Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൬. കുടിവിഹാരിത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
6. Kuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā
കോ കുടികായന്തി ആയസ്മതോ കുടിവിഹാരിത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? സോ കിര പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ ആകാസേന ഗച്ഛന്തസ്സ ‘‘ഉദകദാനം ദസ്സാമീ’’തി സീതലം ഉദകം ഗഹേത്വാ പീതിസോമനസ്സജാതോ ഉദ്ധമ്മുഖോ ഹുത്വാ ഉക്ഖിപി. സത്ഥാ തസ്സ അജ്ഝാസയം ഞത്വാ പസാദസംവഡ്ഢനത്ഥം ആകാസേ ഠിതോവ സമ്പടിച്ഛി. സോ തേന അനപ്പകം പീതിസോമനസ്സം പടിസംവേദേസി. സേസം അഞ്ജനവനിയത്ഥേരസ്സ വത്ഥുമ്ഹി വുത്തസദിസമേവ. അയം പന വിസേസോ – അയം കിര വുത്തനയേന പബ്ബജിത്വാ കതപുബ്ബകിച്ചോ വിപസ്സനം അനുയുഞ്ജന്തോ സായം ഖേത്തസമീപേന ഗച്ഛന്തോ ദേവേ ഫുസായന്തേ ഖേത്തപാലകസ്സ പുഞ്ഞം തിണകുടിം ദിസ്വാ പവിസിത്വാ തത്ഥ തിണസന്ഥാരകേ നിസീദി . നിസിന്നമത്തോവ ഉതുസപ്പായം ലഭിത്വാ വിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൧൧.൨൯-൩൫) –
Kokuṭikāyanti āyasmato kuṭivihārittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato ākāsena gacchantassa ‘‘udakadānaṃ dassāmī’’ti sītalaṃ udakaṃ gahetvā pītisomanassajāto uddhammukho hutvā ukkhipi. Satthā tassa ajjhāsayaṃ ñatvā pasādasaṃvaḍḍhanatthaṃ ākāse ṭhitova sampaṭicchi. So tena anappakaṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedesi. Sesaṃ añjanavaniyattherassa vatthumhi vuttasadisameva. Ayaṃ pana viseso – ayaṃ kira vuttanayena pabbajitvā katapubbakicco vipassanaṃ anuyuñjanto sāyaṃ khettasamīpena gacchanto deve phusāyante khettapālakassa puññaṃ tiṇakuṭiṃ disvā pavisitvā tattha tiṇasanthārake nisīdi . Nisinnamattova utusappāyaṃ labhitvā vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.29-35) –
‘‘സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, ഗച്ഛന്തം അനിലഞ്ജസേ;
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, gacchantaṃ anilañjase;
ഘതാസനംവ ജലിതം, ആദിത്തംവ ഹുതാസനം.
Ghatāsanaṃva jalitaṃ, ādittaṃva hutāsanaṃ.
‘‘പാണിനാ ഉദകം ഗയ്ഹ, ആകാസേ ഉക്ഖിപിം അഹം;
‘‘Pāṇinā udakaṃ gayha, ākāse ukkhipiṃ ahaṃ;
സമ്പടിച്ഛി മഹാവീരോ, ബുദ്ധോ കാരുണികോ ഇസി.
Sampaṭicchi mahāvīro, buddho kāruṇiko isi.
‘‘അന്തലിക്ഖേ ഠിതോ സത്ഥാ, പദുമുത്തരനാമകോ;
‘‘Antalikkhe ṭhito satthā, padumuttaranāmako;
മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.
Mama saṅkappamaññāya, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ഇമിനാ ദകദാനേന, പീതിഉപ്പാദനേന ച;
‘‘Iminā dakadānena, pītiuppādanena ca;
കപ്പസതസഹസ്സമ്പി, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജതി.
Kappasatasahassampi, duggatiṃ nupapajjati.
