| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
੫. ਕੂਟਦਨ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
5. Kūṭadantasuttavaṇṇanā
੩੨੩. ਪੁਰਿਮਸੁਤ੍ਤਦ੍વਯੇਤਿ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸੋਣਦਣ੍ਡਸੁਤ੍ਤਦ੍વਯੇ। વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવਾਤਿ ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਆਗਤਸਦਿਸਂ ਇਧਾਗਤਂ ਤਂ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਤੋ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ, ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਤਰੁਣੋ ਅਮ੍ਬਰੁਕ੍ਖੋ ਅਮ੍ਬਲਟ੍ਠਿਕਾ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੨) ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਮ੍ਬਲਟ੍ਠਿਕਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾવਾ’’ਤਿ।
323.Purimasuttadvayeti ambaṭṭhasoṇadaṇḍasuttadvaye. Vuttanayamevāti yaṃ tattha āgatasadisaṃ idhāgataṃ taṃ atthavaṇṇanato vuttanayameva, tattha vuttanayeneva veditabbanti attho. ‘‘Taruṇo ambarukkho ambalaṭṭhikā’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.2) brahmajālasuttavaṇṇanāyaṃ vuttanti āha ‘‘ambalaṭṭhikā brahmajāle vuttasadisāvā’’ti.
ਯਞ੍ਞਾવਾਟਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕਾਨਿ, ਅવਿਞ੍ਞਾਣਕਾਨਿ ਚ ਯਞ੍ਞੂਪਕਰਣਾਨਿ ਉਪਟ੍ਠਪਿਤਾਨੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ‘‘ਮਹਾਯਞ੍ਞੋ ਉਪਕ੍ਖਟੋ’’ਤਿ, ਤਂ ਉਪਕ੍ਖਰਣਂ ਤੇਸਂ ਤਥਾਸਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਪਕ੍ਖਟੋਤਿ ਸਜ੍ਜਿਤੋ’’ਤਿ। વਚ੍ਛਤਰਸਤਾਨੀਤਿ ਯੁવਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਿ ਬਲવવਚ੍ਛਸਤਾਨਿ, ਤੇ ਪਨ વਚ੍ਛਾ ਏવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਦਮ੍ਮਾ ਬਲਿਬਦ੍ਦਾ ਚਾਤਿ ਆਹ ‘‘વਚ੍ਛਸਤਾਨੀ’’ਤਿ। ਏਤੇਤਿ ਉਸਭਾਦਯੋ ਉਰਬ੍ਭਪਰਿਯੋਸਾਨਾ। ਅਨੇਕੇਸਨ੍ਤਿ ਅਨੇਕਜਾਤਿਕਾਨਂ। ਸਙ੍ਖ੍ਯਾવਸੇਨ ਅਨੇਕਤਾ ਸਤ੍ਤਸਤਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ। ਮਿਗਪਕ੍ਖੀਨਨ੍ਤਿ ਮਹਿਂਸਰੁਰੁਪਸਦਕੁਰੁਙ੍ਗਗੋਕਣ੍ਣਮਿਗਾਨਞ੍ਚੇવ ਮੋਰਕਪਿਞ੍ਜਰਤਿਤ੍ਤਿਰਕਪੋਤਾਦਿਪਕ੍ਖੀਨਞ੍ਚ।
Yaññāvāṭaṃ sampādetvā mahāyaññaṃ uddissa saviññāṇakāni, aviññāṇakāni ca yaññūpakaraṇāni upaṭṭhapitānīti vuttaṃ pāḷiyaṃ ‘‘mahāyañño upakkhaṭo’’ti, taṃ upakkharaṇaṃ tesaṃ tathāsajjananti āha ‘‘upakkhaṭoti sajjito’’ti. Vacchatarasatānīti yuvabhāvappattāni balavavacchasatāni, te pana vacchā eva honti, na dammā balibaddā cāti āha ‘‘vacchasatānī’’ti. Eteti usabhādayo urabbhapariyosānā. Anekesanti anekajātikānaṃ. Saṅkhyāvasena anekatā sattasataggahaṇeneva paricchinnā. Migapakkhīnanti mahiṃsarurupasadakuruṅgagokaṇṇamigānañceva morakapiñjaratittirakapotādipakkhīnañca.
੩੨੮. ਯਞ੍ਞਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਯੋ ਸਂਕਿਲੇਸੋ, ਤਸ੍ਸ ਨਿવਾਰਣਤੋ ਨਿਸੇਧਨਤੋ વਿਧਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰવਿਨੋਦਨਾ। ਤਤੋ ਏવ ਤਾ ਤਂ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਨ੍ਦਂ ਅવਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਠਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਠਪਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਾਸਂ ਪਨ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨવਸੇਨ ਤੀਸੁ ਕਾਲੇਸੁ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਯਞ੍ਞੋ ਤਿਟ੍ਠਪਨੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਿਟ੍ਠਪਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਪਰਿਕ੍ਖਰੋਨ੍ਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ, ਪਰਿવਾਰਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਸੋਲ਼ਸਪਰਿਕ੍ਖਾਰਨ੍ਤਿ ਸੋਲ਼ਸਪਰਿવਾਰ’’ਨ੍ਤਿ।
328. Yaññasaṅkhātassa puññassa yo saṃkileso, tassa nivāraṇato nisedhanato vidhā vuccanti vippaṭisāravinodanā. Tato eva tā taṃ puññābhisandaṃ avicchinditvā ṭhapentīti ‘‘ṭhapanā’’ti vuttā. Tāsaṃ pana yaññassa ādimajjhapariyosānavasena tīsu kālesu pavattiyā yañño tiṭṭhapanoti āha ‘‘tiṭṭhapananti attho’’ti. Parikkharonti abhisaṅkharontīti parikkhārā, parivārāti vuttaṃ. ‘‘Soḷasaparikkhāranti soḷasaparivāra’’nti.
ਮਹਾવਿਜਿਤਰਾਜਯਞ੍ਞਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Mahāvijitarājayaññakathāvaṇṇanā
੩੩੬. ਪੁਬ੍ਬਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਰਿਮਜਾਤਿਸਮ੍ਭੂਤਂ ਬੋਧਿਸਮ੍ਭਾਰਭੂਤਂ ਪੁਞ੍ਞਚਰਿਯਂ। ਤਥਾ ਹਿਸ੍ਸ ਅਨੁਗਾਮਿਨੋવ ਨਿਧਿਸ੍ਸ ਥਾવਰੋ ਨਿਧਿ ਨਿਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਅਡ੍ਢਤਾ ਨਾਮ વਿਭવਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤਾ, ਸਾ ਤਂ ਤਂ ਉਪਾਦਾਯੁਪਾਦਾਯ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਯੋ ਕੋਚਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕੇਨ વਿਭવੇਨ ਅਡ੍ਢੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ । ਤਥਾ ਮਹਦ੍ਧਨਤਾਪੀਤਿ ਤਂ ਉਕ੍ਕਂਸਗਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਮਹਤਾ ਅਪਰਿਮਾਣਸਙ੍ਖ੍ਯੇਨ ਧਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ વਿਸੇਸਤੋ ਕਾਮਾ ਭੋਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣવਸੇਨਾ’’ਤਿ। ਪਿਣ੍ਡਪਿਣ੍ਡવਸੇਨਾਤਿ ਭਾਜਨਾਲਙ੍ਕਾਰਾਦਿવਿਭਾਗਂ ਅਹੁਤ੍વਾ ਕੇવਲਂ ਖਣ੍ਡਖਣ੍ਡવਸੇਨ।
336.Pubbacaritanti attano purimajātisambhūtaṃ bodhisambhārabhūtaṃ puññacariyaṃ. Tathā hissa anugāminova nidhissa thāvaro nidhi nidassito. Aḍḍhatā nāma vibhavasampannatā, sā taṃ taṃ upādāyupādāya vuccatīti āha ‘‘yo koci attano santakena vibhavena aḍḍho hotī’’ti . Tathā mahaddhanatāpīti taṃ ukkaṃsagataṃ dassetuṃ ‘‘mahatā aparimāṇasaṅkhyena dhanena samannāgato’’ti vuttaṃ. Bhuñjitabbato paribhuñjitabbato visesato kāmā bhogo nāmāti āha ‘‘pañcakāmaguṇavasenā’’ti. Piṇḍapiṇḍavasenāti bhājanālaṅkārādivibhāgaṃ ahutvā kevalaṃ khaṇḍakhaṇḍavasena.
ਮਾਸਕਾਦੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਥਾਲਕਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਭਾਜਨਾਦੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ વਤ੍ਥਸੇਯ੍ਯਾવਸਥਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਸੁવਣ੍ਣਰਜਤਮਣਿਮੁਤ੍ਤਾવੇਲ਼ੁਰਿਯવਜਿਰਪવਾਲ਼ਾਨਿ ‘‘ਸਤ੍ਤਰਤਨਾਨੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਸਾਲਿવੀਹਿਆਦਿ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਣਂ ਪੁਰਕ੍ਖਤਂਸਸ੍ਸਫਲਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਤਬ੍ਬਿਪਰਿਯਾਯਤੋ ਮੁਗ੍ਗਮਾਸਾਦਿ ਅਪਰਣ੍ਣਂ। ਦੇવਸਿਕਂ…ਪੇ॰… વਸੇਨਾਤਿ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਦਾਤਬ੍ਬવਡ੍ਢੇਤਬ੍ਬਾਦਿવਿਧਿਨਾ ਪਰਿવਤ੍ਤਨਕਧਨਧਞ੍ਞવਸੇਨ।
Māsakādīti ādi-saddena thālakādiṃ saṅgaṇhāti. Bhājanādīti ādi-saddena vatthaseyyāvasathādiṃ saṅgaṇhāti. Suvaṇṇarajatamaṇimuttāveḷuriyavajirapavāḷāni ‘‘sattaratanānī’’ti vadanti. Sālivīhiādi pubbaṇṇaṃ purakkhataṃsassaphalanti katvā. Tabbipariyāyato muggamāsādi aparaṇṇaṃ. Devasikaṃ…pe… vasenāti divase divase paribhuñjitabbadātabbavaḍḍhetabbādividhinā parivattanakadhanadhaññavasena.
ਕੋਟ੍ਠਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਧਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਠਪਨਟ੍ਠਾਨਂ, ਕੋਟ੍ਠਭੂਤਂ ਅਗਾਰਂ ਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰਂ ਤੇਨਾਹ ‘‘ਧਞ੍ਞੇਨ…ਪੇ॰… ਗਾਰੋ ਚਾ’’ਤਿ। ਏવਂ ਸਾਰਗਬ੍ਭਂ ‘‘ਕੋਸੋ’’ਤਿ, ਧਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਠਪਨਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ‘‘ਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰ’’ਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਥਾ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਥ વਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਅਸਿਨੋ ਤਿਕ੍ਖਭਾવਪਰਿਹਾਰਤੋ ਪਰਿਚ੍ਛਦੋ ‘‘ਕੋਸੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਂ ਰਞ੍ਞੋ ਤਿਕ੍ਖਭਾવਪਰਿਹਰਣਤ੍ਤਾ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਨੀ ਸੇਨਾ ‘‘ਕੋਸੋ’’ਤਿ ਆਹ ‘‘ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਕੋਸੋ ਹਤ੍ਥੀ ਅਸ੍ਸਾ ਰਥਾ ਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘વਤ੍ਥਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਾਪਿ ਭਣ੍ਡਟ੍ਠਪਨਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਤਿવਿਧਂ ਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਇਦਂ ਏવਂ ਬਹੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਰਾਜਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋવ ਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕੇਨ ਕਥਾਪੇਤ੍વਾ ਪਰਿਸਾਯ ਨਿਸ੍ਸਦ੍ਦਭਾવਾਪਾਦਨਤ੍ਥਞ੍ਚ ਆਹ ਏવਂ ਮੇ ਪਕਤਿਕ੍ਖੋਭੋ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ।
Koṭṭhaṃ vuccati dhaññassa āṭhapanaṭṭhānaṃ, koṭṭhabhūtaṃ agāraṃ koṭṭhāgāraṃ tenāha ‘‘dhaññena…pe… gāro cā’’ti. Evaṃ sāragabbhaṃ ‘‘koso’’ti, dhaññassa āṭhapanaṭṭhānañca ‘‘koṭṭhāgāra’’nti dassetvā idāni tato aññathā taṃ dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yathā asino tikkhabhāvaparihārato paricchado ‘‘koso’’ti vuccati, evaṃ rañño tikkhabhāvapariharaṇattā caturaṅginī senā ‘‘koso’’ti āha ‘‘catubbidho koso hatthī assā rathā pattī’’ti. ‘‘Vatthakoṭṭhāgāraggahaṇeneva sabbassāpi bhaṇḍaṭṭhapanaṭṭhānassa gahitattā tividhaṃ koṭṭhāgāranti vuttaṃ. ‘‘Idaṃ evaṃ bahu’’ntiādi rājā tamatthaṃ jānantova bhaṇḍāgārikena kathāpetvā parisāya nissaddabhāvāpādanatthañca āha evaṃ me pakatikkhobho na bhavissatīti.
