො ජාතිවාදෙන. ඉමිනාපෙතං භවං රාජා ජානාතු, යජතං භවං, සජ්‌ජතං භවං, මොදතං භවං, චිත්‌තමෙව භවං අන්‌තරං පසාදෙතු.
‘‘Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vattā – ‘rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati. No ca khvassa purohito brāhmaṇo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena; atha ca pana bhavaṃ rājā evarūpaṃ mahāyaññaṃ yajatī’ti. Evampi bhoto rañño vattā dhammato natthi. Bhoto kho pana rañño purohito brāhmaṇo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Imināpetaṃ bhavaṃ rājā jānātu, yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetu.
‘‘සියා ඛො පන භොතො රඤ්‌ඤො මහායඤ්‌ඤං යජමානස්‌ස කොචිදෙව වත්‌තා – ‘රාජා ඛො මහාවිජිතො මහායඤ්‌ඤං යජති. නො ච ඛ්‌වස්‌ස පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො අජ්‌ඣායකො මන්‌තධරො තිණ්‌ණං වෙදානං පාරගූ සනිඝණ්‌ඩුකෙටුභානං සාක්‌ඛරප්‌පභෙදානං ඉතිහාසපඤ්‌චමානං පදකො වෙය්‍යාකරණො ලොකායතමහාපුරිසලක්‌ඛණෙසු අනවයො…පෙ.… නො ච ඛ්‌වස්‌ස පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො සීලවා වුද්‌ධසීලී වුද්‌ධසීලෙන සමන්‌නාගතො…පෙ.… නො ච ඛ්‌වස්‌ස පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො පණ්‌ඩිතො වියත්‌තො මෙධාවී පඨමො වා දුතියො වා සුජං පග්‌ගණ්‌හන්‌තානං, අථ ච පන භවං රාජා එවරූපං මහායඤ්‌ඤං යජතී’ති. එවම්‌පි භොතො රඤ්‌ඤො වත්‌තා ධම්‌මතො නත්‌ථි. භොතො ඛො පන රඤ්‌ඤො පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො පණ්‌ඩිතො වියත්‌තො මෙධාවී පඨමො වා දුතියො වා සුජං පග්‌ගණ්‌හන්‌තානං. ඉමිනාපෙතං භවං රාජා ජානාතු, යජතං භවං, සජ්‌ජතං භවං, මොදතං භවං, චිත්‌තමෙව භවං අන්‌තරං පසාදෙතූති. ඉමෙහි ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො රඤ්‌ඤො මහාවිජිතස්‌ස මහායඤ්‌ඤං යජමානස්‌ස සොළසහි ආකාරෙහි චිත්‌තං සන්‌දස්‌සෙසි සමාදපෙසි සමුත්‌තෙජෙසි සම්‌පහංසෙසි.
‘‘Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vattā – ‘rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati. No ca khvassa purohito brāhmaṇo ajjhāyako mantadharo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo…pe… no ca khvassa purohito brāhmaṇo sīlavā vuddhasīlī vuddhasīlena samannāgato…pe… no ca khvassa purohito brāhmaṇo paṇḍito viyatto medhāvī paṭhamo vā dutiyo vā sujaṃ paggaṇhantānaṃ, atha ca pana bhavaṃ rājā evarūpaṃ mahāyaññaṃ yajatī’ti. Evampi bhoto rañño vattā dhammato natthi. Bhoto kho pana rañño purohito brāhmaṇo paṇḍito viyatto medhāvī paṭhamo vā dutiyo vā sujaṃ paggaṇhantānaṃ. Imināpetaṃ bhavaṃ rājā jānātu, yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetūti. Imehi kho, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rañño mahāvijitassa mahāyaññaṃ yajamānassa soḷasahi ākārehi cittaṃ sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi.