‘‘തേന കമ്മേന ദ്വിപദിന്ദ, ലോകജേട്ഠ നരാസഭ;
‘‘Tena kammena dvipadinda, lokajeṭṭha narāsabha;
പത്തോമ്ഹി അചലം ഠാനം, ഹിത്വാ ജയപരാജയം.
Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, hitvā jayaparājayaṃ.
‘‘സഹസ്സരാജനാമേന, തയോ തേ ചക്കവത്തിനോ;
‘‘Sahassarājanāmena, tayo te cakkavattino;
പഞ്ചസട്ഠികപ്പസതേ, ചാതുരന്താ ജനാധിപാ.
Pañcasaṭṭhikappasate, cāturantā janādhipā.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ ഥേരേ തത്ഥ നിസിന്നേ ഖേത്തപാലകോ ആഗന്ത്വാ ‘‘കോ കുടികായ’’ന്തി ആഹ. തം സുത്വാ ഥേരോ ‘‘ഭിക്ഖു കുടികായ’’ന്തിആദിമാഹ. തയിദം ഖേത്തപാലസ്സ ഥേരസ്സ ച വചനം ഏകജ്ഝം കത്വാ –
Arahattaṃ pana patvā there tattha nisinne khettapālako āgantvā ‘‘ko kuṭikāya’’nti āha. Taṃ sutvā thero ‘‘bhikkhu kuṭikāya’’ntiādimāha. Tayidaṃ khettapālassa therassa ca vacanaṃ ekajjhaṃ katvā –
൫൬.
56.
‘‘കോ കുടികായം ഭിക്ഖു കുടികായം, വീതരാഗോ സുസമാഹിതചിത്തോ;
‘‘Ko kuṭikāyaṃ bhikkhu kuṭikāyaṃ, vītarāgo susamāhitacitto;
ഏവം ജാനാഹി ആവുസോ, അമോഘാ തേ കുടികാ കതാ’’തി. –
Evaṃ jānāhi āvuso, amoghā te kuṭikā katā’’ti. –
തഥാരൂപേന സങ്ഗീതിം ആരോപിതം.
Tathārūpena saṅgītiṃ āropitaṃ.
തത്ഥ കോ കുടികായന്തി, ‘‘ഇമിസ്സം കുടികായം കോ നിസിന്നോ’’തി ഖേത്തപാലസ്സ പുച്ഛാവചനം. തസ്സ ഭിക്ഖു കുടികായന്തി ഥേരസ്സ പടിവചനദാനം. അഥ നം അത്തനോ അനുത്തരദക്ഖിണേയ്യഭാവതോ തം കുടിപരിഭോഗം അനുമോദാപേത്വാ ഉളാരം തമേവ പുഞ്ഞം പതിട്ഠാപേതും ‘‘വീതരാഗോ’’തിആദി വുത്തം. തസ്സത്ഥോ – ഏകോ ഭിന്നകിലേസോ ഭിക്ഖു തേ കുടികായം നിസിന്നോ, തതോ ഏവ സോ അഗ്ഗമഗ്ഗേന സബ്ബസോ സമുച്ഛിന്നരാഗതായ വീതരാഗോ അനുത്തരസമാധിനാ നിബ്ബാനം ആരമ്മണം കത്വാ സുട്ഠു സമാഹിതചിത്തതായ സുസമാഹിതചിത്തോ, ഇമഞ്ച അത്ഥം, ആവുസോ ഖേത്തപാല, യഥാഹം വദാമി, ഏവം ജാനാഹി സദ്ദഹ അധിമുച്ചസ്സു. അമോഘാ തേ കുടികാ കതാ തയാ കതാ കുടികാ അമോഘാ അവഞ്ഝാ സഫലാ സഉദ്രയാ, യസ്മാ അരഹതാ ഖീണാസവേന പരിഭുത്താ. സചേ ത്വം അനുമോദസി, തം തേ ഭവിസ്സതി ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാതി.