੩੩੭-੮. ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ਜਨਪਦਸ੍ਸ ਅਨੁਪਦ੍ਦવਤ੍ਥਞ੍ਚੇવ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ ਚ ਚਿਰਾਨੁਪવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਞ੍ਚ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਯਂ ਰਾਜਾ’’ਤਿਆਦਿ।
337-8.Brāhmaṇo cintesi janapadassa anupaddavatthañceva yaññassa ca cirānupavattanatthañca, tenāha ‘‘ayaṃ rājā’’tiādi.
ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹਿਤਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ ਚ વਿਦੂਸਨਤੋ ਅਹਿਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਆવਹਨਤੋ ਚੋਰਾ ਏવ ਕਣ੍ਟਕਾ, ਤੇਹਿ ਚੋਰਕਣ੍ਟਕੇਹਿ। ਯਥਾ ਗਾਮવਾਸੀਨਂ ਘਾਤਾ ਗਾਮਘਾਤਾ, ਏવਂ ਪਨ੍ਥਿਕਾਨਂ ਦੁਹਨਾ વਿਬਾਧਨਾ ਪਨ੍ਥਦੁਹਨਾ। ਅਧਮ੍ਮਕਾਰੀਤਿ ਧਮ੍ਮਤੋ ਅਪੇਤਸ੍ਸ ਅਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਰਣਸੀਲੋ, ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਜਿਤੇ ਜਨਪਦਾਦੀਨਂ ਤਤੋ ਅਨਤ੍ਥਤੋ ਤਾਯਨੇਨ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਯੋ ਖਤ੍ਤਧਮ੍ਮੋ, ਤਸ੍ਸ વਾ ਅਕਰਣਸੀਲੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਸ੍ਸવੋ ਏવ ਖੀਲਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਦਸ੍ਸੁਖੀਲਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਖੇਤ੍ਤੇ ਖੀਲਂ ਕਸਨਾਦੀਨਂ ਸੁਖਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਂ , ਮੂਲਸਨ੍ਤਾਨੇਨ ਸਸ੍ਸਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਿਞ੍ਚ વਿਬਨ੍ਧਤਿ, ਏવਂ ਦਸ੍ਸવੋ ਰਜ੍ਜੇ ਰਾਜਾਣਾਯ ਸੁਖਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਂ, ਮੂਲવਿਰੁਲ਼੍ਹਿਯਾ ਜਨਪਦਾਨਂ ਪਰਿਬੁਦ੍ਧਿਞ੍ਚ વਿਬਨ੍ਧਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਸ੍ਸવੋ ਏવ ਖੀਲਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਦਸ੍ਸੁਖੀਲ’’ਨ੍ਤਿ। વਧ-ਸਦ੍ਦੋ ਹਿਂਸਨਤ੍ਥੋਪਿ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਮਾਰਣੇਨ વਾ ਕੋਟ੍ਟਨੇਨ વਾ’’ਤਿ। ਅਦ੍ਦੁਬਨ੍ਧਨਾਦਿਨਾਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਰਜ੍ਜੁਬਨ੍ਧਨਸਙ੍ਖਲਿਕਬਨ੍ਧਨਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਜਾਨਿਯਾਤਿ ਧਨਜਾਨਿਯਾ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਤਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਞ੍ਚਸਿਖਮੁਣ੍ਡਕਰਣਨ੍ਤਿ ਕਾਕਪਕ੍ਖਕਰਣਂ। ਗੋਮਯਸਿਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ ਸੀਸੇ ਛਕਣੋਦਕਾવਸੇਚਨਂ। ਕੁਦਣ੍ਡਕਬਨ੍ਧਨਨ੍ਤਿ ਗਦ੍ਦੁਲਬਨ੍ਧਨਂ। ਏવਮਾਦੀਨੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਖੁਰਮੁਣ੍ਡਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਭਸ੍ਮਪੁਟਪੋਥਨਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਊਹਨਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਉਦ੍ਧਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਪਨੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਸ੍ਸਹਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਤਤ੍ਥ ਕਤਪਰਿਚਯਤਾਯ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਅਨੁਪ੍ਪਦੇਤੂਤਿ ਅਨੁ ਅਨੁ ਪਦੇਤੁ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਦਿਨ੍ਨੇ ਅਪ੍ਪਹੋਨ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਕ੍ਖਿਕਰਣਪਣ੍ਣਾਰੋਪਨਾਨਿ વਡ੍ਢਿਯਾ ਸਹ વਾ વਿਨਾ વਾ ਪੁਨ ਗਹੇਤੁਕਾਮਸ੍ਸ, ਇਧ ਪਨ ਤਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਕ੍ਖਿਂ ਅਕਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮੂਲਚ੍ਛੇਜ੍ਜવਸੇਨਾ’’ਤਿ। ਪਕਾਰਤੋ ਭਣ੍ਡਾਨਿ ਆਭਰਤਿ ਸਮ੍ਭਰਤਿ ਪਰਿਚਯਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਪਾਭਤਂ, ਭਣ੍ਡਮੂਲਂ।
Sattānaṃ hitassa sukhassa ca vidūsanato ahitassa dukkhassa ca āvahanato corā eva kaṇṭakā, tehi corakaṇṭakehi. Yathā gāmavāsīnaṃ ghātā gāmaghātā, evaṃ panthikānaṃ duhanā vibādhanā panthaduhanā. Adhammakārīti dhammato apetassa ayuttassa karaṇasīlo, attano vijite janapadādīnaṃ tato anatthato tāyanena khattiyo yo khattadhammo, tassa vā akaraṇasīloti attho. Dassavo eva khīlasadisattā dassukhīlaṃ. Yathā hi khette khīlaṃ kasanādīnaṃ sukhappavattiṃ , mūlasantānena sassassa buddhiñca vibandhati, evaṃ dassavo rajje rājāṇāya sukhappavattiṃ, mūlaviruḷhiyā janapadānaṃ paribuddhiñca vibandhanti. Tena vuttaṃ ‘‘dassavo eva khīlasadisattā dassukhīla’’nti. Vadha-saddo hiṃsanatthopi hotīti vuttaṃ ‘‘māraṇena vā koṭṭanena vā’’ti. Addubandhanādināti ādi-saddena rajjubandhanasaṅkhalikabandhanādiṃ saṅgaṇhāti. Jāniyāti dhanajāniyā, tenāha ‘‘sataṃ gaṇhathā’’tiādi. Pañcasikhamuṇḍakaraṇanti kākapakkhakaraṇaṃ. Gomayasiñcananti sīse chakaṇodakāvasecanaṃ. Kudaṇḍakabandhananti gaddulabandhanaṃ. Evamādīnīti ādi-saddena khuramuṇḍaṃ karitvā bhasmapuṭapothanādiṃ saṅgaṇhāti. Ūhanissāmīti uddharissāmi, apanessāmīti attho. Ussahantīti pubbe tattha kataparicayatāya ussāhaṃ kātuṃ sakkonti. Anuppadetūti anu anu padetu, tenāha ‘‘dinne appahonte’’tiādi. Sakkhikaraṇapaṇṇāropanāni vaḍḍhiyā saha vā vinā vā puna gahetukāmassa, idha pana taṃ natthīti āha ‘‘sakkhiṃ akatvā’’tiādi, tenāha ‘‘mūlacchejjavasenā’’ti. Pakārato bhaṇḍāni ābharati sambharati paricayati etenāti pābhataṃ, bhaṇḍamūlaṃ.
ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ ਦੇવਸਿਕਭਤ੍ਤਂ। ‘‘ਅਨੁਮਾਸਂ, ਅਨੁਪੋਸਥ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਦਾਤਬ੍ਬਂ વੇਤਨਂ ਮਾਸਿਕਾਦਿਪਰਿਬ੍ਬਯਂ। ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਕੁਲਾਨੁਰੂਪੇਨ ਕਮ੍ਮਾਨੁਰੂਪੇਨ ਸੂਰਭਾવਾਨੁਰੂਪੇਨਾਤਿ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਅਨੁਰੂਪ-ਸਦ੍ਦੋ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ। ਸੇਨਾਪਚ੍ਚਾਦਿ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ। ਸਕਕਮ੍ਮਪਸੁਤਤ੍ਤਾ , ਅਨੁਪਦ੍ਦવਤ੍ਤਾ ਚ ਧਨਧਞ੍ਞਾਨਂ ਰਾਸਿਕੋ ਰਾਸਿਕਾਰਭੂਤੋ। ਖੇਮੇਨ ਠਿਤਾਤਿ ਅਨੁਪਦ੍ਦવੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਭਯਾ’’ਤਿ, ਕੁਤੋਚਿਪਿ ਭਯਰਹਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Divase divase dātabbabhattaṃ devasikabhattaṃ. ‘‘Anumāsaṃ, anuposatha’’ntiādinā dātabbaṃ vetanaṃ māsikādiparibbayaṃ. Tassa tassa kulānurūpena kammānurūpena sūrabhāvānurūpenāti paccekaṃ anurūpa-saddo yojetabbo. Senāpaccādi ṭhānantaraṃ. Sakakammapasutattā , anupaddavattā ca dhanadhaññānaṃ rāsiko rāsikārabhūto. Khemena ṭhitāti anupaddavena pavattā, tenāha ‘‘abhayā’’ti, kutocipi bhayarahitāti attho.
ਚਤੁਪਰਿਕ੍ਖਾਰવਣ੍ਣਨਾ
Catuparikkhāravaṇṇanā
੩੩੯. ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਿਚ੍ਚੇ ਅਨੁਯਨ੍ਤਿ ਅਨੁવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁਯਨ੍ਤਾ, ਅਨੁਯਨ੍ਤਾ ਏવ ਆਨੁਯਨ੍ਤਾ ਯਥਾ ‘‘ਅਨੁਭਾવੋ ਏવ ਆਨੁਭਾવੋ’’ਤਿ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਰਞ੍ਞੋ। ਤੇਤਿ ਆਨੁਯਨ੍ਤਖਤ੍ਤਿਯਾਦਯੋ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਮ੍ਹੇ ਏਤ੍ਥ ਬਹਿ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ। ਨਿਬਨ੍ਧવਿਪੁਲਾਗਮੋ ਗਾਮੋ ਨਿਗਮੋ, વਿવਡ੍ਢਿਤਮਹਾਆਯੋ ਮਹਾਗਾਮੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਜਨਪਦ-ਸਦ੍ਦੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਏવ। ਛਨ੍ਨਂ ਪਕਤੀਨਂ વਸੇਨ ਰਞ੍ਞੋ ਹਿਤਸੁਖਾਭਿਬੁਦ੍ਧਿ, ਤਦੇਕਦੇਸਾ ਚ ਆਨੁਯਨ੍ਤਾਦਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਅਨੁਜਾਨਨਂ ਮਮ ਭવੇਯ੍ਯ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯਾ’’ਤਿ।
339. Tasmiṃ tasmiṃ kicce anuyanti anuvattantīti anuyantā, anuyantā eva ānuyantā yathā ‘‘anubhāvo eva ānubhāvo’’ti. Assāti rañño. Teti ānuyantakhattiyādayo. Attamanā na bhavissanti ‘‘amhe ettha bahi karotī’’ti. Nibandhavipulāgamo gāmo nigamo, vivaḍḍhitamahāāyo mahāgāmoti attho. Janapada-saddo heṭṭhā vuttattho eva. Channaṃ pakatīnaṃ vasena rañño hitasukhābhibuddhi, tadekadesā ca ānuyantādayoti vuttaṃ ‘‘yaṃ tumhākaṃ anujānanaṃ mama bhaveyya dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
ਅਮਾ ਸਹ ਭવਨ੍ਤਿ ਕਿਚ੍ਚੇਸੂਤਿ ਅਮਚ੍ਚਾ, ਰਜ੍ਜਕਿਚ੍ਚવੋਸਾਸਨਕਾ। ਤੇ ਪਨ ਰਞ੍ਞੋ ਪਿਯਾ, ਸਹਪવਤ੍ਤਨਕਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਿਯਸਹਾਯਕਾ’’ਤਿ। ਰਞ੍ਞੋ ਪਰਿਸਤਿ ਭવਾਤਿ ਪਾਰਿਸਜ੍ਜਾ , ਤੇ ਪਨ ਕੇਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੇਸਾ ਆਣਤ੍ਤਿਕਰਾ’’ਤਿ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤਆਨੁਯਨ੍ਤਖਤ੍ਤਿਯਾਦੀ ਹਿ ਅવਸੇਸਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਣਾਕਰਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਤਿਪਿ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੇ ਆਨੁਭਾવਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ, ਪਰਿવਾਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਅਭਾવੇ ਤਾਦਿਸਂ ਦਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, વੁਡ੍ਢਕਾਲੇ ਚ ਤਾਦਿਸਾਨਮ੍ਪਿ ਰਾਜੂਨਂ ਤਦੁਭਯਂ ਹਾਯਤੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਹਲ੍ਲਕਕਾਲੇ…ਪੇ॰… ਨ ਸਕ੍ਕਾ’’ਤਿ। ਅਨੁਮਤਿਯਾਤਿ ਅਨੁਜਾਨਨੇਨ, ਪਕ੍ਖਾਤਿ ਸਪਕ੍ਖਾ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਭੂਤਾ। ਪਰਿਕ੍ਖਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ, ਸਮ੍ਭਾਰਾ। ਇਮੇ ਤਸ੍ਸ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਭੂਤਾ ਪਰਿવਾਰਾ વਿਯ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਰਿવਾਰਾ ਭવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
Amā saha bhavanti kiccesūti amaccā, rajjakiccavosāsanakā. Te pana rañño piyā, sahapavattanakā ca hontīti āha ‘‘piyasahāyakā’’ti. Rañño parisati bhavāti pārisajjā, te pana keti āha ‘‘sesā āṇattikarā’’ti, yathāvuttaānuyantakhattiyādī hi avasesā rañño āṇākarāti attho. Satipi deyyadhamme ānubhāvasampattiyā, parivārasampattiyā ca abhāve tādisaṃ dātuṃ na sakkā, vuḍḍhakāle ca tādisānampi rājūnaṃ tadubhayaṃ hāyatevāti āha ‘‘mahallakakāle…pe… na sakkā’’ti. Anumatiyāti anujānanena, pakkhāti sapakkhā yaññassa aṅgabhūtā. Parikkharontīti parikkhārā, sambhārā. Ime tassa yaññassa aṅgabhūtā parivārā viya hontīti āha ‘‘parivārā bhavantī’’ti.