345. ‘‘තස්‌මිං ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, යඤ්‌ඤෙ නෙව ගාවො හඤ්‌ඤිංසු, න අජෙළකා හඤ්‌ඤිංසු, න කුක්‌කුටසූකරා හඤ්‌ඤිංසු, න විවිධා පාණා සංඝාතං ආපජ්‌ජිංසු, න රුක්‌ඛා ඡිජ්‌ජිංසු යූපත්‌ථාය, න දබ්‌භා ලූයිංසු බරිහිසත්‌ථාය 7. යෙපිස්‌ස අහෙසුං දාසාති වා පෙස්‌සාති වා කම්‌මකරාති වා, තෙපි න දණ්‌ඩතජ්‌ජිතා න භයතජ්‌ජිතා න අස්‌සුමුඛා රුදමානා පරිකම්‌මානි අකංසු. අථ ඛො යෙ ඉච්‌ඡිංසු, තෙ අකංසු, යෙ න ඉච්‌ඡිංසු, න තෙ අකංසු; යං ඉච්‌ඡිංසු, තං අකංසු, යං න ඉච්‌ඡිංසු, න තං අකංසු. සප්‌පිතෙලනවනීතදධිමධුඵාණිතෙන චෙව සො යඤ්‌ඤො නිට්‌ඨානමගමාසි.
345. ‘‘Tasmiṃ kho, brāhmaṇa, yaññe neva gāvo haññiṃsu, na ajeḷakā haññiṃsu, na kukkuṭasūkarā haññiṃsu, na vividhā pāṇā saṃghātaṃ āpajjiṃsu, na rukkhā chijjiṃsu yūpatthāya, na dabbhā lūyiṃsu barihisatthāya 8. Yepissa ahesuṃ dāsāti vā pessāti vā kammakarāti vā, tepi na daṇḍatajjitā na bhayatajjitā na assumukhā rudamānā parikammāni akaṃsu. Atha kho ye icchiṃsu, te akaṃsu, ye na icchiṃsu, na te akaṃsu; yaṃ icchiṃsu, taṃ akaṃsu, yaṃ na icchiṃsu, na taṃ akaṃsu. Sappitelanavanītadadhimadhuphāṇitena ceva so yañño niṭṭhānamagamāsi.
346. ‘‘අථ ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, ඛත්‌තියා ආනුයන්‌තා නෙගමා චෙව ජානපදා ච, අමච්‌චා පාරිසජ්‌ජා නෙගමා චෙව ජානපදා ච, බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලා නෙගමා චෙව ජානපදා ච, ගහපතිනෙචයිකා නෙගමා චෙව ජානපදා ච පහූතං සාපතෙය්‍යං ආදාය රාජානං මහාවිජිතං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවමාහංසු – ‘ඉදං, දෙව, පහූතං සාපතෙය්‍යං දෙවඤ්‌ඤෙව උද්‌දිස්‌සාභතං, තං දෙවො පටිග්‌ගණ්‌හාතූ’ති. ‘අලං, භො, මමාපිදං පහූතං සාපතෙය්‍යං ධම්‌මිකෙන බලිනා අභිසඞ්‌ඛතං; තඤ්‌ච වො හොතු, ඉතො ච භිය්‍යො හරථා’ති. තෙ රඤ්‌ඤා පටික්‌ඛිත්‌තා එකමන්‌තං අපක්‌කම්‌ම එවං සමචින්‌තෙසුං – ‘න ඛො එතං අම්‌හාකං පතිරූපං, යං මයං ඉමානි සාපතෙය්‍යානි පුනදෙව සකානි ඝරානි පටිහරෙය්‍යාම. රාජා ඛො මහාවිජිතො මහායඤ්‌ඤං යජති, හන්‌දස්‌ස මයං අනුයාගිනො හොමා’ති.
346. ‘‘Atha kho, brāhmaṇa, khattiyā ānuyantā negamā ceva jānapadā ca, amaccā pārisajjā negamā ceva jānapadā ca, brāhmaṇamahāsālā negamā ceva jānapadā ca, gahapatinecayikā negamā ceva jānapadā ca pahūtaṃ sāpateyyaṃ ādāya rājānaṃ mahāvijitaṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘idaṃ, deva, pahūtaṃ sāpateyyaṃ devaññeva uddissābhataṃ, taṃ devo paṭiggaṇhātū’ti. ‘Alaṃ, bho, mamāpidaṃ pahūtaṃ sāpateyyaṃ dhammikena balinā abhisaṅkhataṃ; tañca vo hotu, ito ca bhiyyo harathā’ti. Te raññā paṭikkhittā ekamantaṃ apakkamma evaṃ samacintesuṃ – ‘na kho etaṃ amhākaṃ patirūpaṃ, yaṃ mayaṃ imāni sāpateyyāni punadeva sakāni gharāni paṭihareyyāma. Rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati, handassa mayaṃ anuyāgino homā’ti.
347. ‘‘අථ ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, පුරත්‌ථිමෙන යඤ්‌ඤවාටස්‌ස 9 ඛත්‌තියා ආනුයන්‌තා නෙගමා චෙව ජානපදා ච දානානි පට්‌ඨපෙසුං. දක්‌ඛිණෙන යඤ්‌ඤවාටස්‌ස අමච්‌චා පාරිසජ්‌ජා නෙගමා චෙව ජානපදා ච දානානි පට්‌ඨපෙසුං. පච්‌ඡිමෙන යඤ්‌ඤවාටස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලා නෙගමා චෙව ජානපදා ච දානානි පට්‌ඨපෙසුං. උත්‌තරෙන යඤ්‌ඤවාටස්‌ස ගහපතිනෙචයිකා නෙගමා චෙව ජානපදා ච දානානි පට්‌ඨපෙසුං.
347. ‘‘Atha kho, brāhmaṇa, puratthimena yaññavāṭassa 10 khattiyā ānuyantā negamā ceva jānapadā ca dānāni paṭṭhapesuṃ. Dakkhiṇena yaññavāṭassa amaccā pārisajjā negamā ceva jānapadā ca dānāni paṭṭhapesuṃ. Pacchimena yaññavāṭassa brāhmaṇamahāsālā negamā ceva jānapadā ca dānāni paṭṭhapesuṃ. Uttarena yaññavāṭassa gahapatinecayikā negamā ceva jānapadā ca dānāni paṭṭhapesuṃ.
‘‘තෙසුපි ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, යඤ්‌ඤෙසු නෙව ගාවො හඤ්‌ඤිංසු, න අජෙළකා හඤ්‌ඤිංසු, න කුක්‌කුටසූකරා හඤ්‌ඤිංසු, න විවිධා පාණා සංඝාතං ආපජ්‌ජිංසු, න රුක්‌ඛා ඡිජ්‌ජිංසු යූපත්‌ථාය, න දබ්‌භා ලූයිංසු බරිහිසත්‌ථාය. යෙපි නෙසං අහෙසුං දාසාති වා පෙස්‌සාති වා කම්‌මකරාති වා, තෙපි න දණ්‌ඩතජ්‌ජිතා න භයතජ්‌ජිතා න අස්‌සුමුඛා රුදමානා පරිකම්‌මානි අකංසු. අථ ඛො යෙ ඉච්‌ඡිංසු, තෙ අකංසු, යෙ න ඉච්‌ඡිංසු, න තෙ අකංසු; යං ඉච්‌ඡිංසු, තං අකංසු, යං න ඉච්‌ඡිංසු න තං අකංසු. සප්‌පිතෙලනවනීතදධිමධුඵාණිතෙන චෙව තෙ යඤ්‌ඤා නිට්‌ඨානමගමංසු.
‘‘Tesupi kho, brāhmaṇa, yaññesu neva gāvo haññiṃsu, na ajeḷakā haññiṃsu, na kukkuṭasūkarā haññiṃsu, na vividhā pāṇā saṃghātaṃ āpajjiṃsu, na rukkhā chijjiṃsu yūpatthāya, na dabbhā lūyiṃsu barihisatthāya. Yepi nesaṃ ahesuṃ dāsāti vā pessāti vā kammakarāti vā, tepi na daṇḍatajjitā na bhayatajjitā na assumukhā rudamānā parikammāni akaṃsu. Atha kho ye icchiṃsu, te akaṃsu, ye na icchiṃsu, na te akaṃsu; yaṃ icchiṃsu, taṃ akaṃsu, yaṃ na icchiṃsu na taṃ akaṃsu. Sappitelanavanītadadhimadhuphāṇitena ceva te yaññā niṭṭhānamagamaṃsu.
‘‘ඉති චත්‌තාරො ච අනුමතිපක්‌ඛා, රාජා මහාවිජිතො අට්‌ඨහඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො, පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො චතූහඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො; තිස්‌සො ච විධා අයං වුච්‌චති බ්‍රාහ්‌මණ තිවිධා යඤ්‌ඤසම්‌පදා සොළසපරික්‌ඛාරා’’ති.
‘‘Iti cattāro ca anumatipakkhā, rājā mahāvijito aṭṭhahaṅgehi samannāgato, purohito brāhmaṇo catūhaṅgehi samannāgato; tisso ca vidhā ayaṃ vuccati brāhmaṇa tividhā yaññasampadā soḷasaparikkhārā’’ti.
