Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౬. కుటివిహారిత్థేరగాథావణ్ణనా
6. Kuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā
కో కుటికాయన్తి ఆయస్మతో కుటివిహారిత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? సో కిర పదుముత్తరస్స భగవతో ఆకాసేన గచ్ఛన్తస్స ‘‘ఉదకదానం దస్సామీ’’తి సీతలం ఉదకం గహేత్వా పీతిసోమనస్సజాతో ఉద్ధమ్ముఖో హుత్వా ఉక్ఖిపి. సత్థా తస్స అజ్ఝాసయం ఞత్వా పసాదసంవడ్ఢనత్థం ఆకాసే ఠితోవ సమ్పటిచ్ఛి. సో తేన అనప్పకం పీతిసోమనస్సం పటిసంవేదేసి. సేసం అఞ్జనవనియత్థేరస్స వత్థుమ్హి వుత్తసదిసమేవ. అయం పన విసేసో – అయం కిర వుత్తనయేన పబ్బజిత్వా కతపుబ్బకిచ్చో విపస్సనం అనుయుఞ్జన్తో సాయం ఖేత్తసమీపేన గచ్ఛన్తో దేవే ఫుసాయన్తే ఖేత్తపాలకస్స పుఞ్ఞం తిణకుటిం దిస్వా పవిసిత్వా తత్థ తిణసన్థారకే నిసీది . నిసిన్నమత్తోవ ఉతుసప్పాయం లభిత్వా విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౧.౨౯-౩౫) –
Kokuṭikāyanti āyasmato kuṭivihārittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato ākāsena gacchantassa ‘‘udakadānaṃ dassāmī’’ti sītalaṃ udakaṃ gahetvā pītisomanassajāto uddhammukho hutvā ukkhipi. Satthā tassa ajjhāsayaṃ ñatvā pasādasaṃvaḍḍhanatthaṃ ākāse ṭhitova sampaṭicchi. So tena anappakaṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedesi. Sesaṃ añjanavaniyattherassa vatthumhi vuttasadisameva. Ayaṃ pana viseso – ayaṃ kira vuttanayena pabbajitvā katapubbakicco vipassanaṃ anuyuñjanto sāyaṃ khettasamīpena gacchanto deve phusāyante khettapālakassa puññaṃ tiṇakuṭiṃ disvā pavisitvā tattha tiṇasanthārake nisīdi . Nisinnamattova utusappāyaṃ labhitvā vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.29-35) –
‘‘సువణ్ణవణ్ణం సమ్బుద్ధం, గచ్ఛన్తం అనిలఞ్జసే;
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, gacchantaṃ anilañjase;
ఘతాసనంవ జలితం, ఆదిత్తంవ హుతాసనం.
Ghatāsanaṃva jalitaṃ, ādittaṃva hutāsanaṃ.
‘‘పాణినా ఉదకం గయ్హ, ఆకాసే ఉక్ఖిపిం అహం;
‘‘Pāṇinā udakaṃ gayha, ākāse ukkhipiṃ ahaṃ;
సమ్పటిచ్ఛి మహావీరో, బుద్ధో కారుణికో ఇసి.
Sampaṭicchi mahāvīro, buddho kāruṇiko isi.
‘‘అన్తలిక్ఖే ఠితో సత్థా, పదుముత్తరనామకో;
‘‘Antalikkhe ṭhito satthā, padumuttaranāmako;
మమ సఙ్కప్పమఞ్ఞాయ, ఇమా గాథా అభాసథ.
Mama saṅkappamaññāya, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ఇమినా దకదానేన, పీతిఉప్పాదనేన చ;
‘‘Iminā dakadānena, pītiuppādanena ca;
కప్పసతసహస్సమ్పి, దుగ్గతిం నుపపజ్జతి.
Kappasatasahassampi, duggatiṃ nupapajjati.
‘‘తేన కమ్మేన ద్విపదిన్ద, లోకజేట్ఠ నరాసభ;
‘‘Tena kammena dvipadinda, lokajeṭṭha narāsabha;
పత్తోమ్హి అచలం ఠానం, హిత్వా జయపరాజయం.
Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, hitvā jayaparājayaṃ.
‘‘సహస్సరాజనామేన, తయో తే చక్కవత్తినో;
‘‘Sahassarājanāmena, tayo te cakkavattino;
పఞ్చసట్ఠికప్పసతే, చాతురన్తా జనాధిపా.
Pañcasaṭṭhikappasate, cāturantā janādhipā.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా థేరే తత్థ నిసిన్నే ఖేత్తపాలకో ఆగన్త్వా ‘‘కో కుటికాయ’’న్తి ఆహ. తం సుత్వా థేరో ‘‘భిక్ఖు కుటికాయ’’న్తిఆదిమాహ. తయిదం ఖేత్తపాలస్స థేరస్స చ వచనం ఏకజ్ఝం కత్వా –
Arahattaṃ pana patvā there tattha nisinne khettapālako āgantvā ‘‘ko kuṭikāya’’nti āha. Taṃ sutvā thero ‘‘bhikkhu kuṭikāya’’ntiādimāha. Tayidaṃ khettapālassa therassa ca vacanaṃ ekajjhaṃ katvā –
౫౬.
56.
‘‘కో కుటికాయం భిక్ఖు కుటికాయం, వీతరాగో సుసమాహితచిత్తో;
‘‘Ko kuṭikāyaṃ bhikkhu kuṭikāyaṃ, vītarāgo susamāhitacitto;
ఏవం జానాహి ఆవుసో, అమోఘా తే కుటికా కతా’’తి. –
Evaṃ jānāhi āvuso, amoghā te kuṭikā katā’’ti. –
తథారూపేన సఙ్గీతిం ఆరోపితం.
