| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಪುರಾಣ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
೬. ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
6. Kuṭikārasikkhāpadavaṇṇanā
ಕಿಂ ಭನ್ತೇತಿ ಏತ್ತಕೇಪಿ ವುತ್ತೇ। ಪುಚ್ಛಿತೋ ಯದತ್ಥಾಯ ಪವಿಟ್ಠೋ, ತಂ ಕಥೇತುಂ ಲಭತಿ ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಞತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವತ್ತೇತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಿತೋ ‘‘ಉಪಕರಣಂ, ಮೂಲಂ ವಾ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಯಾಚತಿ, ವಟ್ಟತಿ, ನ ವಟ್ಟತೀತಿ? ವಟ್ಟತಿ ಸೇನಾಸನೇ ಓಭಾಸಪರಿಕಥಾದೀನಂ ಲದ್ಧತ್ತಾತಿ ಏಕೇ। ತಿಹತ್ಥಾ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಡ್ಢಕಿಹತ್ಥೇನ ತಿಹತ್ಥಾ। ‘‘ಪಮಾಣಯುತ್ತೋ ಮಞ್ಚೋತಿ ಪಕತಿವಿದತ್ಥಿಯಾ ನವವಿದತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣಮಞ್ಚೋ, ಸೋ ತತ್ಥ ಇತೋ ಚ ನ ಸಞ್ಚರತಿ, ತಸ್ಮಾ ಚತುಹತ್ಥವಿತ್ಥಾರಾ ನ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ ಲಿಖಿತಂ। ಅಕುಟಿಯಾ ಪನ ವತ್ಥುದೇಸನಾಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಂ ಕಾತುಂ ವುತ್ತತ್ತಾ। ‘‘ಉಲ್ಲಿತ್ತಾದಿಭಾವೋ…ಪೇ॰… ‘ಛದನಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋ’ತಿ ಯುತ್ತಮಿದಂ। ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಯಸ್ಮಾ ಮತ್ತಿಕಾಮಯಭಿತ್ತಿಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಉಲ್ಲಿತ್ತಂ ವಾ ಅವಲಿತ್ತಂ ವಾ ಉಭಯಂ ವಾ ಭಿತ್ತಿಯಾ ಘಟಿತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಏವ ವಿನಾಪಿ ಭಿತ್ತಿಲೇಪೇನಾ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಏವಮೇತ್ಥ ಥಮ್ಭತುಲಾಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟಾದಿ ನಿರತ್ಥಕಂ ಸಿಯಾ। ತಸ್ಮಾ ವಿಚಾರೇತ್ವಾವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಉಪೋಸಥಾಗಾರಮ್ಪಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಾ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ವಾ ಏಕತೋ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವಟ್ಟತಿ ಏವ। ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಅತ್ತುದ್ದೇಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾತಿ ಲಿಖಿತಂ।
Kiṃ bhanteti ettakepi vutte. Pucchito yadatthāya paviṭṭho, taṃ kathetuṃ labhati pucchitapaññattā bhikkhācāravatteti likhitaṃ. Hatthakammaṃ yācito ‘‘upakaraṇaṃ, mūlaṃ vā dassatī’’ti yācati, vaṭṭati, na vaṭṭatīti? Vaṭṭati senāsane obhāsaparikathādīnaṃ laddhattāti eke. Tihatthā vāti ettha vaḍḍhakihatthena tihatthā. ‘‘Pamāṇayutto mañcoti pakatividatthiyā navavidatthippamāṇamañco, so tattha ito ca na sañcarati, tasmā catuhatthavitthārā na hotī’’tiādi likhitaṃ. Akuṭiyā pana vatthudesanākiccaṃ natthi ullittāvalittaṃ kātuṃ vuttattā. ‘‘Ullittādibhāvo…pe… ‘chadanameva sandhāya vutto’ti yuttamidaṃ. Kasmāti ce? Yasmā mattikāmayabhittiṃ uṭṭhāpetvā upari ullittaṃ vā avalittaṃ vā ubhayaṃ vā bhittiyā ghaṭitaṃ karontassa āpatti eva vināpi bhittilepenā’’ti likhitaṃ. Evamettha thambhatulāpiṭṭhasaṅghāṭādi niratthakaṃ siyā. Tasmā vicāretvāva gahetabbaṃ. ‘‘Uposathāgārampi bhavissati, ahampi vasissāmī’’ti vā ‘‘bhikkhūhi vā sāmaṇerehi vā ekato vasissāmī’’ti vā karontassa vaṭṭati eva. Kasmā? ‘‘Attuddesa’’nti vuttattāti likhitaṃ.
ಇದಂ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಂ ವಿಯ ನಿದಾನಾಪೇಕ್ಖಂ। ನ ಹಿ ವಗ್ಗುಮುದಾತೀರಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಯಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಅಸನ್ತಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಮುಸಾವಾದಲಕ್ಖಣಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಭಾಸಿಂಸು। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಞ್ಹಿ ತೇ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮವಣ್ಣಂ ಭಾಸಿಂಸು। ನ ಚ ತಾವತಾ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥು ಹೋತಿ, ತತ್ತಕೇನ ಪನ ಲೇಸೇನ ಭಗವಾ ತಂ ವತ್ಥುಂ ನಿದಾನಂ ಕತ್ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಪಞ್ಞಪೇಸಿ, ತಥಾ ಇಧಾಪಿ। ನ ಹಿ ನಿದಾನೇ ‘‘ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾಯೋ ಸಾರಮ್ಭಾಯೋ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕಾಯೋ’’ತಿ ಪನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಮಾಣಮತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವ ನಿದಾನಾಪೇಕ್ಖೋ। ತತ್ಥ ಸಾರಮ್ಭೇ ಅಪರಿಕ್ಕಮನೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಪ್ಪಸಙ್ಗಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸಮಾನಂ ‘‘ವಿಭಙ್ಗೋ ತಂನಿಯಮಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಭಙ್ಗೇ ನ ನಿವಾರೇತಿ। ತಥಾ ಮಹಲ್ಲಕೇ।
Idaṃ pana sikkhāpadaṃ catutthapārājikaṃ viya nidānāpekkhaṃ. Na hi vaggumudātīriyā bhikkhū sayameva attano asantaṃ uttarimanussadhammaṃ musāvādalakkhaṇaṃ pāpetvā bhāsiṃsu. Aññamaññañhi te uttarimanussadhammavaṇṇaṃ bhāsiṃsu. Na ca tāvatā pārājikavatthu hoti, tattakena pana lesena bhagavā taṃ vatthuṃ nidānaṃ katvā pārājikaṃ paññapesi, tathā idhāpi. Na hi nidāne ‘‘adesitavatthukāyo sārambhāyo aparikkamanāyo’’ti vuttaṃ. ‘‘Appamāṇikāyo’’ti pana vuttattā pamāṇamatikkamantassa saṅghādisesova nidānāpekkho. Tattha sārambhe aparikkamane saṅghādisesappasaṅgaṃ viya dissamānaṃ ‘‘vibhaṅgo taṃniyamako’’ti vuttattā vibhaṅge na nivāreti. Tathā mahallake.
ಏತ್ಥಾಹ – ಕಿಮತ್ಥಂ ಮಾತಿಕಾಯಂ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥು ವುತ್ತಂ, ನನು ವಿಭಙ್ಗೇ ಏವ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾತಿ? ಏವಮೇತಂ। ಕಿಂ ನು ಭಿಕ್ಖೂ ಅಭಿನೇತಬ್ಬಾ ವತ್ಥುದೇಸನಾಯ, ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವತ್ಥು ದೇಸೇತಬ್ಬಂ, ಕೀದಿಸಂ? ಅನಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನನ್ತಿ। ಇತರಞ್ಹಿ ‘‘ಸಾರಮ್ಭೇ ಚೇ ಭಿಕ್ಖು ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನೇ’’ತಿ ಏವಂ ಅನುಪ್ಪಸಙ್ಗವಸೇನ ಆಗತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ವತ್ಥು ನಾಮ ಅತ್ಥಿ ಸಾರಮ್ಭಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಅತ್ಥಿ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಅತ್ಥಿ ಸಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಅತ್ಥಿ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನನ್ತಿ ಬಹುವಿಧಂ, ತಸ್ಮಾ ಬಹುವಿಧತ್ತಾ ವತ್ಥು ದೇಸೇತಬ್ಬಂ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ನೇತರನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕಿಮತ್ಥಿಕಾ ಪನೇತ್ಥ ವತ್ಥುದೇಸನಾತಿ ಚೇ? ಗರುಕಾಪತ್ತಿಪಞ್ಞಾಪನಹೇತುಪರಿವಜ್ಜನುಪಾಯತ್ತಾ। ವತ್ಥುಅದೇಸನಾ ಹಿ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಪಞ್ಞಾಪನಹೇತುಭೂತಾ। ಗರುಕಾಪತ್ತಿಪಞ್ಞಾಪನಂ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿಗಿಹಿಪೀಳಾಜನನಂ, ಅತ್ತದುಕ್ಖಪರದುಕ್ಖಹೇತುಭೂತೋ ಚ ಸಾರಮ್ಭಭಾವೋತಿ ಏತೇ ವತ್ಥುದೇಸನಾಪದೇಸೇನ ಉಪಾಯೇನ ಪರಿವಜ್ಜಿತಾ ಹೋನ್ತಿ। ನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಕರಣತ್ಥಂ ಗಿಹೀನಂ ವಾ ಪೀಳಾನಿಮಿತ್ತಂ, ಸಾರಮ್ಭವತ್ಥುಕುಟಿಕರಣತ್ಥಂ ವಾ ವತ್ಥುಂ ದೇಸೇನ್ತೀತಿ। ಹೋನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ –
Etthāha – kimatthaṃ mātikāyaṃ dukkaṭavatthu vuttaṃ, nanu vibhaṅge eva vattabbaṃ siyāti? Evametaṃ. Kiṃ nu bhikkhū abhinetabbā vatthudesanāya, tehi bhikkhūhi vatthu desetabbaṃ, kīdisaṃ? Anārambhaṃ saparikkamananti. Itarañhi ‘‘sārambhe ce bhikkhu vatthusmiṃ aparikkamane’’ti evaṃ anuppasaṅgavasena āgatattā vuttaṃ. Yasmā vatthu nāma atthi sārambhaṃ aparikkamanaṃ, atthi anārambhaṃ saparikkamanaṃ, atthi sārambhaṃ saparikkamanaṃ, atthi anārambhaṃ aparikkamananti bahuvidhaṃ, tasmā bahuvidhattā vatthu desetabbaṃ anārambhaṃ saparikkamanaṃ, netaranti vuttaṃ hoti. Kimatthikā panettha vatthudesanāti ce? Garukāpattipaññāpanahetuparivajjanupāyattā. Vatthuadesanā hi garukāpattipaññāpanahetubhūtā. Garukāpattipaññāpanaṃ akataviññattigihipīḷājananaṃ, attadukkhaparadukkhahetubhūto ca sārambhabhāvoti ete vatthudesanāpadesena upāyena parivajjitā honti. Na hi bhikkhū akappiyakuṭikaraṇatthaṃ gihīnaṃ vā pīḷānimittaṃ, sārambhavatthukuṭikaraṇatthaṃ vā vatthuṃ desentīti. Honti cettha –
‘‘ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ಹಿ ವತ್ಥೂನಂ, ಮಾತಿಕಾಯ ಪಕಾಸನಾ।
‘‘Dukkaṭassa hi vatthūnaṃ, mātikāya pakāsanā;
ಗರುಕಾಪತ್ತಿಹೇತೂನಂ, ತೇಸಂ ಏವಂ ಪಕಾಸಿತಾ॥
Garukāpattihetūnaṃ, tesaṃ evaṃ pakāsitā.
‘‘ವತ್ಥುಸ್ಸ ದೇಸನುಪಾಯೇನ, ಗರುಕಾಪತ್ತಿಹೇತುಯೋ।
‘‘Vatthussa desanupāyena, garukāpattihetuyo;
ವಜ್ಜಿತಾ ಹೋನ್ತಿ ಯಂ ತಸ್ಮಾ, ಸಾರಮ್ಭಾದಿ ಜಹಾಪಿತ’’ನ್ತಿ॥
Vajjitā honti yaṃ tasmā, sārambhādi jahāpita’’nti.
ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Kuṭikārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