348. එවං වුත්‌තෙ, තෙ බ්‍රාහ්‌මණා උන්‌නාදිනො උච්‌චාසද්‌දමහාසද්‌දා අහෙසුං – ‘‘අහො යඤ්‌ඤො, අහො යඤ්‌ඤසම්‌පදා’’ති! කූටදන්‌තො පන බ්‍රාහ්‌මණො තූණ්‌හීභූතොව නිසින්‌නො හොති. අථ ඛො තෙ බ්‍රාහ්‌මණා කූටදන්‌තං බ්‍රාහ්‌මණං එතදවොචුං – ‘‘කස්‌මා පන භවං කූටදන්‌තො සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සුභාසිතං සුභාසිතතො නාබ්‌භනුමොදතී’’ති? ‘‘නාහං, භො, සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සුභාසිතං සුභාසිතතො නාබ්‌භනුමොදාමි. මුද්‌ධාපි තස්‌ස විපතෙය්‍ය, යො සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සුභාසිතං සුභාසිතතො නාබ්‌භනුමොදෙය්‍ය. අපි ච මෙ, භො, එවං හොති – සමණො ගොතමො න එවමාහ – ‘එවං මෙ සුත’න්‌ති වා ‘එවං අරහති භවිතු’න්‌ති වා; අපි ච සමණො ගොතමො – ‘එවං තදා ආසි, ඉත්‌ථං තදා ආසි’ ත්‌වෙව භාසති. තස්‌ස මය්‌හං භො එවං හොති – ‘අද්‌ධා සමණො ගොතමො තෙන සමයෙන රාජා වා අහොසි මහාවිජිතො යඤ්‌ඤස්‌සාමි පුරොහිතො වා බ්‍රාහ්‌මණො තස්‌ස යඤ්‌ඤස්‌ස යාජෙතා’ති. අභිජානාති පන භවං ගොතමො එවරූපං යඤ්‌ඤං යජිත්‌වා වා යාජෙත්‌වා වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජිතාති’’? ‘‘අභිජානාමහං, බ්‍රාහ්‌මණ, එවරූපං යඤ්‌ඤං යජිත්‌වා වා යාජෙත්‌වා වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජිතා, අහං තෙන සමයෙන පුරොහිතො බ්‍රාහ්‌මණො අහොසිං තස්‌ස යඤ්‌ඤස්‌ස යාජෙතා’’ති.
348. Evaṃ vutte, te brāhmaṇā unnādino uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ – ‘‘aho yañño, aho yaññasampadā’’ti! Kūṭadanto pana brāhmaṇo tūṇhībhūtova nisinno hoti. Atha kho te brāhmaṇā kūṭadantaṃ brāhmaṇaṃ etadavocuṃ – ‘‘kasmā pana bhavaṃ kūṭadanto samaṇassa gotamassa subhāsitaṃ subhāsitato nābbhanumodatī’’ti? ‘‘Nāhaṃ, bho, samaṇassa gotamassa subhāsitaṃ subhāsitato nābbhanumodāmi. Muddhāpi tassa vipateyya, yo samaṇassa gotamassa subhāsitaṃ subhāsitato nābbhanumodeyya. Api ca me, bho, evaṃ hoti – samaṇo gotamo na evamāha – ‘evaṃ me suta’nti vā ‘evaṃ arahati bhavitu’nti vā; api ca samaṇo gotamo – ‘evaṃ tadā āsi, itthaṃ tadā āsi’ tveva bhāsati. Tassa mayhaṃ bho evaṃ hoti – ‘addhā samaṇo gotamo tena samayena rājā vā ahosi mahāvijito yaññassāmi purohito vā brāhmaṇo tassa yaññassa yājetā’ti. Abhijānāti pana bhavaṃ gotamo evarūpaṃ yaññaṃ yajitvā vā yājetvā vā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjitāti’’? ‘‘Abhijānāmahaṃ, brāhmaṇa, evarūpaṃ yaññaṃ yajitvā vā yājetvā vā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjitā, ahaṃ tena samayena purohito brāhmaṇo ahosiṃ tassa yaññassa yājetā’’ti.
නිච්‌චදානඅනුකුලයඤ්‌ඤං
Niccadānaanukulayaññaṃ
‘‘අත්‌ථි ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, අඤ්‌ඤො යඤ්‌ඤො ඉමාය තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති.