Tathārūpena saṅgītiṃ āropitaṃ.
తత్థ కో కుటికాయన్తి, ‘‘ఇమిస్సం కుటికాయం కో నిసిన్నో’’తి ఖేత్తపాలస్స పుచ్ఛావచనం. తస్స భిక్ఖు కుటికాయన్తి థేరస్స పటివచనదానం. అథ నం అత్తనో అనుత్తరదక్ఖిణేయ్యభావతో తం కుటిపరిభోగం అనుమోదాపేత్వా ఉళారం తమేవ పుఞ్ఞం పతిట్ఠాపేతుం ‘‘వీతరాగో’’తిఆది వుత్తం. తస్సత్థో – ఏకో భిన్నకిలేసో భిక్ఖు తే కుటికాయం నిసిన్నో, తతో ఏవ సో అగ్గమగ్గేన సబ్బసో సముచ్ఛిన్నరాగతాయ వీతరాగో అనుత్తరసమాధినా నిబ్బానం ఆరమ్మణం కత్వా సుట్ఠు సమాహితచిత్తతాయ సుసమాహితచిత్తో, ఇమఞ్చ అత్థం, ఆవుసో ఖేత్తపాల, యథాహం వదామి, ఏవం జానాహి సద్దహ అధిముచ్చస్సు. అమోఘా తే కుటికా కతా తయా కతా కుటికా అమోఘా అవఞ్ఝా సఫలా సఉద్రయా, యస్మా అరహతా ఖీణాసవేన పరిభుత్తా. సచే త్వం అనుమోదసి, తం తే భవిస్సతి దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయాతి.
Tattha ko kuṭikāyanti, ‘‘imissaṃ kuṭikāyaṃ ko nisinno’’ti khettapālassa pucchāvacanaṃ. Tassa bhikkhu kuṭikāyanti therassa paṭivacanadānaṃ. Atha naṃ attano anuttaradakkhiṇeyyabhāvato taṃ kuṭiparibhogaṃ anumodāpetvā uḷāraṃ tameva puññaṃ patiṭṭhāpetuṃ ‘‘vītarāgo’’tiādi vuttaṃ. Tassattho – eko bhinnakileso bhikkhu te kuṭikāyaṃ nisinno, tato eva so aggamaggena sabbaso samucchinnarāgatāya vītarāgo anuttarasamādhinā nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā suṭṭhu samāhitacittatāya susamāhitacitto, imañca atthaṃ, āvuso khettapāla, yathāhaṃ vadāmi, evaṃ jānāhi saddaha adhimuccassu. Amoghāte kuṭikā katā tayā katā kuṭikā amoghā avañjhā saphalā saudrayā, yasmā arahatā khīṇāsavena paribhuttā. Sace tvaṃ anumodasi, taṃ te bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti.
తం సుత్వా ఖేత్తపాలో ‘‘లాభా వత మే, సులద్ధం వత మే, యస్స మే కుటికాయం ఏదిసో అయ్యో పవిసిత్వా నిసీదతీ’’తి పసన్నచిత్తో అనుమోదన్తో అట్ఠాసి. ఇమం పన తేసం కథాసల్లాపం భగవా దిబ్బాయ సోతధాతుయా సుత్వా అనుమోదనఞ్చస్స ఞత్వా తమ్భావినిం సమ్పత్తిం విభావేన్తో ఖేత్తపాలం ఇమాహి గాథాహి అజ్ఝభాసి –
Taṃ sutvā khettapālo ‘‘lābhā vata me, suladdhaṃ vata me, yassa me kuṭikāyaṃ ediso ayyo pavisitvā nisīdatī’’ti pasannacitto anumodanto aṭṭhāsi. Imaṃ pana tesaṃ kathāsallāpaṃ bhagavā dibbāya sotadhātuyā sutvā anumodanañcassa ñatvā tambhāviniṃ sampattiṃ vibhāvento khettapālaṃ imāhi gāthāhi ajjhabhāsi –
‘‘విహాసి కుటియం భిక్ఖు, సన్తచిత్తో అనాసవో;
‘‘Vihāsi kuṭiyaṃ bhikkhu, santacitto anāsavo;
తేన కమ్మవిపాకేన, దేవిన్దో త్వం భవిస్ససి.
Tena kammavipākena, devindo tvaṃ bhavissasi.
‘‘ఛత్తింసక్ఖత్తుం దేవిన్దో, దేవరజ్జం కరిస్ససి;
‘‘Chattiṃsakkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissasi;
చతుత్తింసక్ఖత్తుం చక్కవత్తీ, రాజా రట్ఠే భవిస్ససి;
Catuttiṃsakkhattuṃ cakkavattī, rājā raṭṭhe bhavissasi;
రతనకుటి నామ పచ్చేకబుద్ధో, వీతరాగో భవిస్ససీ’’తి.
Ratanakuṭi nāma paccekabuddho, vītarāgo bhavissasī’’ti.
కుటికాయం లద్ధవిసేసత్తా పన థేరస్స తతో పభుతి కుటివిహారీత్వేవ సమఞ్ఞా ఉదపాది. అయమేవ చ థేరస్స అఞ్ఞాబ్యాకరణగాథాపి అహోసీతి.
Kuṭikāyaṃ laddhavisesattā pana therassa tato pabhuti kuṭivihārītveva samaññā udapādi. Ayameva ca therassa aññābyākaraṇagāthāpi ahosīti.
కుటివిహారిత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Kuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౬. కుటివిహారిత్థేరగాథా • 6. Kuṭivihārittheragāthā