Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    6. කුටිවිහාරිත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    6. Kuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā

    කො කුටිකායන්‌ති ආයස්‌මතො කුටිවිහාරිත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? සො කිර පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො ආකාසෙන ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස ‘‘උදකදානං දස්‌සාමී’’ති සීතලං උදකං ගහෙත්‌වා පීතිසොමනස්‌සජාතො උද්‌ධම්‌මුඛො හුත්‌වා උක්‌ඛිපි. සත්‌ථා තස්‌ස අජ්‌ඣාසයං ඤත්‌වා පසාදසංවඩ්‌ඪනත්‌ථං ආකාසෙ ඨිතොව සම්‌පටිච්‌ඡි. සො තෙන අනප්‌පකං පීතිසොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙසි. සෙසං අඤ්‌ජනවනියත්‌ථෙරස්‌ස වත්‌ථුම්‌හි වුත්‌තසදිසමෙව. අයං පන විසෙසො – අයං කිර වුත්‌තනයෙන පබ්‌බජිත්‌වා කතපුබ්‌බකිච්‌චො විපස්‌සනං අනුයුඤ්‌ජන්‌තො සායං ඛෙත්‌තසමීපෙන ගච්‌ඡන්‌තො දෙවෙ ඵුසායන්‌තෙ ඛෙත්‌තපාලකස්‌ස පුඤ්‌ඤං තිණකුටිං දිස්‌වා පවිසිත්‌වා තත්‌ථ තිණසන්‌ථාරකෙ නිසීදි . නිසින්‌නමත්‌තොව උතුසප්‌පායං ලභිත්‌වා විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.11.29-35) –

    Kokuṭikāyanti āyasmato kuṭivihārittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato ākāsena gacchantassa ‘‘udakadānaṃ dassāmī’’ti sītalaṃ udakaṃ gahetvā pītisomanassajāto uddhammukho hutvā ukkhipi. Satthā tassa ajjhāsayaṃ ñatvā pasādasaṃvaḍḍhanatthaṃ ākāse ṭhitova sampaṭicchi. So tena anappakaṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedesi. Sesaṃ añjanavaniyattherassa vatthumhi vuttasadisameva. Ayaṃ pana viseso – ayaṃ kira vuttanayena pabbajitvā katapubbakicco vipassanaṃ anuyuñjanto sāyaṃ khettasamīpena gacchanto deve phusāyante khettapālakassa puññaṃ tiṇakuṭiṃ disvā pavisitvā tattha tiṇasanthārake nisīdi . Nisinnamattova utusappāyaṃ labhitvā vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.29-35) –

    ‘‘සුවණ්‌ණවණ්‌ණං සම්‌බුද්‌ධං, ගච්‌ඡන්‌තං අනිලඤ්‌ජසෙ;

    ‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, gacchantaṃ anilañjase;

    ඝතාසනංව ජලිතං, ආදිත්‌තංව හුතාසනං.

    Ghatāsanaṃva jalitaṃ, ādittaṃva hutāsanaṃ.

    ‘‘පාණිනා උදකං ගය්‌හ, ආකාසෙ උක්‌ඛිපිං අහං;

    ‘‘Pāṇinā udakaṃ gayha, ākāse ukkhipiṃ ahaṃ;

    සම්‌පටිච්‌ඡි මහාවීරො, බුද්‌ධො කාරුණිකො ඉසි.

    Sampaṭicchi mahāvīro, buddho kāruṇiko isi.

    ‘‘අන්‌තලික්‌ඛෙ ඨිතො සත්‌ථා, පදුමුත්‌තරනාමකො;

    ‘‘Antalikkhe ṭhito satthā, padumuttaranāmako;

    මම සඞ්‌කප්‌පමඤ්‌ඤාය, ඉමා ගාථා අභාසථ.

    Mama saṅkappamaññāya, imā gāthā abhāsatha.

    ‘‘ඉමිනා දකදානෙන, පීතිඋප්‌පාදනෙන ච;

    ‘‘Iminā dakadānena, pītiuppādanena ca;

    කප්‌පසතසහස්‌සම්‌පි, දුග්‌ගතිං නුපපජ්‌ජති.

    Kappasatasahassampi, duggatiṃ nupapajjati.

