| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
៥. កូដទន្តសុត្តវណ្ណនា
5. Kūṭadantasuttavaṇṇanā
៣២៣. បុរិមសុត្តទ្វយេតិ អម្ពដ្ឋសោណទណ្ឌសុត្តទ្វយេ។ វុត្តនយមេវាតិ យំ តត្ថ អាគតសទិសំ ឥធាគតំ តំ អត្ថវណ្ណនតោ វុត្តនយមេវ, តត្ថ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពន្តិ អត្ថោ។ ‘‘តរុណោ អម្ពរុក្ខោ អម្ពលដ្ឋិកា’’តិ (ទី. និ. អដ្ឋ. ១.២) ព្រហ្មជាលសុត្តវណ្ណនាយំ វុត្តន្តិ អាហ ‘‘អម្ពលដ្ឋិកា ព្រហ្មជាលេ វុត្តសទិសាវា’’តិ។
323.Purimasuttadvayeti ambaṭṭhasoṇadaṇḍasuttadvaye. Vuttanayamevāti yaṃ tattha āgatasadisaṃ idhāgataṃ taṃ atthavaṇṇanato vuttanayameva, tattha vuttanayeneva veditabbanti attho. ‘‘Taruṇo ambarukkho ambalaṭṭhikā’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.2) brahmajālasuttavaṇṇanāyaṃ vuttanti āha ‘‘ambalaṭṭhikā brahmajāle vuttasadisāvā’’ti.
យញ្ញាវាដំ សម្បាទេត្វា មហាយញ្ញំ ឧទ្ទិស្ស សវិញ្ញាណកានិ, អវិញ្ញាណកានិ ច យញ្ញូបករណានិ ឧបដ្ឋបិតានីតិ វុត្តំ បាឡិយំ ‘‘មហាយញ្ញោ ឧបក្ខដោ’’តិ, តំ ឧបក្ខរណំ តេសំ តថាសជ្ជនន្តិ អាហ ‘‘ឧបក្ខដោតិ សជ្ជិតោ’’តិ។ វច្ឆតរសតានីតិ យុវភាវប្បត្តានិ ពលវវច្ឆសតានិ, តេ បន វច្ឆា ឯវ ហោន្តិ, ន ទម្មា ពលិពទ្ទា ចាតិ អាហ ‘‘វច្ឆសតានី’’តិ។ ឯតេតិ ឧសភាទយោ ឧរព្ភបរិយោសានា។ អនេកេសន្តិ អនេកជាតិកានំ។ សង្ខ្យាវសេន អនេកតា សត្តសតគ្គហណេនេវ បរិច្ឆិន្នា។ មិគបក្ខីនន្តិ មហិំសរុរុបសទកុរុង្គគោកណ្ណមិគានញ្ចេវ មោរកបិញ្ជរតិត្តិរកបោតាទិបក្ខីនញ្ច។
Yaññāvāṭaṃ sampādetvā mahāyaññaṃ uddissa saviññāṇakāni, aviññāṇakāni ca yaññūpakaraṇāni upaṭṭhapitānīti vuttaṃ pāḷiyaṃ ‘‘mahāyañño upakkhaṭo’’ti, taṃ upakkharaṇaṃ tesaṃ tathāsajjananti āha ‘‘upakkhaṭoti sajjito’’ti. Vacchatarasatānīti yuvabhāvappattāni balavavacchasatāni, te pana vacchā eva honti, na dammā balibaddā cāti āha ‘‘vacchasatānī’’ti. Eteti usabhādayo urabbhapariyosānā. Anekesanti anekajātikānaṃ. Saṅkhyāvasena anekatā sattasataggahaṇeneva paricchinnā. Migapakkhīnanti mahiṃsarurupasadakuruṅgagokaṇṇamigānañceva morakapiñjaratittirakapotādipakkhīnañca.
៣២៨. យញ្ញសង្ខាតស្ស បុញ្ញស្ស យោ សំកិលេសោ, តស្ស និវារណតោ និសេធនតោ វិធា វុច្ចន្តិ វិប្បដិសារវិនោទនា។ តតោ ឯវ តា តំ បុញ្ញាភិសន្ទំ អវិច្ឆិន្ទិត្វា ឋបេន្តីតិ ‘‘ឋបនា’’តិ វុត្តា។ តាសំ បន យញ្ញស្ស អាទិមជ្ឈបរិយោសានវសេន តីសុ កាលេសុ បវត្តិយា យញ្ញោ តិដ្ឋបនោតិ អាហ ‘‘តិដ្ឋបនន្តិ អត្ថោ’’តិ។ បរិក្ខរោន្តិ អភិសង្ខរោន្តីតិ បរិក្ខារា, បរិវារាតិ វុត្តំ។ ‘‘សោឡសបរិក្ខារន្តិ សោឡសបរិវារ’’ន្តិ។
328. Yaññasaṅkhātassa puññassa yo saṃkileso, tassa nivāraṇato nisedhanato vidhā vuccanti vippaṭisāravinodanā. Tato eva tā taṃ puññābhisandaṃ avicchinditvā ṭhapentīti ‘‘ṭhapanā’’ti vuttā. Tāsaṃ pana yaññassa ādimajjhapariyosānavasena tīsu kālesu pavattiyā yañño tiṭṭhapanoti āha ‘‘tiṭṭhapananti attho’’ti. Parikkharonti abhisaṅkharontīti parikkhārā, parivārāti vuttaṃ. ‘‘Soḷasaparikkhāranti soḷasaparivāra’’nti.
មហាវិជិតរាជយញ្ញកថាវណ្ណនា
Mahāvijitarājayaññakathāvaṇṇanā
៣៣៦. បុព្ពចរិតន្តិ អត្តនោ បុរិមជាតិសម្ភូតំ ពោធិសម្ភារភូតំ បុញ្ញចរិយំ។ តថា ហិស្ស អនុគាមិនោវ និធិស្ស ថាវរោ និធិ និទស្សិតោ។ អឌ្ឍតា នាម វិភវសម្បន្នតា, សា តំ តំ ឧបាទាយុបាទាយ វុច្ចតីតិ អាហ ‘‘យោ កោចិ អត្តនោ សន្តកេន វិភវេន អឌ្ឍោ ហោតី’’តិ ។ តថា មហទ្ធនតាបីតិ តំ ឧក្កំសគតំ ទស្សេតុំ ‘‘មហតា អបរិមាណសង្ខ្យេន ធនេន សមន្នាគតោ’’តិ វុត្តំ។ ភុញ្ជិតព្ពតោ បរិភុញ្ជិតព្ពតោ វិសេសតោ កាមា ភោគោ នាមាតិ អាហ ‘‘បញ្ចកាមគុណវសេនា’’តិ។ បិណ្ឌបិណ្ឌវសេនាតិ ភាជនាលង្ការាទិវិភាគំ អហុត្វា កេវលំ ខណ្ឌខណ្ឌវសេន។
336.Pubbacaritanti attano purimajātisambhūtaṃ bodhisambhārabhūtaṃ puññacariyaṃ. Tathā hissa anugāminova nidhissa thāvaro nidhi nidassito. Aḍḍhatā nāma vibhavasampannatā, sā taṃ taṃ upādāyupādāya vuccatīti āha ‘‘yo koci attano santakena vibhavena aḍḍho hotī’’ti . Tathā mahaddhanatāpīti taṃ ukkaṃsagataṃ dassetuṃ ‘‘mahatā aparimāṇasaṅkhyena dhanena samannāgato’’ti vuttaṃ. Bhuñjitabbato paribhuñjitabbato visesato kāmā bhogo nāmāti āha ‘‘pañcakāmaguṇavasenā’’ti. Piṇḍapiṇḍavasenāti bhājanālaṅkārādivibhāgaṃ ahutvā kevalaṃ khaṇḍakhaṇḍavasena.
មាសកាទីតិ អាទិ-សទ្ទេន ថាលកាទិំ សង្គណ្ហាតិ។ ភាជនាទីតិ អាទិ-សទ្ទេន វត្ថសេយ្យាវសថាទិំ សង្គណ្ហាតិ។ សុវណ្ណរជតមណិមុត្តាវេឡុរិយវជិរបវាឡានិ ‘‘សត្តរតនានី’’តិ វទន្តិ។ សាលិវីហិអាទិ បុព្ពណ្ណំ បុរក្ខតំសស្សផលន្តិ កត្វា។ តព្ពិបរិយាយតោ មុគ្គមាសាទិ អបរណ្ណំ។ ទេវសិកំ…បេ.… វសេនាតិ ទិវសេ ទិវសេ បរិភុញ្ជិតព្ពទាតព្ពវឌ្ឍេតព្ពាទិវិធិនា បរិវត្តនកធនធញ្ញវសេន។
Māsakādīti ādi-saddena thālakādiṃ saṅgaṇhāti. Bhājanādīti ādi-saddena vatthaseyyāvasathādiṃ saṅgaṇhāti. Suvaṇṇarajatamaṇimuttāveḷuriyavajirapavāḷāni ‘‘sattaratanānī’’ti vadanti. Sālivīhiādi pubbaṇṇaṃ purakkhataṃsassaphalanti katvā. Tabbipariyāyato muggamāsādi aparaṇṇaṃ. Devasikaṃ…pe… vasenāti divase divase paribhuñjitabbadātabbavaḍḍhetabbādividhinā parivattanakadhanadhaññavasena.
កោដ្ឋំ វុច្ចតិ ធញ្ញស្ស អាឋបនដ្ឋានំ, កោដ្ឋភូតំ អគារំ កោដ្ឋាគារំ តេនាហ ‘‘ធញ្ញេន…បេ.… គារោ ចា’’តិ។ ឯវំ សារគព្ភំ ‘‘កោសោ’’តិ, ធញ្ញស្ស អាឋបនដ្ឋានញ្ច ‘‘កោដ្ឋាគារ’’ន្តិ ទស្សេត្វា ឥទានិ តតោ អញ្ញថា តំ ទស្សេតុំ ‘‘អថ វា’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ យថា អសិនោ តិក្ខភាវបរិហារតោ បរិច្ឆទោ ‘‘កោសោ’’តិ វុច្ចតិ, ឯវំ រញ្ញោ តិក្ខភាវបរិហរណត្តា ចតុរង្គិនី សេនា ‘‘កោសោ’’តិ អាហ ‘‘ចតុព្ពិធោ កោសោ ហត្ថី អស្សា រថា បត្តី’’តិ។ ‘‘វត្ថកោដ្ឋាគារគ្គហណេនេវ សព្ពស្សាបិ ភណ្ឌដ្ឋបនដ្ឋានស្ស គហិតត្តា តិវិធំ កោដ្ឋាគារន្តិ វុត្តំ។ ‘‘ឥទំ ឯវំ ពហុ’’ន្តិអាទិ រាជា តមត្ថំ ជានន្តោវ ភណ្ឌាគារិកេន កថាបេត្វា បរិសាយ និស្សទ្ទភាវាបាទនត្ថញ្ច អាហ ឯវំ មេ បកតិក្ខោភោ ន ភវិស្សតីតិ។
Koṭṭhaṃ vuccati dhaññassa āṭhapanaṭṭhānaṃ, koṭṭhabhūtaṃ agāraṃ koṭṭhāgāraṃ tenāha ‘‘dhaññena…pe… gāro cā’’ti. Evaṃ sāragabbhaṃ ‘‘koso’’ti, dhaññassa āṭhapanaṭṭhānañca ‘‘koṭṭhāgāra’’nti dassetvā idāni tato aññathā taṃ dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yathā asino tikkhabhāvaparihārato paricchado ‘‘koso’’ti vuccati, evaṃ rañño tikkhabhāvapariharaṇattā caturaṅginī senā ‘‘koso’’ti āha ‘‘catubbidho koso hatthī assā rathā pattī’’ti. ‘‘Vatthakoṭṭhāgāraggahaṇeneva sabbassāpi bhaṇḍaṭṭhapanaṭṭhānassa gahitattā tividhaṃ koṭṭhāgāranti vuttaṃ. ‘‘Idaṃ evaṃ bahu’’ntiādi rājā tamatthaṃ jānantova bhaṇḍāgārikena kathāpetvā parisāya nissaddabhāvāpādanatthañca āha evaṃ me pakatikkhobho na bhavissatīti.
៣៣៧-៨. ព្រាហ្មណោ ចិន្តេសិ ជនបទស្ស អនុបទ្ទវត្ថញ្ចេវ យញ្ញស្ស ច ចិរានុបវត្តនត្ថញ្ច, តេនាហ ‘‘អយំ រាជា’’តិអាទិ។
337-8.Brāhmaṇo cintesi janapadassa anupaddavatthañceva yaññassa ca cirānupavattanatthañca, tenāha ‘‘ayaṃ rājā’’tiādi.
សត្តានំ ហិតស្ស សុខស្ស ច វិទូសនតោ អហិតស្ស ទុក្ខស្ស ច អាវហនតោ ចោរា ឯវ កណ្ដកា, តេហិ ចោរកណ្ដកេហិ។ យថា គាមវាសីនំ ឃាតា គាមឃាតា, ឯវំ បន្ថិកានំ ទុហនា វិពាធនា បន្ថទុហនា។ អធម្មការីតិ ធម្មតោ អបេតស្ស អយុត្តស្ស ករណសីលោ, អត្តនោ វិជិតេ ជនបទាទីនំ តតោ អនត្ថតោ តាយនេន ខត្តិយោ យោ ខត្តធម្មោ, តស្ស វា អករណសីលោតិ អត្ថោ។ ទស្សវោ ឯវ ខីលសទិសត្តា ទស្សុខីលំ។ យថា ហិ ខេត្តេ ខីលំ កសនាទីនំ សុខប្បវត្តិំ , មូលសន្តានេន សស្សស្ស ពុទ្ធិញ្ច វិពន្ធតិ, ឯវំ ទស្សវោ រជ្ជេ រាជាណាយ សុខប្បវត្តិំ, មូលវិរុឡ្ហិយា ជនបទានំ បរិពុទ្ធិញ្ច វិពន្ធន្តិ។ តេន វុត្តំ ‘‘ទស្សវោ ឯវ ខីលសទិសត្តា ទស្សុខីល’’ន្តិ។ វធ-សទ្ទោ ហិំសនត្ថោបិ ហោតីតិ វុត្តំ ‘‘មារណេន វា កោដ្ដនេន វា’’តិ។ អទ្ទុពន្ធនាទិនាតិ អាទិ-សទ្ទេន រជ្ជុពន្ធនសង្ខលិកពន្ធនាទិំ សង្គណ្ហាតិ។ ជានិយាតិ ធនជានិយា, តេនាហ ‘‘សតំ គណ្ហថា’’តិអាទិ។ បញ្ចសិខមុណ្ឌករណន្តិ កាកបក្ខករណំ។ គោមយសិញ្ចនន្តិ សីសេ ឆកណោទកាវសេចនំ។ កុទណ្ឌកពន្ធនន្តិ គទ្ទុលពន្ធនំ។ ឯវមាទីនីតិ អាទិ-សទ្ទេន ខុរមុណ្ឌំ ករិត្វា ភស្មបុដបោថនាទិំ សង្គណ្ហាតិ។ ឩហនិស្សាមីតិ ឧទ្ធរិស្សាមិ, អបនេស្សាមីតិ អត្ថោ។ ឧស្សហន្តីតិ បុព្ពេ តត្ថ កតបរិចយតាយ ឧស្សាហំ កាតុំ សក្កោន្តិ។ អនុប្បទេតូតិ អនុ អនុ បទេតុ, តេនាហ ‘‘ទិន្នេ អប្បហោន្តេ’’តិអាទិ។ សក្ខិករណបណ្ណារោបនានិ វឌ្ឍិយា សហ វា វិនា វា បុន គហេតុកាមស្ស, ឥធ បន តំ នត្ថីតិ អាហ ‘‘សក្ខិំ អកត្វា’’តិអាទិ, តេនាហ ‘‘មូលច្ឆេជ្ជវសេនា’’តិ។ បការតោ ភណ្ឌានិ អាភរតិ សម្ភរតិ បរិចយតិ ឯតេនាតិ បាភតំ, ភណ្ឌមូលំ។
Sattānaṃ hitassa sukhassa ca vidūsanato ahitassa dukkhassa ca āvahanato corā eva kaṇṭakā, tehi corakaṇṭakehi. Yathā gāmavāsīnaṃ ghātā gāmaghātā, evaṃ panthikānaṃ duhanā vibādhanā panthaduhanā. Adhammakārīti dhammato apetassa ayuttassa karaṇasīlo, attano vijite janapadādīnaṃ tato anatthato tāyanena khattiyo yo khattadhammo, tassa vā akaraṇasīloti attho. Dassavo eva khīlasadisattā dassukhīlaṃ. Yathā hi khette khīlaṃ kasanādīnaṃ sukhappavattiṃ , mūlasantānena sassassa buddhiñca vibandhati, evaṃ dassavo rajje rājāṇāya sukhappavattiṃ, mūlaviruḷhiyā janapadānaṃ paribuddhiñca vibandhanti. Tena vuttaṃ ‘‘dassavo eva khīlasadisattā dassukhīla’’nti. Vadha-saddo hiṃsanatthopi hotīti vuttaṃ ‘‘māraṇena vā koṭṭanena vā’’ti. Addubandhanādināti ādi-saddena rajjubandhanasaṅkhalikabandhanādiṃ saṅgaṇhāti. Jāniyāti dhanajāniyā, tenāha ‘‘sataṃ gaṇhathā’’tiādi. Pañcasikhamuṇḍakaraṇanti kākapakkhakaraṇaṃ. Gomayasiñcananti sīse chakaṇodakāvasecanaṃ. Kudaṇḍakabandhananti gaddulabandhanaṃ. Evamādīnīti ādi-saddena khuramuṇḍaṃ karitvā bhasmapuṭapothanādiṃ saṅgaṇhāti. Ūhanissāmīti uddharissāmi, apanessāmīti attho. Ussahantīti pubbe tattha kataparicayatāya ussāhaṃ kātuṃ sakkonti. Anuppadetūti anu anu padetu, tenāha ‘‘dinne appahonte’’tiādi. Sakkhikaraṇapaṇṇāropanāni vaḍḍhiyā saha vā vinā vā puna gahetukāmassa, idha pana taṃ natthīti āha ‘‘sakkhiṃ akatvā’’tiādi, tenāha ‘‘mūlacchejjavasenā’’ti. Pakārato bhaṇḍāni ābharati sambharati paricayati etenāti pābhataṃ, bhaṇḍamūlaṃ.
ទិវសេ ទិវសេ ទាតព្ពភត្តំ ទេវសិកភត្តំ។ ‘‘អនុមាសំ, អនុបោសថ’’ន្តិអាទិនា ទាតព្ពំ វេតនំ មាសិកាទិបរិព្ពយំ។ តស្ស តស្ស កុលានុរូបេន កម្មានុរូបេន សូរភាវានុរូបេនាតិ បច្ចេកំ អនុរូប-សទ្ទោ យោជេតព្ពោ។ សេនាបច្ចាទិ ឋានន្តរំ។ សកកម្មបសុតត្តា , អនុបទ្ទវត្តា ច ធនធញ្ញានំ រាសិកោ រាសិការភូតោ។ ខេមេន ឋិតាតិ អនុបទ្ទវេន បវត្តា, តេនាហ ‘‘អភយា’’តិ, កុតោចិបិ ភយរហិតាតិ អត្ថោ។
Divase divase dātabbabhattaṃ devasikabhattaṃ. ‘‘Anumāsaṃ, anuposatha’’ntiādinā dātabbaṃ vetanaṃ māsikādiparibbayaṃ. Tassa tassa kulānurūpena kammānurūpena sūrabhāvānurūpenāti paccekaṃ anurūpa-saddo yojetabbo. Senāpaccādi ṭhānantaraṃ. Sakakammapasutattā , anupaddavattā ca dhanadhaññānaṃ rāsiko rāsikārabhūto. Khemena ṭhitāti anupaddavena pavattā, tenāha ‘‘abhayā’’ti, kutocipi bhayarahitāti attho.
ចតុបរិក្ខារវណ្ណនា
Catuparikkhāravaṇṇanā
៣៣៩. តស្មិំ តស្មិំ កិច្ចេ អនុយន្តិ អនុវត្តន្តីតិ អនុយន្តា, អនុយន្តា ឯវ អានុយន្តា យថា ‘‘អនុភាវោ ឯវ អានុភាវោ’’តិ។ អស្សាតិ រញ្ញោ។ តេតិ អានុយន្តខត្តិយាទយោ។ អត្តមនា ន ភវិស្សន្តិ ‘‘អម្ហេ ឯត្ថ ពហិ ករោតី’’តិ។ និពន្ធវិបុលាគមោ គាមោ និគមោ, វិវឌ្ឍិតមហាអាយោ មហាគាមោតិ អត្ថោ។ ជនបទ-សទ្ទោ ហេដ្ឋា វុត្តត្ថោ ឯវ។ ឆន្នំ បកតីនំ វសេន រញ្ញោ ហិតសុខាភិពុទ្ធិ, តទេកទេសា ច អានុយន្តាទយោតិ វុត្តំ ‘‘យំ តុម្ហាកំ អនុជាននំ មម ភវេយ្យ ទីឃរត្តំ ហិតាយ សុខាយា’’តិ។
339. Tasmiṃ tasmiṃ kicce anuyanti anuvattantīti anuyantā, anuyantā eva ānuyantā yathā ‘‘anubhāvo eva ānubhāvo’’ti. Assāti rañño. Teti ānuyantakhattiyādayo. Attamanā na bhavissanti ‘‘amhe ettha bahi karotī’’ti. Nibandhavipulāgamo gāmo nigamo, vivaḍḍhitamahāāyo mahāgāmoti attho. Janapada-saddo heṭṭhā vuttattho eva. Channaṃ pakatīnaṃ vasena rañño hitasukhābhibuddhi, tadekadesā ca ānuyantādayoti vuttaṃ ‘‘yaṃ tumhākaṃ anujānanaṃ mama bhaveyya dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
អមា សហ ភវន្តិ កិច្ចេសូតិ អមច្ចា, រជ្ជកិច្ចវោសាសនកា។ តេ បន រញ្ញោ បិយា, សហបវត្តនកា ច ហោន្តីតិ អាហ ‘‘បិយសហាយកា’’តិ។ រញ្ញោ បរិសតិ ភវាតិ បារិសជ្ជា , តេ បន កេតិ អាហ ‘‘សេសា អាណត្តិករា’’តិ, យថាវុត្តអានុយន្តខត្តិយាទី ហិ អវសេសា រញ្ញោ អាណាករាតិ អត្ថោ។ សតិបិ ទេយ្យធម្មេ អានុភាវសម្បត្តិយា, បរិវារសម្បត្តិយា ច អភាវេ តាទិសំ ទាតុំ ន សក្កា, វុឌ្ឍកាលេ ច តាទិសានម្បិ រាជូនំ តទុភយំ ហាយតេវាតិ អាហ ‘‘មហល្លកកាលេ…បេ.… ន សក្កា’’តិ។ អនុមតិយាតិ អនុជាននេន, បក្ខាតិ សបក្ខា យញ្ញស្ស អង្គភូតា។ បរិក្ខរោន្តីតិ បរិក្ខារា, សម្ភារា។ ឥមេ តស្ស យញ្ញស្ស អង្គភូតា បរិវារា វិយ ហោន្តីតិ អាហ ‘‘បរិវារា ភវន្តី’’តិ។
Amā saha bhavanti kiccesūti amaccā, rajjakiccavosāsanakā. Te pana rañño piyā, sahapavattanakā ca hontīti āha ‘‘piyasahāyakā’’ti. Rañño parisati bhavāti pārisajjā, te pana keti āha ‘‘sesā āṇattikarā’’ti, yathāvuttaānuyantakhattiyādī hi avasesā rañño āṇākarāti attho. Satipi deyyadhamme ānubhāvasampattiyā, parivārasampattiyā ca abhāve tādisaṃ dātuṃ na sakkā, vuḍḍhakāle ca tādisānampi rājūnaṃ tadubhayaṃ hāyatevāti āha ‘‘mahallakakāle…pe… na sakkā’’ti. Anumatiyāti anujānanena, pakkhāti sapakkhā yaññassa aṅgabhūtā. Parikkharontīti parikkhārā, sambhārā. Ime tassa yaññassa aṅgabhūtā parivārā viya hontīti āha ‘‘parivārā bhavantī’’ti.
អដ្ឋបរិក្ខារវណ្ណនា
Aṭṭhaparikkhāravaṇṇanā
៣៤០. យសសាតិ អានុភាវេន, តេនាហ ‘‘អាណាឋបនសមត្ថតាយា’’តិ។ សទ្ទហតីតិ ‘‘ទាតា ទានស្ស ផលំ បច្ចនុភោតី’’តិ បត្តិយាយតិ។ ទានេ សូរោតិ ទានសូរោ ទេយ្យធម្មេ ឦសកម្បិ សង្គំ អកត្វា មុត្តចាគោ។ ស្វាយមត្ថោ កម្មស្សកតញ្ញាណស្ស តិក្ខវិសទភាវេន វេទិតព្ពោ, តេនាហ ‘‘ន សទ្ធាមត្តកេនេវា’’តិអាទិ។ យស្ស ហិ កម្មស្សកតា បច្ចក្ខតោ វិយ ឧបដ្ឋាតិ, សោ ឯវំ វុត្តោ។ យំ ទានំ ទេតីតិ យំ ទេយ្យធម្មំ បរស្ស ទេតិ។ តស្ស បតិ ហុត្វាតិ តព្ពិសយំ លោភំ សុដ្ឋុ អភិភវន្តោ តស្ស អធិបតិ ហុត្វា ទេតិ អនធិភវនីយត្តា។ ‘‘ន ទាសោ, ន សហាយោ’’តិ វត្វា តទុភយំ អន្វយតោ, ព្យតិរេកតោ ច ទស្សេតុំ ‘‘យោ ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ ទាសោ ហុត្វា ទេតិ តណ្ហាយ ទានស្ស ទាសព្យតំ ឧបគតត្តា។ សហាយោ ហុត្វា ទេតិ តស្ស បិយភាវានិស្សជ្ជនតោ។ សាមី ហុត្វា ទេតិ តត្ថ តណ្ហាទាសព្យតោ អត្តានំ មោចេត្វា អភិភុយ្យ បវត្តនតោ។ សាមិបរិភោគសទិសា ហេតស្សាយំ បវត្តតីតិ។
340.Yasasāti ānubhāvena, tenāha ‘‘āṇāṭhapanasamatthatāyā’’ti. Saddahatīti ‘‘dātā dānassa phalaṃ paccanubhotī’’ti pattiyāyati. Dāne sūroti dānasūro deyyadhamme īsakampi saṅgaṃ akatvā muttacāgo. Svāyamattho kammassakataññāṇassa tikkhavisadabhāvena veditabbo, tenāha ‘‘na saddhāmattakenevā’’tiādi. Yassa hi kammassakatā paccakkhato viya upaṭṭhāti, so evaṃ vutto. Yaṃ dānaṃ detīti yaṃ deyyadhammaṃ parassa deti. Tassa pati hutvāti tabbisayaṃ lobhaṃ suṭṭhu abhibhavanto tassa adhipati hutvā deti anadhibhavanīyattā. ‘‘Na dāso, na sahāyo’’ti vatvā tadubhayaṃ anvayato, byatirekato ca dassetuṃ ‘‘yo hī’’tiādi vuttaṃ. Dāso hutvā deti taṇhāya dānassa dāsabyataṃ upagatattā. Sahāyo hutvā deti tassa piyabhāvānissajjanato. Sāmī hutvā deti tattha taṇhādāsabyato attānaṃ mocetvā abhibhuyya pavattanato. Sāmiparibhogasadisā hetassāyaṃ pavattatīti.
សមិតបាបា សមណា, ពាហិតបាបា ព្រាហ្មណា ឧក្កដ្ឋនិទ្ទេសេន, បព្ពជ្ជាមត្តសមណា ជាតិមត្តព្រាហ្មណា បន កបណាទិគ្គហណេនេវេត្ថ គហិតាតិ អធិប្បាយោ។ ទុគ្គតាតិ ទុក្ករជីវិកំ ឧបគតា កសិរវុត្តិកា, តេនាហ ‘‘ទលិទ្ទមនុស្សា’’តិ។ អទ្ធិកាតិ អទ្ធានមគ្គគាមិនោ។ វណិព្ពកាតិ ទាយកានំ គុណកិត្តនវសេន, កម្មផលកិត្តនមុខេន ច យាចនកា សេយ្យថាបិ នគ្គចរិយាទយោ, តេនាហ ‘‘ឥដ្ឋំ ទិន្ន’’ន្តិអាទិ។ ‘‘បសតមត្ត’’ន្តិ វីហិតណ្ឌុលាទិវសេន វុត្តំ, ‘‘សរាវមត្ត’’ន្តិ យាគុភត្តាទិវសេន។ ឱបានំ វុច្ចតិ ឱគាហេត្វា បាតព្ពតោ នទិតឡាកាទីនំ សព្ពសាធារណតិត្ថំ ឱបានំ វិយ ភូតោតិ ឱបានភូតោ, តេនាហ ‘‘ឧទបានភូតោ’’តិអាទិ។ សុតមេវ សុតជាតន្តិ ជាត-សទ្ទស្ស អនត្ថន្តរវាចកតមាហ យថា ‘‘កោសជាត’’ន្តិ។
Samitapāpāsamaṇā, bāhitapāpā brāhmaṇā ukkaṭṭhaniddesena, pabbajjāmattasamaṇā jātimattabrāhmaṇā pana kapaṇādiggahaṇenevettha gahitāti adhippāyo. Duggatāti dukkarajīvikaṃ upagatā kasiravuttikā, tenāha ‘‘daliddamanussā’’ti. Addhikāti addhānamaggagāmino. Vaṇibbakāti dāyakānaṃ guṇakittanavasena, kammaphalakittanamukhena ca yācanakā seyyathāpi naggacariyādayo, tenāha ‘‘iṭṭhaṃ dinna’’ntiādi. ‘‘Pasatamatta’’nti vīhitaṇḍulādivasena vuttaṃ, ‘‘sarāvamatta’’nti yāgubhattādivasena. Opānaṃ vuccati ogāhetvā pātabbato naditaḷākādīnaṃ sabbasādhāraṇatitthaṃ opānaṃ viya bhūtoti opānabhūto, tenāha ‘‘udapānabhūto’’tiādi. Sutameva sutajātanti jāta-saddassa anatthantaravācakatamāha yathā ‘‘kosajāta’’nti.
អតីតាទិអត្ថចិន្តនសមត្ថតា នាមស្ស រញ្ញោ អនុមានវសេន, ឥតិកត្តព្ពតាវសេន ច វេទិតព្ពា , ន ពុទ្ធានំ វិយ តត្ថ បច្ចក្ខទស្សិតាយាតិ ទស្សេតុំ ‘‘អតីតេ’’តិអាទិ វុត្តំ។ អឌ្ឍតាទយោ តាវ យញ្ញស្ស បរិក្ខារា ហោន្តុ តេហិ វិនា តស្ស អសិជ្ឈនតោ, សុជាតតា សុរូបតា បន កថន្តិ អាហ ‘‘ឯតេហិ កិរា’’តិអាទិ។ ឯត្ថ ច កេចិ ‘‘យថា អឌ្ឍតាទយោ យញ្ញស្ស ឯកំសតោ អង្គានិ, ន ឯវមភិជាតតា, អភិរូបតា ចាតិ ទស្សេតុំ កិរសទ្ទគ្គហណ’’ន្តិ វទន្តិ ‘‘អយំ ទុជ្ជាតោ’’តិអាទិ វចនស្ស អនេកន្តិកតំ មញ្ញមានា, តយិទំ អសារំ, សព្ពសាធារណវសេន ហេស យញ្ញារម្ភោ តត្ថ សិយា កេសញ្ចិ តថាបរិវិតក្កោតិ តស្សាបិ អវកាសាភាវាទស្សនត្ថំ តថា វុត្តត្តា។ កិរ-សទ្ទោ បន តទា ព្រាហ្មណេន ចិន្តិតាការសូចនត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ ឯវមាទីនីតិ អាទិ-សទ្ទេន ‘‘អយំ វិរូបោ ទលិទ្ទោ អប្បេសក្ខោ អស្សទ្ធោ អប្បស្សុតោ អនត្ថញ្ញូ ន មេធាវី’’តិ ឯតេសំ សង្គហោ ទដ្ឋព្ពោ។
Atītādiatthacintanasamatthatā nāmassa rañño anumānavasena, itikattabbatāvasena ca veditabbā , na buddhānaṃ viya tattha paccakkhadassitāyāti dassetuṃ ‘‘atīte’’tiādi vuttaṃ. Aḍḍhatādayo tāva yaññassa parikkhārā hontu tehi vinā tassa asijjhanato, sujātatā surūpatā pana kathanti āha ‘‘etehi kirā’’tiādi. Ettha ca keci ‘‘yathā aḍḍhatādayo yaññassa ekaṃsato aṅgāni, na evamabhijātatā, abhirūpatā cāti dassetuṃ kirasaddaggahaṇa’’nti vadanti ‘‘ayaṃ dujjāto’’tiādi vacanassa anekantikataṃ maññamānā, tayidaṃ asāraṃ, sabbasādhāraṇavasena hesa yaññārambho tattha siyā kesañci tathāparivitakkoti tassāpi avakāsābhāvādassanatthaṃ tathā vuttattā. Kira-saddo pana tadā brāhmaṇena cintitākārasūcanattho daṭṭhabbo. Evamādīnīti ādi-saddena ‘‘ayaṃ virūpo daliddo appesakkho assaddho appassuto anatthaññū na medhāvī’’ti etesaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
ចតុបរិក្ខារាទិវណ្ណនា
Catuparikkhārādivaṇṇanā
៣៤១. ‘‘សុជំ បគ្គណ្ហន្តាន’’ន្តិ បុរោហិតស្ស សយមេវ កដច្ឆុគ្គហណជោតនេន ឯវំ សហត្ថា, សក្កច្ចញ្ច ទានេ យុត្តតា ឥច្ឆិតព្ពាតិ ទស្សេតិ ។ ឯវំ ទុជ្ជាតស្សាតិ ឯត្ថាបិ ហេដ្ឋា វុត្តនយេនេវ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
341.‘‘Sujaṃ paggaṇhantāna’’nti purohitassa sayameva kaṭacchuggahaṇajotanena evaṃ sahatthā, sakkaccañca dāne yuttatā icchitabbāti dasseti . Evaṃ dujjātassāti etthāpi heṭṭhā vuttanayeneva attho veditabbo.
៣៤២. តិណ្ណំ ឋានានន្តិ ទានស្ស អាទិមជ្ឈបរិយោសានភូតាសុ តីសុ ភូមីសុ, អវត្ថាសូតិ អត្ថោ។ ចលន្តីតិ កម្បន្តិ បុរិមាការេន ន តិដ្ឋន្តិ។ ករណត្ថេតិ តតិយាវិភត្តិអត្ថេ។ កត្តរិ ហេតំ សាមិវចនំ ករណីយសទ្ទាបេក្ខាយ។ ‘‘បច្ចានុតាបោ ន កត្តព្ពោ’’តិ វត្វា តស្ស អករណូបាយំ ទស្សេតុំ ‘‘បុព្ពចេតនា បន អចលា បតិដ្ឋបេតព្ពា’’តិ វុត្តំ។ តត្ថ អចលាតិ ទឡ្ហា កេនចិ អសំហីរា។ បតិដ្ឋបេតព្ពាតិ សុបតិដ្ឋិតា កាតព្ពា។ ឯវំ ករណេន ហិ យថា តំ ទានំ សម្បតិ យថាធិប្បាយំ និប្បជ្ជតិ, ឯវំ អាយតិម្បិ វិបុលផលតាយាតិ អាហ ‘‘ឯវញ្ហិ ទានំ មហប្ផលំ ហោតីតិ ទស្សេតី’’តិ, វិប្បដិសារេន អនុបក្កិលិដ្ឋភាវតោ។ មុញ្ចចេតនាតិ បរិច្ចាគចេតនា។ តស្សា និច្ចលភាវោ នាម មុត្តចាគតា បុព្ពាភិសង្ខារវសេន ឧឡារភាវោ, សមនុស្សរណចេតនាយ បន និច្ចលភាវោ ‘‘អហោ មយា ទានំ ទិន្នំ សាធុ សុដ្ឋូ’’តិ តស្ស សក្កច្ចំ បច្ចវេក្ខណាវសេន វេទិតព្ពោ។ តថា អករោន្តស្សាតិ មុញ្ចចេតនំ, តត្ថ បច្ចាសមនុស្សរណចេតនញ្ច វុត្តនយេន និច្ចលំ អករោន្តស្ស វិប្បដិសារំ ឧប្បាទេន្តស្ស។ ខេត្តវិសេសេ បរិច្ចាគស្ស កតត្តា លទ្ធេសុបិ ឧឡារេសុ ភោគេសុ ចិត្តំ នាបិ នមតិ។ យថា កថន្តិ អាហ ‘‘មហារោរុវំ ឧបបន្នស្ស សេដ្ឋិគហបតិនោ វិយា’’តិ។
342.Tiṇṇaṃ ṭhānānanti dānassa ādimajjhapariyosānabhūtāsu tīsu bhūmīsu, avatthāsūti attho. Calantīti kampanti purimākārena na tiṭṭhanti. Karaṇattheti tatiyāvibhattiatthe. Kattari hetaṃ sāmivacanaṃ karaṇīyasaddāpekkhāya. ‘‘Paccānutāpo na kattabbo’’ti vatvā tassa akaraṇūpāyaṃ dassetuṃ ‘‘pubbacetanā pana acalā patiṭṭhapetabbā’’ti vuttaṃ. Tattha acalāti daḷhā kenaci asaṃhīrā. Patiṭṭhapetabbāti supatiṭṭhitā kātabbā. Evaṃ karaṇena hi yathā taṃ dānaṃ sampati yathādhippāyaṃ nippajjati, evaṃ āyatimpi vipulaphalatāyāti āha ‘‘evañhi dānaṃ mahapphalaṃ hotīti dassetī’’ti, vippaṭisārena anupakkiliṭṭhabhāvato. Muñcacetanāti pariccāgacetanā. Tassā niccalabhāvo nāma muttacāgatā pubbābhisaṅkhāravasena uḷārabhāvo, samanussaraṇacetanāya pana niccalabhāvo ‘‘aho mayā dānaṃ dinnaṃ sādhu suṭṭhū’’ti tassa sakkaccaṃ paccavekkhaṇāvasena veditabbo. Tathā akarontassāti muñcacetanaṃ, tattha paccāsamanussaraṇacetanañca vuttanayena niccalaṃ akarontassa vippaṭisāraṃ uppādentassa. Khettavisese pariccāgassa katattā laddhesupi uḷāresubhogesu cittaṃ nāpi namati. Yathā kathanti āha ‘‘mahāroruvaṃ upapannassa seṭṭhigahapatino viyā’’ti.
សោ កិរ តគរសិខិំ បច្ចេកពុទ្ធំ អត្តនោ គេហទ្វារេ បិណ្ឌាយ ឋិតំ ទិស្វា ‘‘ឥមស្ស សមណស្ស បិណ្ឌបាតំ ទេហី’’តិ ភរិយំ អាណាបេត្វា រាជុបដ្ឋានត្ថំ បក្កាមិ។ សេដ្ឋិភរិយា សប្បញ្ញជាតិកា, សា ចិន្តេសិ ‘‘មយា ឯត្តកេន កាលេន ‘ឥមស្ស ទេថា’តិ វចនមត្តំ បិស្ស ន សុតបុព្ពំ, អយញ្ច មញ្ញេ អហោសិ បច្ចេកសម្ពុទ្ធោ, យថា តថា អទត្វា បណីតំ បិណ្ឌបាតំ ទស្សាមី’’តិ ឧបគន្ត្វា បច្ចេកសម្ពុទ្ធំ បញ្ចបតិដ្ឋិតេន វន្ទិត្វា បត្តំ អាទាយ អន្តោនិវេសនេ បញ្ញត្តាសនេ និសីទាបេត្វា បរិសុទ្ធេហិ សាលិតណ្ឌុលេហិ ភត្តំ សម្បាទេត្វា តទនុរូបំ ខាទនីយំ, ព្យញ្ជនំ, សូបេយ្យញ្ច អភិសង្ខរិត្វា ពហិ គន្ធេហិ អលង្ករិត្វា បច្ចេកសម្ពុទ្ធស្ស ហត្ថេសុ បតិដ្ឋបេត្វា វន្ទិ។ បច្ចេកពុទ្ធោ ‘‘អញ្ញេសម្បិ បច្ចេកពុទ្ធានំ សង្គហំ ករិស្សាមី’’តិ អបរិភុញ្ជិត្វាវ អនុមោទនំ កត្វា បក្កាមិ។ សោបិ ខោ សេដ្ឋិ រាជុបដ្ឋានំ កត្វា អាគច្ឆន្តោ បច្ចេកពុទ្ធំ ទិស្វា អហំ ‘‘តុម្ហាកំ បិណ្ឌបាតំ ទេថា’’តិ វត្វា បក្កន្តោ, អបិ វោ លទ្ធោ បិណ្ឌបាតោតិ។ អាម សេដ្ឋិ លទ្ធោតិ។ ‘‘បស្សាមា’’តិ គីវំ ឧក្ខិបិត្វា ឱលោកេសិ។ អថស្ស បិណ្ឌបាតគន្ធោ ឧដ្ឋហិត្វា នាសបុដំ បូរេសិ។ សោ ‘‘មហា វត មេ ធនព្យយោ ជាតោ’’តិ ចិត្តំ សន្ធារេតុំ អសក្កោន្តោ បច្ឆា វិប្បដិសារី អហោសិ។ វិប្បដិសារស្ស បន ឧប្បន្នាការោ ‘‘វរមេត’’ន្តិអាទិនា (សំ. និ. ១.១៣១) បាឡិយំ អាគតោយេវ។ ភាតុ បនាយំ ឯកំ បុត្តកំ សាបតេយ្យការណា ជីវិតា វោរោបេសិ, តេន មហារោរុវំ ឧបបន្នោ។ បិណ្ឌបាតទានេន បនេស សត្តក្ខត្តុំ សុគ្គតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបន្នោ, សត្តក្ខត្តុមេវ ច សេដ្ឋិកុលេ និព្ពត្តោ, ន ចាស្ស ឧឡារេសុ ភោគេសុ ចិត្តំ នមិ, តេន វុត្តំ ‘‘នាបិ ឧឡារេសុ ភោគេសុ ចិត្តំ នមតី’’តិ។
So kira tagarasikhiṃ paccekabuddhaṃ attano gehadvāre piṇḍāya ṭhitaṃ disvā ‘‘imassa samaṇassa piṇḍapātaṃ dehī’’ti bhariyaṃ āṇāpetvā rājupaṭṭhānatthaṃ pakkāmi. Seṭṭhibhariyā sappaññajātikā, sā cintesi ‘‘mayā ettakena kālena ‘imassa dethā’ti vacanamattaṃ pissa na sutapubbaṃ, ayañca maññe ahosi paccekasambuddho, yathā tathā adatvā paṇītaṃ piṇḍapātaṃ dassāmī’’ti upagantvā paccekasambuddhaṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā pattaṃ ādāya antonivesane paññattāsane nisīdāpetvā parisuddhehi sālitaṇḍulehi bhattaṃ sampādetvā tadanurūpaṃ khādanīyaṃ, byañjanaṃ, sūpeyyañca abhisaṅkharitvā bahi gandhehi alaṅkaritvā paccekasambuddhassa hatthesu patiṭṭhapetvā vandi. Paccekabuddho ‘‘aññesampi paccekabuddhānaṃ saṅgahaṃ karissāmī’’ti aparibhuñjitvāva anumodanaṃ katvā pakkāmi. Sopi kho seṭṭhi rājupaṭṭhānaṃ katvā āgacchanto paccekabuddhaṃ disvā ahaṃ ‘‘tumhākaṃ piṇḍapātaṃ dethā’’ti vatvā pakkanto, api vo laddho piṇḍapātoti. Āma seṭṭhi laddhoti. ‘‘Passāmā’’ti gīvaṃ ukkhipitvā olokesi. Athassa piṇḍapātagandho uṭṭhahitvā nāsapuṭaṃ pūresi. So ‘‘mahā vata me dhanabyayo jāto’’ti cittaṃ sandhāretuṃ asakkonto pacchā vippaṭisārī ahosi. Vippaṭisārassa pana uppannākāro ‘‘varameta’’ntiādinā (saṃ. ni. 1.131) pāḷiyaṃ āgatoyeva. Bhātu panāyaṃ ekaṃ puttakaṃ sāpateyyakāraṇā jīvitā voropesi, tena mahāroruvaṃ upapanno. Piṇḍapātadānena panesa sattakkhattuṃ suggatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanno, sattakkhattumeva ca seṭṭhikule nibbatto, na cāssa uḷāresu bhogesu cittaṃ nami, tena vuttaṃ ‘‘nāpi uḷāresu bhogesu cittaṃ namatī’’ti.
៣៤៣. អាករោតិ អត្តនោ អនុរូបតាយ សមរិយាទំ សបរិច្ឆេទំ ផលំ និព្ពត្តេតីតិ អាការោ, ការណន្តិ អាហ ‘‘ទសហិ អាការេហីតិ ទសហិ ការណេហី’’តិ។ បដិគ្គាហកតោ វាតិ ពលវតរោ ហុត្វា ឧប្បជ្ជមានោ បដិគ្គាហកតោវ ឧប្បជ្ជតិ, ឥតរោ បន ទេយ្យធម្មតោ, បរិវារជនតោបិ ឧប្បជ្ជេយ្យេវ។ ឧប្បជ្ជិតុំ យុត្តន្តិ ឧប្បជ្ជនារហំ។ តេសំយេវ បាណាតិបាតីនំ។ យជនំ នាមេត្ថ ទានំ អធិប្បេតំ, ន អគ្គិជុហនន្តិ អាហ ‘‘យជតំ ភវន្តិ ទេតុ ភវ’’ន្តិ។ វិស្សជ្ជតូតិ មុត្តចាគវសេន វិស្សជ្ជតុ។ អព្ភន្តរន្តិ អជ្ឈត្តំ, សកសន្តានេតិ អត្ថោ។
343. Ākaroti attano anurūpatāya samariyādaṃ saparicchedaṃ phalaṃ nibbattetīti ākāro, kāraṇanti āha ‘‘dasahi ākārehīti dasahi kāraṇehī’’ti. Paṭiggāhakato vāti balavataro hutvā uppajjamāno paṭiggāhakatova uppajjati, itaro pana deyyadhammato, parivārajanatopi uppajjeyyeva. Uppajjituṃ yuttanti uppajjanārahaṃ. Tesaṃyeva pāṇātipātīnaṃ. Yajanaṃ nāmettha dānaṃ adhippetaṃ, na aggijuhananti āha ‘‘yajataṃ bhavanti detu bhava’’nti. Vissajjatūti muttacāgavasena vissajjatu. Abbhantaranti ajjhattaṃ, sakasantāneti attho.
៣៤៤. ហេដ្ឋា សោឡស បរិក្ខារា វុត្តា យញ្ញស្ស តេ វត្ថុំ កត្វា, ឥធ បន សន្ទស្សនាទិវសេន អនុមោទនាយ អារទ្ធត្តា វុត្តំ ‘‘សោឡសហិ អាការេហី’’តិ។ ទស្សេត្វា អត្តនោ ទេសនានុភាវេន បច្ចក្ខតោ វិយ ផលំ ទស្សេត្វា, អនេកវារំ បន កថនតោ ច អាមេឌិតវចនំ។ តមត្ថន្តិ យថាវុត្តំ ទានផលវសេន កម្មផលសម្ពន្ធំ។ សមាទបេត្វាតិ សុតមត្តមេវ អកត្វា យថា រាជា តមត្ថំ សម្មទេវ អាទិយតិ ចិត្តេ ករោន្តោ សុគ្គហិតំ កត្វា គណ្ហាតិ, តថា សក្កច្ចំ អាទាបេត្វា។ អាមេឌិតការណំ ហេដ្ឋា វុត្តមេវ។
344. Heṭṭhā soḷasa parikkhārā vuttā yaññassa te vatthuṃ katvā, idha pana sandassanādivasena anumodanāya āraddhattā vuttaṃ ‘‘soḷasahi ākārehī’’ti. Dassetvā attano desanānubhāvena paccakkhato viya phalaṃ dassetvā, anekavāraṃ pana kathanato ca āmeḍitavacanaṃ. Tamatthanti yathāvuttaṃ dānaphalavasena kammaphalasambandhaṃ. Samādapetvāti sutamattameva akatvā yathā rājā tamatthaṃ sammadeva ādiyati citte karonto suggahitaṃ katvā gaṇhāti, tathā sakkaccaṃ ādāpetvā. Āmeḍitakāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
‘‘វិប្បដិសារវិនោទនេនា’’តិ ឥទំ និទស្សនមត្តំ លោភទោសមោហឥស្សាមច្ឆរិយមានាទយោបិ ហិ ទានចិត្តស្ស ឧបក្កិលេសា, តេសំ វិនោទនេនបិ តំ សមុត្តេជិតំ នាម ហោតិ តិក្ខវិសទភាវប្បត្តិតោ។ អាសន្នតរភាវតោ វា វិប្បដិសារស្ស តព្ពិនោទនមេវ គហិតំ, បវត្តិតេបិ ហិ ទានេ តស្ស សម្ភវតោ។ យាថាវតោ វិជ្ជមានេហិ គុណេហិ តុដ្ឋបហដ្ឋភាវាបាទនំ សម្បហំសនន្តិ អាហ ‘‘សុន្ទរំ តេ…បេ.… ថុតិំ កត្វា កថេសី’’តិ។ ធម្មតោតិ សច្ចតោ។ សច្ចញ្ហិ ធម្មតោ អនបេតត្តា ធម្មំ, ឧបសមចរិយាភាវតោ សមំ, យុត្តភាវេន ការណន្តិ ច វុច្ចតីតិ។
‘‘Vippaṭisāravinodanenā’’ti idaṃ nidassanamattaṃ lobhadosamohaissāmacchariyamānādayopi hi dānacittassa upakkilesā, tesaṃ vinodanenapi taṃ samuttejitaṃ nāma hoti tikkhavisadabhāvappattito. Āsannatarabhāvato vā vippaṭisārassa tabbinodanameva gahitaṃ, pavattitepi hi dāne tassa sambhavato. Yāthāvato vijjamānehi guṇehi tuṭṭhapahaṭṭhabhāvāpādanaṃ sampahaṃsananti āha ‘‘sundaraṃ te…pe… thutiṃ katvā kathesī’’ti. Dhammatoti saccato. Saccañhi dhammato anapetattā dhammaṃ, upasamacariyābhāvato samaṃ, yuttabhāvena kāraṇanti ca vuccatīti.
