| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਅਭਿਨવ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
੬. ਕੁਟਿਕਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
6. Kuṭikārasikkhāpadavaṇṇanā
ਸਞ੍ਞਾਚਿਕਾਯ ਪਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤવਾਚਕੋ ਤਤਿਯਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ, ਯਾਚਿਕਾਤਿ ਭਾવਸਾਧਨੋ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਮਜ੍ਝੇਪਦਲੋਪਸਮਾਸੋ। ਪਨਾਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਮੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਯਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਯਾਚਨਾ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ। ਯਾ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪવਤ੍ਤਿਤਾ, ਸਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਸ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਨਨੁ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਯਾਚਨਾਯੇવ ਕੁਟਿਂ ਕਾਤੁਨ੍ਤਿ ਅਨੁਯੋਗਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਤਸ੍ਸਾਧਿਪ੍ਪਾਯਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਯਂ ਯਾਚਿਤਕੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਯਂ ਯਾਚਿਤਕੇਹੀਤਿ ‘‘વਾਸਿਂ ਦੇਥ, ਫਰਸੁਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਾਰਾ॰ ੩੪੨) ਸਯਂ ਯਾਚਿਤਕੇਹਿ। ਉਪਕਰਣੇਹੀਤਿ વਾਸਿਯਾਦੀਹਿ। ਪਰੇਨ ਭਣ੍ਡਸਾਮਿਕੇਨ ‘‘ਮਮ ਇਦ’’ਨ੍ਤਿ ਅਪਰਿਚ੍ਚਾਗਾਰਕ੍ਖਣਗੋਪਨવਸੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਕਂ, ਪਰਸਨ੍ਤਕਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਮੂਲਚ੍ਛੇਦવਸੇਨਾਤਿ ਮੂਲਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਦਨવਸੇਨ, ਪਰਸਨ੍ਤਕਭਾવਤੋ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕਂ ਕਤ੍વਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਞ੍ਹਿ ਅਞ੍ਞਾਤਕਅਪ੍ਪવਾਰਿਤਟ੍ਠਾਨਤੋ ਯਾਚਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਤਕવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਤਾવਕਾਲਿਕਂ ਪਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਤਾવਕਾਲਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਯਾਚਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਕਕਮ੍ਮਂ ਨ ਯਾਚਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਹਤ੍ਥਕਮ੍ਮਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਅਨਿਯਮੇਤ੍વਾਪਿ ਨ ਯਾਚਿਤਬ੍ਬਾ। ਏવਂ ਯਾਚਿਤਾ ਹਿ ਤੇ ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਉਯ੍ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਮਿਗੇਪਿ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਆਹਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਪਨ ‘‘વਿਹਾਰੇ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਹਤ੍ਥਕਮ੍ਮਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਯਾਚਿਤਬ੍ਬਾ। ‘‘ਕੁਟਿ ਨਾਮ ਉਲ੍ਲਿਤ੍ਤਾ વਾ ਹੋਤਿ, ਅવਲਿਤ੍ਤਾ વਾ ਉਲ੍ਲਿਤ੍ਤਾવਲਿਤ੍ਤਾ વਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੩੪੫) ਪਦਭਾਜਨੇ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਕੁਟਿਨ੍ਤਿ ਉਲ੍ਲਿਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਉਦ੍ਧਂ ਮੁਖਂ ਲਿਤ੍ਤਾ ਉਲ੍ਲਿਤ੍ਤਾ। ਅਨ੍ਤੋ ਲਿਮ੍ਪਨ੍ਤਾ ਹਿ ਏવਂ ਲਿਮ੍ਪਨ੍ਤਿ। ਅਧੋ ਮੁਖਂ ਲਿਤ੍ਤਾ ਅવਲਿਤ੍ਤਾ। ਬਹਿ ਲਿਮ੍ਪਨ੍ਤਾ ਹਿ ਏવਂ ਲਿਮ੍ਪਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਉਲ੍ਲਿਤ੍ਤਾ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਿਟ੍ਠਸਙ੍ਘਾਟੋਤਿ ਦ੍વਾਰਬਾਹਾ। ‘‘ਸੁਧਾਯ વਾ ਮਤ੍ਤਿਕਾਯ વਾ’’ਤਿ ਏਤੇਨ ਠਪੇਤ੍વਾ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਲੇਪੇ ਅવਸੇਸੋ ਭਸ੍ਮਾਗੋਮਯਾਦਿਭੇਦੋ ਅਲੇਪੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Saññācikāyapanāti ettha santi attavācako tatiyatthe nipāto, yācikāti bhāvasādhano, tesañca majjhepadalopasamāso. Panāti nipātamattameva. Tenāha ‘‘sayaṃ pavattitayācanā vuccatī’’ti. Yā hi attanā pavattitā, sā attano nāma hotīti āha ‘‘tasmā’’tiādi. Nanu na sakkā yācanāyeva kuṭiṃ kātunti anuyogaṃ sandhāya tassādhippāyatthaṃ dassetuṃ ‘‘sayaṃ yācitakehī’’tiādimāha. Tattha sayaṃ yācitakehīti ‘‘vāsiṃ detha, pharasuṃ dethā’’tiādinā (pārā. 342) sayaṃ yācitakehi. Upakaraṇehīti vāsiyādīhi. Parena bhaṇḍasāmikena ‘‘mama ida’’nti apariccāgārakkhaṇagopanavasena pariggahitaṃ parapariggahitakaṃ, parasantakanti vuttaṃ hoti. Mūlacchedavasenāti mūlassa chindanavasena, parasantakabhāvato mocetvā attano santakaṃ katvāti vuttaṃ hoti. Evañhi aññātakaappavāritaṭṭhānato yācantassa aññātakaviññattiyā dukkaṭaṃ. Tāvakālikaṃ pana vaṭṭatīti tāvakālikaṃ katvā yācituṃ vaṭṭati. Sakakammaṃ na yācitabbāti pāṇātipātasikkhāpadarakkhaṇatthaṃ vuttaṃ. ‘‘Hatthakammaṃ dethā’’ti aniyametvāpi na yācitabbā. Evaṃ yācitā hi te ‘‘sādhu, bhante’’ti bhikkhuṃ uyyojetvā migepi māretvā āhareyyuṃ. Niyametvā pana ‘‘vihāre kiñci kattabbaṃ atthi, tattha hatthakammaṃ dethā’’ti yācitabbā. ‘‘Kuṭi nāma ullittā vā hoti, avalittā vā ullittāvalittā vā’’ti (pārā. 345) padabhājane vuttattā ‘‘kuṭinti ullittādīsu aññatara’’nti vuttaṃ. Tattha uddhaṃ mukhaṃ littā ullittā. Anto limpantā hi evaṃ limpanti. Adho mukhaṃ littā avalittā. Bahi limpantā hi evaṃ limpanti. Tenāha ‘‘tattha ullittā nāmā’’tiādi. Piṭṭhasaṅghāṭoti dvārabāhā. ‘‘Sudhāya vā mattikāya vā’’ti etena ṭhapetvā ime dve lepe avaseso bhasmāgomayādibhedo alepoti dasseti.
ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸਞ੍ਞਾਚਿਕਾਯ ਕੁਟਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਨਾਪਿ ਇਧ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਯਂ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਆਣਤ੍ਤਿਯਾ વਾ ਕਾਰਾਪੇਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਸਯਂ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਾਮਤ੍ਥਿਯਤੋ ਲਬ੍ਭਮਾਨਮਤ੍ਥਮਾਹ, ਨ ਤੁ ਪਦਤ੍ਥਤੋ। ‘‘ਆਣਤ੍ਤਿਯਾ વਾ ਕਾਰਾਪੇਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੪੮-੩੪੯) ਪਨ ਪਦਤ੍ਥਤੋ। ਏવਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਯਦਿ ਪਨ ‘‘ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ વਾ ਕਾਰਾਪੇਨ੍ਤੇਨ વਾ’’ਤਿ વਦੇਯ੍ਯ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ વਿਲੋਮਿਤਂ ਭવੇਯ੍ਯ। ਨ ਹਿ ਕਾਰਾਪੇਨ੍ਤੋ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਏਦਿਸੀ ਚੋਦਨਾ ਅਨવਕਾਸਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਨਤ੍ਥਿ ਸਾਮੀ ਪਤਿ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਅਸਾਮਿਕਾ, ਤਂ ਅਸਾਮਿਕਂ, ਅਨਿਸ੍ਸਰਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨਿਸ੍ਸਰਤਾ ਚੇਤ੍ਥ ਕਾਰਾਪਨੇਨਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਾਰੇਤਾ ਦਾਯਕੇਨ વਿਰਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਉਦ੍ਦੇਸੋਤਿ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ।
Yasmā pana saññācikāya kuṭiṃ karontenāpi idha vuttanayeneva paṭipajjitabbaṃ, tasmā ‘‘sayaṃ vā karontena āṇattiyā vā kārāpentenā’’ti vuttaṃ. Ettha ca ‘‘sayaṃ vā karontenā’’ti iminā sāmatthiyato labbhamānamatthamāha, na tu padatthato. ‘‘Āṇattiyā vā kārāpentenā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.348-349) pana padatthato. Evañca katvā yadi pana ‘‘karontena vā kārāpentena vā’’ti vadeyya, byañjanaṃ vilomitaṃ bhaveyya. Na hi kārāpento karonto nāma hotīti edisī codanā anavakāsāti daṭṭhabbaṃ. Natthi sāmī pati etissāti asāmikā, taṃ asāmikaṃ, anissaranti attho. Anissaratā cettha kārāpanenāti āha ‘‘kāretā dāyakena virahita’’nti. Uddesoti uddisitabbo.
ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਸਾਮਿਸ੍ਮਿਂ ਭੁਮ੍ਮવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਸ੍ਸਾ ਕੁਟਿਯਾ’’ਤਿ। ਦੀਘਸੋਤਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਦੀਘਤੋ’’ਤਿ। ਬਹਿਕੁਟ੍ਟੇਤਿ ਕੁਟ੍ਟਸ੍ਸ ਬਹਿ, ਥੁਸੇਨ ਮਿਸ੍ਸਕੋ ਪਿਣ੍ਡੋ ਥੁਸਪਿਣ੍ਡੋ, ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਥੁਸਪਿਣ੍ਡਪਰਿਯਨ੍ਤੋ, ਤੇਨ, ਥੁਸਮਿਸ੍ਸਕਮਤ੍ਤਿਕਾਪਿਣ੍ਡਪਰਿਯਨ੍ਤੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਥੁਸਪਿਣ੍ਡਸ੍ਸੂਪਰਿ ਸੇਤਕਮ੍ਮਂ ਪਨ ਅਬ੍ਬੋਹਾਰਿਕਂ। ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਭવੋ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਿਮੋ, ਤੇਨ। ਯਤ੍ਥਾਤਿ ਯਸ੍ਸਂ ਕੁਟਿਯਂ। ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਪਕਤਿવਿਦਤ੍ਥਿਯਾ ਨવવਿਦਤ੍ਥਿਪਮਾਣੋ। ‘‘ਤਿਰਿਯਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਤਰਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੩੪੮) ਉਕ੍ਕਂਸਤੋ ਪਮਾਣਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਹੇਟ੍ਠਿਮਕੋਟਿਯਾ ਚਤੁਹਤ੍ਥવਿਤ੍ਥਾਰਾ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Tatrāti sāmismiṃ bhummavacananti āha ‘‘tassā kuṭiyā’’ti. Dīghasoti nissakkavacananti āha ‘‘dīghato’’ti. Bahikuṭṭeti kuṭṭassa bahi, thusena missako piṇḍo thusapiṇḍo, tassa pariyanto thusapiṇḍapariyanto, tena, thusamissakamattikāpiṇḍapariyantenāti vuttaṃ hoti. Thusapiṇḍassūpari setakammaṃ pana abbohārikaṃ. Abbhantare bhavo abbhantarimo, tena. Yatthāti yassaṃ kuṭiyaṃ. Pamāṇayuttoti pakatividatthiyā navavidatthipamāṇo. ‘‘Tiriyaṃ sattantarā’’ti (pārā. 348) ukkaṃsato pamāṇassa vuttattā ‘‘heṭṭhimakoṭiyā catuhatthavitthārā na hotī’’ti vuttaṃ.