‘‘Atthi kho, brāhmaṇa, añño yañño imāya tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
‘‘කතමො පන සො, භො ගොතම, යඤ්‌ඤො ඉමාය තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති?
‘‘Katamo pana so, bho gotama, yañño imāya tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘යානි ඛො පන තානි, බ්‍රාහ්‌මණ, නිච්‌චදානානි අනුකුලයඤ්‌ඤානි සීලවන්‌තෙ පබ්‌බජිතෙ උද්‌දිස්‌ස දිය්‍යන්‌ති; අයං ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, යඤ්‌ඤො ඉමාය තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති.
‘‘Yāni kho pana tāni, brāhmaṇa, niccadānāni anukulayaññāni sīlavante pabbajite uddissa diyyanti; ayaṃ kho, brāhmaṇa, yañño imāya tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
‘‘කො නු ඛො, භො ගොතම, හෙතු කො පච්‌චයො, යෙන තං නිච්‌චදානං අනුකුලයඤ්‌ඤං ඉමාය තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය අප්‌පට්‌ඨතරඤ්‌ච අප්‌පසමාරම්‌භතරඤ්‌ච මහප්‌ඵලතරඤ්‌ච මහානිසංසතරඤ්‌චා’’ති ?
‘‘Ko nu kho, bho gotama, hetu ko paccayo, yena taṃ niccadānaṃ anukulayaññaṃ imāya tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya appaṭṭhatarañca appasamārambhatarañca mahapphalatarañca mahānisaṃsatarañcā’’ti ?
‘‘න ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, එවරූපං යඤ්‌ඤං උපසඞ්‌කමන්‌ති අරහන්‌තො වා අරහත්‌තමග්‌ගං වා සමාපන්‌නා. තං කිස්‌ස හෙතු? දිස්‌සන්‌ති හෙත්‌ථ, බ්‍රාහ්‌මණ, දණ්‌ඩප්‌පහාරාපි ගලග්‌ගහාපි, තස්‌මා එවරූපං යඤ්‌ඤං න උපසඞ්‌කමන්‌ති අරහන්‌තො වා අරහත්‌තමග්‌ගං වා සමාපන්‌නා. යානි ඛො පන තානි, බ්‍රාහ්‌මණ, නිච්‌චදානානි අනුකුලයඤ්‌ඤානි සීලවන්‌තෙ පබ්‌බජිතෙ උද්‌දිස්‌ස දිය්‍යන්‌ති; එවරූපං ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, යඤ්‌ඤං උපසඞ්‌කමන්‌ති අරහන්‌තො වා අරහත්‌තමග්‌ගං වා සමාපන්‌නා. තං කිස්‌ස හෙතු? න හෙත්‌ථ, බ්‍රාහ්‌මණ, දිස්‌සන්‌ති දණ්‌ඩප්‌පහාරාපි ගලග්‌ගහාපි, තස්‌මා එවරූපං යඤ්‌ඤං උපසඞ්‌කමන්‌ති අරහන්‌තො වා අරහත්‌තමග්‌ගං වා සමාපන්‌නා. අයං ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, හෙතු අයං පච්‌චයො, යෙන තං නිච්‌චදානං අනුකුලයඤ්‌ඤං ඉමාය තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය අප්‌පට්‌ඨතරඤ්‌ච අප්‌පසමාරම්‌භතරඤ්‌ච මහප්‌ඵලතරඤ්‌ච මහානිසංසතරඤ්‌චා’’ති.
‘‘Na kho, brāhmaṇa, evarūpaṃ yaññaṃ upasaṅkamanti arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpannā. Taṃ kissa hetu? Dissanti hettha, brāhmaṇa, daṇḍappahārāpi galaggahāpi, tasmā evarūpaṃ yaññaṃ na upasaṅkamanti arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpannā. Yāni kho pana tāni, brāhmaṇa, niccadānāni anukulayaññāni sīlavante pabbajite uddissa diyyanti; evarūpaṃ kho, brāhmaṇa, yaññaṃ upasaṅkamanti arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpannā. Taṃ kissa hetu? Na hettha, brāhmaṇa, dissanti daṇḍappahārāpi galaggahāpi, tasmā evarūpaṃ yaññaṃ upasaṅkamanti arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpannā. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, hetu ayaṃ paccayo, yena taṃ niccadānaṃ anukulayaññaṃ imāya tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya appaṭṭhatarañca appasamārambhatarañca mahapphalatarañca mahānisaṃsatarañcā’’ti.
350. ‘‘අත්‌ථි පන, භො ගොතම, අඤ්‌ඤො යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති?
350. ‘‘Atthi pana, bho gotama, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘අත්‌ථි ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, අඤ්‌ඤො යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති.
‘‘Atthi kho, brāhmaṇa, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
‘‘කතමො පන සො, භො ගොතම, යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති?
‘‘Katamo pana so, bho gotama, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘යො ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, චාතුද්‌දිසං සඞ්‌ඝං උද්‌දිස්‌ස විහාරං කරොති, අයං ඛො , බ්‍රාහ්‌මණ, යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති.
‘‘Yo kho, brāhmaṇa, cātuddisaṃ saṅghaṃ uddissa vihāraṃ karoti, ayaṃ kho , brāhmaṇa, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
351. ‘‘අත්‌ථි පන, භො ගොතම, අඤ්‌ඤො යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන ඉමිනා ච විහාරදානෙන අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති?
351. ‘‘Atthi pana, bho gotama, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘අත්‌ථි ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, අඤ්‌ඤො යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන ඉමිනා ච විහාරදානෙන අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති.
‘‘Atthi kho, brāhmaṇa, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
‘‘කතමො පන සො, භො ගොතම, යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන ඉමිනා ච විහාරදානෙන අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති?
‘‘Katamo pana so, bho gotama, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘යො ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, පසන්‌නචිත්‌තො බුද්‌ධං සරණං ගච්‌ඡති, ධම්‌මං සරණං ගච්‌ඡති, සඞ්‌ඝං සරණං ගච්‌ඡති; අයං ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන ඉමිනා ච විහාරදානෙන අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති.
‘‘Yo kho, brāhmaṇa, pasannacitto buddhaṃ saraṇaṃ gacchati, dhammaṃ saraṇaṃ gacchati, saṅghaṃ saraṇaṃ gacchati; ayaṃ kho, brāhmaṇa, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
352. ‘‘අත්‌ථි පන, භො ගොතම, අඤ්‌ඤො යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන ඉමිනා ච විහාරදානෙන ඉමෙහි ච සරණගමනෙහි අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති?
352. ‘‘Atthi pana, bho gotama, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘අත්‌ථි ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, අඤ්‌ඤො යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන ඉමිනා ච විහාරදානෙන ඉමෙහි ච සරණගමනෙහි අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති.
‘‘Atthi kho, brāhmaṇa, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
‘‘කතමො පන සො, භො ගොතම, යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන ඉමිනා ච විහාරදානෙන ඉමෙහි ච සරණගමනෙහි අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති?
‘‘Katamo pana so, bho gotama, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘යො ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, පසන්‌නචිත්‌තො සික්‌ඛාපදානි සමාදියති – පාණාතිපාතා වෙරමණිං, අදින්‌නාදානා වෙරමණිං, කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරා වෙරමණිං, මුසාවාදා වෙරමණිං, සුරාමෙරයමජ්‌ජපමාදට්‌ඨානා වෙරමණිං. අයං ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන ඉමිනා ච විහාරදානෙන ඉමෙහි ච සරණගමනෙහි අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති.
‘‘Yo kho, brāhmaṇa, pasannacitto sikkhāpadāni samādiyati – pāṇātipātā veramaṇiṃ, adinnādānā veramaṇiṃ, kāmesumicchācārā veramaṇiṃ, musāvādā veramaṇiṃ, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇiṃ. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
353. ‘‘අත්‌ථි පන, භො ගොතම, අඤ්‌ඤො යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන ඉමිනා ච විහාරදානෙන ඉමෙහි ච සරණගමනෙහි ඉමෙහි ච සික්‌ඛාපදෙහි අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති?
353. ‘‘Atthi pana, bho gotama, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi imehi ca sikkhāpadehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘අත්‌ථි ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, අඤ්‌ඤො යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන ඉමිනා ච විහාරදානෙන ඉමෙහි ච සරණගමනෙහි ඉමෙහි ච සික්‌ඛාපදෙහි අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති.