ਅਟ੍ਠਪਰਿਕ੍ਖਾਰવਣ੍ਣਨਾ
Aṭṭhaparikkhāravaṇṇanā
੩੪੦. ਯਸਸਾਤਿ ਆਨੁਭਾવੇਨ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਆਣਾਠਪਨਸਮਤ੍ਥਤਾਯਾ’’ਤਿ। ਸਦ੍ਦਹਤੀਤਿ ‘‘ਦਾਤਾ ਦਾਨਸ੍ਸ ਫਲਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤੀ’’ਤਿ ਪਤ੍ਤਿਯਾਯਤਿ। ਦਾਨੇ ਸੂਰੋਤਿ ਦਾਨਸੂਰੋ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੇ ਈਸਕਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਂ ਅਕਤ੍વਾ ਮੁਤ੍ਤਚਾਗੋ। ਸ੍વਾਯਮਤ੍ਥੋ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਤਿਕ੍ਖવਿਸਦਭਾવੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਸਦ੍ਧਾਮਤ੍ਤਕੇਨੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਾ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ વਿਯ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ, ਸੋ ਏવਂ વੁਤ੍ਤੋ। ਯਂ ਦਾਨਂ ਦੇਤੀਤਿ ਯਂ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ ਪਰਸ੍ਸ ਦੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਤਿ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਤਬ੍ਬਿਸਯਂ ਲੋਭਂ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਭਿਭવਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਅਧਿਪਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਦੇਤਿ ਅਨਧਿਭવਨੀਯਤ੍ਤਾ। ‘‘ਨ ਦਾਸੋ, ਨ ਸਹਾਯੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਦੁਭਯਂ ਅਨ੍વਯਤੋ, ਬ੍ਯਤਿਰੇਕਤੋ ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਾਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦੇਤਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਦਾਨਸ੍ਸ ਦਾਸਬ੍ਯਤਂ ਉਪਗਤਤ੍ਤਾ। ਸਹਾਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦੇਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਿਯਭਾવਾਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਤੋ। ਸਾਮੀ ਹੁਤ੍વਾ ਦੇਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾਦਾਸਬ੍ਯਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ। ਸਾਮਿਪਰਿਭੋਗਸਦਿਸਾ ਹੇਤਸ੍ਸਾਯਂ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ।
340.Yasasāti ānubhāvena, tenāha ‘‘āṇāṭhapanasamatthatāyā’’ti. Saddahatīti ‘‘dātā dānassa phalaṃ paccanubhotī’’ti pattiyāyati. Dāne sūroti dānasūro deyyadhamme īsakampi saṅgaṃ akatvā muttacāgo. Svāyamattho kammassakataññāṇassa tikkhavisadabhāvena veditabbo, tenāha ‘‘na saddhāmattakenevā’’tiādi. Yassa hi kammassakatā paccakkhato viya upaṭṭhāti, so evaṃ vutto. Yaṃ dānaṃ detīti yaṃ deyyadhammaṃ parassa deti. Tassa pati hutvāti tabbisayaṃ lobhaṃ suṭṭhu abhibhavanto tassa adhipati hutvā deti anadhibhavanīyattā. ‘‘Na dāso, na sahāyo’’ti vatvā tadubhayaṃ anvayato, byatirekato ca dassetuṃ ‘‘yo hī’’tiādi vuttaṃ. Dāso hutvā deti taṇhāya dānassa dāsabyataṃ upagatattā. Sahāyo hutvā deti tassa piyabhāvānissajjanato. Sāmī hutvā deti tattha taṇhādāsabyato attānaṃ mocetvā abhibhuyya pavattanato. Sāmiparibhogasadisā hetassāyaṃ pavattatīti.
ਸਮਿਤਪਾਪਾ ਸਮਣਾ, ਬਾਹਿਤਪਾਪਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ, ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਮਤ੍ਤਸਮਣਾ ਜਾਤਿਮਤ੍ਤਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਪਨ ਕਪਣਾਦਿਗ੍ਗਹਣੇਨੇવੇਤ੍ਥ ਗਹਿਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਦੁਗ੍ਗਤਾਤਿ ਦੁਕ੍ਕਰਜੀવਿਕਂ ਉਪਗਤਾ ਕਸਿਰવੁਤ੍ਤਿਕਾ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਦਲਿਦ੍ਦਮਨੁਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਅਦ੍ਧਿਕਾਤਿ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਗਾਮਿਨੋ। વਣਿਬ੍ਬਕਾਤਿ ਦਾਯਕਾਨਂ ਗੁਣਕਿਤ੍ਤਨવਸੇਨ, ਕਮ੍ਮਫਲਕਿਤ੍ਤਨਮੁਖੇਨ ਚ ਯਾਚਨਕਾ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਗ੍ਗਚਰਿਯਾਦਯੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਟ੍ਠਂ ਦਿਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ‘‘ਪਸਤਮਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੀਹਿਤਣ੍ਡੁਲਾਦਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਸਰਾવਮਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਯਾਗੁਭਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ। ਓਪਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਓਗਾਹੇਤ੍વਾ ਪਾਤਬ੍ਬਤੋ ਨਦਿਤਲ਼ਾਕਾਦੀਨਂ ਸਬ੍ਬਸਾਧਾਰਣਤਿਤ੍ਥਂ ਓਪਾਨਂ વਿਯ ਭੂਤੋਤਿ ਓਪਾਨਭੂਤੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਉਦਪਾਨਭੂਤੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੁਤਮੇવ ਸੁਤਜਾਤਨ੍ਤਿ ਜਾਤ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਨਤ੍ਥਨ੍ਤਰવਾਚਕਤਮਾਹ ਯਥਾ ‘‘ਕੋਸਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ।
Samitapāpāsamaṇā, bāhitapāpā brāhmaṇā ukkaṭṭhaniddesena, pabbajjāmattasamaṇā jātimattabrāhmaṇā pana kapaṇādiggahaṇenevettha gahitāti adhippāyo. Duggatāti dukkarajīvikaṃ upagatā kasiravuttikā, tenāha ‘‘daliddamanussā’’ti. Addhikāti addhānamaggagāmino. Vaṇibbakāti dāyakānaṃ guṇakittanavasena, kammaphalakittanamukhena ca yācanakā seyyathāpi naggacariyādayo, tenāha ‘‘iṭṭhaṃ dinna’’ntiādi. ‘‘Pasatamatta’’nti vīhitaṇḍulādivasena vuttaṃ, ‘‘sarāvamatta’’nti yāgubhattādivasena. Opānaṃ vuccati ogāhetvā pātabbato naditaḷākādīnaṃ sabbasādhāraṇatitthaṃ opānaṃ viya bhūtoti opānabhūto, tenāha ‘‘udapānabhūto’’tiādi. Sutameva sutajātanti jāta-saddassa anatthantaravācakatamāha yathā ‘‘kosajāta’’nti.
ਅਤੀਤਾਦਿਅਤ੍ਥਚਿਨ੍ਤਨਸਮਤ੍ਥਤਾ ਨਾਮਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਅਨੁਮਾਨવਸੇਨ, ਇਤਿਕਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾવਸੇਨ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ , ਨ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ વਿਯ ਤਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਦਸ੍ਸਿਤਾਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਤੀਤੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਡ੍ਢਤਾਦਯੋ ਤਾવ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤੁ ਤੇਹਿ વਿਨਾ ਤਸ੍ਸ ਅਸਿਜ੍ਝਨਤੋ, ਸੁਜਾਤਤਾ ਸੁਰੂਪਤਾ ਪਨ ਕਥਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਏਤੇਹਿ ਕਿਰਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਕੇਚਿ ‘‘ਯਥਾ ਅਡ੍ਢਤਾਦਯੋ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ ਏਕਂਸਤੋ ਅਙ੍ਗਾਨਿ, ਨ ਏવਮਭਿਜਾਤਤਾ, ਅਭਿਰੂਪਤਾ ਚਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕਿਰਸਦ੍ਦਗ੍ਗਹਣ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਦੁਜ੍ਜਾਤੋ’’ਤਿਆਦਿ વਚਨਸ੍ਸ ਅਨੇਕਨ੍ਤਿਕਤਂ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ, ਤਯਿਦਂ ਅਸਾਰਂ, ਸਬ੍ਬਸਾਧਾਰਣવਸੇਨ ਹੇਸ ਯਞ੍ਞਾਰਮ੍ਭੋ ਤਤ੍ਥ ਸਿਯਾ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਤਥਾਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਅવਕਾਸਾਭਾવਾਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਕਿਰ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਨ ਤਦਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ ਚਿਨ੍ਤਿਤਾਕਾਰਸੂਚਨਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਏવਮਾਦੀਨੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਅਯਂ વਿਰੂਪੋ ਦਲਿਦ੍ਦੋ ਅਪ੍ਪੇਸਕ੍ਖੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤੋ ਅਨਤ੍ਥਞ੍ਞੂ ਨ ਮੇਧਾવੀ’’ਤਿ ਏਤੇਸਂ ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Atītādiatthacintanasamatthatā nāmassa rañño anumānavasena, itikattabbatāvasena ca veditabbā , na buddhānaṃ viya tattha paccakkhadassitāyāti dassetuṃ ‘‘atīte’’tiādi vuttaṃ. Aḍḍhatādayo tāva yaññassa parikkhārā hontu tehi vinā tassa asijjhanato, sujātatā surūpatā pana kathanti āha ‘‘etehi kirā’’tiādi. Ettha ca keci ‘‘yathā aḍḍhatādayo yaññassa ekaṃsato aṅgāni, na evamabhijātatā, abhirūpatā cāti dassetuṃ kirasaddaggahaṇa’’nti vadanti ‘‘ayaṃ dujjāto’’tiādi vacanassa anekantikataṃ maññamānā, tayidaṃ asāraṃ, sabbasādhāraṇavasena hesa yaññārambho tattha siyā kesañci tathāparivitakkoti tassāpi avakāsābhāvādassanatthaṃ tathā vuttattā. Kira-saddo pana tadā brāhmaṇena cintitākārasūcanattho daṭṭhabbo. Evamādīnīti ādi-saddena ‘‘ayaṃ virūpo daliddo appesakkho assaddho appassuto anatthaññū na medhāvī’’ti etesaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
ਚਤੁਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
Catuparikkhārādivaṇṇanā
੩੪੧. ‘‘ਸੁਜਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਰੋਹਿਤਸ੍ਸ ਸਯਮੇવ ਕਟਚ੍ਛੁਗ੍ਗਹਣਜੋਤਨੇਨ ਏવਂ ਸਹਤ੍ਥਾ, ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਞ੍ਚ ਦਾਨੇ ਯੁਤ੍ਤਤਾ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ । ਏવਂ ਦੁਜ੍ਜਾਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
341.‘‘Sujaṃ paggaṇhantāna’’nti purohitassa sayameva kaṭacchuggahaṇajotanena evaṃ sahatthā, sakkaccañca dāne yuttatā icchitabbāti dasseti . Evaṃ dujjātassāti etthāpi heṭṭhā vuttanayeneva attho veditabbo.
੩੪੨. ਤਿਣ੍ਣਂ ਠਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਦਾਨਸ੍ਸ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨਭੂਤਾਸੁ ਤੀਸੁ ਭੂਮੀਸੁ, ਅવਤ੍ਥਾਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਲਨ੍ਤੀਤਿ ਕਮ੍ਪਨ੍ਤਿ ਪੁਰਿਮਾਕਾਰੇਨ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਕਰਣਤ੍ਥੇਤਿ ਤਤਿਯਾવਿਭਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥੇ। ਕਤ੍ਤਰਿ ਹੇਤਂ ਸਾਮਿવਚਨਂ ਕਰਣੀਯਸਦ੍ਦਾਪੇਕ੍ਖਾਯ। ‘‘ਪਚ੍ਚਾਨੁਤਾਪੋ ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅਕਰਣੂਪਾਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪੁਬ੍ਬਚੇਤਨਾ ਪਨ ਅਚਲਾ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਚਲਾਤਿ ਦਲ਼੍ਹਾ ਕੇਨਚਿ ਅਸਂਹੀਰਾ। ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਸੁਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਏવਂ ਕਰਣੇਨ ਹਿ ਯਥਾ ਤਂ ਦਾਨਂ ਸਮ੍ਪਤਿ ਯਥਾਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਨਿਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਂ ਆਯਤਿਮ੍ਪਿ વਿਪੁਲਫਲਤਾਯਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਏવਞ੍ਹਿ ਦਾਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਂ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੀ’’ਤਿ, વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੇਨ ਅਨੁਪਕ੍ਕਿਲਿਟ੍ਠਭਾવਤੋ। ਮੁਞ੍ਚਚੇਤਨਾਤਿ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਚੇਤਨਾ। ਤਸ੍ਸਾ ਨਿਚ੍ਚਲਭਾવੋ ਨਾਮ ਮੁਤ੍ਤਚਾਗਤਾ ਪੁਬ੍ਬਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਸੇਨ ਉਲ਼ਾਰਭਾવੋ, ਸਮਨੁਸ੍ਸਰਣਚੇਤਨਾਯ ਪਨ ਨਿਚ੍ਚਲਭਾવੋ ‘‘ਅਹੋ ਮਯਾ ਦਾਨਂ ਦਿਨ੍ਨਂ ਸਾਧੁ ਸੁਟ੍ਠੂ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਥਾ ਅਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਮੁਞ੍ਚਚੇਤਨਂ, ਤਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਾਸਮਨੁਸ੍ਸਰਣਚੇਤਨਞ੍ਚ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਨਿਚ੍ਚਲਂ ਅਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਖੇਤ੍ਤવਿਸੇਸੇ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ ਲਦ੍ਧੇਸੁਪਿ ਉਲ਼ਾਰੇਸੁ ਭੋਗੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਪਿ ਨਮਤਿ। ਯਥਾ ਕਥਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਹਾਰੋਰੁવਂ ਉਪਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸੇਟ੍ਠਿਗਹਪਤਿਨੋ વਿਯਾ’’ਤਿ।
342.Tiṇṇaṃ ṭhānānanti dānassa ādimajjhapariyosānabhūtāsu tīsu bhūmīsu, avatthāsūti attho. Calantīti kampanti purimākārena na tiṭṭhanti. Karaṇattheti tatiyāvibhattiatthe. Kattari hetaṃ sāmivacanaṃ karaṇīyasaddāpekkhāya. ‘‘Paccānutāpo na kattabbo’’ti vatvā tassa akaraṇūpāyaṃ dassetuṃ ‘‘pubbacetanā pana acalā patiṭṭhapetabbā’’ti vuttaṃ. Tattha acalāti daḷhā kenaci asaṃhīrā. Patiṭṭhapetabbāti supatiṭṭhitā kātabbā. Evaṃ karaṇena hi yathā taṃ dānaṃ sampati yathādhippāyaṃ nippajjati, evaṃ āyatimpi vipulaphalatāyāti āha ‘‘evañhi dānaṃ mahapphalaṃ hotīti dassetī’’ti, vippaṭisārena anupakkiliṭṭhabhāvato. Muñcacetanāti pariccāgacetanā. Tassā niccalabhāvo nāma muttacāgatā pubbābhisaṅkhāravasena uḷārabhāvo, samanussaraṇacetanāya pana niccalabhāvo ‘‘aho mayā dānaṃ dinnaṃ sādhu suṭṭhū’’ti tassa sakkaccaṃ paccavekkhaṇāvasena veditabbo. Tathā akarontassāti muñcacetanaṃ, tattha paccāsamanussaraṇacetanañca vuttanayena niccalaṃ akarontassa vippaṭisāraṃ uppādentassa. Khettavisese pariccāgassa katattā laddhesupi uḷāresubhogesu cittaṃ nāpi namati. Yathā kathanti āha ‘‘mahāroruvaṃ upapannassa seṭṭhigahapatino viyā’’ti.
ਸੋ ਕਿਰ ਤਗਰਸਿਖਿਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੇਹਦ੍વਾਰੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਠਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਸਮਣਸ੍ਸ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਭਰਿਯਂ ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ ਰਾਜੁਪਟ੍ਠਾਨਤ੍ਥਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਸੇਟ੍ਠਿਭਰਿਯਾ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਜਾਤਿਕਾ, ਸਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਮਯਾ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਕਾਲੇਨ ‘ਇਮਸ੍ਸ ਦੇਥਾ’ਤਿ વਚਨਮਤ੍ਤਂ ਪਿਸ੍ਸ ਨ ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਅਯਞ੍ਚ ਮਞ੍ਞੇ ਅਹੋਸਿ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਯਥਾ ਤਥਾ ਅਦਤ੍વਾ ਪਣੀਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਪਞ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਆਦਾਯ ਅਨ੍ਤੋਨਿવੇਸਨੇ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇਹਿ ਸਾਲਿਤਣ੍ਡੁਲੇਹਿ ਭਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਦਨੁਰੂਪਂ ਖਾਦਨੀਯਂ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਸੂਪੇਯ੍ਯਞ੍ਚ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਬਹਿ ਗਨ੍ਧੇਹਿ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿ। ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ‘‘ਅਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾવ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਸੋਪਿ ਖੋ ਸੇਟ੍ਠਿ ਰਾਜੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਂ ਦਿਸ੍વਾ ਅਹਂ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ, ਅਪਿ વੋ ਲਦ੍ਧੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੋਤਿ। ਆਮ ਸੇਟ੍ਠਿ ਲਦ੍ਧੋਤਿ। ‘‘ਪਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਗੀવਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਗਨ੍ਧੋ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਨਾਸਪੁਟਂ ਪੂਰੇਸਿ। ਸੋ ‘‘ਮਹਾ વਤ ਮੇ ਧਨਬ੍ਯਯੋ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਪਚ੍ਛਾ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੀ ਅਹੋਸਿ। વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਸ੍ਸ ਪਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਕਾਰੋ ‘‘વਰਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੩੧) ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤੋਯੇવ। ਭਾਤੁ ਪਨਾਯਂ ਏਕਂ ਪੁਤ੍ਤਕਂ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਕਾਰਣਾ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਸਿ, ਤੇਨ ਮਹਾਰੋਰੁવਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋ। ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਦਾਨੇਨ ਪਨੇਸ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਸੁਗ੍ਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋ, ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਮੇવ ਚ ਸੇਟ੍ਠਿਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ, ਨ ਚਾਸ੍ਸ ਉਲ਼ਾਰੇਸੁ ਭੋਗੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਮਿ, ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਾਪਿ ਉਲ਼ਾਰੇਸੁ ਭੋਗੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਮਤੀ’’ਤਿ।
So kira tagarasikhiṃ paccekabuddhaṃ attano gehadvāre piṇḍāya ṭhitaṃ disvā ‘‘imassa samaṇassa piṇḍapātaṃ dehī’’ti bhariyaṃ āṇāpetvā rājupaṭṭhānatthaṃ pakkāmi. Seṭṭhibhariyā sappaññajātikā, sā cintesi ‘‘mayā ettakena kālena ‘imassa dethā’ti vacanamattaṃ pissa na sutapubbaṃ, ayañca maññe ahosi paccekasambuddho, yathā tathā adatvā paṇītaṃ piṇḍapātaṃ dassāmī’’ti upagantvā paccekasambuddhaṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā pattaṃ ādāya antonivesane paññattāsane nisīdāpetvā parisuddhehi sālitaṇḍulehi bhattaṃ sampādetvā tadanurūpaṃ khādanīyaṃ, byañjanaṃ, sūpeyyañca abhisaṅkharitvā bahi gandhehi alaṅkaritvā paccekasambuddhassa hatthesu patiṭṭhapetvā vandi. Paccekabuddho ‘‘aññesampi paccekabuddhānaṃ saṅgahaṃ karissāmī’’ti aparibhuñjitvāva anumodanaṃ katvā pakkāmi. Sopi kho seṭṭhi rājupaṭṭhānaṃ katvā āgacchanto paccekabuddhaṃ disvā ahaṃ ‘‘tumhākaṃ piṇḍapātaṃ dethā’’ti vatvā pakkanto, api vo laddho piṇḍapātoti. Āma seṭṭhi laddhoti. ‘‘Passāmā’’ti gīvaṃ ukkhipitvā olokesi. Athassa piṇḍapātagandho uṭṭhahitvā nāsapuṭaṃ pūresi. So ‘‘mahā vata me dhanabyayo jāto’’ti cittaṃ sandhāretuṃ asakkonto pacchā vippaṭisārī ahosi. Vippaṭisārassa pana uppannākāro ‘‘varameta’’ntiādinā (saṃ. ni. 1.131) pāḷiyaṃ āgatoyeva. Bhātu panāyaṃ ekaṃ puttakaṃ sāpateyyakāraṇā jīvitā voropesi, tena mahāroruvaṃ upapanno. Piṇḍapātadānena panesa sattakkhattuṃ suggatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanno, sattakkhattumeva ca seṭṭhikule nibbatto, na cāssa uḷāresu bhogesu cittaṃ nami, tena vuttaṃ ‘‘nāpi uḷāresu bhogesu cittaṃ namatī’’ti.
੩੪੩. ਆਕਰੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨੁਰੂਪਤਾਯ ਸਮਰਿਯਾਦਂ ਸਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਫਲਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਆਕਾਰੋ, ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਦਸਹਿ ਆਕਾਰੇਹੀਤਿ ਦਸਹਿ ਕਾਰਣੇਹੀ’’ਤਿ। ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਤੋ વਾਤਿ ਬਲવਤਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਤੋવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਇਤਰੋ ਪਨ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਤੋ, ਪਰਿવਾਰਜਨਤੋਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੇવ। ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਂ। ਤੇਸਂਯੇવ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀਨਂ। ਯਜਨਂ ਨਾਮੇਤ੍ਥ ਦਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਨ ਅਗ੍ਗਿਜੁਹਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਜਤਂ ਭવਨ੍ਤਿ ਦੇਤੁ ਭવ’’ਨ੍ਤਿ। વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤੂਤਿ ਮੁਤ੍ਤਚਾਗવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤੁ। ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ, ਸਕਸਨ੍ਤਾਨੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
343. Ākaroti attano anurūpatāya samariyādaṃ saparicchedaṃ phalaṃ nibbattetīti ākāro, kāraṇanti āha ‘‘dasahi ākārehīti dasahi kāraṇehī’’ti. Paṭiggāhakato vāti balavataro hutvā uppajjamāno paṭiggāhakatova uppajjati, itaro pana deyyadhammato, parivārajanatopi uppajjeyyeva. Uppajjituṃ yuttanti uppajjanārahaṃ. Tesaṃyeva pāṇātipātīnaṃ. Yajanaṃ nāmettha dānaṃ adhippetaṃ, na aggijuhananti āha ‘‘yajataṃ bhavanti detu bhava’’nti. Vissajjatūti muttacāgavasena vissajjatu. Abbhantaranti ajjhattaṃ, sakasantāneti attho.
੩੪੪. ਹੇਟ੍ਠਾ ਸੋਲ਼ਸ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ વੁਤ੍ਤਾ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ ਤੇ વਤ੍ਥੁਂ ਕਤ੍વਾ, ਇਧ ਪਨ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਾਦਿવਸੇਨ ਅਨੁਮੋਦਨਾਯ ਆਰਦ੍ਧਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਆਕਾਰੇਹੀ’’ਤਿ। ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੇਸਨਾਨੁਭਾવੇਨ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ વਿਯ ਫਲਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ, ਅਨੇਕવਾਰਂ ਪਨ ਕਥਨਤੋ ਚ ਆਮੇਡਿਤવਚਨਂ। ਤਮਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਦਾਨਫਲવਸੇਨ ਕਮ੍ਮਫਲਸਮ੍ਬਨ੍ਧਂ। ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾਤਿ ਸੁਤਮਤ੍ਤਮੇવ ਅਕਤ੍વਾ ਯਥਾ ਰਾਜਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਆਦਿਯਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਥਾ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਆਦਾਪੇਤ੍વਾ। ਆਮੇਡਿਤਕਾਰਣਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਮੇવ।
344. Heṭṭhā soḷasa parikkhārā vuttā yaññassa te vatthuṃ katvā, idha pana sandassanādivasena anumodanāya āraddhattā vuttaṃ ‘‘soḷasahi ākārehī’’ti. Dassetvā attano desanānubhāvena paccakkhato viya phalaṃ dassetvā, anekavāraṃ pana kathanato ca āmeḍitavacanaṃ. Tamatthanti yathāvuttaṃ dānaphalavasena kammaphalasambandhaṃ. Samādapetvāti sutamattameva akatvā yathā rājā tamatthaṃ sammadeva ādiyati citte karonto suggahitaṃ katvā gaṇhāti, tathā sakkaccaṃ ādāpetvā. Āmeḍitakāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
‘‘વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰવਿਨੋਦਨੇਨਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ ਲੋਭਦੋਸਮੋਹਇਸ੍ਸਾਮਚ੍ਛਰਿਯਮਾਨਾਦਯੋਪਿ ਹਿ ਦਾਨਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਾ, ਤੇਸਂ વਿਨੋਦਨੇਨਪਿ ਤਂ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ ਤਿਕ੍ਖવਿਸਦਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ। ਆਸਨ੍ਨਤਰਭਾવਤੋ વਾ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਸ੍ਸ ਤਬ੍ਬਿਨੋਦਨਮੇવ ਗਹਿਤਂ, ਪવਤ੍ਤਿਤੇਪਿ ਹਿ ਦਾਨੇ ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવਤੋ। ਯਾਥਾવਤੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਤੁਟ੍ਠਪਹਟ੍ਠਭਾવਾਪਾਦਨਂ ਸਮ੍ਪਹਂਸਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਤੇ…ਪੇ॰… ਥੁਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਕਥੇਸੀ’’ਤਿ। ਧਮ੍ਮਤੋਤਿ ਸਚ੍ਚਤੋ। ਸਚ੍ਚਞ੍ਹਿ ਧਮ੍ਮਤੋ ਅਨਪੇਤਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਂ, ਉਪਸਮਚਰਿਯਾਭਾવਤੋ ਸਮਂ, ਯੁਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ।
‘‘Vippaṭisāravinodanenā’’ti idaṃ nidassanamattaṃ lobhadosamohaissāmacchariyamānādayopi hi dānacittassa upakkilesā, tesaṃ vinodanenapi taṃ samuttejitaṃ nāma hoti tikkhavisadabhāvappattito. Āsannatarabhāvato vā vippaṭisārassa tabbinodanameva gahitaṃ, pavattitepi hi dāne tassa sambhavato. Yāthāvato vijjamānehi guṇehi tuṭṭhapahaṭṭhabhāvāpādanaṃ sampahaṃsananti āha ‘‘sundaraṃ te…pe… thutiṃ katvā kathesī’’ti. Dhammatoti saccato. Saccañhi dhammato anapetattā dhammaṃ, upasamacariyābhāvato samaṃ, yuttabhāvena kāraṇanti ca vuccatīti.
੩੪੫. ਤਸ੍ਮਿਂ ਯਞ੍ਞੇ ਰੁਕ੍ਖਤਿਣਚ੍ਛੇਦੋਪਿ ਨਾਮ ਨਾਹੋਸਿ, ਕੁਤੋ ਪਾਣવਧੋਤਿ ਪਾਣવਧਾਭਾવਸ੍ਸੇવ ਦਲ਼੍ਹੀਕਰਣਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਪਰੀਤਗਾਹਾવਿਦੂਸਿਤਞ੍ਚਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ‘‘ਨੇવ ਗਾવੋ ਹਞ੍ਞਿਂਸੂ’’ਤਿ ਆਦਿਂ વਤ੍વਾਪਿ ‘‘ਨ ਰੁਕ੍ਖਾ ਛਿਜ੍ਜਿਂਸੂ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਗਾવੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਬਰਿਹਿਸਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨਤ੍ਥਾਯ। વਨਮਾਲਾਸਙ੍ਖੇਪੇਨਾਤਿ વਨਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਗਨ੍ਥਿਤਮਾਲਾਨਿਯਾਮੇਨ। ਭੂਮਿਯਂ વਾ ਪਤ੍ਥਰਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਭੂਮਿਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥ ਪਨ੍ਥਰਨ੍ਤਿ। ਅਨ੍ਤੋਗੇਹਦਾਸਾਦਯੋਤਿ ਅਨ੍ਤੋਜਾਤਧਨਕ੍ਕੀਤਕਰਮਰਾਨੀਤਸਯਂਦਾਸਾ। ਪੁਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ਭਤਿਕਰਣਤੋ ਪਗੇવ। ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਤਜ੍ਜਿਤਾਤਿ ਗਜ੍ਜਿਤਾ। ਪਿਯਸਮੁਦਾਚਾਰੇਨੇવਾਤਿ ਇਟ੍ਠવਚਨੇਨੇવ। ਫਾਣਿਤੇਨ ਚੇવਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚ-ਸਦ੍ਦੋ ਅવੁਤ੍ਤਸਮੁਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ, ਤੇਨ ਪਣੀਤਪਣੀਤਾਨਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਖਾਦਨੀਯਭੋਜਨੀਯਾਦੀਨਞ੍ਚੇવ વਤ੍ਥਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਯਾਨਸੇਯ੍ਯਾਦੀਨਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਣੀਤੇਹਿ ਸਪ੍ਪਿਤੇਲਾਦਿਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸੇਹੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ।
345. Tasmiṃ yaññe rukkhatiṇacchedopi nāma nāhosi, kuto pāṇavadhoti pāṇavadhābhāvasseva daḷhīkaraṇatthaṃ sabbaso viparītagāhāvidūsitañcassa dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘neva gāvo haññiṃsū’’ti ādiṃ vatvāpi ‘‘na rukkhā chijjiṃsū’’tiādi vuttaṃ, tenāha ‘‘kiṃ pana gāvo’’tiādi. Barihisatthāyāti paricchedanatthāya. Vanamālāsaṅkhepenāti vanapupphehi ganthitamālāniyāmena. Bhūmiyaṃ vā pattharantīti vedibhūmiṃ parikkhipantā tattha pantharanti. Antogehadāsādayoti antojātadhanakkītakaramarānītasayaṃdāsā. Pubbamevāti bhatikaraṇato pageva. Gahetvā karontīti divase divase gahetvā karonti. Tajjitāti gajjitā. Piyasamudācārenevāti iṭṭhavacaneneva. Phāṇitena cevāti ettha ca-saddo avuttasamuccayattho, tena paṇītapaṇītānaṃ nānappakārānaṃ khādanīyabhojanīyādīnañceva vatthamālāgandhavilepanayānaseyyādīnañca saṅgaho daṭṭhabbo, tenāha ‘‘paṇītehi sappitelādisammissehevā’’tiādi.
੩੪੬. ਸਂ ਨਾਮ ਧਨਂ, ਤਸ੍ਸ ਪਤੀਤਿ ਸਪਤਿ, ਧਨવਾ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਹਿਤਾવਹਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸ ਹਿਤਨ੍ਤਿ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਂ, ਤਦੇવ ਧਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਹੂਤਂ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਂ ਆਦਾਯਾਤਿ ਬਹੁਂ ਧਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਗਾਮਭਾਗੇਨਾਤਿ ਸਙ੍ਕਿਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਗਾਮੇ વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਭਾਗੇਨ।
346. Saṃ nāma dhanaṃ, tassa patīti sapati, dhanavā. Diṭṭhadhammikasamparāyikahitāvahattā tassa hitanti sāpateyyaṃ, tadeva dhanaṃ. Tenāha ‘‘pahūtaṃ sāpateyyaṃ ādāyāti bahuṃ dhanaṃ gahetvā’’ti. Gāmabhāgenāti saṅkittanavasena gāme vā gahetabbabhāgena.
੩੪੭. ‘‘ਯਾਗੁਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਯਾਗੁਸੀਸੇਨ ਪਾਤਰਾਸਭੋਜਨਮਾਹ। ਪੁਰਤ੍ਥਿਮੇਨ ਯਞ੍ਞવਾਟਸ੍ਸਾਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਦਾਨਸਾਲਾਯ ਨਾਤਿਦੂਰੇ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਦਿਸਾਭਾਗੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਯਤੋ ਤਤ੍ਥ ਪਾਤਰਾਸਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਕਿਲਨ੍ਤਰੂਪਾਯੇવ ਸਾਯਨ੍ਹੇ ਸਾਲਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ ‘‘ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਯਞ੍ਞવਾਟਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
347.‘‘Yāguṃ pivitvā’’ti yāgusīsena pātarāsabhojanamāha. Puratthimena yaññavāṭassāti rañño dānasālāya nātidūre puratthimadisābhāgeti attho, yato tattha pātarāsaṃ bhuñjitvā akilantarūpāyeva sāyanhe sālaṃ pāpuṇanti ‘‘dakkhiṇena yaññavāṭassā’’ti ādīsupi eseva nayo.
੩੪੮. ਪਰਿਹਾਰੇਨਾਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾ ਅਗਾਰવਪਰਿਹਾਰੇਨ।
348.Parihārenāti bhagavantaṃ garuṃ katvā agāravaparihārena.
ਨਿਚ੍ਚਦਾਨਅਨੁਕੁਲਯਞ੍ਞવਣ੍ਣਨਾ
Niccadānaanukulayaññavaṇṇanā
੩੪੯. ਉਟ੍ਠਾਯ ਸਮੁਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਦਾਨੇ ਉਟ੍ਠਾਨવੀਰਿਯਂ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ। ਅਪ੍ਪਸਮ੍ਭਾਰਤਰੋਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਪਰਿਤ੍ਤਸਮ੍ਭਾਰੋ। ਸਮਾਰਭੀਯਤਿ ਯਞ੍ਞੋ ਏਤੇਹੀਤਿ ਸਮਾਰਮ੍ਭਾ, ਸਮ੍ਭਾਰਸਮ੍ਭਰਣવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਸਤ੍ਤਪੀਲ਼ਾ। ਅਪ੍ਪਟ੍ਠਤਰੋਤਿ ਪਨ ਅਤਿવਿਯ ਅਪ੍ਪਕਿਚ੍ਚੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਪਾਕਸਞ੍ਞਿਤਂ ਅਤਿਸਯੇਨ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਦਿਸਫਲਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਮਹਪ੍ਫਲਤਰੋ। ਉਦਯਸਞ੍ਞਿਤਂ ਅਤਿਸਯੇਨ ਮਹਨ੍ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਾਦਿਫਲਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਤਰੋ। ਧੁવਦਾਨਾਨੀਤਿ ਧੁવਾਨਿ ਥਿਰਾਨਿ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਦਾਤਬ੍ਬਦਾਨਾਨਿ। ਅਨੁਕੁਲਯਞ੍ਞਾਨੀਤਿ ਅਨੁਕੁਲਂ ਕੁਲਾਨੁਕ੍ਕਮਂ ਉਪਾਦਾਯ ਦਾਤਬ੍ਬਦਾਨਾਨਿ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਨਿਬਦ੍ਧਦਾਨਾਨੀਤਿ ਨਿਬਨ੍ਧੇਤ੍વਾ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਪવੇਣੀવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਤਦਾਨਾਨਿ।
349.Uṭṭhāya samuṭṭhāyāti dāne uṭṭhānavīriyaṃ sakkaccaṃ katvā. Appasambhārataroti ativiya parittasambhāro. Samārabhīyati yañño etehīti samārambhā, sambhārasambharaṇavasena pavattasattapīḷā. Appaṭṭhataroti pana ativiya appakiccoti attho. Vipākasaññitaṃ atisayena mahantaṃ sadisaphalaṃ etassāti mahapphalataro. Udayasaññitaṃ atisayena mahantaṃ nissandādiphalaṃ etassāti mahānisaṃsataro. Dhuvadānānīti dhuvāni thirāni acchinnāni katvā dātabbadānāni. Anukulayaññānīti anukulaṃ kulānukkamaṃ upādāya dātabbadānāni, tenāha ‘‘amhāka’’ntiādi. Nibaddhadānānīti nibandhetvā niyametvā paveṇīvasena pavattitadānāni.
ਹਤ੍ਥਿਦਨ੍ਤੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਤਾ ਦਨ੍ਤਮਯਸਲਾਕਾ, ਯਤ੍ਥ ਦਾਯਕਾਨਂ ਨਾਮਂ ਅਙ੍ਕਨ੍ਤਿ। ਰਞ੍ਞੋਤਿ ਸੇਤવਾਹਨਰਞ੍ਞੋ।
Hatthidantena pavattitā dantamayasalākā, yattha dāyakānaṃ nāmaṃ aṅkanti. Raññoti setavāhanarañño.
ਆਦੀਨੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਸੇਨੋ વਿਯ ਮਂਸਪੇਸਿਂ ਕਸ੍ਮਾ ਓਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਸੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ। ਪੁਬ੍ਬਚੇਤਨਾਮੁਞ੍ਚਚੇਤਨਾਅਪਰਚੇਤਨਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਦਾਯਕਸ੍ਸ વਸੇਨ ਤੀਣਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ, વੀਤਰਾਗਤਾવੀਤਦੋਸਤਾવੀਤਮੋਹਤਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਸ੍ਸ વਸੇਨ ਤੀਣੀਤਿ ਏવਂ ਛਲ਼ਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਯ ਦਕ੍ਖਿਣਾਯ। ਅਪਰਾਪਰਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਚੇਤਨਾવਸੇਨ ਮਹਾਨਦੀ વਿਯ, ਮਹੋਘੋ વਿਯ ਚ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਅਭਿਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਓਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਪੁਞ੍ਞਮੇવ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਨ੍ਦੋ।
Ādīnīti ādi-saddena ‘‘seno viya maṃsapesiṃ kasmā okkhanditvā gaṇhāsī’’ti evamādīnaṃ saṅgaho. Pubbacetanāmuñcacetanāaparacetanāsampattiyā dāyakassa vasena tīṇi aṅgāni, vītarāgatāvītadosatāvītamohatāpaṭipattiyā dakkhiṇeyyassa vasena tīṇīti evaṃ chaḷaṅgasamannāgatāya dakkhiṇāya. Aparāparaṃ uppajjanakacetanāvasena mahānadī viya, mahogho viya ca ito cito ca abhisanditvā okkhanditvā pavattiyā puññameva puññābhisando.
