Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၆. ကုဋိဝိဟာရိတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
6. Kuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā
ကော ကုဋိကာယန္တိ အာယသ္မတော ကုဋိဝိဟာရိတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သော ကိရ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော အာကာသေန ဂစ္ဆန္တသ္သ ‘‘ဥဒကဒာနံ ဒသ္သာမီ’’တိ သီတလံ ဥဒကံ ဂဟေတ္ဝာ ပီတိသောမနသ္သဇာတော ဥဒ္ဓမ္မုခော ဟုတ္ဝာ ဥက္ခိပိ။ သတ္ထာ တသ္သ အဇ္ဈာသယံ ဉတ္ဝာ ပသာဒသံဝဍ္ဎနတ္ထံ အာကာသေ ဌိတောဝ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သော တေန အနပ္ပကံ ပီတိသောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေသိ။ သေသံ အဉ္ဇနဝနိယတ္ထေရသ္သ ဝတ္ထုမ္ဟိ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော – အယံ ကိရ ဝုတ္တနယေန ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ကတပုဗ္ဗကိစ္စော ဝိပသ္သနံ အနုယုဉ္ဇန္တော သာယံ ခေတ္တသမီပေန ဂစ္ဆန္တော ဒေဝေ ဖုသာယန္တေ ခေတ္တပာလကသ္သ ပုညံ တိဏကုဋိံ ဒိသ္ဝာ ပဝိသိတ္ဝာ တတ္ထ တိဏသန္ထာရကေ နိသီဒိ ။ နိသိန္နမတ္တောဝ ဥတုသပ္ပာယံ လဘိတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ဥသ္သုက္ကာပေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၁၁.၂၉-၃၅) –
Kokuṭikāyanti āyasmato kuṭivihārittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato ākāsena gacchantassa ‘‘udakadānaṃ dassāmī’’ti sītalaṃ udakaṃ gahetvā pītisomanassajāto uddhammukho hutvā ukkhipi. Satthā tassa ajjhāsayaṃ ñatvā pasādasaṃvaḍḍhanatthaṃ ākāse ṭhitova sampaṭicchi. So tena anappakaṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedesi. Sesaṃ añjanavaniyattherassa vatthumhi vuttasadisameva. Ayaṃ pana viseso – ayaṃ kira vuttanayena pabbajitvā katapubbakicco vipassanaṃ anuyuñjanto sāyaṃ khettasamīpena gacchanto deve phusāyante khettapālakassa puññaṃ tiṇakuṭiṃ disvā pavisitvā tattha tiṇasanthārake nisīdi . Nisinnamattova utusappāyaṃ labhitvā vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.29-35) –
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဂစ္ဆန္တံ အနိလဉ္ဇသေ။
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, gacchantaṃ anilañjase;
ဃတာသနံဝ ဇလိတံ၊ အာဒိတ္တံဝ ဟုတာသနံ။
Ghatāsanaṃva jalitaṃ, ādittaṃva hutāsanaṃ.
‘‘ပာဏိနာ ဥဒကံ ဂယ္ဟ၊ အာကာသေ ဥက္ခိပိံ အဟံ။
‘‘Pāṇinā udakaṃ gayha, ākāse ukkhipiṃ ahaṃ;
သမ္ပဋိစ္ဆိ မဟာဝီရော၊ ဗုဒ္ဓော ကာရုဏိကော ဣသိ။
Sampaṭicchi mahāvīro, buddho kāruṇiko isi.
‘‘အန္တလိက္ခေ ဌိတော သတ္ထာ၊ ပဒုမုတ္တရနာမကော။
‘‘Antalikkhe ṭhito satthā, padumuttaranāmako;
မမ သင္ကပ္ပမညာယ၊ ဣမာ ဂာထာ အဘာသထ။
Mama saṅkappamaññāya, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ဣမိနာ ဒကဒာနေန၊ ပီတိဥပ္ပာဒနေန စ။
‘‘Iminā dakadānena, pītiuppādanena ca;
ကပ္ပသတသဟသ္သမ္ပိ၊ ဒုဂ္ဂတိံ နုပပဇ္ဇတိ။
Kappasatasahassampi, duggatiṃ nupapajjati.
‘‘တေန ကမ္မေန ဒ္ဝိပဒိန္ဒ၊ လောကဇေဋ္ဌ နရာသဘ။
‘‘Tena kammena dvipadinda, lokajeṭṭha narāsabha;
ပတ္တောမ္ဟိ အစလံ ဌာနံ၊ ဟိတ္ဝာ ဇယပရာဇယံ။
Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, hitvā jayaparājayaṃ.
‘‘သဟသ္သရာဇနာမေန၊ တယော တေ စက္ကဝတ္တိနော။
‘‘Sahassarājanāmena, tayo te cakkavattino;
ပဉ္စသဋ္ဌိကပ္ပသတေ၊ စာတုရန္တာ ဇနာဓိပာ။
Pañcasaṭṭhikappasate, cāturantā janādhipā.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ ထေရေ တတ္ထ နိသိန္နေ ခေတ္တပာလကော အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကော ကုဋိကာယ’’န္တိ အာဟ။ တံ သုတ္ဝာ ထေရော ‘‘ဘိက္ခု ကုဋိကာယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တယိဒံ ခေတ္တပာလသ္သ ထေရသ္သ စ ဝစနံ ဧကဇ္ဈံ ကတ္ဝာ –
Arahattaṃ pana patvā there tattha nisinne khettapālako āgantvā ‘‘ko kuṭikāya’’nti āha. Taṃ sutvā thero ‘‘bhikkhu kuṭikāya’’ntiādimāha. Tayidaṃ khettapālassa therassa ca vacanaṃ ekajjhaṃ katvā –
၅၆.
56.
‘‘ကော ကုဋိကာယံ ဘိက္ခု ကုဋိကာယံ၊ ဝီတရာဂော သုသမာဟိတစိတ္တော။
‘‘Ko kuṭikāyaṃ bhikkhu kuṭikāyaṃ, vītarāgo susamāhitacitto;
ဧဝံ ဇာနာဟိ အာဝုသော၊ အမောဃာ တေ ကုဋိကာ ကတာ’’တိ။ –
Evaṃ jānāhi āvuso, amoghā te kuṭikā katā’’ti. –
တထာရူပေန သင္ဂီတိံ အာရောပိတံ။
Tathārūpena saṅgītiṃ āropitaṃ.
တတ္ထ ကော ကုဋိကာယန္တိ, ‘‘ဣမိသ္သံ ကုဋိကာယံ ကော နိသိန္နော’’တိ ခေတ္တပာလသ္သ ပုစ္ဆာဝစနံ။ တသ္သ ဘိက္ခု ကုဋိကာယန္တိ ထေရသ္သ ပဋိဝစနဒာနံ။ အထ နံ အတ္တနော အနုတ္တရဒက္ခိဏေယ္ယဘာဝတော တံ ကုဋိပရိဘောဂံ အနုမောဒာပေတ္ဝာ ဥဠာရံ တမေဝ ပုညံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ ‘‘ဝီတရာဂော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တသ္သတ္ထော – ဧကော ဘိန္နကိလေသော ဘိက္ခု တေ ကုဋိကာယံ နိသိန္နော, တတော ဧဝ သော အဂ္ဂမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နရာဂတာယ ဝီတရာဂော အနုတ္တရသမာဓိနာ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ သုဋ္ဌု သမာဟိတစိတ္တတာယ သုသမာဟိတစိတ္တော, ဣမဉ္စ အတ္ထံ, အာဝုသော ခေတ္တပာလ, ယထာဟံ ဝဒာမိ, ဧဝံ ဇာနာဟိ သဒ္ဒဟ အဓိမုစ္စသ္သု။ အမောဃာ တေ ကုဋိကာ ကတာ တယာ ကတာ ကုဋိကာ အမောဃာ အဝဉ္ဈာ သဖလာ သဥဒ္ရယာ, ယသ္မာ အရဟတာ ခီဏာသဝေန ပရိဘုတ္တာ။ သစေ တ္ဝံ အနုမောဒသိ, တံ တေ ဘဝိသ္သတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခာယာတိ။
Tattha ko kuṭikāyanti, ‘‘imissaṃ kuṭikāyaṃ ko nisinno’’ti khettapālassa pucchāvacanaṃ. Tassa bhikkhu kuṭikāyanti therassa paṭivacanadānaṃ. Atha naṃ attano anuttaradakkhiṇeyyabhāvato taṃ kuṭiparibhogaṃ anumodāpetvā uḷāraṃ tameva puññaṃ patiṭṭhāpetuṃ ‘‘vītarāgo’’tiādi vuttaṃ. Tassattho – eko bhinnakileso bhikkhu te kuṭikāyaṃ nisinno, tato eva so aggamaggena sabbaso samucchinnarāgatāya vītarāgo anuttarasamādhinā nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā suṭṭhu samāhitacittatāya susamāhitacitto, imañca atthaṃ, āvuso khettapāla, yathāhaṃ vadāmi, evaṃ jānāhi saddaha adhimuccassu. Amoghāte kuṭikā katā tayā katā kuṭikā amoghā avañjhā saphalā saudrayā, yasmā arahatā khīṇāsavena paribhuttā. Sace tvaṃ anumodasi, taṃ te bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti.