‘‘Atthi kho, brāhmaṇa, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi imehi ca sikkhāpadehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
‘‘කතමො පන සො, භො ගොතම, යඤ්‌ඤො ඉමාය ච තිවිධාය යඤ්‌ඤසම්‌පදාය සොළසපරික්‌ඛාරාය ඉමිනා ච නිච්‌චදානෙන අනුකුලයඤ්‌ඤෙන ඉමිනා ච විහාරදානෙන ඉමෙහි ච සරණගමනෙහි ඉමෙහි ච සික්‌ඛාපදෙහි අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චා’’ති?
‘‘Katamo pana so, bho gotama, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi imehi ca sikkhāpadehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘ඉධ, බ්‍රාහ්‌මණ, තථාගතො ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජති අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො…පෙ.… (යථා 190-212 අනුච්‌ඡෙදෙසු, එවං විත්‌ථාරෙතබ්‌බං). එවං ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, භික්‌ඛු සීලසම්‌පන්‌නො හොති…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. අයං ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, යඤ්‌ඤො පුරිමෙහි යඤ්‌ඤෙහි අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො ච…පෙ.… දුතියං ඣානං…පෙ.… තතියං ඣානං…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. අයම්‌පි ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, යඤ්‌ඤො පුරිමෙහි යඤ්‌ඤෙහි අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො චාති. ඤාණදස්‌සනාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති…පෙ.… අයම්‌පි ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, යඤ්‌ඤො පුරිමෙහි යඤ්‌ඤෙහි අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො ච…පෙ.… නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායාති පජානාති. අයම්‌පි ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, යඤ්‌ඤො පුරිමෙහි යඤ්‌ඤෙහි අප්‌පට්‌ඨතරො ච අප්‌පසමාරම්‌භතරො ච මහප්‌ඵලතරො ච මහානිසංසතරො ච. ඉමාය ච, බ්‍රාහ්‌මණ, යඤ්‌ඤසම්‌පදාය අඤ්‌ඤා යඤ්‌ඤසම්‌පදා උත්‌තරිතරා වා පණීතතරා වා නත්‌ථී’’ති.
‘‘Idha, brāhmaṇa, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho…pe… (yathā 190-212 anucchedesu, evaṃ vitthāretabbaṃ). Evaṃ kho, brāhmaṇa, bhikkhu sīlasampanno hoti…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, yañño purimehi yaññehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro ca…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayampi kho, brāhmaṇa, yañño purimehi yaññehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cāti. Ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti…pe… ayampi kho, brāhmaṇa, yañño purimehi yaññehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro ca…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānāti. Ayampi kho, brāhmaṇa, yañño purimehi yaññehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro ca. Imāya ca, brāhmaṇa, yaññasampadāya aññā yaññasampadā uttaritarā vā paṇītatarā vā natthī’’ti.
කූටදන්‌තඋපාසකත්‌තපටිවෙදනා
Kūṭadantaupāsakattapaṭivedanā
354. එවං වුත්‌තෙ, කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘අභික්‌කන්‌තං, භො ගොතම, අභික්‌කන්‌තං, භො ගොතම! සෙය්‍යථාපි භො ගොතම, නික්‌කුජ්‌ජිතං වා උක්‌කුජ්‌ජෙය්‍ය, පටිච්‌ඡන්‌නං වා විවරෙය්‍ය, මූළ්‌හස්‌ස වා මග්‌ගං ආචික්‌ඛෙය්‍ය, අන්‌ධකාරෙ වා තෙලපජ්‌ජොතං ධාරෙය්‍ය ‘චක්‌ඛුමන්‌තො රූපානි දක්‌ඛන්‌තී’ති; එවමෙවං භොතා ගොතමෙන අනෙකපරියායෙන ධම්‌මො පකාසිතො. එසාහං භවන්‌තං ගොතමං සරණං ගච්‌ඡාමි ධම්‌මඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච. උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්‌ජතග්‌ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගතං. එසාහං භො ගොතම සත්‌ත ච උසභසතානි සත්‌ත ච වච්‌ඡතරසතානි සත්‌ත ච වච්‌ඡතරීසතානි සත්‌ත ච අජසතානි සත්‌ත ච උරබ්‌භසතානි මුඤ්‌චාමි, ජීවිතං දෙමි, හරිතානි චෙව තිණානි ඛාදන්‌තු, සීතානි ච පානීයානි පිවන්‌තු, සීතො ච නෙසං වාතො උපවායතූ’’ති.
354. Evaṃ vutte, kūṭadanto brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama! Seyyathāpi bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ. Esāhaṃ bho gotama satta ca usabhasatāni satta ca vacchatarasatāni satta ca vacchatarīsatāni satta ca ajasatāni satta ca urabbhasatāni muñcāmi, jīvitaṃ demi, haritāni ceva tiṇāni khādantu, sītāni ca pānīyāni pivantu, sīto ca nesaṃ vāto upavāyatū’’ti.
සොතාපත්‌තිඵලසච්‌ඡිකිරියා
Sotāpattiphalasacchikiriyā
355. අථ ඛො භගවා කූටදන්‌තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස අනුපුබ්‌බිං කථං කථෙසි, සෙය්‍යථිදං, දානකථං සීලකථං සග්‌ගකථං; කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නෙක්‌ඛම්‌මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා භගවා අඤ්‌ඤාසි කූටදන්‌තං බ්‍රාහ්‌මණං කල්‌ලචිත්‌තං මුදුචිත්‌තං විනීවරණචිත්‌තං උදග්‌ගචිත්‌තං පසන්‌නචිත්‌තං, අථ යා බුද්‌ධානං සාමුක්‌කංසිකා ධම්‌මදෙසනා, තං පකාසෙසි – දුක්‌ඛං සමුදයං නිරොධං මග්‌ගං. සෙය්‍යථාපි නාම සුද්‌ධං වත්‌ථං අපගතකාළකං සම්‌මදෙව රජනං පටිග්‌ගණ්‌හෙය්‍ය, එවමෙව කූටදන්‌තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස තස්‌මිඤ්‌ඤෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්‌මචක්‌ඛුං උදපාදි – ‘‘යං කිඤ්‌චි සමුදයධම්‌මං, සබ්‌බං තං නිරොධධම්‌ම’’න්‌ති.
355. Atha kho bhagavā kūṭadantassa brāhmaṇassa anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ, dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ; kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā bhagavā aññāsi kūṭadantaṃ brāhmaṇaṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva kūṭadantassa brāhmaṇassa tasmiññeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
356. අථ ඛො කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො දිට්‌ඨධම්‌මො පත්‌තධම්‌මො විදිතධම්‌මො පරියොගාළ්‌හධම්‌මො තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්‌ජප්‌පත්‌තො අපරප්‌පච්‌චයො සත්‌ථුසාසනෙ භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘අධිවාසෙතු මෙ භවං ගොතමො ස්‌වාතනාය භත්‌තං සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්‌හීභාවෙන.
356. Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto aparappaccayo satthusāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘adhivāsetu me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
357. අථ ඛො කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො භගවතො අධිවාසනං විදිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා පක්‌කාමි. අථ ඛො කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො තස්‌සා රත්‌තියා අච්‌චයෙන සකෙ යඤ්‌ඤවාටෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්‌වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භො ගොතම; නිට්‌ඨිතං භත්‌ත’’න්‌ති.
357. Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo tassā rattiyā accayena sake yaññavāṭe paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi – ‘‘kālo, bho gotama; niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
358. අථ ඛො භගවා පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන යෙන කූටදන්‌තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස යඤ්‌ඤවාටො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි.
358. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena kūṭadantassa brāhmaṇassa yaññavāṭo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi.
අථ ඛො කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො බුද්‌ධප්‌පමුඛං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්‌ථා සන්‌තප්‌පෙසි සම්‌පවාරෙසි. අථ ඛො කූටදන්‌තො බ්‍රාහ්‌මණො භගවන්‌තං භුත්‌තාවිං ඔනීතපත්‌තපාණිං අඤ්‌ඤතරං නීචං ආසනං ගහෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො කූටදන්‌තං බ්‍රාහ්‌මණං භගවා ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සෙත්‌වා සමාදපෙත්‌වා සමුත්‌තෙජෙත්‌වා සම්‌පහංසෙත්‌වා උට්‌ඨායාසනා පක්‌කාමීති.
Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho kūṭadantaṃ brāhmaṇaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmīti.
කූටදන්‌තසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං පඤ්‌චමං.
Kūṭadantasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / දීඝ නිකාය (අට්‌ඨකථා) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / 5. කූටදන්‌තසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Kūṭadantasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / දීඝනිකාය (ටීකා) • Dīghanikāya (ṭīkā) / 5. කූටදන්‌තසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Kūṭadantasuttavaṇṇanā