੩੫੦. ਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਦਾਯਕਸ੍ਸ ਬ੍ਯਾਪਾਰਾਪਜ੍ਜਨਤੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਕੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿ ਯਥਾਰਦ੍ਧਸ੍ਸ ਆવਾਸਸ੍ਸ ਕਤਿਪਯੇਨਾਪਿ ਕਾਲੇਨ ਪਰਿਸਮਾਪੇਤਬ੍ਬਤੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਣ੍ਣਸਾਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਰਿਯਾਯੇਨਾਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਾਲ਼ਿਨਯੇਨ। (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨, ੧੩; ਅ॰ ਨਿ॰ ੨.੫੮) ਨવ ਆਨਿਸਂਸਾਤਿ ਸੀਤਪਟਿਘਾਤਾਦਯੋ ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਾਰਾਮਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਨવ ਉਦਯਾ। ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਤਾਯ ਚੇਤੇ વੁਤ੍ਤਾ।
350.Kiccapariyosānaṃ natthi divase divase dāyakassa byāpārāpajjanato, tenāha ‘‘ekenā’’tiādi. Kiccapariyosānaṃ atthi yathāraddhassa āvāsassa katipayenāpi kālena parisamāpetabbato, tenāha ‘‘paṇṇasāla’’ntiādi. Suttantapariyāyenāti suttantapāḷinayena. (Ma. ni. 1.12, 13; a. ni. 2.58) nava ānisaṃsāti sītapaṭighātādayo paṭisallānārāmapariyosānā nava udayā. Appamattatāya cete vuttā.
ਯਸ੍ਮਾ ਆવਾਸਂ ਦੇਨ੍ਤੇਨ ਨਾਮ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚਯਜਾਤਂ ਦਿਨ੍ਨਮੇવ ਹੋਤਿ। ਦ੍વੇ ਤਯੋ ਗਾਮੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਲਦ੍ਧਾ ਆਗਤਸ੍ਸਪਿ ਛਾਯੂਦਕਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਆਰਾਮਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਯਿਤ੍વਾ ਪਤਿਸ੍ਸਯੇ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਕਾਯੇ ਬਲਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ વਿਯ ਹੋਤਿ । ਬਹਿ વਿਚਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਕਾਯੇ વਣ੍ਣਧਾਤੁ વਾਤਾਤਪੇਹਿ ਕਿਲਮਤਿ, ਪਤਿਸ੍ਸਯਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਧਾਯ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਿਸਭਾਗਸਨ੍ਤਤਿ વੂਪਸਮ੍ਮਤਿ, ਸਭਾਗਸਨ੍ਤਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ, વਣ੍ਣਧਾਤੁ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ વਿਯ ਹੋਤਿ। ਬਹਿ વਿਚਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਪਾਦੇ ਕਣ੍ਟਕੋ વਿਜ੍ਝਤਿ, ਖਾਣੁ ਪਹਰਤਿ, ਸਰੀਸਪਾਦਿਪਰਿਸ੍ਸਯਾ ਚੇવ ਚੋਰਭਯਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਪਤਿਸ੍ਸਯਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਧਾਯ ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਪੀਤਿਸੁਖਂ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਸਮਸੁਖਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਿਕ੍ਖੇਪਾਭਾવਤੋ। ਬਹਿ વਿਚਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਕਾਯੇ ਸੇਦਾ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਫਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਸੇਨਾਸਨਂ ਪવਿਸਨਕ੍ਖਣੇ ਮਞ੍ਚਪੀਠਾਦੀਨਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਨ ਅਕ੍ਖੀਨਂ ਪਸਾਦੋ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ વਿਯ ਹੋਤਿ, ਦ੍વਾਰવਾਤਪਾਨਮਞ੍ਚਪੀਠਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ। ਏਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਆવਾਸੇ વਸਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚਤੂਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਆવਾਸਂ ਦੇਨ੍ਤੇਨ ਨਾਮ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚਯਜਾਤਂ ਦਿਨ੍ਨਮੇવ ਹੋਤੀ’’ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਤੇ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਆਨਿਸਂਸਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਤਾਯ ਚੇਤੇ વੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ।
Yasmā āvāsaṃ dentena nāma sabbampi paccayajātaṃ dinnameva hoti. Dve tayo gāme piṇḍāya caritvā kiñci aladdhā āgatassapi chāyūdakasampannaṃ ārāmaṃ pavisitvā nhāyitvā patissaye muhuttaṃ nipajjitvā vuṭṭhāya nisinnassa kāye balaṃ āharitvā pakkhittaṃ viya hoti . Bahi vicarantassa ca kāye vaṇṇadhātu vātātapehi kilamati, patissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya muhuttaṃ nipannassa visabhāgasantati vūpasammati, sabhāgasantati patiṭṭhāti, vaṇṇadhātu āharitvā pakkhittā viya hoti. Bahi vicarantassa ca pāde kaṇṭako vijjhati, khāṇu paharati, sarīsapādiparissayā ceva corabhayañca uppajjati, patissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya nipannassa sabbe te parissayā na honti, sajjhāyantassa dhammapītisukhaṃ, kammaṭṭhānaṃ manasi karontassa upasamasukhañca uppajjati bahiddhā vikkhepābhāvato. Bahi vicarantassa ca kāye sedā muccanti, akkhīni phandanti, senāsanaṃ pavisanakkhaṇe mañcapīṭhādīni na paññāyanti, muhuttaṃ nisinnassa pana akkhīnaṃ pasādo āharitvā pakkhitto viya hoti, dvāravātapānamañcapīṭhādīni paññāyanti. Etasmiñca āvāse vasantaṃ disvā manussā catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahanti. Tena vuttaṃ ‘‘āvāsaṃ dentena nāma sabbampi paccayajātaṃ dinnameva hotī’’ti, tasmā ete yathāvuttā sabbepi ānisaṃsā veditabbā. Tena vuttaṃ ‘‘appamattatāya cete vuttā’’ti.
ਸੀਤਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਧਾਤੁਕ੍ਖੋਭવਸੇਨ વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਉਤੁવਿਪਰਿਣਾਮવਸੇਨ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਸੀਤਂ। ਉਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗਿਸਨ੍ਤਾਪਂ, ਤਸ੍ਸ વਨਡਾਹਾਦੀਸੁ (વਨਦਾਹਾਦੀਸੁ વਾ ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ਚੂਲ਼વਗ੍ਗ ੩.੨੯੫) ਸਮ੍ਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਟਿਹਨ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿਬਾਹਤਿ, ਯਥਾ ਤਦੁਭਯવਸੇਨ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਬਾਧਨਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਕਰੋਤਿ। ਸੀਤੁਣ੍ਹਬ੍ਭਾਹਤੇ ਹਿ ਸਰੀਰੇ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯੋਨਿਸੋ ਪਦਹਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। વਾਲ਼ਮਿਗਾਨੀਤਿ ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘਾਦਿਚਣ੍ਡਮਿਗੇ। ਗੁਤ੍ਤਸੇਨਾਸਨਞ੍ਹਿ ਆਰਞ੍ਞਕਮ੍ਪਿ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਧਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਤੇ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ। ਸਰੀਸਪੇਤਿ ਯੇ ਕੇਚਿ ਸਰਨ੍ਤੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਦੀਘਜਾਤਿਕੇ ਸਪ੍ਪਾਦਿਕੇ। ਮਕਸੇਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਮੇਤਂ, ਡਂਸਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਏਤੇਸ੍વੇવ (ਏਤਨੇવ ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ਚੂਲ਼વਗ੍ਗ ੩.੨੯੫) ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਸਿਸਿਰੇਤਿ ਸਿਸਿਰਕਾਲવਸੇਨ, ਸਤ੍ਤਾਹવਦ੍ਦਲਿਕਾਦਿવਸੇਨ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਸਿਸਿਰਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇ। વੁਟ੍ਠਿਯੋਤਿ ਯਦਾ ਤਦਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ વਸ੍ਸવੁਟ੍ਠਿਯੋ ਪਟਿਹਨਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Sītanti ajjhattaṃ dhātukkhobhavasena vā bahiddhā utuvipariṇāmavasena vā uppajjanakasītaṃ. Uṇhanti aggisantāpaṃ, tassa vanaḍāhādīsu (vanadāhādīsu vā sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.295) sambhavo veditabbo. Paṭihantīti paṭibāhati, yathā tadubhayavasena kāyacittānaṃ bādhanaṃ na hoti, evaṃ karoti. Sītuṇhabbhāhate hi sarīre vikkhittacitto bhikkhu yoniso padahituṃ na sakkoti. Vāḷamigānīti sīhabyagghādicaṇḍamige. Guttasenāsanañhi āraññakampi pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa te parissayā na hontīti. Sarīsapeti ye keci sarante gacchante dīghajātike sappādike. Makaseti nidassanamattametaṃ, ḍaṃsādīnampi etesveva (etaneva sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.295) saṅgaho daṭṭhabbo. Sisireti sisirakālavasena, sattāhavaddalikādivasena ca uppanne sisirasamphasse. Vuṭṭhiyoti yadā tadā uppannā vassavuṭṭhiyo paṭihanatīti yojanā.
વਾਤਾਤਪੋ ਘੋਰੋਤਿ ਰੁਕ੍ਖਗਚ੍ਛਾਦੀਨਂ ਉਮ੍ਮੂਲਭਞ੍ਜਨਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਘੋਰੋ ਸਰਜਅਰਜਾਦਿਭੇਦੋ વਾਤੋ ਚੇવ ਗਿਮ੍ਹਪਰਿਲ਼ਾਹਸਮਯੇਸੁ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਘੋਰੋ ਸੂਰਿਯਾਤਪੋ ਚ। ਪਟਿਹਞ੍ਞਤੀਤਿ ਪਟਿਬਾਹੀਯਤਿ। ਲੇਣਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਾਰਾਮਤ੍ਥਂ। ਸੁਖਤ੍ਥਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਪਰਿਸ੍ਸਯਾਭਾવੇਨ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਤ੍ਥਂ। ਝਾਯਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਤਿਂਸਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਨਿਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਉਪਨਿਜ੍ਝਾਯਿਤੁਂ। વਿਪਸ੍ਸਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤੋ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਮ੍ਮਸਿਤੁਂ।
Vātātapo ghoroti rukkhagacchādīnaṃ ummūlabhañjanādivasena pavattiyā ghoro sarajaarajādibhedo vāto ceva gimhapariḷāhasamayesu uppattiyā ghoro sūriyātapo ca. Paṭihaññatīti paṭibāhīyati. Leṇatthanti nānārammaṇato cittaṃ nivattetvā paṭisallānārāmatthaṃ. Sukhatthanti vuttaparissayābhāvena phāsuvihāratthaṃ. Jhāyitunti aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittaṃ upanibandhitvā upanijjhāyituṃ. Vipassitunti aniccādito saṅkhāre sammasituṃ.
વਿਹਾਰੇਤਿ ਪਤਿਸ੍ਸਯੇ। ਕਾਰਯੇਤਿ ਕਾਰਾਪੇਯ੍ਯ। ਰਮ੍ਮੇਤਿ ਮਨੋਰਮੇ ਨਿવਾਸਸੁਖੇ। વਾਸਯੇਤ੍ਥ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੇਤਿ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਪਨ ਏਤ੍ਥ વਿਹਾਰੇਸੁ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੇ ਸੀਲવਨ੍ਤੇ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮੇ ਨਿવਾਸੇਯ੍ਯ, ਤੇ ਨਿવਾਸੇਨ੍ਤੋ ਪਨ ਤੇਸਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾਨਂ ਯਥਾ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਕਿਲਮਥੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਅਨ੍ਨਞ੍ਚ ਪਾਨਞ੍ਚ વਤ੍ਥਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਚ ਦਦੇਯ੍ਯ ਉਜੁਭੂਤੇਸੁ ਅਜ੍ਝਾਸਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਕਮ੍ਮਕਮ੍ਮਫਲਾਨਂ, ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਾਨਞ੍ਚ ਸਦ੍ਦਹਨੇਨ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੇਨ ਚੇਤਸਾ।
Vihāreti patissaye. Kārayeti kārāpeyya. Rammeti manorame nivāsasukhe. Vāsayettha bahussuteti kāretvā pana ettha vihāresu bahussute sīlavante kalyāṇadhamme nivāseyya, te nivāsento pana tesaṃ bahussutānaṃ yathā paccayehi kilamatho na hoti, evaṃ annañca pānañca vatthasenāsanāni ca dadeyya ujubhūtesu ajjhāsayasampannesu kammakammaphalānaṃ, ratanattayaguṇānañca saddahanena vippasannena cetasā.
ਇਦਾਨਿ ਗਹਟ੍ਠਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੂਪਕਾਰਿਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਤੇਤਿ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਉਪਾਸਕਸ੍ਸ। ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਸਕਲવਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਪਨੂਦਨਂ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਇਧਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਸੋ ਉਪਾਸਕੋ ਯਂ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਜ੍ਜਨੇਨ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮੇਨ ਅਨਾਸવੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤਿ ਏਕਾਦਸਗ੍ਗਿવੂਪਸਮੇਨ ਸੀਤਿ ਭવਤਿ।
Idāni gahaṭṭhapabbajitānaṃ aññamaññūpakāritaṃ dassetuṃ ‘‘te tassā’’ti gāthamāha. Tattha teti bahussutā. Tassāti upāsakassa. Dhammaṃ desentīti sakalavaṭṭadukkhapanūdanaṃ saddhammaṃ desenti. Yaṃ so dhammaṃ idhaññāyāti so upāsako yaṃ saddhammaṃ imasmiṃ sāsane sammāpaṭipajjanena jānitvā aggamaggādhigamena anāsavo hutvā parinibbāti ekādasaggivūpasamena sīti bhavati.
ਸੀਤਪਟਿਘਾਤਾਦਯੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸਾਨਾ ਤੇਰਸ, ਅਨ੍ਨਾਦਿਲਾਭੋ, ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਂ, ਧਮ੍ਮਾવਬੋਧੋ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤਰਸ।
Sītapaṭighātādayo vipassanāvasānā terasa, annādilābho, dhammassavanaṃ, dhammāvabodho, parinibbānanti evaṃ sattarasa.
੩੫੧. ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨਿਯਾ। ਦੁਪ੍ਪਰਿਚ੍ਚਜਨਂ ਲੋਭਂ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ વਾ ਗਣਸ੍ਸ વਾ ਸਨ੍ਤਿਕੇਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਯਥਾਗਹਿਤੇ ਸਰਣੇ। ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾ વਿਞ੍ਞੂਜਾਤਿਕਸ੍ਸਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਜੀવਿਤਪਰਿਚ੍ਚਾਗਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ‘‘ਸਚੇ ਤ੍વਂ ਨ ਯਥਾਗਹਿਤਂ ਸਰਣਂ ਭਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਾਹਂ ਤਂ ਮਾਰੇਮੀ’’ਤਿ ਯਦਿਪਿ ਕੋਚਿ ਤਿਣ੍ਹੇਨ ਸਤ੍ਥੇਨ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਯ੍ਯ, ਤਥਾਪਿ ‘‘ਨੇવਾਹਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਨ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਧਮ੍ਮੋਤਿ, ਸਙ੍ਘਂ ਨ ਸਙ੍ਘੋਤਿ વਦਾਮੀ’’ਤਿ ਦਲ਼੍ਹਤਰਂ ਕਤ੍વਾ ਗਹਿਤਸਰਣਸ੍ਸ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ।
351.Attano santakāti attaniyā. Duppariccajanaṃ lobhaṃ niggaṇhituṃ asakkontassa. Saṅghassa vā gaṇassa vā santiketi yojanā. Tatthāti yathāgahite saraṇe. Natthi punappunaṃ kattabbatā viññūjātikassāti adhippāyo. ‘‘Jīvitapariccāgamayaṃ puñña’’nti ‘‘sace tvaṃ na yathāgahitaṃ saraṇaṃ bhindissati, evāhaṃ taṃ māremī’’ti yadipi koci tiṇhena satthena jīvitā voropeyya, tathāpi ‘‘nevāhaṃ buddhaṃ na buddhoti, dhammaṃ na dhammoti, saṅghaṃ na saṅghoti vadāmī’’ti daḷhataraṃ katvā gahitasaraṇassa vasena vuttaṃ.
੩੫੨. ਸਰਣਂ ਉਪਗਤੇਨ ਕਾਯવਾਚਾਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ વਤ੍ਥੁਤ੍ਤਯਪੂਜਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਪਰਿਹਨਿਤਬ੍ਬੋ, ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਪਨ ਸਮਾਦਾਨਮਤ੍ਤਂ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਤੋ વਿਰਮਣਮਤ੍ਤਞ੍ਚਾਤਿ ਸਰਣਗਮਨਤੋ ਸੀਲਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਟ੍ਠਤਰਤਾ, ਅਪ੍ਪਸਮਾਰਮ੍ਭਤਰਤਾ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜੀવਿਤਦਾਨਾਦਿਨਾ ਦਣ੍ਡਨਿਧਾਨਤੋ, ਸਕਲਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਗੁਣਾਧਿਟ੍ਠਾਨਤੋ ਚਸ੍ਸ ਮਹਪ੍ਫਲਮਹਾਨਿਸਂਸਤਰਤਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।
352. Saraṇaṃ upagatena kāyavācācittehi sakkaccaṃ vatthuttayapūjā kātabbā, tattha ca saṃkileso parihanitabbo, sikkhāpadāni pana samādānamattaṃ, sampattavatthuto viramaṇamattañcāti saraṇagamanato sīlassa appaṭṭhataratā, appasamārambhataratā ca veditabbā. Sabbesaṃ sattānaṃ jīvitadānādinā daṇḍanidhānato, sakalalokiyalokuttaraguṇādhiṭṭhānato cassa mahapphalamahānisaṃsataratā daṭṭhabbā.
વਕ੍ਖਮਾਨਨਯੇਨ ਚ વੇਰਹੇਤੁਤਾਯ વੇਰਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਪਾਪਧਮ੍ਮੋ, ਤਂ ਮਣਤਿ ‘‘ਮਯਿ ਇਧ ਠਿਤਾਯ ਕਥਂ ਆਗਚ੍ਛਸੀ’’ਤਿ ਤਜ੍ਜੇਨ੍ਤੀ વਿਯ ਨੀਹਰਤੀਤਿ વੇਰਮਣੀ, ਤਤੋ વਾ ਪਾਪਧਮ੍ਮਤੋ વਿਰਮਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ‘‘વਿਰਮਣੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਯੇਨ ਇਕਾਰਸ੍ਸ ਏਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘વੇਰਮਣੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਸਮਾਦਿਨ੍ਨਸੀਲਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਤੋ ਯਥਾਉਪਟ੍ਠਿਤવੀਤਿਕ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬવਤ੍ਥੁਤੋ વਿਰਤਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤવਿਰਤਿ। ਸਮਾਦਾਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ વਿਰਤਿ ਸਮਾਦਾਨવਿਰਤਿ। ਸੇਤੁ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ, ਤਪ੍ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਾਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਘਾਤਨવਿਰਤਿ ਸੇਤੁਘਾਤવਿਰਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਰਤਿਯੋ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਰਿਹਰਤੀਤਿ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ। ਨ ਹਨਾਮੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਆਦਿਅਤ੍ਥੋ, ਤੇਨ ‘‘ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਨਾਦਿਯਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਆਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ, વਾ-ਸਦ੍ਦੇਨ વਾ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ।
Vakkhamānanayena ca verahetutāya veraṃ vuccati pāṇātipātādipāpadhammo, taṃ maṇati ‘‘mayi idha ṭhitāya kathaṃ āgacchasī’’ti tajjentī viya nīharatīti veramaṇī, tato vā pāpadhammato viramati etāyāti ‘‘viramaṇī’’ti vattabbe niruttinayena ikārassa ekāraṃ katvā ‘‘veramaṇī’’ti vuttā. Asamādinnasīlassa sampattato yathāupaṭṭhitavītikkamitabbavatthuto virati sampattavirati. Samādānavasena uppannā virati samādānavirati. Setu vuccati ariyamaggo, tappariyāpannā hutvā pāpadhammānaṃ samucchedavasena ghātanavirati setughātavirati. Idāni tisso viratiyo sarūpato dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Pariharatīti avītikkamavasena parivajjeti. Na hanāmīti ettha iti-saddo ādiattho, tena ‘‘adinnaṃ nādiyāmī’’ti evaṃ ādīnaṃ saṅgaho, vā-saddena vā, tenāha ‘‘sikkhāpadāni gaṇhantassā’’ti.
ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾਦਿਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ। ਇਦਾਨਿ ਤਾਸਂ વਿਰਤੀਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ વਿਭਾਗਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਰਿਮਾ ਦ੍વੇਤਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਸਮਾਦਾਨવਿਰਤਿਯੋ। ਪਚ੍ਛਿਮਾਤਿ ਸੇਤੁਘਾਤવਿਰਤਿ। ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਭਿਨ੍ਨਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਏਕਜ੍ਝਂ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਤਦੇવ ਭਿਜ੍ਜਤਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ । ਗਹਟ੍ਠવਸੇਨ ਚੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਭੇਦੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨੇਨ ਅਕੁਪ੍ਪਸਭਾવਤ੍ਤਾ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਭવਨ੍ਤਰੇਪੀ’’ਤਿ। ਯੋਨਿਸਿਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾਨਂ ਉਦ੍ਧਂ ਤਿਰਿਯਮੇવ ਦੀਘਤਾ વਿਯ ਜਾਤਿਸਿਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇ ਕੁਚ੍ਛਿਗਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਮਾਤੁਸੀਲਂ વਿਯ ਧਮ੍ਮਤਾਯ ਸਭਾવੇਨੇવ ਸਿਦ੍ਧਂ ਧਮ੍ਮਤਾਸਿਦ੍ਧਂ, ਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮਤਾਯ વਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਨੁਭਾવੇਨ ਸਿਦ੍ਧਂ ਧਮ੍ਮਤਾਸਿਦ੍ਧਂ। ਦਿਟ੍ਠਿਉਜੁਕਰਣਂ ਨਾਮ ਭਾਰਿਯਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਰਣਗਮਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸਮਾਦਾਨਤੋ ਮਹਟ੍ਠਤਰਮੇવ, ਨ ਅਪ੍ਪਟ੍ਠਤਰਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਯਥਾ ਤਥਾ વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪੀਤਿ ਆਦਰਗਾਰવਂ ਅਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ। ਸਾਧੁਕਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪੀਤਿ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸੀਲਾਨਿ ਸਮਾਦਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਨ ਦਿਗੁਣਂ, ਤਿਗੁਣਂ વਾ ਉਸ੍ਸਾਹੋ ਕਰਣੀਯੋ।
Maggasampayuttāti sammādiṭṭhiyādimaggasampayuttā. Idāni tāsaṃ viratīnaṃ ārammaṇato vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Purimā dveti sampattasamādānaviratiyo. Pacchimāti setughātavirati. Sabbānipi bhinnāni honti ekajjhaṃ samādinnattā. Tadeva bhijjati visuṃ visuṃ samādinnattā . Gahaṭṭhavasena cetaṃ vuttaṃ. Bhedo nāma natthi paṭipakkhasamucchindanena akuppasabhāvattā, tenāha ‘‘bhavantarepī’’ti. Yonisiddhanti manussatiracchānānaṃ uddhaṃ tiriyameva dīghatā viya jātisiddhanti attho. Bodhisatte kucchigate bodhisattamātusīlaṃ viya dhammatāya sabhāveneva siddhaṃ dhammatāsiddhaṃ, maggadhammatāya vā ariyamaggānubhāvena siddhaṃ dhammatāsiddhaṃ. Diṭṭhiujukaraṇaṃnāma bhāriyaṃ dukkhaṃ, tasmā saraṇagamanaṃ sikkhāpadasamādānato mahaṭṭhatarameva, na appaṭṭhataranti adhippāyo. Yathā tathā vā gaṇhantassāpīti ādaragāravaṃ akatvā samādiyantassāpi. Sādhukaṃ gaṇhantassāpīti sakkaccaṃ sīlāni samādiyantassāpi, na diguṇaṃ, tiguṇaṃ vā ussāho karaṇīyo.
ਅਭਯਦਾਨਤਾਯ ਸੀਲਸ੍ਸ ਦਾਨਭਾવੋ, ਅਨવਸੇਸਂ વਾ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯਂ ਦਯਤਿ ਤੇਨ ਰਕ੍ਖਤੀਤਿ ਦਾਨਂ, ਸੀਲਂ। ‘‘ਅਗ੍ਗਾਨੀ’’ਤਿ ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਾਨਿ। ਚਿਰਰਤ੍ਤਤਾਯ ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਰਤ੍ਤਞ੍ਞਾਨਿ। ‘‘ਅਰਿਯਾਨਂ ਸਾਧੂਨਂ વਂਸਾਨੀ’’ਤਿ ਞਾਤਤ੍ਤਾ વਂਸਞ੍ਞਾਨਿ। ‘‘ਪੋਰਾਣਾਨੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਪੁਰਿਮਾਨਂ ਏਤਾਨਿ ਪੋਰਾਣਾਨਿ। ਸਬ੍ਬਸੋ ਕੇਨਚਿਪਿ ਪਕਾਰੇਨ ਸਾਧੂਹਿ ਨ ਕਿਣ੍ਣਾਨਿ ਨ ਖਿਤ੍ਤਾਨਿ ਨ ਛਡ੍ਡਿਤਾਨੀਤਿ ਅਸਙ੍ਕਿਣ੍ਣਾਨਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਨਯੋ ਨੇਸਂ ਯਥਾ ਅਤੀਤੇ, ਏવਂ ਏਤਰਹਿ, ਅਨਾਗਤੇ ਚਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਸਙ੍ਕਿਣ੍ਣਪੁਬ੍ਬਾਨਿ ਨ ਸਙ੍ਕਿਯਨ੍ਤਿ ਨ ਸਙ੍ਕਿਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਏવ ਅਪ੍ਪਪਿਕੁਟ੍ਠਾਨਿ ਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਿ। ਨ ਹਿ ਕਦਾਚਿਪਿ વਿਞ੍ਞੂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਹਿਂਸਾਦਿਪਾਪਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਅਪਰਿਮਾਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਭਯਂ ਦੇਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਭੂਤੇਸੁ ਨਿਹਿਤਦਣ੍ਡਤ੍ਤਾ ਸਕਲਸ੍ਸਪਿ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯਸ੍ਸ ਭਯਾਭਾવਂ ਦੇਤਿ। ਨ ਹਿ ਅਰਿਯਸਾવਕਤੋ ਕਸ੍ਸਚਿ ਭਯਂ ਹੋਤਿ। ਅવੇਰਨ੍ਤਿ વੇਰਾਭਾવਂ। ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦੁਕ੍ਖਤਂ।
Abhayadānatāya sīlassa dānabhāvo, anavasesaṃ vā sattanikāyaṃ dayati tena rakkhatīti dānaṃ, sīlaṃ. ‘‘Aggānī’’ti ñātattā aggaññāni. Cirarattatāya ñātattā rattaññāni. ‘‘Ariyānaṃ sādhūnaṃ vaṃsānī’’ti ñātattā vaṃsaññāni.‘‘Porāṇānī’’tiādīsu purimānaṃ etāni porāṇāni. Sabbaso kenacipi pakārena sādhūhi na kiṇṇāni na khittāni na chaḍḍitānīti asaṅkiṇṇāni. Ayañca nayo nesaṃ yathā atīte, evaṃ etarahi, anāgate cāti āha ‘‘asaṅkiṇṇapubbāni na saṅkiyanti na saṅkiyissantī’’ti. Tato eva appapikuṭṭhāni na paṭikkhittāni. Na hi kadācipi viññū samaṇabrāhmaṇā hiṃsādipāpadhammaṃ anujānanti. Aparimāṇānaṃ sattānaṃ abhayaṃ detīti sabbesu bhūtesu nihitadaṇḍattā sakalassapi sattanikāyassa bhayābhāvaṃ deti. Na hi ariyasāvakato kassaci bhayaṃ hoti. Averanti verābhāvaṃ. Abyāpajjhanti niddukkhataṃ.
ਨਨੁ ਚ ਪਞ੍ਚਸੀਲਂ ਸਬ੍ਬਕਾਲਿਕਂ, ਨ ਚ ਏਕਨ੍ਤਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਾਯਤਨਂ, ਸਰਣਗਮਨਂ ਪਨ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦਹੇਤੁਕਂ, ਏਕਨ੍ਤવਿਮੁਤ੍ਤਾਯਤਨਞ੍ਚ, ਤਤ੍ਥ ਕਥਂ ਸਰਣਾਗਮਨਤੋ ਪਞ੍ਚਸੀਲਸ੍ਸ ਮਹਪ੍ਫਲਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਜੇਟ੍ਠਕਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਮਂ। ‘‘ਸਰਣਗਮਨੇਯੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਸ੍ਸ ਸੀਲਸ੍ਸ ਸਰਣਗਮਨੇਨ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਤਮਾਹ।
Nanu ca pañcasīlaṃ sabbakālikaṃ, na ca ekantato vimuttāyatanaṃ, saraṇagamanaṃ pana buddhuppādahetukaṃ, ekantavimuttāyatanañca, tattha kathaṃ saraṇāgamanato pañcasīlassa mahapphalatāti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi. Jeṭṭhakanti uttamaṃ. ‘‘Saraṇagamaneyeva patiṭṭhāyā’’ti iminā tassa sīlassa saraṇagamanena abhisaṅkhatatamāha.
੩੫੩. ਈਦਿਸਮੇવਾਤਿ ਏવਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਮੇવ ਹੁਤ੍વਾ। ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਗੁਣੇਹੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਗੁਣਾ ਨਾਮ ਸਰਣਗਮਨਂ, ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾਤਿ ਏવਂ ਆਦਯੋ। ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਨ ਕਿਲਮਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਾਨੀਤਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦੀਨਿ। ‘‘ਪਠਮਜ੍ਝਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਅਯਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਏਕਂ ਕਪ੍ਪ’’ਨ੍ਤਿ, ਏਕਂ ਮਹਾਕਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਹੀਨਂ ਪਨ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ, ਮਜ੍ਝਿਮਞ੍ਚ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਕਪ੍ਪਸ੍ਸ ਤਤਿਯਂ ਭਾਗਂ, ਉਪਡ੍ਢਕਪ੍ਪਞ੍ਚ ਆਯੁਂ ਦੇਤਿ। ‘‘ਦੁਤਿਯਂ ਅਟ੍ਠਕਪ੍ਪੇ’’ਤਿ ਆਦੀਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਮਹਾਕਪ੍ਪવਸੇਨੇવ ਚ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਯਸ੍ਮਾ વਾ ਪਣੀਤਾਨਿਯੇવੇਤ੍ਥ ਝਾਨਾਨਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਨਿ ਮਹਪ੍ਫਲਤਰਭਾવਦਸ੍ਸਨਪਰਤ੍ਤਾ ਦੇਸਨਾਯ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ ਏਕਂ ਕਪ੍ਪ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਦੇવਾਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਮੇવ। ਯਦਿ ਏવਂ ਕਥਂ ਆਰੁਪ੍ਪਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਾਦੀ’’ਤਿਆਦਿ।
353.Īdisamevāti evaṃ saṃkilesaṃ paṭipakkhameva hutvā. Heṭṭhā vuttehi guṇehīti ettha heṭṭhā vuttaguṇā nāma saraṇagamanaṃ, sīlasampadā, indriyesu guttadvāratāti evaṃ ādayo. Paṭhamajjhānaṃ nibbattento na kilamatīti yojanā. Tānīti paṭhamajjhānādīni. ‘‘Paṭhamajjhāna’’nti ukkaṭṭhaniddeso ayanti āha ‘‘ekaṃ kappa’’nti, ekaṃ mahākappanti attho. Hīnaṃ pana paṭhamajjhānaṃ, majjhimañca asaṅkhyeyyakappassa tatiyaṃ bhāgaṃ, upaḍḍhakappañca āyuṃ deti. ‘‘Dutiyaṃ aṭṭhakappe’’ti ādīsupi iminā nayena attho veditabbo, mahākappavaseneva ca gahetabbaṃ. Yasmā vā paṇītāniyevettha jhānāni adhippetāni mahapphalatarabhāvadassanaparattā desanāya, tasmā ‘‘paṭhamajjhānaṃ ekaṃ kappa’’ntiādi vuttaṃ. Tadevāti catutthajjhānameva. Yadi evaṃ kathaṃ āruppatāti āha ‘‘ākāsānañcāyatanādī’’tiādi.
ਸਮ੍ਮਦੇવ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਦਿਪਟਿਪਕ੍ਖવਿਧਮਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਿਯੇ ਏવ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਮਾਨੇਨ੍ਤੀ વਿਪਸ੍ਸਨਾ વਿਪਸ੍ਸਕਸ੍ਸ ਅਨਪ੍ਪਕਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਸਮਾવਹਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਪਸ੍ਸਨਾ…ਪੇ॰… ਅਭਾવਾ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Sammadeva niccasaññādipaṭipakkhavidhamanavasena pavattamānā pubbabhāgiye eva bodhipakkhiyadhamme sammānentī vipassanā vipassakassa anappakaṃ pītisomanassaṃ samāvahatīti āha ‘‘vipassanā…pe… abhāvā’’ti. Tenāha bhagavā –
‘‘ਯਤੋ ਯਤੋ ਸਮ੍ਮਸਤਿ, ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਉਦਯਬ੍ਬਯਂ।
‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
ਲਭਤੀ ਪੀਤਿਪਾਮੋਜ੍ਜਂ, ਅਮਤਂ ਤਂ વਿਜਾਨਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੩੭੪)।
Labhatī pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānata’’nti. (dha. pa. 374);
ਯਸ੍ਮਾ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ ਇਮਿਨਾ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਇਮਾਨਿ ਞਾਣਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਮਾਨਰੂਪਨਿਮ੍ਮਾਨਂ ਨਾਮ ਮਨੋਮਯਿਦ੍ਧਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅਸਾਧਾਰਣਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ…ਪੇ॰… ਮਹਪ੍ਫਲਾ’’ਤਿ। વਿਕੁਬ੍ਬਨਦਸ੍ਸਨਸਮਤ੍ਥਤਾਯਾਤਿ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਾਦਿવਿવਿਧਰੂਪਕਰਣਂ વਿਕੁਬ੍ਬਨਂ, ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਸਮਤ੍ਥਭਾવੇਨ। ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਪੁਰਿਮਜਾਤੀਸੁ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤੋ ਖਨ੍ਧਪ੍ਪਦੇਸੋ। ਸਮਾਪੇਨ੍ਤੋਤਿ ਪਰਿਯੋਸਾਪੇਨ੍ਤੋ।
Yasmā ayaṃ desanā iminā anukkamena imāni ñāṇāni nibbattentassa vasena pavattitā, tasmā ‘‘vipassanāñāṇe patiṭṭhāya nibbattento’’ti heṭṭhimaṃ heṭṭhimaṃ uparimassa uparimassa patiṭṭhābhūtaṃ katvā vuttaṃ. Samānarūpanimmānaṃ nāma manomayiddhiyā aññehi asādhāraṇakiccanti āha ‘‘attano…pe… mahapphalā’’ti. Vikubbanadassanasamatthatāyāti hatthiassādivividharūpakaraṇaṃ vikubbanaṃ, tassa dassanasamatthabhāvena. Icchiticchitaṭṭhānaṃ nāma purimajātīsu icchiticchito khandhappadeso. Samāpentoti pariyosāpento.
ਕੂਟਦਨ੍ਤਉਪਾਸਕਤ੍ਤਪਟਿવੇਦਨਾਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Kūṭadantaupāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā
੩੫੪-੮. ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਪਾਣਯੋਤਿ ‘‘ਸਤ੍ਤ ਚ ਉਸਭਸਤਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਪਾਣਿਨੋ। ਆਕੁਲਭਾવੋਤਿ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸੁਤਤ੍ਤਾ ਪਾਣੀਸੁ ਅਨੁਦ੍ਦਯਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤਸ੍ਸ ‘‘ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਮਯਾ ਤਾવ ਬਹੂ ਪਾਣਿਨੋ ਮਾਰਣਤ੍ਥਾਯ ਬਨ੍ਧਾਪਿਤਾ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਬ੍ਯਾਕੁਲਭਾવੋ ਉਦਪਾਦਿ। ਸੁਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਬਨ੍ਧਨਤੋ ਮੋਚਿਤਾ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ। ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦવਿਗਮੇਨ ਕਲ੍ਲਚਿਤ੍ਤਤਾ ਅਰੋਗਚਿਤ੍ਤਤਾ, ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਗਮੇਨ ਮੇਤ੍ਤਾવਸੇਨ ਮੁਦੁਚਿਤ੍ਤਤਾ ਅਕਥਿਨਚਿਤ੍ਤਤਾ, ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਪ੍ਪਹਾਨੇਨ વਿਕ੍ਖੇਪવਿਗਮਨਤੋ વਿਨੀવਰਣਚਿਤ੍ਤਤਾ ਤੇਹਿ ਨ ਪਿਹਿਤਚਿਤ੍ਤਤਾ, ਥਿਨਮਿਦ੍ਧવਿਗਮੇਨ ਉਦਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਤਾ ਸਂਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨવਸੇਨ ਅਲੀਨਚਿਤ੍ਤਤਾ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾવਿਗਮੇਨ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਤਾਯ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਤਾ ਚ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਲ੍ਲਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿਆਦਿ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾਨੁਭਾવੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਨੀવਰਣਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅવਿਭਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
354-8.Sabbete pāṇayoti ‘‘satta ca usabhasatānī’’tiādinā vutte sabbe pāṇino. Ākulabhāvoti bhagavato santike dhammassa sutattā pāṇīsu anuddayaṃ upaṭṭhapetvā ṭhitassa ‘‘kathañhi nāma mayā tāva bahū pāṇino māraṇatthāya bandhāpitā’’ti citte paribyākulabhāvo udapādi. Sutvāti ‘‘bandhanato mocitā’’ti sutvā. Kāmacchandavigamena kallacittatā arogacittatā, byāpādavigamena mettāvasena muducittatā akathinacittatā, uddhaccakukkuccappahānena vikkhepavigamanato vinīvaraṇacittatā tehi na pihitacittatā, thinamiddhavigamena udaggacittatā saṃpaggaṇhanavasena alīnacittatā, vicikicchāvigamena sammāpaṭipattiyā adhimuttatāya pasannacittatā ca hotīti āha ‘‘kallacittantiādi anupubbikathānubhāvena vikkhambhitanīvaraṇataṃ sandhāya vutta’’nti. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
ਕੂਟਦਨ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ।
Kūṭadantasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ • Dīghanikāya / ੫. ਕੂਟਦਨ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ • 5. Kūṭadantasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਦੀਘ ਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ੫. ਕੂਟਦਨ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 5. Kūṭadantasuttavaṇṇanā