៣៤៥. តស្មិំ យញ្ញេ រុក្ខតិណច្ឆេទោបិ នាម នាហោសិ, កុតោ បាណវធោតិ បាណវធាភាវស្សេវ ទឡ្ហីករណត្ថំ សព្ពសោ វិបរីតគាហាវិទូសិតញ្ចស្ស ទស្សេតុំ បាឡិយំ ‘‘នេវ គាវោ ហញ្ញិំសូ’’តិ អាទិំ វត្វាបិ ‘‘ន រុក្ខា ឆិជ្ជិំសូ’’តិអាទិ វុត្តំ, តេនាហ ‘‘កិំ បន គាវោ’’តិអាទិ។ ពរិហិសត្ថាយាតិ បរិច្ឆេទនត្ថាយ។ វនមាលាសង្ខេបេនាតិ វនបុប្ផេហិ គន្ថិតមាលានិយាមេន។ ភូមិយំ វា បត្ថរន្តីតិ វេទិភូមិំ បរិក្ខិបន្តា តត្ថ បន្ថរន្តិ។ អន្តោគេហទាសាទយោតិ អន្តោជាតធនក្កីតករមរានីតសយំទាសា។ បុព្ពមេវាតិ ភតិករណតោ បគេវ។ គហេត្វា ករោន្តីតិ ទិវសេ ទិវសេ គហេត្វា ករោន្តិ។ តជ្ជិតាតិ គជ្ជិតា។ បិយសមុទាចារេនេវាតិ ឥដ្ឋវចនេនេវ។ ផាណិតេន ចេវាតិ ឯត្ថ ច-សទ្ទោ អវុត្តសមុច្ចយត្ថោ, តេន បណីតបណីតានំ នានប្បការានំ ខាទនីយភោជនីយាទីនញ្ចេវ វត្ថមាលាគន្ធវិលេបនយានសេយ្យាទីនញ្ច សង្គហោ ទដ្ឋព្ពោ, តេនាហ ‘‘បណីតេហិ សប្បិតេលាទិសម្មិស្សេហេវា’’តិអាទិ។
345. Tasmiṃ yaññe rukkhatiṇacchedopi nāma nāhosi, kuto pāṇavadhoti pāṇavadhābhāvasseva daḷhīkaraṇatthaṃ sabbaso viparītagāhāvidūsitañcassa dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘neva gāvo haññiṃsū’’ti ādiṃ vatvāpi ‘‘na rukkhā chijjiṃsū’’tiādi vuttaṃ, tenāha ‘‘kiṃ pana gāvo’’tiādi. Barihisatthāyāti paricchedanatthāya. Vanamālāsaṅkhepenāti vanapupphehi ganthitamālāniyāmena. Bhūmiyaṃ vā pattharantīti vedibhūmiṃ parikkhipantā tattha pantharanti. Antogehadāsādayoti antojātadhanakkītakaramarānītasayaṃdāsā. Pubbamevāti bhatikaraṇato pageva. Gahetvā karontīti divase divase gahetvā karonti. Tajjitāti gajjitā. Piyasamudācārenevāti iṭṭhavacaneneva. Phāṇitena cevāti ettha ca-saddo avuttasamuccayattho, tena paṇītapaṇītānaṃ nānappakārānaṃ khādanīyabhojanīyādīnañceva vatthamālāgandhavilepanayānaseyyādīnañca saṅgaho daṭṭhabbo, tenāha ‘‘paṇītehi sappitelādisammissehevā’’tiādi.
៣៤៦. សំ នាម ធនំ, តស្ស បតីតិ សបតិ, ធនវា។ ទិដ្ឋធម្មិកសម្បរាយិកហិតាវហត្តា តស្ស ហិតន្តិ សាបតេយ្យំ, តទេវ ធនំ។ តេនាហ ‘‘បហូតំ សាបតេយ្យំ អាទាយាតិ ពហុំ ធនំ គហេត្វា’’តិ។ គាមភាគេនាតិ សង្កិត្តនវសេន គាមេ វា គហេតព្ពភាគេន។
346. Saṃ nāma dhanaṃ, tassa patīti sapati, dhanavā. Diṭṭhadhammikasamparāyikahitāvahattā tassa hitanti sāpateyyaṃ, tadeva dhanaṃ. Tenāha ‘‘pahūtaṃ sāpateyyaṃ ādāyāti bahuṃ dhanaṃ gahetvā’’ti. Gāmabhāgenāti saṅkittanavasena gāme vā gahetabbabhāgena.
៣៤៧. ‘‘យាគុំ បិវិត្វា’’តិ យាគុសីសេន បាតរាសភោជនមាហ។ បុរត្ថិមេន យញ្ញវាដស្សាតិ រញ្ញោ ទានសាលាយ នាតិទូរេ បុរត្ថិមទិសាភាគេតិ អត្ថោ, យតោ តត្ថ បាតរាសំ ភុញ្ជិត្វា អកិលន្តរូបាយេវ សាយន្ហេ សាលំ បាបុណន្តិ ‘‘ទក្ខិណេន យញ្ញវាដស្សា’’តិ អាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។
347.‘‘Yāguṃ pivitvā’’ti yāgusīsena pātarāsabhojanamāha. Puratthimena yaññavāṭassāti rañño dānasālāya nātidūre puratthimadisābhāgeti attho, yato tattha pātarāsaṃ bhuñjitvā akilantarūpāyeva sāyanhe sālaṃ pāpuṇanti ‘‘dakkhiṇena yaññavāṭassā’’ti ādīsupi eseva nayo.
៣៤៨. បរិហារេនាតិ ភគវន្តំ គរុំ កត្វា អគារវបរិហារេន។
348.Parihārenāti bhagavantaṃ garuṃ katvā agāravaparihārena.
និច្ចទានអនុកុលយញ្ញវណ្ណនា
Niccadānaanukulayaññavaṇṇanā
៣៤៩. ឧដ្ឋាយ សមុដ្ឋាយាតិ ទានេ ឧដ្ឋានវីរិយំ សក្កច្ចំ កត្វា។ អប្បសម្ភារតរោតិ អតិវិយ បរិត្តសម្ភារោ។ សមារភីយតិ យញ្ញោ ឯតេហីតិ សមារម្ភា, សម្ភារសម្ភរណវសេន បវត្តសត្តបីឡា។ អប្បដ្ឋតរោតិ បន អតិវិយ អប្បកិច្ចោតិ អត្ថោ។ វិបាកសញ្ញិតំ អតិសយេន មហន្តំ សទិសផលំ ឯតស្សាតិ មហប្ផលតរោ។ ឧទយសញ្ញិតំ អតិសយេន មហន្តំ និស្សន្ទាទិផលំ ឯតស្សាតិ មហានិសំសតរោ។ ធុវទានានីតិ ធុវានិ ថិរានិ អច្ឆិន្នានិ កត្វា ទាតព្ពទានានិ។ អនុកុលយញ្ញានីតិ អនុកុលំ កុលានុក្កមំ ឧបាទាយ ទាតព្ពទានានិ, តេនាហ ‘‘អម្ហាក’’ន្តិអាទិ។ និពទ្ធទានានីតិ និពន្ធេត្វា និយមេត្វា បវេណីវសេន បវត្តិតទានានិ។
349.Uṭṭhāya samuṭṭhāyāti dāne uṭṭhānavīriyaṃ sakkaccaṃ katvā. Appasambhārataroti ativiya parittasambhāro. Samārabhīyati yañño etehīti samārambhā, sambhārasambharaṇavasena pavattasattapīḷā. Appaṭṭhataroti pana ativiya appakiccoti attho. Vipākasaññitaṃ atisayena mahantaṃ sadisaphalaṃ etassāti mahapphalataro. Udayasaññitaṃ atisayena mahantaṃ nissandādiphalaṃ etassāti mahānisaṃsataro. Dhuvadānānīti dhuvāni thirāni acchinnāni katvā dātabbadānāni. Anukulayaññānīti anukulaṃ kulānukkamaṃ upādāya dātabbadānāni, tenāha ‘‘amhāka’’ntiādi. Nibaddhadānānīti nibandhetvā niyametvā paveṇīvasena pavattitadānāni.
ហត្ថិទន្តេន បវត្តិតា ទន្តមយសលាកា, យត្ថ ទាយកានំ នាមំ អង្កន្តិ។ រញ្ញោតិ សេតវាហនរញ្ញោ។
Hatthidantena pavattitā dantamayasalākā, yattha dāyakānaṃ nāmaṃ aṅkanti. Raññoti setavāhanarañño.
អាទីនីតិ អាទិ-សទ្ទេន ‘‘សេនោ វិយ មំសបេសិំ កស្មា ឱក្ខន្ទិត្វា គណ្ហាសី’’តិ ឯវមាទីនំ សង្គហោ។ បុព្ពចេតនាមុញ្ចចេតនាអបរចេតនាសម្បត្តិយា ទាយកស្ស វសេន តីណិ អង្គានិ, វីតរាគតាវីតទោសតាវីតមោហតាបដិបត្តិយា ទក្ខិណេយ្យស្ស វសេន តីណីតិ ឯវំ ឆឡង្គសមន្នាគតាយ ទក្ខិណាយ។ អបរាបរំ ឧប្បជ្ជនកចេតនាវសេន មហានទី វិយ, មហោឃោ វិយ ច ឥតោ ចិតោ ច អភិសន្ទិត្វា ឱក្ខន្ទិត្វា បវត្តិយា បុញ្ញមេវ បុញ្ញាភិសន្ទោ។
Ādīnīti ādi-saddena ‘‘seno viya maṃsapesiṃ kasmā okkhanditvā gaṇhāsī’’ti evamādīnaṃ saṅgaho. Pubbacetanāmuñcacetanāaparacetanāsampattiyā dāyakassa vasena tīṇi aṅgāni, vītarāgatāvītadosatāvītamohatāpaṭipattiyā dakkhiṇeyyassa vasena tīṇīti evaṃ chaḷaṅgasamannāgatāya dakkhiṇāya. Aparāparaṃ uppajjanakacetanāvasena mahānadī viya, mahogho viya ca ito cito ca abhisanditvā okkhanditvā pavattiyā puññameva puññābhisando.
៣៥០. កិច្ចបរិយោសានំ នត្ថិ ទិវសេ ទិវសេ ទាយកស្ស ព្យាបារាបជ្ជនតោ, តេនាហ ‘‘ឯកេនា’’តិអាទិ។ កិច្ចបរិយោសានំ អត្ថិ យថារទ្ធស្ស អាវាសស្ស កតិបយេនាបិ កាលេន បរិសមាបេតព្ពតោ, តេនាហ ‘‘បណ្ណសាល’’ន្តិអាទិ។ សុត្តន្តបរិយាយេនាតិ សុត្តន្តបាឡិនយេន។ (ម. និ. ១.១២, ១៣; អ. និ. ២.៥៨) នវ អានិសំសាតិ សីតបដិឃាតាទយោ បដិសល្លានារាមបរិយោសានា នវ ឧទយា។ អប្បមត្តតាយ ចេតេ វុត្តា។
350.Kiccapariyosānaṃ natthi divase divase dāyakassa byāpārāpajjanato, tenāha ‘‘ekenā’’tiādi. Kiccapariyosānaṃ atthi yathāraddhassa āvāsassa katipayenāpi kālena parisamāpetabbato, tenāha ‘‘paṇṇasāla’’ntiādi. Suttantapariyāyenāti suttantapāḷinayena. (Ma. ni. 1.12, 13; a. ni. 2.58) nava ānisaṃsāti sītapaṭighātādayo paṭisallānārāmapariyosānā nava udayā. Appamattatāya cete vuttā.