တံ သုတ္ဝာ ခေတ္တပာလော ‘‘လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယသ္သ မေ ကုဋိကာယံ ဧဒိသော အယ္ယော ပဝိသိတ္ဝာ နိသီဒတီ’’တိ ပသန္နစိတ္တော အနုမောဒန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဣမံ ပန တေသံ ကထာသလ္လာပံ ဘဂဝာ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ သုတ္ဝာ အနုမောဒနဉ္စသ္သ ဉတ္ဝာ တမ္ဘာဝိနိံ သမ္ပတ္တိံ ဝိဘာဝေန္တော ခေတ္တပာလံ ဣမာဟိ ဂာထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –
Taṃ sutvā khettapālo ‘‘lābhā vata me, suladdhaṃ vata me, yassa me kuṭikāyaṃ ediso ayyo pavisitvā nisīdatī’’ti pasannacitto anumodanto aṭṭhāsi. Imaṃ pana tesaṃ kathāsallāpaṃ bhagavā dibbāya sotadhātuyā sutvā anumodanañcassa ñatvā tambhāviniṃ sampattiṃ vibhāvento khettapālaṃ imāhi gāthāhi ajjhabhāsi –
‘‘ဝိဟာသိ ကုဋိယံ ဘိက္ခု၊ သန္တစိတ္တော အနာသဝော။
‘‘Vihāsi kuṭiyaṃ bhikkhu, santacitto anāsavo;
တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ ဒေဝိန္ဒော တ္ဝံ ဘဝိသ္သသိ။
Tena kammavipākena, devindo tvaṃ bhavissasi.
‘‘ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိသ္သသိ။
‘‘Chattiṃsakkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissasi;
စတုတ္တိံသက္ခတ္တုံ စက္ကဝတ္တီ၊ ရာဇာ ရဋ္ဌေ ဘဝိသ္သသိ။
Catuttiṃsakkhattuṃ cakkavattī, rājā raṭṭhe bhavissasi;
ရတနကုဋိ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓော၊ ဝီတရာဂော ဘဝိသ္သသီ’’တိ။
Ratanakuṭi nāma paccekabuddho, vītarāgo bhavissasī’’ti.
ကုဋိကာယံ လဒ္ဓဝိသေသတ္တာ ပန ထေရသ္သ တတော ပဘုတိ ကုဋိဝိဟာရီတ္ဝေဝ သမညာ ဥဒပာဒိ။ အယမေဝ စ ထေရသ္သ အညာဗ္ယာကရဏဂာထာပိ အဟောသီတိ။
Kuṭikāyaṃ laddhavisesattā pana therassa tato pabhuti kuṭivihārītveva samaññā udapādi. Ayameva ca therassa aññābyākaraṇagāthāpi ahosīti.
ကုဋိဝိဟာရိတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Kuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၆. ကုဋိဝိဟာရိတ္ထေရဂာထာ • 6. Kuṭivihārittheragāthā