ਸੋਧੇਤ੍વਾਤਿ ਸਮਤਲਸੀਮਮਣ੍ਡਲਸਦਿਸਂ ਕਤ੍વਾ। ਪਦਭਾਜਨੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸਙ੍ਘਂ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਯਾਚਿਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਸਙ੍ਘਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਕਂਸਂ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ ਕਰਿਤ੍વਾ વੁਡ੍ਢਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਦੇ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕੁਟਿਕਂ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਏવਮਸ੍ਸ વਚਨੀਯੋ ‘ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਞ੍ਞਾਚਿਕਾਯ ਕੁਟਿਂ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਅਸਾਮਿਕਂ ਅਤ੍ਤੁਦ੍ਦੇਸਂ, ਸੋਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਂ ਕੁਟਿવਤ੍ਥੁਓਲੋਕਨਂ ਯਾਚਾਮੀ’’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੩੪੯) ਪਦਭਾਜਨੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਯਾਚਿਤ੍વਾ। ਸਙ੍ਘੇਨ વਾ ਸਮ੍ਮਤਾਤਿ ਪਦਭਾਜਨਿਯਂ (ਪਾਰਾ॰ ੩੫੦) વੁਤ੍ਤੇਨ ਞਤ੍ਤਿਦੁਤਿਯਕਮ੍ਮੇਨ, ਅਪਲੋਕਨਕਮ੍ਮવਸੇਨ વਾ ਸਙ੍ਘੇਨ ਸਮ੍ਮਤਾ। વਤ੍ਥੂਤਿ ਕੁਟਿવਤ੍ਥੁ। ਅਨਾਰਮ੍ਭਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪਦ੍ਦવਂ। ਪਰਿਤੋ ਕਮਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਪਰਿਕ੍ਕਮਨਂ, ਤੇਨ ਸਹ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਸਪਰਿਕ੍ਕਮਨਂ, ਸਉਪਚਾਰਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹੀ’’ਤਿਆਦਿ।
Sodhetvāti samatalasīmamaṇḍalasadisaṃ katvā. Padabhājane vuttanayena saṅghaṃ tikkhattuṃ yācitvāti ‘‘saṅghaṃ upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā vuḍḍhānaṃ bhikkhūnaṃ pāde vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā evamassa vacanīyo ‘ahaṃ, bhante, saññācikāya kuṭiṃ kattukāmo asāmikaṃ attuddesaṃ, sohaṃ, bhante, saṅghaṃ kuṭivatthuolokanaṃ yācāmī’’’ti (pārā. 349) padabhājane vuttanayena tikkhattuṃ yācitvā. Saṅghena vā sammatāti padabhājaniyaṃ (pārā. 350) vuttena ñattidutiyakammena, apalokanakammavasena vā saṅghena sammatā. Vatthūti kuṭivatthu. Anārambhanti anupaddavaṃ. Parito kamati gacchati etthāti parikkamanaṃ, tena saha vattatīti saparikkamanaṃ, saupacāranti attho. Tenāha ‘‘tehi bhikkhūhī’’tiādi.
ਕਿਪਿਲ੍ਲਿਕਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਪਿਲ੍ਲਿਕਾ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੫੩) ਨਾਮ ਰਤ੍ਤਕਾਲ਼ਪਿਙ੍ਗਲਾਦਿਭੇਦਾ ਯਾ ਕਾਚਿ, ਤਾ ਆਦਿ ਯੇਸਂ ਤਾਨਿ ਕਿਪਿਲ੍ਲਿਕਾਦੀਨਿ, ਤੇਸਂ। ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਉਪਚਿਕਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹਣਂ। ਆਸਯੋਤਿ ਨਿਬਦ੍ਧવਸਨਟ੍ਠਾਨਂ, ਸੋ ਆਦਿ ਯੇਸਂ ਤੇ ਆਸਯਾਦਯੋ, ਤੇਹਿ। ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਗਹਣਂ। ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਉਪਦ੍ਦવੇਹੀਤਿ ‘‘ਕਿਪਿਲ੍ਲਿਕਾਨਂ વਾ ਆਸਯੋ ਹੋਤਿ, ਉਪਚਿਕਾਨਂ વਾ ਉਨ੍ਦੂਰਾਨਂ વਾ ਅਹੀਨਂ વਾ વਿਚ੍ਛਿਕਾਨਂ વਾ ਸਤਪਦੀਨਂ વਾ ਹਤ੍ਥੀਨਂ વਾ ਅਸ੍ਸਾਨਂ વਾ ਸੀਹਾਨਂ વਾ ਬ੍ਯਗ੍ਘਾਨਂ વਾ ਦੀਪੀਨਂ વਾ ਅਚ੍ਛਾਨਂ વਾ ਤਰਚ੍ਛਾਨਂ વਾ ਯੇਸਂ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾਨਂ ਪਾਣਾਨਂ વਾ ਆਸਯੋ ਹੋਤਿ, ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਣਨਿਸ੍ਸਿਤਂ વਾ ਹੋਤਿ, ਅਪਰਣ੍ਣਅਬ੍ਭਾਘਾਤਆਘਾਤਨਸੁਸਾਨਉਯ੍ਯਾਨਰਾਜવਤ੍ਥੁਹਤ੍ਥਿਸਾਲਾਅਸ੍ਸਸਾਲਾਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਪਾਨਾਗਾਰਸੂਨਰਚ੍ਛਾਚਚ੍ਚਰਸਭਾਸਂਸਰਣਨਿਸ੍ਸਿਤਂ વਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੩੫੩) ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਉਪਦ੍ਦવੇਹਿ। ਤਤ੍ਥ ਚ ਅਬ੍ਭਾਘਾਤਂ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੫੩) ਨਾਮ ਕਾਰਣਾਘਰਂ। ਆਘਾਤਨਂ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮਗਨ੍ਧਿਕਾ। ਸੁਸਾਨਨ੍ਤਿ ਮਹਾਸੁਸਾਨਂ। ਸਂਸਰਣਂ ਨਾਮ ਅਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਝਗਮਨੀਯੋ ਗਤਪਚ੍ਚਾਗਤਮਗ੍ਗੋ।
Kipillikādīnanti ettha kipillikā (pārā. aṭṭha. 2.353) nāma rattakāḷapiṅgalādibhedā yā kāci, tā ādi yesaṃ tāni kipillikādīni, tesaṃ. Ādisaddena upacikādīnaṃ saṅgahaṇaṃ. Āsayoti nibaddhavasanaṭṭhānaṃ, so ādi yesaṃ te āsayādayo, tehi. Ādisaddena cettha nissitassa gahaṇaṃ. Soḷasahi upaddavehīti ‘‘kipillikānaṃ vā āsayo hoti, upacikānaṃ vā undūrānaṃ vā ahīnaṃ vā vicchikānaṃ vā satapadīnaṃ vā hatthīnaṃ vā assānaṃ vā sīhānaṃ vā byagghānaṃ vā dīpīnaṃ vā acchānaṃ vā taracchānaṃ vā yesaṃ kesañci tiracchānagatānaṃ pāṇānaṃ vā āsayo hoti, pubbaṇṇanissitaṃ vā hoti, aparaṇṇaabbhāghātaāghātanasusānauyyānarājavatthuhatthisālāassasālābandhanāgārapānāgārasūnaracchācaccarasabhāsaṃsaraṇanissitaṃ vā hotī’’ti (pārā. 353) evaṃ vuttehi soḷasahi upaddavehi. Tattha ca abbhāghātaṃ (pārā. aṭṭha. 2.353) nāma kāraṇāgharaṃ. Āghātanaṃ nāma dhammagandhikā. Susānanti mahāsusānaṃ. Saṃsaraṇaṃ nāma anibbijjhagamanīyo gatapaccāgatamaggo.
ਆવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤਾਯਾਤਿ ਛਿਨ੍ਨਤਟਾਦੀਨਮਭਾવਤੋ ਅਨੁਪਰਿਯਾਯਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤਾਯ। ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾਤਿ ਕੁਟਿਕਾਰਕੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ। ਯਾਚਿਤੇਹੀਤਿ ‘‘ਏਕਂਸਂ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ ਕਰਿਤ੍વਾ વੁਡ੍ਢਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਦੇ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕੁਟਿਕਂ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਏવਮਸ੍ਸ વਚਨੀਯੋ ‘ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਞ੍ਞਾਚਿਕਾਯ ਕੁਟਿਂ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਅਸਾਮਿਕਂ ਅਤ੍ਤੁਦ੍ਦੇਸਂ, ਸੋਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਂ ਕੁਟਿવਤ੍ਥੁਦੇਸਨਂ ਯਾਚਾਮੀ’’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੩੫੧) ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਯਾਚਿਤੇਹਿ। ਞਤ੍ਤਿਦੁਤਿਯੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨਾਤਿ –
Āvijjhituṃ sakkuṇeyyatāyāti chinnataṭādīnamabhāvato anupariyāyituṃ sakkuṇeyyatāya. Tena bhikkhunāti kuṭikārakena bhikkhunā. Yācitehīti ‘‘ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā vuḍḍhānaṃ bhikkhūnaṃ pāde vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā evamassa vacanīyo ‘ahaṃ, bhante, saññācikāya kuṭiṃ kattukāmo asāmikaṃ attuddesaṃ, sohaṃ, bhante, saṅghaṃ kuṭivatthudesanaṃ yācāmī’’’ti (pārā. 351) tikkhattuṃ yācitehi. Ñattidutiyena kammenāti –
‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ, ਅਯਂ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਞ੍ਞਾਚਿਕਾਯ ਕੁਟਿਂ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਅਸਾਮਿਕਂ ਅਤ੍ਤੁਦ੍ਦੇਸਂ, ਸੋ ਸਙ੍ਘਂ ਕੁਟਿવਤ੍ਥੁਦੇਸਨਂ ਯਾਚਤਿ। ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਸਙ੍ਘੋ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕੁਟਿવਤ੍ਥੁਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯ। ਏਸਾ ਞਤ੍ਤਿ। ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ, ਅਯਂ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਞ੍ਞਾਚਿਕਾਯ ਕੁਟਿਂ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਅਸਾਮਿਕਂ ਅਤ੍ਤੁਦ੍ਦੇਸਂ, ਸੋ ਸਙ੍ਘਂ ਕੁਟਿવਤ੍ਥੁਦੇਸਨਂ ਯਾਚਤਿ। ਸਙ੍ਘੋ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕੁਟਿવਤ੍ਥੁਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਯਸ੍ਸਾਯਸ੍ਮਤੋ ਖਮਤਿ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕੁਟਿવਤ੍ਥੁਸ੍ਸ ਦੇਸਨਾ, ਸੋ ਤੁਣ੍ਹਸ੍ਸ। ਯਸ੍ਸ ਨਕ੍ਖਮਤਿ, ਸੋ ਭਾਸੇਯ੍ਯ। ਦੇਸਿਤਂ ਸਙ੍ਘੇਨ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕੁਟਿવਤ੍ਥੁ, ਖਮਤਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਣ੍ਹੀ, ਏવਮੇਤਂ ਧਾਰਯਾਮੀ’’ਤਿ –
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ itthannāmo bhikkhu saññācikāya kuṭiṃ kattukāmo asāmikaṃ attuddesaṃ, so saṅghaṃ kuṭivatthudesanaṃ yācati. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmassa bhikkhuno kuṭivatthuṃ deseyya. Esā ñatti. Suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ itthannāmo bhikkhu saññācikāya kuṭiṃ kattukāmo asāmikaṃ attuddesaṃ, so saṅghaṃ kuṭivatthudesanaṃ yācati. Saṅgho itthannāmassa bhikkhuno kuṭivatthuṃ deseti, yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno kuṭivatthussa desanā, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Desitaṃ saṅghena itthannāmassa bhikkhuno kuṭivatthu, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti –
ਏવਂ ਪਦਭਾਜਨੇ વੁਤ੍ਤੇਨ ਞਤ੍ਤਿਦੁਤਿਯੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ। ਆਲ਼વਿਕਾ ਨਾਮ ਆਲ਼વਿਰਟ੍ਠੇ ਜਾਤਾ ਦਾਰਕਾ, ਤੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤਕਾਲੇਪਿ ‘‘ਆਲ਼વਿਕਾ’’ਤ੍વੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਿਂਸੁ। ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ਆਲ਼વਿਕੇ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ। ਲੇਪੇ ਘਟਿਤੇਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੫੩) ਅਨ੍ਤੋਲੇਪੇ વਾ ਅਨ੍ਤੋਲੇਪੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਛਦਨਞ੍ਚ ਏਕਾਬਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾ ਘਟਿਤੇ, ਬਹਿਲੇਪੇ વਾ ਬਹਿਲੇਪੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤੇ। ਦ੍વੇ ਚ ਦੁਕ੍ਕਟਾਨਿ ਸਾਰਮ੍ਭਅਪਰਿਕ੍ਕਮਨવਸੇਨ। ਉਭਯવਿਪਨ੍ਨਾਤਿ ਉਭਯੇਹਿ ਦੇਸਨਾਪਮਾਣੇਹਿ વਿਪਨ੍ਨਾ વਿਰਹਿਤਾ ਉਭਯવਿਪਨ੍ਨਾ, ਅਦੇਸਿਤવਤ੍ਥੁਕਾ ਪਮਾਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਰਬਨ੍ਧੇ વਾ વਾਤਪਾਨੇ વਾ। ਲੇਪੋ ਨ ਘਟਿਯਤੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਦਿਨ੍ਨਲੇਪੋ ਦ੍વਾਰਬਨ੍ਧੇਨ વਾ વਾਤਪਾਨੇਨ વਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨ ਘਟਿਯਤਿ, ਏਕਾਬਦ੍ਧਂ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਰਬਨ੍ਧਂ વਾ વਾਤਪਾਨਂ વਾ ਪਰਾਮਸਤਿ। ਪਠਮਮੇવਾਤਿ ਲੇਪਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਨਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਦ੍વਾਰਬਨ੍ਧવਾਤਪਾਨਾਨਂ ਠਪਨਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇਯੇવ, ਲੇਪਸ੍ਸ ਨਿਟ੍ਠਿਤਕ੍ਖਣੇਯੇવਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁ ਕੁਟਿਂ ਕਰੋਤਿ ਦੇਸਿਤવਤ੍ਥੁਕਂ ਪਮਾਣਿਕਂ ਸਾਰਮ੍ਭਂ ਸਪਰਿਕ੍ਕਮਨਂ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸ। ਭਿਕ੍ਖੁ ਕੁਟਿਂ ਕਰੋਤਿ ਦੇਸਿਤવਤ੍ਥੁਕਂ ਪਮਾਣਿਕਂ ਅਨਾਰਮ੍ਭਂ ਅਪਰਿਕ੍ਕਮਨਂ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੩੫੫) ਪਦਭਾਜਨਿਯਂ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਕੇવਲਂ ਸਾਰਮ੍ਭਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਪ੍ਪਕਤਨ੍ਤਿ ਅਨਿਟ੍ਠਿਤਂ। ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਦਦਤੋ ਚਾਤਿ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਾ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ વਾ ਦਦਤੋ ਚ। ਗੁਹਾ ਨਾਮ ਇਟ੍ਠਕਗੁਹਾ વਾ ਸਿਲਾਗੁਹਾ વਾ ਦਾਰੁਗੁਹਾ વਾ ਭੂਮਿਗੁਹਾ વਾ। ਤਿਣਕੁਟਿ ਨਾਮ ਸਤ੍ਤਭੂਮਿਕੋਪਿ ਪਾਸਾਦੋ ਤਿਣਚ੍ਛਦਨੋ ‘‘ਤਿਣਕੁਟਿਕਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਞ੍ਞਸ੍ਸਾਤਿ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ વਾ ਉਪਜ੍ਝਾਯਸ੍ਸ વਾ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ વਾ। વਾਸਾਗਾਰਂ ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੬੪) ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਤ੍ਥਾਯ વਾਸਾਗਾਰਂ ਠਪੇਤ੍વਾ। ਉਪੋਸਥਾਗਾਰਾਦੀਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਜਨ੍ਤਾਘਰਭੋਜਨਸਾਲਾਅਗ੍ਗਿਸਾਲਾਨਂ ਗਹਣਂ। ਹੇਟ੍ਠਿਮਪਮਾਣਸਮ੍ਭવੋਤਿ ਚਤੁਹਤ੍ਥવਿਤ੍ਥਿਣ੍ਣਤਾ। ਅਦੇਸਾਪੇਤ੍વਾ ਕਰੋਤੋਤਿ વਤ੍ਥੁਂ ਅਦੇਸਾਪੇਤ੍વਾ ਪਮਾਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤਂ વਾ ਕਰੋਤੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ વਤ੍ਥੁਨੋ ਅਦੇਸਾਪਨਂ ਅਕਿਰਿਯਾ। ਕੁਟਿਕਰਣਂ ਕਿਰਿਯਾ।
Evaṃ padabhājane vuttena ñattidutiyena kammena. Āḷavikā nāma āḷaviraṭṭhe jātā dārakā, te pabbajitakālepi ‘‘āḷavikā’’tveva paññāyiṃsu. Te sandhāya vuttaṃ āḷavike bhikkhū’’ti. Lepe ghaṭiteti (pārā. aṭṭha. 2.353) antolepe vā antolepena saddhiṃ bhittiñca chadanañca ekābaddhaṃ katvā ghaṭite, bahilepe vā bahilepena saddhiṃ ghaṭite. Dve ca dukkaṭāni sārambhaaparikkamanavasena. Ubhayavipannāti ubhayehi desanāpamāṇehi vipannā virahitā ubhayavipannā, adesitavatthukā pamāṇātikkantāti attho. Tasminti dvārabandhe vā vātapāne vā. Lepo na ghaṭiyatīti pubbe dinnalepo dvārabandhena vā vātapānena vā saddhiṃ na ghaṭiyati, ekābaddhaṃ hutvā na tiṭṭhatīti vuttaṃ hoti. Tanti dvārabandhaṃ vā vātapānaṃ vā parāmasati. Paṭhamamevāti lepakiccassa niṭṭhitattā dvārabandhavātapānānaṃ ṭhapanato pubbeyeva, lepassa niṭṭhitakkhaṇeyevāti adhippāyo. ‘‘Bhikkhu kuṭiṃ karoti desitavatthukaṃ pamāṇikaṃ sārambhaṃ saparikkamanaṃ, āpatti dukkaṭassa. Bhikkhu kuṭiṃ karoti desitavatthukaṃ pamāṇikaṃ anārambhaṃ aparikkamanaṃ, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 355) padabhājaniyaṃ vuttattā ‘‘kevalaṃ sārambhāyā’’tiādi vuttaṃ. Vippakatanti aniṭṭhitaṃ. Aññassa dadato cāti aññassa puggalassa vā saṅghassa vā dadato ca. Guhā nāma iṭṭhakaguhā vā silāguhā vā dāruguhā vā bhūmiguhā vā. Tiṇakuṭi nāma sattabhūmikopi pāsādo tiṇacchadano ‘‘tiṇakuṭikā’’ti vuccati. Aññassāti ācariyassa vā upajjhāyassa vā saṅghassa vā. Vāsāgāraṃ ṭhapetvāti (pārā. aṭṭha. 2.364) attano vasanatthāya vāsāgāraṃ ṭhapetvā. Uposathāgārādīsūti ettha ādisaddena jantāgharabhojanasālāaggisālānaṃ gahaṇaṃ. Heṭṭhimapamāṇasambhavoti catuhatthavitthiṇṇatā. Adesāpetvā karototi vatthuṃ adesāpetvā pamāṇātikkantaṃ, pamāṇayuttaṃ vā karoto. Ettha ca vatthuno adesāpanaṃ akiriyā. Kuṭikaraṇaṃ kiriyā.
ਕੁਟਿਕਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kuṭikārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