Tattha ko kuṭikāyanti, ‘‘imissaṃ kuṭikāyaṃ ko nisinno’’ti khettapālassa pucchāvacanaṃ. Tassa bhikkhu kuṭikāyanti therassa paṭivacanadānaṃ. Atha naṃ attano anuttaradakkhiṇeyyabhāvato taṃ kuṭiparibhogaṃ anumodāpetvā uḷāraṃ tameva puññaṃ patiṭṭhāpetuṃ ‘‘vītarāgo’’tiādi vuttaṃ. Tassattho – eko bhinnakileso bhikkhu te kuṭikāyaṃ nisinno, tato eva so aggamaggena sabbaso samucchinnarāgatāya vītarāgo anuttarasamādhinā nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā suṭṭhu samāhitacittatāya susamāhitacitto, imañca atthaṃ, āvuso khettapāla, yathāhaṃ vadāmi, evaṃ jānāhi saddaha adhimuccassu. Amoghāte kuṭikā katā tayā katā kuṭikā amoghā avañjhā saphalā saudrayā, yasmā arahatā khīṇāsavena paribhuttā. Sace tvaṃ anumodasi, taṃ te bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti.
തം സുത്വാ ഖേത്തപാലോ ‘‘ലാഭാ വത മേ, സുലദ്ധം വത മേ, യസ്സ മേ കുടികായം ഏദിസോ അയ്യോ പവിസിത്വാ നിസീദതീ’’തി പസന്നചിത്തോ അനുമോദന്തോ അട്ഠാസി. ഇമം പന തേസം കഥാസല്ലാപം ഭഗവാ ദിബ്ബായ സോതധാതുയാ സുത്വാ അനുമോദനഞ്ചസ്സ ഞത്വാ തമ്ഭാവിനിം സമ്പത്തിം വിഭാവേന്തോ ഖേത്തപാലം ഇമാഹി ഗാഥാഹി അജ്ഝഭാസി –
Taṃ sutvā khettapālo ‘‘lābhā vata me, suladdhaṃ vata me, yassa me kuṭikāyaṃ ediso ayyo pavisitvā nisīdatī’’ti pasannacitto anumodanto aṭṭhāsi. Imaṃ pana tesaṃ kathāsallāpaṃ bhagavā dibbāya sotadhātuyā sutvā anumodanañcassa ñatvā tambhāviniṃ sampattiṃ vibhāvento khettapālaṃ imāhi gāthāhi ajjhabhāsi –
‘‘വിഹാസി കുടിയം ഭിക്ഖു, സന്തചിത്തോ അനാസവോ;
‘‘Vihāsi kuṭiyaṃ bhikkhu, santacitto anāsavo;
തേന കമ്മവിപാകേന, ദേവിന്ദോ ത്വം ഭവിസ്സസി.
Tena kammavipākena, devindo tvaṃ bhavissasi.
‘‘ഛത്തിംസക്ഖത്തും ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സസി;
‘‘Chattiṃsakkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissasi;
ചതുത്തിംസക്ഖത്തും ചക്കവത്തീ, രാജാ രട്ഠേ ഭവിസ്സസി;
Catuttiṃsakkhattuṃ cakkavattī, rājā raṭṭhe bhavissasi;
രതനകുടി നാമ പച്ചേകബുദ്ധോ, വീതരാഗോ ഭവിസ്സസീ’’തി.
Ratanakuṭi nāma paccekabuddho, vītarāgo bhavissasī’’ti.
കുടികായം ലദ്ധവിസേസത്താ പന ഥേരസ്സ തതോ പഭുതി കുടിവിഹാരീത്വേവ സമഞ്ഞാ ഉദപാദി. അയമേവ ച ഥേരസ്സ അഞ്ഞാബ്യാകരണഗാഥാപി അഹോസീതി.
Kuṭikāyaṃ laddhavisesattā pana therassa tato pabhuti kuṭivihārītveva samaññā udapādi. Ayameva ca therassa aññābyākaraṇagāthāpi ahosīti.
കുടിവിഹാരിത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Kuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൬. കുടിവിഹാരിത്ഥേരഗാഥാ • 6. Kuṭivihārittheragāthā