យស្មា អាវាសំ ទេន្តេន នាម សព្ពម្បិ បច្ចយជាតំ ទិន្នមេវ ហោតិ។ ទ្វេ តយោ គាមេ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា កិញ្ចិ អលទ្ធា អាគតស្សបិ ឆាយូទកសម្បន្នំ អារាមំ បវិសិត្វា ន្ហាយិត្វា បតិស្សយេ មុហុត្តំ និបជ្ជិត្វា វុដ្ឋាយ និសិន្នស្ស កាយេ ពលំ អាហរិត្វា បក្ខិត្តំ វិយ ហោតិ ។ ពហិ វិចរន្តស្ស ច កាយេ វណ្ណធាតុ វាតាតបេហិ កិលមតិ, បតិស្សយំ បវិសិត្វា ទ្វារំ បិធាយ មុហុត្តំ និបន្នស្ស វិសភាគសន្តតិ វូបសម្មតិ, សភាគសន្តតិ បតិដ្ឋាតិ, វណ្ណធាតុ អាហរិត្វា បក្ខិត្តា វិយ ហោតិ។ ពហិ វិចរន្តស្ស ច បាទេ កណ្ដកោ វិជ្ឈតិ, ខាណុ បហរតិ, សរីសបាទិបរិស្សយា ចេវ ចោរភយញ្ច ឧប្បជ្ជតិ, បតិស្សយំ បវិសិត្វា ទ្វារំ បិធាយ និបន្នស្ស សព្ពេ តេ បរិស្សយា ន ហោន្តិ, សជ្ឈាយន្តស្ស ធម្មបីតិសុខំ, កម្មដ្ឋានំ មនសិ ករោន្តស្ស ឧបសមសុខញ្ច ឧប្បជ្ជតិ ពហិទ្ធា វិក្ខេបាភាវតោ។ ពហិ វិចរន្តស្ស ច កាយេ សេទា មុច្ចន្តិ, អក្ខីនិ ផន្ទន្តិ, សេនាសនំ បវិសនក្ខណេ មញ្ចបីឋាទីនិ ន បញ្ញាយន្តិ, មុហុត្តំ និសិន្នស្ស បន អក្ខីនំ បសាទោ អាហរិត្វា បក្ខិត្តោ វិយ ហោតិ, ទ្វារវាតបានមញ្ចបីឋាទីនិ បញ្ញាយន្តិ។ ឯតស្មិញ្ច អាវាសេ វសន្តំ ទិស្វា មនុស្សា ចតូហិ បច្ចយេហិ សក្កច្ចំ ឧបដ្ឋហន្តិ។ តេន វុត្តំ ‘‘អាវាសំ ទេន្តេន នាម សព្ពម្បិ បច្ចយជាតំ ទិន្នមេវ ហោតី’’តិ, តស្មា ឯតេ យថាវុត្តា សព្ពេបិ អានិសំសា វេទិតព្ពា។ តេន វុត្តំ ‘‘អប្បមត្តតាយ ចេតេ វុត្តា’’តិ។
Yasmā āvāsaṃ dentena nāma sabbampi paccayajātaṃ dinnameva hoti. Dve tayo gāme piṇḍāya caritvā kiñci aladdhā āgatassapi chāyūdakasampannaṃ ārāmaṃ pavisitvā nhāyitvā patissaye muhuttaṃ nipajjitvā vuṭṭhāya nisinnassa kāye balaṃ āharitvā pakkhittaṃ viya hoti . Bahi vicarantassa ca kāye vaṇṇadhātu vātātapehi kilamati, patissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya muhuttaṃ nipannassa visabhāgasantati vūpasammati, sabhāgasantati patiṭṭhāti, vaṇṇadhātu āharitvā pakkhittā viya hoti. Bahi vicarantassa ca pāde kaṇṭako vijjhati, khāṇu paharati, sarīsapādiparissayā ceva corabhayañca uppajjati, patissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya nipannassa sabbe te parissayā na honti, sajjhāyantassa dhammapītisukhaṃ, kammaṭṭhānaṃ manasi karontassa upasamasukhañca uppajjati bahiddhā vikkhepābhāvato. Bahi vicarantassa ca kāye sedā muccanti, akkhīni phandanti, senāsanaṃ pavisanakkhaṇe mañcapīṭhādīni na paññāyanti, muhuttaṃ nisinnassa pana akkhīnaṃ pasādo āharitvā pakkhitto viya hoti, dvāravātapānamañcapīṭhādīni paññāyanti. Etasmiñca āvāse vasantaṃ disvā manussā catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahanti. Tena vuttaṃ ‘‘āvāsaṃ dentena nāma sabbampi paccayajātaṃ dinnameva hotī’’ti, tasmā ete yathāvuttā sabbepi ānisaṃsā veditabbā. Tena vuttaṃ ‘‘appamattatāya cete vuttā’’ti.
សីតន្តិ អជ្ឈត្តំ ធាតុក្ខោភវសេន វា ពហិទ្ធា ឧតុវិបរិណាមវសេន វា ឧប្បជ្ជនកសីតំ។ ឧណ្ហន្តិ អគ្គិសន្តាបំ, តស្ស វនឌាហាទីសុ (វនទាហាទីសុ វា សារត្ថ. ដី. ចូឡវគ្គ ៣.២៩៥) សម្ភវោ វេទិតព្ពោ។ បដិហន្តីតិ បដិពាហតិ, យថា តទុភយវសេន កាយចិត្តានំ ពាធនំ ន ហោតិ, ឯវំ ករោតិ។ សីតុណ្ហព្ភាហតេ ហិ សរីរេ វិក្ខិត្តចិត្តោ ភិក្ខុ យោនិសោ បទហិតុំ ន សក្កោតិ។ វាឡមិគានីតិ សីហព្យគ្ឃាទិចណ្ឌមិគេ។ គុត្តសេនាសនញ្ហិ អារញ្ញកម្បិ បវិសិត្វា ទ្វារំ បិធាយ និសិន្នស្ស តេ បរិស្សយា ន ហោន្តីតិ។ សរីសបេតិ យេ កេចិ សរន្តេ គច្ឆន្តេ ទីឃជាតិកេ សប្បាទិកេ។ មកសេតិ និទស្សនមត្តមេតំ, ឌំសាទីនម្បិ ឯតេស្វេវ (ឯតនេវ សារត្ថ. ដី. ចូឡវគ្គ ៣.២៩៥) សង្គហោ ទដ្ឋព្ពោ។ សិសិរេតិ សិសិរកាលវសេន, សត្តាហវទ្ទលិកាទិវសេន ច ឧប្បន្នេ សិសិរសម្ផស្សេ។ វុដ្ឋិយោតិ យទា តទា ឧប្បន្នា វស្សវុដ្ឋិយោ បដិហនតីតិ យោជនា។
Sītanti ajjhattaṃ dhātukkhobhavasena vā bahiddhā utuvipariṇāmavasena vā uppajjanakasītaṃ. Uṇhanti aggisantāpaṃ, tassa vanaḍāhādīsu (vanadāhādīsu vā sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.295) sambhavo veditabbo. Paṭihantīti paṭibāhati, yathā tadubhayavasena kāyacittānaṃ bādhanaṃ na hoti, evaṃ karoti. Sītuṇhabbhāhate hi sarīre vikkhittacitto bhikkhu yoniso padahituṃ na sakkoti. Vāḷamigānīti sīhabyagghādicaṇḍamige. Guttasenāsanañhi āraññakampi pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa te parissayā na hontīti. Sarīsapeti ye keci sarante gacchante dīghajātike sappādike. Makaseti nidassanamattametaṃ, ḍaṃsādīnampi etesveva (etaneva sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.295) saṅgaho daṭṭhabbo. Sisireti sisirakālavasena, sattāhavaddalikādivasena ca uppanne sisirasamphasse. Vuṭṭhiyoti yadā tadā uppannā vassavuṭṭhiyo paṭihanatīti yojanā.
វាតាតបោ ឃោរោតិ រុក្ខគច្ឆាទីនំ ឧម្មូលភញ្ជនាទិវសេន បវត្តិយា ឃោរោ សរជអរជាទិភេទោ វាតោ ចេវ គិម្ហបរិឡាហសមយេសុ ឧប្បត្តិយា ឃោរោ សូរិយាតបោ ច។ បដិហញ្ញតីតិ បដិពាហីយតិ។ លេណត្ថន្តិ នានារម្មណតោ ចិត្តំ និវត្តេត្វា បដិសល្លានារាមត្ថំ។ សុខត្ថន្តិ វុត្តបរិស្សយាភាវេន ផាសុវិហារត្ថំ។ ឈាយិតុន្តិ អដ្ឋតិំសាយ អារម្មណេសុ យត្ថ កត្ថចិ ចិត្តំ ឧបនិពន្ធិត្វា ឧបនិជ្ឈាយិតុំ។ វិបស្សិតុន្តិ អនិច្ចាទិតោ សង្ខារេ សម្មសិតុំ។
Vātātapo ghoroti rukkhagacchādīnaṃ ummūlabhañjanādivasena pavattiyā ghoro sarajaarajādibhedo vāto ceva gimhapariḷāhasamayesu uppattiyā ghoro sūriyātapo ca. Paṭihaññatīti paṭibāhīyati. Leṇatthanti nānārammaṇato cittaṃ nivattetvā paṭisallānārāmatthaṃ. Sukhatthanti vuttaparissayābhāvena phāsuvihāratthaṃ. Jhāyitunti aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittaṃ upanibandhitvā upanijjhāyituṃ. Vipassitunti aniccādito saṅkhāre sammasituṃ.
វិហារេតិ បតិស្សយេ។ ការយេតិ ការាបេយ្យ។ រម្មេតិ មនោរមេ និវាសសុខេ។ វាសយេត្ថ ពហុស្សុតេតិ ការេត្វា បន ឯត្ថ វិហារេសុ ពហុស្សុតេ សីលវន្តេ កល្យាណធម្មេ និវាសេយ្យ, តេ និវាសេន្តោ បន តេសំ ពហុស្សុតានំ យថា បច្ចយេហិ កិលមថោ ន ហោតិ, ឯវំ អន្នញ្ច បានញ្ច វត្ថសេនាសនានិ ច ទទេយ្យ ឧជុភូតេសុ អជ្ឈាសយសម្បន្នេសុ កម្មកម្មផលានំ, រតនត្តយគុណានញ្ច សទ្ទហនេន វិប្បសន្នេន ចេតសា។
Vihāreti patissaye. Kārayeti kārāpeyya. Rammeti manorame nivāsasukhe. Vāsayettha bahussuteti kāretvā pana ettha vihāresu bahussute sīlavante kalyāṇadhamme nivāseyya, te nivāsento pana tesaṃ bahussutānaṃ yathā paccayehi kilamatho na hoti, evaṃ annañca pānañca vatthasenāsanāni ca dadeyya ujubhūtesu ajjhāsayasampannesu kammakammaphalānaṃ, ratanattayaguṇānañca saddahanena vippasannena cetasā.
ឥទានិ គហដ្ឋបព្ពជិតានំ អញ្ញមញ្ញូបការិតំ ទស្សេតុំ ‘‘តេ តស្សា’’តិ គាថមាហ។ តត្ថ តេតិ ពហុស្សុតា។ តស្សាតិ ឧបាសកស្ស។ ធម្មំ ទេសេន្តីតិ សកលវដ្ដទុក្ខបនូទនំ សទ្ធម្មំ ទេសេន្តិ។ យំ សោ ធម្មំ ឥធញ្ញាយាតិ សោ ឧបាសកោ យំ សទ្ធម្មំ ឥមស្មិំ សាសនេ សម្មាបដិបជ្ជនេន ជានិត្វា អគ្គមគ្គាធិគមេន អនាសវោ ហុត្វា បរិនិព្ពាតិ ឯកាទសគ្គិវូបសមេន សីតិ ភវតិ។
Idāni gahaṭṭhapabbajitānaṃ aññamaññūpakāritaṃ dassetuṃ ‘‘te tassā’’ti gāthamāha. Tattha teti bahussutā. Tassāti upāsakassa. Dhammaṃ desentīti sakalavaṭṭadukkhapanūdanaṃ saddhammaṃ desenti. Yaṃ so dhammaṃ idhaññāyāti so upāsako yaṃ saddhammaṃ imasmiṃ sāsane sammāpaṭipajjanena jānitvā aggamaggādhigamena anāsavo hutvā parinibbāti ekādasaggivūpasamena sīti bhavati.
សីតបដិឃាតាទយោ វិបស្សនាវសានា តេរស, អន្នាទិលាភោ, ធម្មស្សវនំ, ធម្មាវពោធោ, បរិនិព្ពានន្តិ ឯវំ សត្តរស។
Sītapaṭighātādayo vipassanāvasānā terasa, annādilābho, dhammassavanaṃ, dhammāvabodho, parinibbānanti evaṃ sattarasa.
៣៥១. អត្តនោ សន្តកាតិ អត្តនិយា។ ទុប្បរិច្ចជនំ លោភំ និគ្គណ្ហិតុំ អសក្កោន្តស្ស។ សង្ឃស្ស វា គណស្ស វា សន្តិកេតិ យោជនា។ តត្ថាតិ យថាគហិតេ សរណេ។ នត្ថិ បុនប្បុនំ កត្តព្ពតា វិញ្ញូជាតិកស្សាតិ អធិប្បាយោ។ ‘‘ជីវិតបរិច្ចាគមយំ បុញ្ញ’’ន្តិ ‘‘សចេ ត្វំ ន យថាគហិតំ សរណំ ភិន្ទិស្សតិ, ឯវាហំ តំ មារេមី’’តិ យទិបិ កោចិ តិណ្ហេន សត្ថេន ជីវិតា វោរោបេយ្យ, តថាបិ ‘‘នេវាហំ ពុទ្ធំ ន ពុទ្ធោតិ, ធម្មំ ន ធម្មោតិ, សង្ឃំ ន សង្ឃោតិ វទាមី’’តិ ទឡ្ហតរំ កត្វា គហិតសរណស្ស វសេន វុត្តំ។
351.Attano santakāti attaniyā. Duppariccajanaṃ lobhaṃ niggaṇhituṃ asakkontassa. Saṅghassa vā gaṇassa vā santiketi yojanā. Tatthāti yathāgahite saraṇe. Natthi punappunaṃ kattabbatā viññūjātikassāti adhippāyo. ‘‘Jīvitapariccāgamayaṃ puñña’’nti ‘‘sace tvaṃ na yathāgahitaṃ saraṇaṃ bhindissati, evāhaṃ taṃ māremī’’ti yadipi koci tiṇhena satthena jīvitā voropeyya, tathāpi ‘‘nevāhaṃ buddhaṃ na buddhoti, dhammaṃ na dhammoti, saṅghaṃ na saṅghoti vadāmī’’ti daḷhataraṃ katvā gahitasaraṇassa vasena vuttaṃ.
៣៥២. សរណំ ឧបគតេន កាយវាចាចិត្តេហិ សក្កច្ចំ វត្ថុត្តយបូជា កាតព្ពា, តត្ថ ច សំកិលេសោ បរិហនិតព្ពោ, សិក្ខាបទានិ បន សមាទានមត្តំ, សម្បត្តវត្ថុតោ វិរមណមត្តញ្ចាតិ សរណគមនតោ សីលស្ស អប្បដ្ឋតរតា, អប្បសមារម្ភតរតា ច វេទិតព្ពា។ សព្ពេសំ សត្តានំ ជីវិតទានាទិនា ទណ្ឌនិធានតោ, សកលលោកិយលោកុត្តរគុណាធិដ្ឋានតោ ចស្ស មហប្ផលមហានិសំសតរតា ទដ្ឋព្ពា។
352. Saraṇaṃ upagatena kāyavācācittehi sakkaccaṃ vatthuttayapūjā kātabbā, tattha ca saṃkileso parihanitabbo, sikkhāpadāni pana samādānamattaṃ, sampattavatthuto viramaṇamattañcāti saraṇagamanato sīlassa appaṭṭhataratā, appasamārambhataratā ca veditabbā. Sabbesaṃ sattānaṃ jīvitadānādinā daṇḍanidhānato, sakalalokiyalokuttaraguṇādhiṭṭhānato cassa mahapphalamahānisaṃsataratā daṭṭhabbā.
វក្ខមាននយេន ច វេរហេតុតាយ វេរំ វុច្ចតិ បាណាតិបាតាទិបាបធម្មោ, តំ មណតិ ‘‘មយិ ឥធ ឋិតាយ កថំ អាគច្ឆសី’’តិ តជ្ជេន្តី វិយ នីហរតីតិ វេរមណី, តតោ វា បាបធម្មតោ វិរមតិ ឯតាយាតិ ‘‘វិរមណី’’តិ វត្តព្ពេ និរុត្តិនយេន ឥការស្ស ឯការំ កត្វា ‘‘វេរមណី’’តិ វុត្តា។ អសមាទិន្នសីលស្ស សម្បត្តតោ យថាឧបដ្ឋិតវីតិក្កមិតព្ពវត្ថុតោ វិរតិ សម្បត្តវិរតិ។ សមាទានវសេន ឧប្បន្នា វិរតិ សមាទានវិរតិ។ សេតុ វុច្ចតិ អរិយមគ្គោ, តប្បរិយាបន្នា ហុត្វា បាបធម្មានំ សមុច្ឆេទវសេន ឃាតនវិរតិ សេតុឃាតវិរតិ។ ឥទានិ តិស្សោ វិរតិយោ សរូបតោ ទស្សេតុំ ‘‘តត្ថា’’តិអាទិ វុត្តំ។ បរិហរតីតិ អវីតិក្កមវសេន បរិវជ្ជេតិ។ ន ហនាមីតិ ឯត្ថ ឥតិ-សទ្ទោ អាទិអត្ថោ, តេន ‘‘អទិន្នំ នាទិយាមី’’តិ ឯវំ អាទីនំ សង្គហោ, វា-សទ្ទេន វា, តេនាហ ‘‘សិក្ខាបទានិ គណ្ហន្តស្សា’’តិ។
Vakkhamānanayena ca verahetutāya veraṃ vuccati pāṇātipātādipāpadhammo, taṃ maṇati ‘‘mayi idha ṭhitāya kathaṃ āgacchasī’’ti tajjentī viya nīharatīti veramaṇī, tato vā pāpadhammato viramati etāyāti ‘‘viramaṇī’’ti vattabbe niruttinayena ikārassa ekāraṃ katvā ‘‘veramaṇī’’ti vuttā. Asamādinnasīlassa sampattato yathāupaṭṭhitavītikkamitabbavatthuto virati sampattavirati. Samādānavasena uppannā virati samādānavirati. Setu vuccati ariyamaggo, tappariyāpannā hutvā pāpadhammānaṃ samucchedavasena ghātanavirati setughātavirati. Idāni tisso viratiyo sarūpato dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Pariharatīti avītikkamavasena parivajjeti. Na hanāmīti ettha iti-saddo ādiattho, tena ‘‘adinnaṃ nādiyāmī’’ti evaṃ ādīnaṃ saṅgaho, vā-saddena vā, tenāha ‘‘sikkhāpadāni gaṇhantassā’’ti.
មគ្គសម្បយុត្តាតិ សម្មាទិដ្ឋិយាទិមគ្គសម្បយុត្តា។ ឥទានិ តាសំ វិរតីនំ អារម្មណតោ វិភាគំ ទស្សេតុំ ‘‘តត្ថា’’តិអាទិ វុត្តំ។ បុរិមា ទ្វេតិ សម្បត្តសមាទានវិរតិយោ។ បច្ឆិមាតិ សេតុឃាតវិរតិ។ សព្ពានិបិ ភិន្នានិ ហោន្តិ ឯកជ្ឈំ សមាទិន្នត្តា។ តទេវ ភិជ្ជតិ វិសុំ វិសុំ សមាទិន្នត្តា ។ គហដ្ឋវសេន ចេតំ វុត្តំ។ ភេទោ នាម នត្ថិ បដិបក្ខសមុច្ឆិន្ទនេន អកុប្បសភាវត្តា, តេនាហ ‘‘ភវន្តរេបី’’តិ។ យោនិសិទ្ធន្តិ មនុស្សតិរច្ឆានានំ ឧទ្ធំ តិរិយមេវ ទីឃតា វិយ ជាតិសិទ្ធន្តិ អត្ថោ។ ពោធិសត្តេ កុច្ឆិគតេ ពោធិសត្តមាតុសីលំ វិយ ធម្មតាយ សភាវេនេវ សិទ្ធំ ធម្មតាសិទ្ធំ, មគ្គធម្មតាយ វា អរិយមគ្គានុភាវេន សិទ្ធំ ធម្មតាសិទ្ធំ។ ទិដ្ឋិឧជុករណំ នាម ភារិយំ ទុក្ខំ, តស្មា សរណគមនំ សិក្ខាបទសមាទានតោ មហដ្ឋតរមេវ, ន អប្បដ្ឋតរន្តិ អធិប្បាយោ។ យថា តថា វា គណ្ហន្តស្សាបីតិ អាទរគារវំ អកត្វា សមាទិយន្តស្សាបិ។ សាធុកំ គណ្ហន្តស្សាបីតិ សក្កច្ចំ សីលានិ សមាទិយន្តស្សាបិ, ន ទិគុណំ, តិគុណំ វា ឧស្សាហោ ករណីយោ។
Maggasampayuttāti sammādiṭṭhiyādimaggasampayuttā. Idāni tāsaṃ viratīnaṃ ārammaṇato vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Purimā dveti sampattasamādānaviratiyo. Pacchimāti setughātavirati. Sabbānipi bhinnāni honti ekajjhaṃ samādinnattā. Tadeva bhijjati visuṃ visuṃ samādinnattā . Gahaṭṭhavasena cetaṃ vuttaṃ. Bhedo nāma natthi paṭipakkhasamucchindanena akuppasabhāvattā, tenāha ‘‘bhavantarepī’’ti. Yonisiddhanti manussatiracchānānaṃ uddhaṃ tiriyameva dīghatā viya jātisiddhanti attho. Bodhisatte kucchigate bodhisattamātusīlaṃ viya dhammatāya sabhāveneva siddhaṃ dhammatāsiddhaṃ, maggadhammatāya vā ariyamaggānubhāvena siddhaṃ dhammatāsiddhaṃ. Diṭṭhiujukaraṇaṃnāma bhāriyaṃ dukkhaṃ, tasmā saraṇagamanaṃ sikkhāpadasamādānato mahaṭṭhatarameva, na appaṭṭhataranti adhippāyo. Yathā tathā vā gaṇhantassāpīti ādaragāravaṃ akatvā samādiyantassāpi. Sādhukaṃ gaṇhantassāpīti sakkaccaṃ sīlāni samādiyantassāpi, na diguṇaṃ, tiguṇaṃ vā ussāho karaṇīyo.
អភយទានតាយ សីលស្ស ទានភាវោ, អនវសេសំ វា សត្តនិកាយំ ទយតិ តេន រក្ខតីតិ ទានំ, សីលំ។ ‘‘អគ្គានី’’តិ ញាតត្តា អគ្គញ្ញានិ។ ចិររត្តតាយ ញាតត្តា រត្តញ្ញានិ។ ‘‘អរិយានំ សាធូនំ វំសានី’’តិ ញាតត្តា វំសញ្ញានិ។ ‘‘បោរាណានី’’តិអាទីសុ បុរិមានំ ឯតានិ បោរាណានិ។ សព្ពសោ កេនចិបិ បការេន សាធូហិ ន កិណ្ណានិ ន ខិត្តានិ ន ឆឌ្ឌិតានីតិ អសង្កិណ្ណានិ។ អយញ្ច នយោ នេសំ យថា អតីតេ, ឯវំ ឯតរហិ, អនាគតេ ចាតិ អាហ ‘‘អសង្កិណ្ណបុព្ពានិ ន សង្កិយន្តិ ន សង្កិយិស្សន្តី’’តិ។ តតោ ឯវ អប្បបិកុដ្ឋានិ ន បដិក្ខិត្តានិ។ ន ហិ កទាចិបិ វិញ្ញូ សមណព្រាហ្មណា ហិំសាទិបាបធម្មំ អនុជានន្តិ។ អបរិមាណានំ សត្តានំ អភយំ ទេតីតិ សព្ពេសុ ភូតេសុ និហិតទណ្ឌត្តា សកលស្សបិ សត្តនិកាយស្ស ភយាភាវំ ទេតិ។ ន ហិ អរិយសាវកតោ កស្សចិ ភយំ ហោតិ។ អវេរន្តិ វេរាភាវំ។ អព្យាបជ្ឈន្តិ និទ្ទុក្ខតំ។
Abhayadānatāya sīlassa dānabhāvo, anavasesaṃ vā sattanikāyaṃ dayati tena rakkhatīti dānaṃ, sīlaṃ. ‘‘Aggānī’’ti ñātattā aggaññāni. Cirarattatāya ñātattā rattaññāni. ‘‘Ariyānaṃ sādhūnaṃ vaṃsānī’’ti ñātattā vaṃsaññāni.‘‘Porāṇānī’’tiādīsu purimānaṃ etāni porāṇāni. Sabbaso kenacipi pakārena sādhūhi na kiṇṇāni na khittāni na chaḍḍitānīti asaṅkiṇṇāni. Ayañca nayo nesaṃ yathā atīte, evaṃ etarahi, anāgate cāti āha ‘‘asaṅkiṇṇapubbāni na saṅkiyanti na saṅkiyissantī’’ti. Tato eva appapikuṭṭhāni na paṭikkhittāni. Na hi kadācipi viññū samaṇabrāhmaṇā hiṃsādipāpadhammaṃ anujānanti. Aparimāṇānaṃ sattānaṃ abhayaṃ detīti sabbesu bhūtesu nihitadaṇḍattā sakalassapi sattanikāyassa bhayābhāvaṃ deti. Na hi ariyasāvakato kassaci bhayaṃ hoti. Averanti verābhāvaṃ. Abyāpajjhanti niddukkhataṃ.
ននុ ច បញ្ចសីលំ សព្ពកាលិកំ, ន ច ឯកន្តតោ វិមុត្តាយតនំ, សរណគមនំ បន ពុទ្ធុប្បាទហេតុកំ, ឯកន្តវិមុត្តាយតនញ្ច, តត្ថ កថំ សរណាគមនតោ បញ្ចសីលស្ស មហប្ផលតាតិ អាហ ‘‘កិញ្ចាបី’’តិអាទិ។ ជេដ្ឋកន្តិ ឧត្តមំ។ ‘‘សរណគមនេយេវ បតិដ្ឋាយា’’តិ ឥមិនា តស្ស សីលស្ស សរណគមនេន អភិសង្ខតតមាហ។
Nanu ca pañcasīlaṃ sabbakālikaṃ, na ca ekantato vimuttāyatanaṃ, saraṇagamanaṃ pana buddhuppādahetukaṃ, ekantavimuttāyatanañca, tattha kathaṃ saraṇāgamanato pañcasīlassa mahapphalatāti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi. Jeṭṭhakanti uttamaṃ. ‘‘Saraṇagamaneyeva patiṭṭhāyā’’ti iminā tassa sīlassa saraṇagamanena abhisaṅkhatatamāha.
៣៥៣. ឦទិសមេវាតិ ឯវំ សំកិលេសំ បដិបក្ខមេវ ហុត្វា។ ហេដ្ឋា វុត្តេហិ គុណេហីតិ ឯត្ថ ហេដ្ឋា វុត្តគុណា នាម សរណគមនំ, សីលសម្បទា, ឥន្ទ្រិយេសុ គុត្តទ្វារតាតិ ឯវំ អាទយោ។ បឋមជ្ឈានំ និព្ពត្តេន្តោ ន កិលមតីតិ យោជនា។ តានីតិ បឋមជ្ឈានាទីនិ។ ‘‘បឋមជ្ឈាន’’ន្តិ ឧក្កដ្ឋនិទ្ទេសោ អយន្តិ អាហ ‘‘ឯកំ កប្ប’’ន្តិ, ឯកំ មហាកប្បន្តិ អត្ថោ។ ហីនំ បន បឋមជ្ឈានំ, មជ្ឈិមញ្ច អសង្ខ្យេយ្យកប្បស្ស តតិយំ ភាគំ, ឧបឌ្ឍកប្បញ្ច អាយុំ ទេតិ។ ‘‘ទុតិយំ អដ្ឋកប្បេ’’តិ អាទីសុបិ ឥមិនា នយេន អត្ថោ វេទិតព្ពោ, មហាកប្បវសេនេវ ច គហេតព្ពំ។ យស្មា វា បណីតានិយេវេត្ថ ឈានានិ អធិប្បេតានិ មហប្ផលតរភាវទស្សនបរត្តា ទេសនាយ, តស្មា ‘‘បឋមជ្ឈានំ ឯកំ កប្ប’’ន្តិអាទិ វុត្តំ។ តទេវាតិ ចតុត្ថជ្ឈានមេវ។ យទិ ឯវំ កថំ អារុប្បតាតិ អាហ ‘‘អាកាសានញ្ចាយតនាទី’’តិអាទិ។
353.Īdisamevāti evaṃ saṃkilesaṃ paṭipakkhameva hutvā. Heṭṭhā vuttehi guṇehīti ettha heṭṭhā vuttaguṇā nāma saraṇagamanaṃ, sīlasampadā, indriyesu guttadvāratāti evaṃ ādayo. Paṭhamajjhānaṃ nibbattento na kilamatīti yojanā. Tānīti paṭhamajjhānādīni. ‘‘Paṭhamajjhāna’’nti ukkaṭṭhaniddeso ayanti āha ‘‘ekaṃ kappa’’nti, ekaṃ mahākappanti attho. Hīnaṃ pana paṭhamajjhānaṃ, majjhimañca asaṅkhyeyyakappassa tatiyaṃ bhāgaṃ, upaḍḍhakappañca āyuṃ deti. ‘‘Dutiyaṃ aṭṭhakappe’’ti ādīsupi iminā nayena attho veditabbo, mahākappavaseneva ca gahetabbaṃ. Yasmā vā paṇītāniyevettha jhānāni adhippetāni mahapphalatarabhāvadassanaparattā desanāya, tasmā ‘‘paṭhamajjhānaṃ ekaṃ kappa’’ntiādi vuttaṃ. Tadevāti catutthajjhānameva. Yadi evaṃ kathaṃ āruppatāti āha ‘‘ākāsānañcāyatanādī’’tiādi.
សម្មទេវ និច្ចសញ្ញាទិបដិបក្ខវិធមនវសេន បវត្តមានា បុព្ពភាគិយេ ឯវ ពោធិបក្ខិយធម្មេ សម្មានេន្តី វិបស្សនា វិបស្សកស្ស អនប្បកំ បីតិសោមនស្សំ សមាវហតីតិ អាហ ‘‘វិបស្សនា…បេ.… អភាវា’’តិ។ តេនាហ ភគវា –
Sammadeva niccasaññādipaṭipakkhavidhamanavasena pavattamānā pubbabhāgiye eva bodhipakkhiyadhamme sammānentī vipassanā vipassakassa anappakaṃ pītisomanassaṃ samāvahatīti āha ‘‘vipassanā…pe… abhāvā’’ti. Tenāha bhagavā –
‘‘យតោ យតោ សម្មសតិ, ខន្ធានំ ឧទយព្ពយំ;
‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
លភតី បីតិបាមោជ្ជំ, អមតំ តំ វិជានត’’ន្តិ។ (ធ. ប. ៣៧៤);
Labhatī pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānata’’nti. (dha. pa. 374);
យស្មា អយំ ទេសនា ឥមិនា អនុក្កមេន ឥមានិ ញាណានិ និព្ពត្តេន្តស្ស វសេន បវត្តិតា, តស្មា ‘‘វិបស្សនាញាណេ បតិដ្ឋាយ និព្ពត្តេន្តោ’’តិ ហេដ្ឋិមំ ហេដ្ឋិមំ ឧបរិមស្ស ឧបរិមស្ស បតិដ្ឋាភូតំ កត្វា វុត្តំ។ សមានរូបនិម្មានំ នាម មនោមយិទ្ធិយា អញ្ញេហិ អសាធារណកិច្ចន្តិ អាហ ‘‘អត្តនោ…បេ.… មហប្ផលា’’តិ។ វិកុព្ពនទស្សនសមត្ថតាយាតិ ហត្ថិអស្សាទិវិវិធរូបករណំ វិកុព្ពនំ, តស្ស ទស្សនសមត្ថភាវេន។ ឥច្ឆិតិច្ឆិតដ្ឋានំ នាម បុរិមជាតីសុ ឥច្ឆិតិច្ឆិតោ ខន្ធប្បទេសោ។ សមាបេន្តោតិ បរិយោសាបេន្តោ។
Yasmā ayaṃ desanā iminā anukkamena imāni ñāṇāni nibbattentassa vasena pavattitā, tasmā ‘‘vipassanāñāṇe patiṭṭhāya nibbattento’’ti heṭṭhimaṃ heṭṭhimaṃ uparimassa uparimassa patiṭṭhābhūtaṃ katvā vuttaṃ. Samānarūpanimmānaṃ nāma manomayiddhiyā aññehi asādhāraṇakiccanti āha ‘‘attano…pe… mahapphalā’’ti. Vikubbanadassanasamatthatāyāti hatthiassādivividharūpakaraṇaṃ vikubbanaṃ, tassa dassanasamatthabhāvena. Icchiticchitaṭṭhānaṃ nāma purimajātīsu icchiticchito khandhappadeso. Samāpentoti pariyosāpento.
កូដទន្តឧបាសកត្តបដិវេទនាកថាវណ្ណនា
Kūṭadantaupāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā
៣៥៤-៨. សព្ពេ តេ បាណយោតិ ‘‘សត្ត ច ឧសភសតានី’’តិអាទិនា វុត្តេ សព្ពេ បាណិនោ។ អាកុលភាវោតិ ភគវតោ សន្តិកេ ធម្មស្ស សុតត្តា បាណីសុ អនុទ្ទយំ ឧបដ្ឋបេត្វា ឋិតស្ស ‘‘កថញ្ហិ នាម មយា តាវ ពហូ បាណិនោ មារណត្ថាយ ពន្ធាបិតា’’តិ ចិត្តេ បរិព្យាកុលភាវោ ឧទបាទិ។ សុត្វាតិ ‘‘ពន្ធនតោ មោចិតា’’តិ សុត្វា។ កាមច្ឆន្ទវិគមេន កល្លចិត្តតា អរោគចិត្តតា, ព្យាបាទវិគមេន មេត្តាវសេន មុទុចិត្តតា អកថិនចិត្តតា, ឧទ្ធច្ចកុក្កុច្ចប្បហានេន វិក្ខេបវិគមនតោ វិនីវរណចិត្តតា តេហិ ន បិហិតចិត្តតា, ថិនមិទ្ធវិគមេន ឧទគ្គចិត្តតា សំបគ្គណ្ហនវសេន អលីនចិត្តតា, វិចិកិច្ឆាវិគមេន សម្មាបដិបត្តិយា អធិមុត្តតាយ បសន្នចិត្តតា ច ហោតីតិ អាហ ‘‘កល្លចិត្តន្តិអាទិ អនុបុព្ពិកថានុភាវេន វិក្ខម្ភិតនីវរណតំ សន្ធាយ វុត្ត’’ន្តិ។ យំ បនេត្ថ អត្ថតោ អវិភត្តំ, តំ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។
354-8.Sabbete pāṇayoti ‘‘satta ca usabhasatānī’’tiādinā vutte sabbe pāṇino. Ākulabhāvoti bhagavato santike dhammassa sutattā pāṇīsu anuddayaṃ upaṭṭhapetvā ṭhitassa ‘‘kathañhi nāma mayā tāva bahū pāṇino māraṇatthāya bandhāpitā’’ti citte paribyākulabhāvo udapādi. Sutvāti ‘‘bandhanato mocitā’’ti sutvā. Kāmacchandavigamena kallacittatā arogacittatā, byāpādavigamena mettāvasena muducittatā akathinacittatā, uddhaccakukkuccappahānena vikkhepavigamanato vinīvaraṇacittatā tehi na pihitacittatā, thinamiddhavigamena udaggacittatā saṃpaggaṇhanavasena alīnacittatā, vicikicchāvigamena sammāpaṭipattiyā adhimuttatāya pasannacittatā ca hotīti āha ‘‘kallacittantiādi anupubbikathānubhāvena vikkhambhitanīvaraṇataṃ sandhāya vutta’’nti. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
កូដទន្តសុត្តវណ្ណនាយ លីនត្ថប្បកាសនា។
Kūṭadantasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya / ៥. កូដទន្តសុត្តំ • 5. Kūṭadantasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ៥. កូដទន្តសុត្តវណ្ណនា • 5. Kūṭadantasuttavaṇṇanā