    ‘‘තෙන කම්‌මෙන ද්‌විපදින්‌ද, ලොකජෙට්‌ඨ නරාසභ;

    ‘‘Tena kammena dvipadinda, lokajeṭṭha narāsabha;

    පත්‌තොම්‌හි අචලං ඨානං, හිත්‌වා ජයපරාජයං.

    Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, hitvā jayaparājayaṃ.

    ‘‘සහස්‌සරාජනාමෙන, තයො තෙ චක්‌කවත්‌තිනො;

    ‘‘Sahassarājanāmena, tayo te cakkavattino;

    පඤ්‌චසට්‌ඨිකප්‌පසතෙ, චාතුරන්‌තා ජනාධිපා.

    Pañcasaṭṭhikappasate, cāturantā janādhipā.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    අරහත්‌තං පන පත්‌වා ථෙරෙ තත්‌ථ නිසින්‌නෙ ඛෙත්‌තපාලකො ආගන්‌ත්‌වා ‘‘කො කුටිකාය’’න්‌ති ආහ. තං සුත්‌වා ථෙරො ‘‘භික්‌ඛු කුටිකාය’’න්‌තිආදිමාහ. තයිදං ඛෙත්‌තපාලස්‌ස ථෙරස්‌ස ච වචනං එකජ්‌ඣං කත්‌වා –

    Arahattaṃ pana patvā there tattha nisinne khettapālako āgantvā ‘‘ko kuṭikāya’’nti āha. Taṃ sutvā thero ‘‘bhikkhu kuṭikāya’’ntiādimāha. Tayidaṃ khettapālassa therassa ca vacanaṃ ekajjhaṃ katvā –

    56.

    56.

    ‘‘කො කුටිකායං භික්‌ඛු කුටිකායං, වීතරාගො සුසමාහිතචිත්‌තො;

    ‘‘Ko kuṭikāyaṃ bhikkhu kuṭikāyaṃ, vītarāgo susamāhitacitto;

    එවං ජානාහි ආවුසො, අමොඝා තෙ කුටිකා කතා’’ති. –

    Evaṃ jānāhi āvuso, amoghā te kuṭikā katā’’ti. –

    තථාරූපෙන සඞ්‌ගීතිං ආරොපිතං.

    Tathārūpena saṅgītiṃ āropitaṃ.

    තත්‌ථ කො කුටිකායන්‌ති, ‘‘ඉමිස්‌සං කුටිකායං කො නිසින්‌නො’’ති ඛෙත්‌තපාලස්‌ස පුච්‌ඡාවචනං. තස්‌ස භික්‌ඛු කුටිකායන්‌ති ථෙරස්‌ස පටිවචනදානං. අථ නං අත්‌තනො අනුත්‌තරදක්‌ඛිණෙය්‍යභාවතො තං කුටිපරිභොගං අනුමොදාපෙත්‌වා උළාරං තමෙව පුඤ්‌ඤං පතිට්‌ඨාපෙතුං ‘‘වීතරාගො’’තිආදි වුත්‌තං. තස්‌සත්‌ථො – එකො භින්‌නකිලෙසො භික්‌ඛු තෙ කුටිකායං නිසින්‌නො, තතො එව සො අග්‌ගමග්‌ගෙන සබ්‌බසො සමුච්‌ඡින්‌නරාගතාය වීතරාගො අනුත්‌තරසමාධිනා නිබ්‌බානං ආරම්‌මණං කත්‌වා සුට්‌ඨු සමාහිතචිත්‌තතාය සුසමාහිතචිත්‌තො, ඉමඤ්‌ච අත්‌ථං, ආවුසො ඛෙත්‌තපාල, යථාහං වදාමි, එවං ජානාහි සද්‌දහ අධිමුච්‌චස්‌සු. අමොඝා තෙ කුටිකා කතා තයා කතා කුටිකා අමොඝා අවඤ්‌ඣා සඵලා සඋද්‍රයා, යස්‌මා අරහතා ඛීණාසවෙන පරිභුත්‌තා. සචෙ ත්‌වං අනුමොදසි, තං තෙ භවිස්‌සති දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායාති.

    Tattha ko kuṭikāyanti, ‘‘imissaṃ kuṭikāyaṃ ko nisinno’’ti khettapālassa pucchāvacanaṃ. Tassa bhikkhu kuṭikāyanti therassa paṭivacanadānaṃ. Atha naṃ attano anuttaradakkhiṇeyyabhāvato taṃ kuṭiparibhogaṃ anumodāpetvā uḷāraṃ tameva puññaṃ patiṭṭhāpetuṃ ‘‘vītarāgo’’tiādi vuttaṃ. Tassattho – eko bhinnakileso bhikkhu te kuṭikāyaṃ nisinno, tato eva so aggamaggena sabbaso samucchinnarāgatāya vītarāgo anuttarasamādhinā nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā suṭṭhu samāhitacittatāya susamāhitacitto, imañca atthaṃ, āvuso khettapāla, yathāhaṃ vadāmi, evaṃ jānāhi saddaha adhimuccassu. Amoghāte kuṭikā katā tayā katā kuṭikā amoghā avañjhā saphalā saudrayā, yasmā arahatā khīṇāsavena paribhuttā. Sace tvaṃ anumodasi, taṃ te bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti.

    තං සුත්‌වා ඛෙත්‌තපාලො ‘‘ලාභා වත මෙ, සුලද්‌ධං වත මෙ, යස්‌ස මෙ කුටිකායං එදිසො අය්‍යො පවිසිත්‌වා නිසීදතී’’ති පසන්‌නචිත්‌තො අනුමොදන්‌තො අට්‌ඨාසි. ඉමං පන තෙසං කථාසල්‌ලාපං භගවා දිබ්‌බාය සොතධාතුයා සුත්‌වා අනුමොදනඤ්‌චස්‌ස ඤත්‌වා තම්‌භාවිනිං සම්‌පත්‌තිං විභාවෙන්‌තො ඛෙත්‌තපාලං ඉමාහි ගාථාහි අජ්‌ඣභාසි –

    Taṃ sutvā khettapālo ‘‘lābhā vata me, suladdhaṃ vata me, yassa me kuṭikāyaṃ ediso ayyo pavisitvā nisīdatī’’ti pasannacitto anumodanto aṭṭhāsi. Imaṃ pana tesaṃ kathāsallāpaṃ bhagavā dibbāya sotadhātuyā sutvā anumodanañcassa ñatvā tambhāviniṃ sampattiṃ vibhāvento khettapālaṃ imāhi gāthāhi ajjhabhāsi –

    ‘‘විහාසි කුටියං භික්‌ඛු, සන්‌තචිත්‌තො අනාසවො;

    ‘‘Vihāsi kuṭiyaṃ bhikkhu, santacitto anāsavo;

    තෙන කම්‌මවිපාකෙන, දෙවින්‌දො ත්‌වං භවිස්‌සසි.

    Tena kammavipākena, devindo tvaṃ bhavissasi.

    ‘‘ඡත්‌තිංසක්‌ඛත්‌තුං දෙවින්‌දො, දෙවරජ්‌ජං කරිස්‌සසි;

    ‘‘Chattiṃsakkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissasi;

    චතුත්‌තිංසක්‌ඛත්‌තුං චක්‌කවත්‌තී, රාජා රට්‌ඨෙ භවිස්‌සසි;

    Catuttiṃsakkhattuṃ cakkavattī, rājā raṭṭhe bhavissasi;

    රතනකුටි නාම පච්‌චෙකබුද්‌ධො, වීතරාගො භවිස්‌සසී’’ති.

    Ratanakuṭi nāma paccekabuddho, vītarāgo bhavissasī’’ti.

    කුටිකායං ලද්‌ධවිසෙසත්‌තා පන ථෙරස්‌ස තතො පභුති කුටිවිහාරීත්‌වෙව සමඤ්‌ඤා උදපාදි. අයමෙව ච ථෙරස්‌ස අඤ්‌ඤාබ්‍යාකරණගාථාපි අහොසීති.

    Kuṭikāyaṃ laddhavisesattā pana therassa tato pabhuti kuṭivihārītveva samaññā udapādi. Ayameva ca therassa aññābyākaraṇagāthāpi ahosīti.

    කුටිවිහාරිත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Kuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 6. කුටිවිහාරිත්‌ථෙරගාථා • 6. Kuṭivihārittheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact