Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā

    ၅. လက္ခဏဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ

    5. Lakkhaṇahāravibhaṅgavaṇṇanā

    ၂၃. တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရောတိအာဒိ လက္ခဏဟာရဝိဘင္ဂော။ တတ္ထ ကိံ လက္ခယတီတိ လက္ခဏဟာရသ္သ ဝိသယံ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ လက္ခဏဟာရံ သင္ခေပတော ဒသ္သေတ္ဝာ တံ ဥဒာဟရဏေဟိ ဝိဘဇိတုံ ‘‘စက္ခု’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ‘‘ဝဓကဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာနီ’’တိ ဣမိနာ အနဝဋ္ဌိတဘာဝာဒိနာပိ ဧကလက္ခဏတာ ဝုတ္တာ ဧဝာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    23.Tatthakatamo lakkhaṇo hārotiādi lakkhaṇahāravibhaṅgo. Tattha kiṃ lakkhayatīti lakkhaṇahārassa visayaṃ pucchati. ‘‘Ye dhammā’’tiādinā lakkhaṇahāraṃ saṅkhepato dassetvā taṃ udāharaṇehi vibhajituṃ ‘‘cakkhu’’ntiādi āraddhaṃ. Tattha ‘‘vadhakaṭṭhena ekalakkhaṇānī’’ti iminā anavaṭṭhitabhāvādināpi ekalakkhaṇatā vuttā evāti daṭṭhabbaṃ.

    ဧဝံ အာယတနဝသေန ဧကလက္ခဏတံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ခန္ဓာဒိဝသေန ဒသ္သေတုံ ‘‘အတီတေ, ရာဓ, ရူပေ အနပေက္ခော ဟောတီ’’တိအာဒိ သုတ္တံ အာဘတံ။ ယမကောဝာဒသုတ္တေ (သံ. နိ. ၃.၈၅) ဝဓကဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာ ဝုတ္တာတိ တသ္မိံ သုတ္တေ ‘‘ဝဓကံ ရူပံ ဝဓကံ ရူပန္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဣတီတိ ဧဝံ, ဣမိသ္သံ ဂာထာယံ ကာယဂတာယ သတိယာ ဝုတ္တာယ သတိ ဝေဒနာဂတာ သတိ စိတ္တဂတာ သတိ ဓမ္မဂတာ စ သတိ ဝုတ္တာ ဘဝတိ သတိပဋ္ဌာနဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒိဋ္ဌန္တိအာဒီနံ အတ္ထံ ပရတော ဝဏ္ဏယိသ္သာမ။

    Evaṃ āyatanavasena ekalakkhaṇataṃ dassetvā idāni khandhādivasena dassetuṃ ‘‘atīte, rādha, rūpe anapekkho hotī’’tiādi suttaṃ ābhataṃ. Yamakovādasutte (saṃ. ni. 3.85) vadhakaṭṭhena ekalakkhaṇā vuttāti tasmiṃ sutte ‘‘vadhakaṃ rūpaṃ vadhakaṃ rūpanti yathābhūtaṃ nappajānātī’’tiādinā āgatattā vuttaṃ. Itīti evaṃ, imissaṃ gāthāyaṃ kāyagatāya satiyā vuttāya sati vedanāgatā sati cittagatā sati dhammagatā ca sati vuttā bhavati satipaṭṭhānabhāvena ekalakkhaṇattāti adhippāyo. Diṭṭhantiādīnaṃ atthaṃ parato vaṇṇayissāma.

    ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ ဝိဟရာဟီတိ ဧတ္ထ ကာယေတိ ရူပကာယေ။ ရူပကာယော ဟိ ဣဓ အင္ဂပစ္စင္ဂာနံ ကေသာဒီနဉ္စ သမူဟဋ္ဌေန ကာယောတိ အဓိပ္ပေတော။ ယထာ စ သမူဟဋ္ဌေန, ဧဝံ ကုစ္ဆိတာနံ အာယဋ္ဌေန။ ကုစ္ဆိတာနဉ္ဟိ ပရမဇေဂုစ္ဆာနံ သော အာယောတိပိ ကာယော, အာယောတိ ဥပ္ပတ္တိဒေသော။ တတ္ရာယံ ဝစနတ္ထော – အာယန္တိ တတောတိ အာယော။ ကေ အာယန္တိ? ကုစ္ဆိတာ ကေသာဒယော, ဣတိ ကုစ္ဆိတာနံ အာယောတိ ကာယော။

    Kāyekāyānupassī viharāhīti ettha kāyeti rūpakāye. Rūpakāyo hi idha aṅgapaccaṅgānaṃ kesādīnañca samūhaṭṭhena kāyoti adhippeto. Yathā ca samūhaṭṭhena, evaṃ kucchitānaṃ āyaṭṭhena. Kucchitānañhi paramajegucchānaṃ so āyotipi kāyo, āyoti uppattideso. Tatrāyaṃ vacanattho – āyanti tatoti āyo. Ke āyanti? Kucchitā kesādayo, iti kucchitānaṃ āyoti kāyo.

    ကာယာနုပသ္သီတိ ကာယံ အနုပသ္သနသီလော, ကာယံ ဝာ အနုပသ္သမာနော။ ‘‘ကာယေ’’တိ စ ဝတ္ဝာ ပုန ‘‘ကာယာနုပသ္သီ’’တိ ဒုတိယံ ကာယဂ္ဂဟဏံ အသမ္မိသ္သတော ဝဝတ္ထာနဃနဝိနိဗ္ဘောဂာဒိဒသ္သနတ္ထံ။ တေန န ကာယေ ဝေဒနာနုပသ္သီ စိတ္တဓမ္မာနုပသ္သီ ဝာ, အထ ခော ကာယာနုပသ္သီ ဧဝာတိ ကာယသင္ခာတေ ဝတ္ထုသ္မိံ ကာယာနုပသ္သနာကာရသ္သေဝ ဒသ္သနေန အသမ္မိသ္သတော ဝဝတ္ထာနံ ဒသ္သိတံ ဟောတိ။ တထာ န ကာယေ အင္ဂပစ္စင္ဂဝိနိမုတ္တဧကဓမ္မာနုပသ္သီ, နာပိ ကေသလောမာဒိဝိနိမုတ္တဣတ္ထိပုရိသာနုပသ္သီ။

    Kāyānupassīti kāyaṃ anupassanasīlo, kāyaṃ vā anupassamāno. ‘‘Kāye’’ti ca vatvā puna ‘‘kāyānupassī’’ti dutiyaṃ kāyaggahaṇaṃ asammissato vavatthānaghanavinibbhogādidassanatthaṃ. Tena na kāye vedanānupassī cittadhammānupassī vā, atha kho kāyānupassī evāti kāyasaṅkhāte vatthusmiṃ kāyānupassanākārasseva dassanena asammissato vavatthānaṃ dassitaṃ hoti. Tathā na kāye aṅgapaccaṅgavinimuttaekadhammānupassī, nāpi kesalomādivinimuttaitthipurisānupassī.

    ယောပိ စေတ္ထ ကေသလောမာဒိကော ဘူတုပာဒာယသမူဟသင္ခာတော ကာယော, တတ္ထပိ န ဘူတုပာဒာယဝိနိမုတ္တဧကဓမ္မာနုပသ္သီ , အထ ခော ရထသမ္ဘာရာနုပသ္သကော ဝိယ အင္ဂပစ္စင္ဂသမူဟာနုပသ္သီ, နဂရာဝယဝာနုပသ္သကော ဝိယ ကေသလောမာဒိသမူဟာနုပသ္သီ, ကဒလိက္ခန္ဓပတ္တဝဋ္ဋိဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇကော ဝိယ ရိတ္တမုဋ္ဌိဝိနိဝေဌကော ဝိယ စ ဘူတုပာဒာယသမူဟာနုပသ္သီ ဧဝာတိ နာနပ္ပကာရတော သမူဟဝသေနေဝ ကာယသင္ခာတသ္သ ဝတ္ထုနော ဒသ္သနေန ဃနဝိနိဗ္ဘောဂော ဒသ္သိတော ဟောတိ။ န ဟေတ္ထ ယထာဝုတ္တသမူဟဝိနိမုတ္တော ကာယော ဝာ အညော ဝာ ကောစိ ဓမ္မော ဒိသ္သတိ, ယထာဝုတ္တဓမ္မသမူဟမတ္တေ ဧဝ ပန တထာ တထာ သတ္တာ မိစ္ဆာဘိနိဝေသံ ကရောန္တိ။ တေနာဟု ပောရာဏာ –

    Yopi cettha kesalomādiko bhūtupādāyasamūhasaṅkhāto kāyo, tatthapi na bhūtupādāyavinimuttaekadhammānupassī , atha kho rathasambhārānupassako viya aṅgapaccaṅgasamūhānupassī, nagarāvayavānupassako viya kesalomādisamūhānupassī, kadalikkhandhapattavaṭṭivinibbhujjako viya rittamuṭṭhiviniveṭhako viya ca bhūtupādāyasamūhānupassī evāti nānappakārato samūhavaseneva kāyasaṅkhātassa vatthuno dassanena ghanavinibbhogo dassito hoti. Na hettha yathāvuttasamūhavinimutto kāyo vā añño vā koci dhammo dissati, yathāvuttadhammasamūhamatte eva pana tathā tathā sattā micchābhinivesaṃ karonti. Tenāhu porāṇā –

    ‘‘ယံ ပသ္သတိ န တံ ဒိဋ္ဌံ၊ ယံ ဒိဋ္ဌံ တံ န ပသ္သတိ။

    ‘‘Yaṃ passati na taṃ diṭṭhaṃ, yaṃ diṭṭhaṃ taṃ na passati;

    အပသ္သံ ဗဇ္ဈတေ မူဠ္ဟော၊ ဗဇ္ဈမာနော န မုစ္စတီ’’တိ။ (ဒီ. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၃၇၃; မ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၆; ပဋိ. မ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၃၆; မဟာနိ. အဋ္ဌ. ၃)။

    Apassaṃ bajjhate mūḷho, bajjhamāno na muccatī’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 2.373; ma. ni. aṭṭha. 1.106; paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.36; mahāni. aṭṭha. 3);

    ဃနဝိနိဗ္ဘောဂာဒိဒသ္သနတ္ထန္တိ အာဒိသဒ္ဒေန အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယဉ္ဟိ ဧတသ္မိံ ကာယေ ကာယာနုပသ္သီယေဝ, န အညဓမ္မာနုပသ္သီ။

    Ghanavinibbhogādidassanatthanti ādisaddena ayamattho veditabbo. Ayañhi etasmiṃ kāye kāyānupassīyeva, na aññadhammānupassī.

    ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ အနုဒကဘူတာယပိ မရီစိယာ ဥဒကာနုပသ္သိနော ဟောန္တိ, န ဧဝံ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တအသုဘဘူတေ ဧဝ ဣမသ္မိံ ကာယေ နိစ္စသုခအတ္တသုဘဘာဝာနုပသ္သီ , အထ ခော ကာယာနုပသ္သီ အနိစ္စဒုက္ခအနတ္တအသုဘာကာရသမူဟာနုပသ္သီတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ ယ္ဝာယံ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ (ဒီ. နိ. ၂.၃၇၄ အာဒယော) အသ္သာသပသ္သာသာဒိစုဏ္ဏိကဇာတအဋ္ဌိကပရိယောသာနော ကာယော ဝုတ္တော, ယော စ ‘‘ဣဓေကစ္စော ပထဝီကာယံ အနိစ္စတော အနုပသ္သတိ, အာပောကာယံ တေဇောကာယံ ဝာယောကာယံ ကေသကာယံ။ပေ.။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇကာယ’’န္တိ ပဋိသမ္ဘိဒာယံ (ပဋိ. မ. ၃.၃၄ အာဒယော) ကာယော ဝုတ္တော, တသ္သ သဗ္ဗသ္သ ဣမသ္မိံယေဝ ကာယေ အနုပသ္သနတော ကာယေ ကာယာနုပသ္သီတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

    Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā anudakabhūtāyapi marīciyā udakānupassino honti, na evaṃ aniccadukkhānattaasubhabhūte eva imasmiṃ kāye niccasukhaattasubhabhāvānupassī , atha kho kāyānupassī aniccadukkhaanattaasubhākārasamūhānupassīti attho. Atha vā yvāyaṃ mahāsatipaṭṭhāne (dī. ni. 2.374 ādayo) assāsapassāsādicuṇṇikajātaaṭṭhikapariyosāno kāyo vutto, yo ca ‘‘idhekacco pathavīkāyaṃ aniccato anupassati, āpokāyaṃ tejokāyaṃ vāyokāyaṃ kesakāyaṃ…pe… aṭṭhimiñjakāya’’nti paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 3.34 ādayo) kāyo vutto, tassa sabbassa imasmiṃyeva kāye anupassanato kāye kāyānupassīti evampettha attho daṭṭhabbo.

    အထ ဝာ ကာယေ အဟန္တိ ဝာ မမန္တိ ဝာ ဂဟေတဗ္ဗသ္သ ကသ္သစိ အနနုပသ္သနတော, တသ္သ ပန ကေသလောမာဒိကသ္သ နာနာဓမ္မသမူဟသ္သ အနုပသ္သနတော ကာယေ ကေသာဒိဓမ္မသမူဟသင္ခာတေ ကာယာနုပသ္သီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပိ စ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာယေ အနိစ္စတော အနုပသ္သတိ နော နိစ္စတော’’တိအာဒိနာ အနုက္ကမေန ပဋိသမ္ဘိဒာယံ (ပဋိ. မ. ၃.၃၄ အာဒယော) အာဂတနယသ္သ သဗ္ဗသ္သေဝ အနိစ္စလက္ခဏာဒိကသ္သ အာကာရသမူဟသင္ခာတသ္သ ကာယသ္သ အနုပသ္သနတော ကာယေ ကာယာနုပသ္သီတိ အတ္ထော။

    Atha vā kāye ahanti vā mamanti vā gahetabbassa kassaci ananupassanato, tassa pana kesalomādikassa nānādhammasamūhassa anupassanato kāye kesādidhammasamūhasaṅkhāte kāyānupassīti attho daṭṭhabbo. Api ca ‘‘imasmiṃ kāye aniccato anupassati no niccato’’tiādinā anukkamena paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 3.34 ādayo) āgatanayassa sabbasseva aniccalakkhaṇādikassa ākārasamūhasaṅkhātassa kāyassa anupassanato kāye kāyānupassīti attho.

    ဝိဟရာဟီတိ ဝတ္တာဟိ။ အာတာပီတိ တီသု ဘဝေသု ကိလေသေ အာတာပေတီတိ အာတာပော, သော အသ္သ အတ္ထီတိ အာတာပီ။ သမ္ပဇာနောတိ သမ္ပဇညသင္ခာတေန ဉာဏေန သမန္နာဂတော။ သတိမာတိ ကာယပရိဂ္ဂာဟိကာယ သတိယာ သမန္နာဂတော။ အယံ ပန ယသ္မာ သတိယာ အာရမ္မဏံ ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ပညာယ အနုပသ္သတိ, န ဟိ သတိဝိရဟိတာ အနုပသ္သနာ အတ္ထိ, တေနေဝာဟ – ‘‘သတိဉ္စ ခ္ဝာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗတ္ထိကံ ဝဒာမီ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၂၃၄)။ အနာတာပိနော စ အန္တော သင္ကောစော အန္တရာယကရော ဟောတိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ န သမ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ယေသံ ဓမ္မာနံ အာနုဘာဝေန တံ သမ္ပဇ္ဇတိ, တံ ဒသ္သနတ္ထံ ‘‘အာတာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

    Viharāhīti vattāhi. Ātāpīti tīsu bhavesu kilese ātāpetīti ātāpo, so assa atthīti ātāpī. Sampajānoti sampajaññasaṅkhātena ñāṇena samannāgato. Satimāti kāyapariggāhikāya satiyā samannāgato. Ayaṃ pana yasmā satiyā ārammaṇaṃ pariggahetvā paññāya anupassati, na hi sativirahitā anupassanā atthi, tenevāha – ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti (saṃ. ni. 5.234). Anātāpino ca anto saṅkoco antarāyakaro hoti, kammaṭṭhānaṃ na sampajjati. Tasmā yesaṃ dhammānaṃ ānubhāvena taṃ sampajjati, taṃ dassanatthaṃ ‘‘ātāpī’’tiādi vuttaṃ.

    တတ္ထ ဝိနေယ္ယာတိ တဒင္ဂဝိနယေန ဝာ ဝိက္ခမ္ဘနဝိနယေန ဝာ ဝိနယိတ္ဝာ။ လောကေတိ တသ္မိံယေဝ ကာယေ။ ကာယော ဟိ ဣဓ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကောတိ အဓိပ္ပေတော။ အဘိဇ္ဈာဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ကာမစ္ဆန္ဒော, ဒောမနသ္သဂ္ဂဟဏေန ဗ္ယာပာဒော ဂဟိတောတိ နီဝရဏေသု ဗလဝဓမ္မဒ္ဝယပ္ပဟာနဒသ္သနေန နီဝရဏပ္ပဟာနံ ဝုတ္တန္တိ ကာယာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနသ္သ ပဟာနင္ဂံ ဒသ္သိတံ။ ‘‘အာတာပီ’’တိအာဒိနာ ပန သမ္ပယောဂင္ဂံ ဒသ္သိတန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေတုံ ‘‘အာတာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာနံ သမထော ဥဇုပဋိပက္ခောတိ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သဝိနယော ဝုစ္စမာနော သမာဓိန္ဒ္ရိယံ ဒီပေတီတိ အာဟ – ‘‘ဝိနေယ္ယ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သန္တိ သမာဓိန္ဒ္ရိယ’’န္တိ (သံ. နိ. အဋ္ဌ. ၃.၅.၃၆၇)။ ဧကလက္ခဏတ္တာ စတုန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနန္တိ ယထာ ဝီရိယပညာသမာဓိန္ဒ္ရိယေဟိ ကာယာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနံ ဣဇ္ဈတိ, ဧဝံ ဝေဒနာစိတ္တဓမ္မာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနာနိပိ တေဟိ ဣဇ္ဈန္တီတိ စတုသတိပဋ္ဌာနသာဓနေ ဣမေသံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ သဘာဝဘေဒာဘာဝတော သမာနလက္ခဏတ္တာ ဣတရာနိ သတိပဋ္ဌာနာနိပိ ဝုတ္တာနိ ဧဝ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

    Tattha vineyyāti tadaṅgavinayena vā vikkhambhanavinayena vā vinayitvā. Loketi tasmiṃyeva kāye. Kāyo hi idha lujjanapalujjanaṭṭhena lokoti adhippeto. Abhijjhāggahaṇena cettha kāmacchando, domanassaggahaṇena byāpādo gahitoti nīvaraṇesu balavadhammadvayappahānadassanena nīvaraṇappahānaṃ vuttanti kāyānupassanāsatipaṭṭhānassa pahānaṅgaṃ dassitaṃ. ‘‘Ātāpī’’tiādinā pana sampayogaṅgaṃ dassitanti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘ātāpī’’tiādi vuttaṃ. Tattha abhijjhādomanassānaṃ samatho ujupaṭipakkhoti abhijjhādomanassavinayo vuccamāno samādhindriyaṃ dīpetīti āha – ‘‘vineyya loke abhijjhādomanassanti samādhindriya’’nti (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.367). Ekalakkhaṇattā catunnaṃ indriyānanti yathā vīriyapaññāsamādhindriyehi kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ ijjhati, evaṃ vedanācittadhammānupassanāsatipaṭṭhānānipi tehi ijjhantīti catusatipaṭṭhānasādhane imesaṃ indriyānaṃ sabhāvabhedābhāvato samānalakkhaṇattā itarāni satipaṭṭhānānipi vuttāni eva hontīti attho.

    ၂၄. ဣဒာနိ သတိပဋ္ဌာနေသု ဂဟိတေသု သဗ္ဗေသံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ ဂဟိတဘာဝံ ဒသ္သေတုံ ‘‘စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗောဓင္ဂမာတိ ဗောဓံ အရိယမဂ္ဂဉာဏံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဗောဓင္ဂမာ။ ယထာဝုတ္တသ္သ ဗောဓသ္သ ပက္ခေ ဘဝာတိ ဗောဓိပက္ခိယာ။ နေယ္ယာနိကလက္ခဏေနာတိ ဧတ္ထ နိမိတ္တတော ပဝတ္တတော စ ဝုဋ္ဌာနံ နိယ္ယာနံ, နိယ္ယာနေ နိယုတ္တာတိ နေယ္ယာနိကာ, ယထာ ဒောဝာရိကောတိ။ နိယ္ယာနသင္ခာတံ ဝာ ဖလံ အရဟန္တီတိ နေယ္ယာနိကာ။ နိယ္ယာနံ ပယောဇနံ ဧတေသန္တိ ဝာ နေယ္ယာနိကာ။ ‘‘နိယ္ယာနိကာ’’တိပိ ပာဌော, တတ္ထ နိယ္ယာနံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ နိယ္ယာနိကာတိ အတ္ထော။ ‘‘နိယ္ယာနိယာ’’တိပိ ပာဌော, တသ္သ နိယ္ယန္တီတိ နိယ္ယာနိယာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နိယ္ယာနိကလက္ခဏေနာတိ နိယ္ယာနိကသဘာဝေန။

    24. Idāni satipaṭṭhānesu gahitesu sabbesaṃ bodhipakkhiyadhammānaṃ gahitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘catūsu satipaṭṭhānesū’’tiādi vuttaṃ. Tattha bodhaṅgamāti bodhaṃ ariyamaggañāṇaṃ gacchantīti bodhaṅgamā. Yathāvuttassa bodhassa pakkhe bhavāti bodhipakkhiyā. Neyyānikalakkhaṇenāti ettha nimittato pavattato ca vuṭṭhānaṃ niyyānaṃ, niyyāne niyuttāti neyyānikā, yathā dovārikoti. Niyyānasaṅkhātaṃ vā phalaṃ arahantīti neyyānikā. Niyyānaṃ payojanaṃ etesanti vā neyyānikā. ‘‘Niyyānikā’’tipi pāṭho, tattha niyyānaṃ etesaṃ atthīti niyyānikāti attho. ‘‘Niyyāniyā’’tipi pāṭho, tassa niyyantīti niyyāniyāti attho daṭṭhabbo. Niyyānikalakkhaṇenāti niyyānikasabhāvena.

    ဧဝံ အကုသလာပိ ဓမ္မာတိ ယထာ ကုသလာ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏဘာဝေန နိဒ္ဓာရိတာ, ဧဝံ အကုသလာပိ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏဋ္ဌေန နိဒ္ဓာရေတဗ္ဗာ။ ကထံ? ပဟာနေကဋ္ဌတာဝသေနာတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ အာဟ။ ဣဒာနိ တံ ပဟာနံ ဒသ္သေတုံ ‘‘စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကာယာနုပသ္သနာဒီသု စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဘာဝိယမာနေသု အသုဘေ သုဘန္တိအာဒယော စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ ပဟီယန္တိ, ကဗဠီကာရာဟာရာဒယော စတ္တာရော အာဟာရာ စသ္သ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တိ, တေသံ ပရိဇာနနသ္သ ပရိဗန္ဓိနော ကာမရာဂာဒယော ဗ္ယန္တီကတာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော, ကသ္မာ? တေဟိ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ယောဇေတဗ္ဗော။ တေနေဝာဟ – ‘‘ဧဝံ အကုသလာပိ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏတ္တာ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။

    Evaṃ akusalāpi dhammāti yathā kusalā dhammā ekalakkhaṇabhāvena niddhāritā, evaṃ akusalāpi dhammā ekalakkhaṇaṭṭhena niddhāretabbā. Kathaṃ? Pahānekaṭṭhatāvasenāti dassento ‘‘pahānaṃ abbhatthaṃ gacchantī’’ti āha. Idāni taṃ pahānaṃ dassetuṃ ‘‘catūsu satipaṭṭhānesū’’tiādi vuttaṃ. Tattha kāyānupassanādīsu catūsu satipaṭṭhānesu bhāviyamānesu asubhe subhantiādayo cattāro vipallāsā pahīyanti, kabaḷīkārāhārādayo cattāro āhārā cassa pariññaṃ gacchanti, tesaṃ parijānanassa paribandhino kāmarāgādayo byantīkatā hontīti attho, kasmā? Tehi pahātabbabhāvena ekalakkhaṇattāti. Evaṃ sabbattha attho yojetabbo. Tenevāha – ‘‘evaṃ akusalāpi dhammā ekalakkhaṇattā pahānaṃ abbhatthaṃ gacchantī’’ti.

    ဣဒာနိ အညေနပိ ပရိယာယေန လက္ခဏဟာရသ္သ ဥဒာဟရဏာနိ ဒသ္သေတုံ ‘‘ယတ္ထ ဝာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယတ္ထာတိ ယသ္သံ ဒေသနာယံ။ ဝာ-သဒ္ဒော ဝိကပ္ပတ္ထော။ ပနာတိ ပဒပူရဏော။ ရူပိန္ဒ္ရိယန္တိ ရုပ္ပနသဘာဝံ အဋ္ဌဝိဓံ ဣန္ဒ္ရိယံ။ တတ္ထာတိ တသ္သံ ဒေသနာယံ။ ရူပဓာတူတိ ရုပ္ပနသဘာဝာ ဒသ ဓာတုယော။ ရူပာယတနန္တိ ရုပ္ပနသဘာဝံ ဒသာယတနံ, ရူပီနိ ဒသာယတနာနီတိ အတ္ထော။ ရုပ္ပနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တာ ဣမာနိ ဒေသိတာနီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒေသိတံ တတ္ထ သုခိန္ဒ္ရိယံ သောမနသ္သိန္ဒ္ရိယံ သုခဝေဒနာဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

    Idāni aññenapi pariyāyena lakkhaṇahārassa udāharaṇāni dassetuṃ ‘‘yattha vā panā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yatthāti yassaṃ desanāyaṃ. -saddo vikappattho. Panāti padapūraṇo. Rūpindriyanti ruppanasabhāvaṃ aṭṭhavidhaṃ indriyaṃ. Tatthāti tassaṃ desanāyaṃ. Rūpadhātūti ruppanasabhāvā dasa dhātuyo. Rūpāyatananti ruppanasabhāvaṃ dasāyatanaṃ, rūpīni dasāyatanānīti attho. Ruppanalakkhaṇena ekalakkhaṇattā imāni desitānīti adhippāyo. Desitaṃ tattha sukhindriyaṃ somanassindriyaṃ sukhavedanābhāvena ekalakkhaṇattāti adhippāyo.

    ဒုက္ခသမုဒယော စ အရိယသစ္စန္တိ ဣဒံ အကုသလသ္သ သောမနသ္သသ္သ ဝသေန ဝုတ္တံ, သာသဝကုသလသ္သာပိ ဝသေန ယုဇ္ဇတိ ဧဝ။ သဗ္ဗော စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော ဒေသိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဝိဇ္ဇာနုသယိတတ္တာ အဒုက္ခမသုခာယ ဝေဒနာယ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ – ‘‘အဒုက္ခမသုခာယ ဝေဒနာယ အဝိဇ္ဇာနုသယော အနုသေတီ’’တိ (မ. နိ. ၁.၄၆၅)။ တထာ စ ဝုတ္တံ ‘‘အဒုက္ခမသုခာယ ဟိ ဝေဒနာယ အဝိဇ္ဇာ အနုသေတီ’’တိ။ ဧတေန အဒုက္ခမသုခာဝေဒနာဂ္ဂဟဏေန အဝိဇ္ဇာ ဂဟိတာတိ ဒသ္သေတိ။ သတိ စ အဝိဇ္ဇာဂ္ဂဟဏေ သဗ္ဗော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော ဒေသိတောတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင္ခာရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သော စာတိ ဧတ္ထ -သဒ္ဒော ဗ္ယတိရေကတ္ထော, တေန သော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော အနုလောမပဋိလောမဝသေန ဒုဝိဓောတိ ဣမံ ဝက္ခမာနဝိသေသံ ဇောတေတိ။ တေသု အနုလောမတော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော ယထာဒသ္သိတော သရာဂသဒောသသမောဟသံကိလေသပက္ခေန ဟာတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တော, ပဋိလောမတော ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော ယော ‘‘အဝိဇ္ဇာယတ္ဝေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ’’တိအာဒိနာ ပာဠိယံ (မ. နိ. ၃.၁၂၆; မဟာဝ. ၁) ဝုတ္တော, တံ သန္ဓာယ ‘‘ဝီတရာဂဝီတဒောသဝီတမောဟအရိယဓမ္မေဟိ ဟာတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။

    Dukkhasamudayo ca ariyasaccanti idaṃ akusalassa somanassassa vasena vuttaṃ, sāsavakusalassāpi vasena yujjati eva. Sabbo ca paṭiccasamuppādo desitoti sambandho. Avijjānusayitattā adukkhamasukhāya vedanāya. Vuttañhetaṃ – ‘‘adukkhamasukhāya vedanāya avijjānusayo anusetī’’ti (ma. ni. 1.465). Tathā ca vuttaṃ ‘‘adukkhamasukhāya hi vedanāya avijjā anusetī’’ti. Etena adukkhamasukhāvedanāggahaṇena avijjā gahitāti dasseti. Sati ca avijjāggahaṇe sabbo paṭiccasamuppādo desitoti dassetuṃ ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādi vuttaṃ. So cāti ettha ca-saddo byatirekattho, tena so paṭiccasamuppādo anulomapaṭilomavasena duvidhoti imaṃ vakkhamānavisesaṃ joteti. Tesu anulomato paṭiccasamuppādo yathādassito sarāgasadosasamohasaṃkilesapakkhena hātabboti vutto, paṭilomato pana paṭiccasamuppādo yo ‘‘avijjāyatveva asesavirāganirodhā’’tiādinā pāḷiyaṃ (ma. ni. 3.126; mahāva. 1) vutto, taṃ sandhāya ‘‘vītarāgavītadosavītamohaariyadhammehi hātabbo’’ti vuttaṃ.

    ဣဒာနိ ဧကလက္ခဏတာဝိဘာဝနေန လက္ခဏဟာရယောဇနာယ နယံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဧဝံ ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကိစ္စတောတိ ပထဝီအာဒီနံ ဖသ္သာဒီနဉ္စ ရူပာရူပဓမ္မာနံ သန္ဓာရဏသင္ဃဋ္ဋနာဒိကိစ္စတော, တေသံ တေသံ ဝာ ပစ္စယဓမ္မာနံ တံတံပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မသ္သ ပစ္စယဘာဝသင္ခာတကိစ္စတော။ လက္ခဏတောတိ ကက္ခဠဖုသနာဒိသဘာဝတော။ သာမညတောတိ ရုပ္ပနနမနာဒိတော အနိစ္စတာဒိတော ခန္ဓာယတနာဒိတော စ။ စုတူပပာတတောတိ သင္ခတဓမ္မာနံ ဘင္ဂတော ဥပ္ပာဒတော စ, သမာနနိရောဓတော သမာနုပ္ပာဒတော စာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ သဟစရဏံ သမာနဟေတုတာ သမာနဖလတာ သမာနဘူမိတာ သမာနဝိသယတာ သမာနာရမ္မဏတာတိ ဧဝမာဒယောပိ -သဒ္ဒေန သင္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

    Idāni ekalakkhaṇatāvibhāvanena lakkhaṇahārayojanāya nayaṃ dassetuṃ ‘‘evaṃ ye dhammā’’tiādi vuttaṃ. Tattha kiccatoti pathavīādīnaṃ phassādīnañca rūpārūpadhammānaṃ sandhāraṇasaṅghaṭṭanādikiccato, tesaṃ tesaṃ vā paccayadhammānaṃ taṃtaṃpaccayuppannadhammassa paccayabhāvasaṅkhātakiccato. Lakkhaṇatoti kakkhaḷaphusanādisabhāvato. Sāmaññatoti ruppananamanādito aniccatādito khandhāyatanādito ca. Cutūpapātatoti saṅkhatadhammānaṃ bhaṅgato uppādato ca, samānanirodhato samānuppādato cāti attho. Ettha ca sahacaraṇaṃ samānahetutā samānaphalatā samānabhūmitā samānavisayatā samānārammaṇatāti evamādayopi ca-saddena saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ. Sesaṃ uttānatthameva.

    လက္ခဏဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Lakkhaṇahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / နေတ္တိပ္ပကရဏပာဠိ • Nettippakaraṇapāḷi / ၅. လက္ခဏဟာရဝိဘင္ဂော • 5. Lakkhaṇahāravibhaṅgo

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ၅. လက္ခဏဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 5. Lakkhaṇahāravibhaṅgavaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိဝိဘာဝိနီ • Nettivibhāvinī / ၅. လက္ခဏဟာရဝိဘင္ဂဝိဘာဝနာ • 5. Lakkhaṇahāravibhaṅgavibhāvanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact