Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിനയവിനിച്ഛയ-ടീകാ • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
ലക്ഖണകഥാവണ്ണനാ
Lakkhaṇakathāvaṇṇanā
൮൩൭. ഇതോതി സാധാരണാസാധാരണകഥായ പരം. സബ്ബഗന്തി സബ്ബസിക്ഖാപദസാധാരണം. വദതോ മേതി വദതോ മമ വചനം. നിബോധഥാതി നിസാമേഥ, ഏകഗ്ഗചിത്താ ഹുത്വാ സക്കച്ചം സുണാഥാതി അത്ഥോ.
837.Itoti sādhāraṇāsādhāraṇakathāya paraṃ. Sabbaganti sabbasikkhāpadasādhāraṇaṃ. Vadato meti vadato mama vacanaṃ. Nibodhathāti nisāmetha, ekaggacittā hutvā sakkaccaṃ suṇāthāti attho.
൮൩൮-൯. ‘‘വിപത്തി ആപത്തി അനാപത്തീ’’തി പദച്ഛേദോ. ‘‘ആണത്തി അങ്ഗ’’ന്തി പദച്ഛേദോ. വജ്ജകമ്മപഭേദകന്തി വജ്ജപഭേദകം കമ്മപഭേദകം. തികദ്വയന്തി കുസലത്തികവേദനാത്തികദ്വയം. സബ്ബത്ഥാതി ഇദം പന സത്തരസവിധസബ്ബസാധാരണലക്ഖണം. സബ്ബത്ഥ സബ്ബേസു സിക്ഖാപദേസു.
838-9. ‘‘Vipatti āpatti anāpattī’’ti padacchedo. ‘‘Āṇatti aṅga’’nti padacchedo. Vajjakammapabhedakanti vajjapabhedakaṃ kammapabhedakaṃ. Tikadvayanti kusalattikavedanāttikadvayaṃ. Sabbatthāti idaṃ pana sattarasavidhasabbasādhāraṇalakkhaṇaṃ. Sabbattha sabbesu sikkhāpadesu.
൮൪൦. ഇധ ഇമസ്മിം സത്തരസവിധേ യം ലക്ഖണം പുബ്ബേ വുത്തനയം, യഞ്ച ഉത്താനം, തം സബ്ബം വജ്ജേത്വാ അത്ഥജോതനം അത്ഥപ്പകാസനം കരിസ്സാമീതി യോജനാ.
840.Idha imasmiṃ sattarasavidhe yaṃ lakkhaṇaṃ pubbe vuttanayaṃ, yañca uttānaṃ, taṃ sabbaṃ vajjetvā atthajotanaṃ atthappakāsanaṃ karissāmīti yojanā.
൮൪൧. നിദാനം നാമ രാജഗഹാദിസിക്ഖാപദപഞ്ഞത്തിട്ഠാനഭൂതാനി സത്ത നഗരാനി, തം പുബ്ബേ ദസ്സിതന്തി അവസിട്ഠാനി ദസ്സേതുമാഹ ‘‘പുഗ്ഗലോ’’തിആദി. പുഗ്ഗലോ നാമ കതമോ? യം യം ഭിക്ഖുനിം, ഭിക്ഖുഞ്ച ആരബ്ഭ സിക്ഖാപദം പഞ്ഞത്തം, അയം ഭിക്ഖുനീ ച ഭിക്ഖു ച സിക്ഖാപദപഞ്ഞത്തിയാ ആദികമ്മികോ പുഗ്ഗലോതി വുച്ചതീതി യോജനാ.
841. Nidānaṃ nāma rājagahādisikkhāpadapaññattiṭṭhānabhūtāni satta nagarāni, taṃ pubbe dassitanti avasiṭṭhāni dassetumāha ‘‘puggalo’’tiādi. Puggalo nāma katamo? Yaṃ yaṃ bhikkhuniṃ, bhikkhuñca ārabbha sikkhāpadaṃ paññattaṃ, ayaṃ bhikkhunī ca bhikkhu ca sikkhāpadapaññattiyā ādikammiko puggaloti vuccatīti yojanā.
൮൪൨. ധനിയാദയോതി ആദി-സദ്ദേന സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ, വഗ്ഗുമുദാതീരിയാ ഭിക്ഖൂ, സേയ്യസകോ, ഉദായീ, ആളവകാ ഭിക്ഖൂ, ഛന്നോ, മേത്തിയഭൂമജകാ, ദേവദത്തോ, അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ ഭിക്ഖൂ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ, ഉപനന്ദോ സക്യപുത്തോ, അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു, ഹത്ഥകോ സക്യപുത്തോ, അനുരുദ്ധോ, സത്തരസവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ, ചൂളപന്ഥകോ, ബേലട്ഠസീസോ, ആയസ്മാ ആനന്ദോ, സാഗതത്ഥേരോ, അരിട്ഠോ ഭിക്ഖു, ആയസ്മാ ആനന്ദോതി ഇമേ ഏകവീസതി സങ്ഗഹിതാ.
842.Dhaniyādayoti ādi-saddena sambahulā bhikkhū, vaggumudātīriyā bhikkhū, seyyasako, udāyī, āḷavakā bhikkhū, channo, mettiyabhūmajakā, devadatto, assajipunabbasukā bhikkhū, chabbaggiyā bhikkhū, upanando sakyaputto, aññataro bhikkhu, hatthako sakyaputto, anuruddho, sattarasavaggiyā bhikkhū, cūḷapanthako, belaṭṭhasīso, āyasmā ānando, sāgatatthero, ariṭṭho bhikkhu, āyasmā ānandoti ime ekavīsati saṅgahitā.
൮൪൩. ഥുല്ലനന്ദാദയോതി ആദി-സദ്ദേന സുന്ദരീനന്ദാ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖുനിയോ, അഞ്ഞതരാ ഭിക്ഖുനീ, ചണ്ഡകാളീ, സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖുനിയോ, ദ്വേ ഭിക്ഖുനിയോതി ഛയിമേ സങ്ഗഹിതാ. സബ്ബേതി ഉഭയപാതിമോക്ഖേ ആദികമ്മികാ സബ്ബേ പുഗ്ഗലാ.
843.Thullanandādayoti ādi-saddena sundarīnandā, chabbaggiyā bhikkhuniyo, aññatarā bhikkhunī, caṇḍakāḷī, sambahulā bhikkhuniyo, dve bhikkhuniyoti chayime saṅgahitā. Sabbeti ubhayapātimokkhe ādikammikā sabbe puggalā.
൮൪൪. വത്ഥൂതി വത്ഥു നാമ സുദിന്നാദിനോ തസ്സ തസ്സേവ പുഗ്ഗലസ്സ മേഥുനാദികസ്സ ച വത്ഥുനോ സബ്ബപ്പകാരേന അജ്ഝാചാരോ വീതിക്കമോ പവുച്ചതീതി യോജനാ.
844.Vatthūti vatthu nāma sudinnādino tassa tasseva puggalassa methunādikassa ca vatthuno sabbappakārena ajjhācāro vītikkamo pavuccatīti yojanā.
൮൪൫-൬. കേവലാ മൂലഭൂതാ പഞ്ഞത്തി. അനു ച അനുപ്പന്നോ ച സബ്ബത്ഥ ച പദേസോ ച അന്വനുപ്പന്നസബ്ബത്ഥപദേസാ, തേയേവ പദാനി അന്വനുപ്പന്നസബ്ബത്ഥപദേസപദാനി, താനി പുബ്ബകാനി യാസം പഞ്ഞത്തീനം താ അന്വനുപ്പന്നസബ്ബത്ഥപദേസപദപുബ്ബികാ. തഥേവ സാ പഞ്ഞത്തീതി യോജനാ. അനുപഞ്ഞത്തി അനുപ്പന്നപഞ്ഞത്തി സബ്ബത്ഥപഞ്ഞത്തി പദേസപഞ്ഞത്തി ഹോതി. ഏകതോ ഉഭതോ പുബ്ബാ കഥേവ സാ പഞ്ഞത്തീതി യോജനാ. ഏകതോപദം ഉഭതോപദഞ്ച പുബ്ബമസ്സാതി ഏകതോഉഭതോപുബ്ബാ, ഏകതോപഞ്ഞത്തി ഉഭതോപഞ്ഞത്തീതി വുത്തം ഹോതി.
845-6. Kevalā mūlabhūtā paññatti. Anu ca anuppanno ca sabbattha ca padeso ca anvanuppannasabbatthapadesā, teyeva padāni anvanuppannasabbatthapadesapadāni, tāni pubbakāni yāsaṃ paññattīnaṃ tā anvanuppannasabbatthapadesapadapubbikā. Tatheva sā paññattīti yojanā. Anupaññatti anuppannapaññatti sabbatthapaññatti padesapaññatti hoti. Ekato ubhato pubbā katheva sā paññattīti yojanā. Ekatopadaṃ ubhatopadañca pubbamassāti ekatoubhatopubbā, ekatopaññatti ubhatopaññattīti vuttaṃ hoti.
൮൪൭. തത്ഥ നവധാസു പഞ്ഞത്തീസു. പഞ്ഞത്തി നാമ കതമാതി ആഹ ‘‘യോ മേഥുന’’ന്തിആദി. ‘‘യോ ഭിക്ഖു മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവേയ്യാ’’തി ച ‘‘യോ ഭിക്ഖു അദിന്നം ആദിയേയ്യാ’’തി ച ഏവമാദികാ സിക്ഖാപദസ്സ മൂലഭൂതാ പഞ്ഞത്തി ഹോതീതി യോജനാ.
847.Tattha navadhāsu paññattīsu. Paññatti nāma katamāti āha ‘‘yo methuna’’ntiādi. ‘‘Yo bhikkhu methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’ti ca ‘‘yo bhikkhu adinnaṃ ādiyeyyā’’ti ca evamādikā sikkhāpadassa mūlabhūtā paññatti hotīti yojanā.
൮൪൮. ഇച്ചേവമാദികാതി ആദി-സദ്ദേന ‘‘സിക്ഖം അപച്ചക്ഖായ ദുബ്ബല്യം അനാവികത്വാ’’തി ച ‘‘ഗാമാ വാ അരഞ്ഞാ വാ’’തി ച ഏവമാദീനം സങ്ഗഹോ.
848.Iccevamādikāti ādi-saddena ‘‘sikkhaṃ apaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti ca ‘‘gāmā vā araññā vā’’ti ca evamādīnaṃ saṅgaho.
൮൪൯. വജ്ജകേ അനുപ്പന്നേയേവ പഞ്ഞത്താ അനുപ്പന്നപഞ്ഞത്തി, സാ അനുപ്പന്നപഞ്ഞത്തി.
849. Vajjake anuppanneyeva paññattā anuppannapaññatti, sā anuppannapaññatti.
൮൫൦-൧. ഗുണങ്ഗുണുപാഹനസിക്ഖാപദേന സഹ ചമ്മത്ഥരണസിക്ഖാപദഞ്ച ധുവന്ഹാനം ധുവനഹാനസിക്ഖാപദം, പഞ്ചവഗ്ഗേന ഉപസമ്പാദനസിക്ഖാപദഞ്ചാതി ഏസാ ചതുബ്ബിധാ പഞ്ഞത്തി പദേസപഞ്ഞത്തി നാമാതി വുത്താതി യോജനാ. മജ്ഝിമദേസസ്മിംയേവ ഹോതീതി മജ്ഝിമദേസസ്മിംയേവ ആപത്തികരാ ഹോതി. ന അഞ്ഞതോതി ന അഞ്ഞത്ര പച്ചന്തിമേസു ജനപദേസു ദേസന്തരേ ഠാനേ.
850-1. Guṇaṅguṇupāhanasikkhāpadena saha cammattharaṇasikkhāpadañca dhuvanhānaṃ dhuvanahānasikkhāpadaṃ, pañcavaggena upasampādanasikkhāpadañcāti esā catubbidhā paññatti padesapaññatti nāmāti vuttāti yojanā. Majjhimadesasmiṃyeva hotīti majjhimadesasmiṃyeva āpattikarā hoti. Na aññatoti na aññatra paccantimesu janapadesu desantare ṭhāne.
൮൫൨. ഇതോതി ചതുബ്ബിധപദേസപഞ്ഞത്തിതോ. ഏത്ഥാതി ഇമസ്മിം പഞ്ഞത്തിഭേദേ. സാധാരണദുകാദികന്തി സാധാരണപഞ്ഞത്തി അസാധാരണപഞ്ഞത്തി, ഏകതോപഞ്ഞത്തി ഉഭതോപഞ്ഞത്തീതി ദുകദ്വയം. അത്ഥതോ ഏകമേവാതി അത്ഥതോ അഞ്ഞമഞ്ഞസമാനമേവ. വിപത്താപത്താനാപത്തിവിനിച്ഛയോ വിത്ഥാരിതോതി ഇധ ന ദസ്സിതോ. അയം പനേത്ഥ സങ്ഖേപോ – വിപത്തീതി സീലആചാരദിട്ഠിആജീവവിപത്തീനം അഞ്ഞതരാ. ആപത്തീതി പുബ്ബപയോഗാദിവസേന ആപത്തിഭേദോ. അനാപത്തീതി അജാനനാദിവസേന അനാപത്തി.
852.Itoti catubbidhapadesapaññattito. Etthāti imasmiṃ paññattibhede. Sādhāraṇadukādikanti sādhāraṇapaññatti asādhāraṇapaññatti, ekatopaññatti ubhatopaññattīti dukadvayaṃ. Atthato ekamevāti atthato aññamaññasamānameva. Vipattāpattānāpattivinicchayo vitthāritoti idha na dassito. Ayaṃ panettha saṅkhepo – vipattīti sīlaācāradiṭṭhiājīvavipattīnaṃ aññatarā. Āpattīti pubbapayogādivasena āpattibhedo. Anāpattīti ajānanādivasena anāpatti.
൮൫൩. ആപത്തി പന സാണത്തികാപി ഹോതി, അനാണത്തികാപി ഹോതീതി യോജനാ. ‘‘ആണത്തീതി ച നാമേസാ ആണാപനാ’’തി ഇമിനാ ആണത്തി-സദ്ദസ്സ സഭാവസാധാരണത്താതി ഇധാഹ.
853. Āpatti pana sāṇattikāpi hoti, anāṇattikāpi hotīti yojanā. ‘‘Āṇattīti ca nāmesā āṇāpanā’’ti iminā āṇatti-saddassa sabhāvasādhāraṇattāti idhāha.
൮൫൪. സബ്ബസിക്ഖാപദേസുപി സബ്ബാസം ആപത്തീനം സബ്ബോ പന അങ്ഗഭേദോപി വിഭാവിനാ ഞാതബ്ബോതി യോജനാ.
854. Sabbasikkhāpadesupi sabbāsaṃ āpattīnaṃ sabbo pana aṅgabhedopi vibhāvinā ñātabboti yojanā.
൮൫൬. ‘‘സാ ച അക്രിയസമുട്ഠാനാ’’തി പദച്ഛേദോ. കായേന, വാചായ വാ ദസാഹബ്ഭന്തരേ അതിരേകചീവരസ്സ അനധിട്ഠാനേന നിസ്സഗ്ഗിയപാചിത്തിയം ഹോതീതി ‘‘പഠമേ കഥിനേ വിയാ’’തി ഉദാഹരണം കതം.
856. ‘‘Sā ca akriyasamuṭṭhānā’’ti padacchedo. Kāyena, vācāya vā dasāhabbhantare atirekacīvarassa anadhiṭṭhānena nissaggiyapācittiyaṃ hotīti ‘‘paṭhame kathine viyā’’ti udāharaṇaṃ kataṃ.
൮൫൭. ക്രിയാക്രിയതോ ഹോതീതി കിരിയതോ ച അകിരിയതോ ച ഹോതി. തത്ഥ ഉദാഹരണമാഹ ‘‘ചീവരഗ്ഗഹണേ വിയാ’’തി. അഞ്ഞാതികായ ഭിക്ഖുനിയാ ഹത്ഥതോ ചീവരഗ്ഗഹണം ക്രിയാ, പാരിവത്തകസ്സ അദാനം അക്രിയാതി ഏവം കിരിയായ ചേവ അകിരിയായ ച ഇമം ആപജ്ജതി.
857.Kriyākriyato hotīti kiriyato ca akiriyato ca hoti. Tattha udāharaṇamāha ‘‘cīvaraggahaṇeviyā’’ti. Aññātikāya bhikkhuniyā hatthato cīvaraggahaṇaṃ kriyā, pārivattakassa adānaṃ akriyāti evaṃ kiriyāya ceva akiriyāya ca imaṃ āpajjati.
൮൫൮. സിയാ പന കരോന്തസ്സ അകരോന്തസ്സാതി യാ പന ആപത്തി സിയാ കരോന്തസ്സ, സിയാ അകരോന്തസ്സ ഹോതി, അയം സിയാ കിരിയതോ, സിയാ അകിരിയതോ സമുട്ഠാതി. സിയാതി ച കദാചി-സദ്ദത്ഥേ നിപാതോ. അത്രോദാഹരണമാഹ ‘‘രൂപിയോഗ്ഗഹണേ വിയാ’’തി. രൂപിയസ്സ ഉഗ്ഗഹണേ, ഉഗ്ഗണ്ഹാപനേ സിയാ കദാചി കിരിയതോ സമുട്ഠാതി, ഉപനിക്ഖിത്തസ്സ സാദിയനേ കായവാചാഹി കാതബ്ബസ്സ അകരണേന കദാചി അകരോന്തസ്സ ഹോതീതി.
858.Siyā pana karontassa akarontassāti yā pana āpatti siyā karontassa, siyā akarontassa hoti, ayaṃ siyā kiriyato, siyā akiriyato samuṭṭhāti. Siyāti ca kadāci-saddatthe nipāto. Atrodāharaṇamāha ‘‘rūpiyoggahaṇe viyā’’ti. Rūpiyassa uggahaṇe, uggaṇhāpane siyā kadāci kiriyato samuṭṭhāti, upanikkhittassa sādiyane kāyavācāhi kātabbassa akaraṇena kadāci akarontassa hotīti.
൮൫൯. യാ കരോതോ അകുബ്ബതോ, കദാചി കരോന്തസ്സ ച ഹോതി, സാ ആപത്തി സിയാ കിരിയാകിരിയതോ, സിയാ കിരിയതോപി ച ഹോതീതി യോജനാ. ‘‘കുടികാരാപത്തി വിയാ’’തി വത്തബ്ബം. സാ ഹി വത്ഥും ദേസാപേത്വാ പമാണാതിക്കന്തം കരോതോ കിരിയതോ സമുട്ഠാതി, അദേസാപേത്വാ പമാണാതിക്കന്തം, പമാണയുത്തം വാ കരോതോ കിരിയാകിരിയതോ സമുട്ഠാതി.
859. Yā karoto akubbato, kadāci karontassa ca hoti, sā āpatti siyā kiriyākiriyato, siyā kiriyatopi ca hotīti yojanā. ‘‘Kuṭikārāpatti viyā’’ti vattabbaṃ. Sā hi vatthuṃ desāpetvā pamāṇātikkantaṃ karoto kiriyato samuṭṭhāti, adesāpetvā pamāṇātikkantaṃ, pamāṇayuttaṃ vā karoto kiriyākiriyato samuṭṭhāti.
൮൬൧. യതോ ആപത്തിതോ. അയം ആപത്തി. സഞ്ഞായ കരണഭൂതായ വിമോക്ഖോ ഏതായാതി സഞ്ഞാവിമോക്ഖാ. ഏത്ഥ ച വീതിക്കമസഞ്ഞാ അവിജ്ജമാനാപി ആപത്തിയാ വിമുച്ചനസ്സ സാധകതമട്ഠേന ഗഹിതാ. യഥാ വുട്ഠിയാ അഭാവേന ജാതം ദുബ്ഭിക്ഖം ‘‘വുട്ഠികത’’ന്തി വുച്ചതി, ഏവംസമ്പദമിദം വേദിതബ്ബം. അയം സചിത്തകാപത്തി.
861.Yato āpattito. Ayaṃ āpatti. Saññāya karaṇabhūtāya vimokkho etāyāti saññāvimokkhā. Ettha ca vītikkamasaññā avijjamānāpi āpattiyā vimuccanassa sādhakatamaṭṭhena gahitā. Yathā vuṭṭhiyā abhāvena jātaṃ dubbhikkhaṃ ‘‘vuṭṭhikata’’nti vuccati, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ. Ayaṃ sacittakāpatti.
൮൬൨-൪. ഇതരാ പന അചിത്തകാപത്തി. വീതിക്കമസഞ്ഞായ അഭാവേന നത്ഥി വിമോക്ഖോ ഏതായാതി നോസഞ്ഞാവിമോക്ഖാ. സുചിത്തേന സവാസനകിലേസപ്പഹാനേന, സകലലോകിയലോകുത്തരകുസലസമ്പയോഗേന ച സുന്ദരചിത്തേന ഭഗവതാ പകാസിതാ സബ്ബാവ ആപത്തി ചിത്തസ്സ വസേന ദുവിധാ സിയുന്തി യോജനാ. സചിത്തകസമുട്ഠാനവസേന പനാതി സചിത്തകസമുട്ഠാനവസേനേവ. സചിത്തകമിസ്സകവിവജ്ജനത്ഥായ പന-സദ്ദോ ഏവകാരത്ഥോ വുത്തോ.
862-4.Itarā pana acittakāpatti. Vītikkamasaññāya abhāvena natthi vimokkho etāyāti nosaññāvimokkhā. Sucittena savāsanakilesappahānena, sakalalokiyalokuttarakusalasampayogena ca sundaracittena bhagavatā pakāsitā sabbāva āpatti cittassa vasena duvidhā siyunti yojanā. Sacittakasamuṭṭhānavasena panāti sacittakasamuṭṭhānavaseneva. Sacittakamissakavivajjanatthāya pana-saddo evakārattho vutto.
യാ സചിത്തകേഹി വാ അചിത്തകമിസ്സകസമുട്ഠാനവസേന വാ സമുട്ഠാതി, അയം അചിത്തകാ.
Yā sacittakehi vā acittakamissakasamuṭṭhānavasena vā samuṭṭhāti, ayaṃ acittakā.
൮൬൫. സുവിജ്ജേനാതി സോഭമാനാഹി തീഹി വിജ്ജാഹി വാ അട്ഠഹി വാ വിജ്ജാഹി സമന്നാഗതത്താ സുവിജ്ജേന. അനവജ്ജേനാതി സവാസനകിലേസാവജ്ജരഹിതത്താ അനവജ്ജേന ഭഗവതാ . ലോകപണ്ണത്തിവജ്ജതോ ലോകപണ്ണത്തിവജ്ജവസേന സബ്ബാവ ആപത്തിയോ വജ്ജവസേന ദുവിധാ ദുകാ വുത്താതി യോജനാ.
865.Suvijjenāti sobhamānāhi tīhi vijjāhi vā aṭṭhahi vā vijjāhi samannāgatattā suvijjena. Anavajjenāti savāsanakilesāvajjarahitattā anavajjena bhagavatā . Lokapaṇṇattivajjato lokapaṇṇattivajjavasena sabbāva āpattiyo vajjavasena duvidhā dukā vuttāti yojanā.
൮൬൬. യസ്സാ സചിത്തകേ പക്ഖേ, ചിത്തം അകുസലം സിയാതി യസ്സാ സചിത്തകാചിത്തകസമുട്ഠാനായ അചിത്തകായ സുരാപാനാദിആപത്തിയാ സചിത്തകസമുട്ഠാനപക്ഖേ ചിത്തം അകുസലമേവ ഹോതി, അയം ലോകവജ്ജാ നാമാതി അത്ഥോ. യസ്സാ പന സചിത്തകസമുട്ഠാനായ പഠമപാരാജികാദിആപത്തിയാ ചിത്തം അകുസലമേവ ഹോതി, തസ്സാ ലോകവജ്ജതായ വത്തബ്ബമേവ നത്ഥി. അചിത്തകാപി വാ ആപത്തി സചിത്തകപക്ഖേ കുസലചിത്തേ സതി ലോകവജ്ജതായ സിദ്ധായ അചിത്തകപക്ഖേപി ലോകവജ്ജോ ഹോതി, കിമങ്ഗം പന അകുസലചിത്തേനേവ ആപജ്ജിതബ്ബായ ആപത്തിയാ ലോകവജ്ജതാതി സാ വിസും ന വുത്താ.
866.Yassā sacittake pakkhe, cittaṃ akusalaṃ siyāti yassā sacittakācittakasamuṭṭhānāya acittakāya surāpānādiāpattiyā sacittakasamuṭṭhānapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, ayaṃ lokavajjā nāmāti attho. Yassā pana sacittakasamuṭṭhānāya paṭhamapārājikādiāpattiyā cittaṃ akusalameva hoti, tassā lokavajjatāya vattabbameva natthi. Acittakāpi vā āpatti sacittakapakkhe kusalacitte sati lokavajjatāya siddhāya acittakapakkhepi lokavajjo hoti, kimaṅgaṃ pana akusalacitteneva āpajjitabbāya āpattiyā lokavajjatāti sā visuṃ na vuttā.
യസ്മാ പന പണ്ണത്തിവജ്ജായ വത്ഥുവീതിക്കമവജ്ജാ സിയാ കുസലം, സിയാ അബ്യാകതം, തസ്മാ തസ്സാ സചിത്തകപക്ഖേ ചിത്തം കുസലമേവാതി അയം നിയമോ നത്ഥീതി ആഹ ‘‘സേസാ പണ്ണത്തിവജ്ജകാ’’തി. ‘‘പണ്ണത്തിവജ്ജകാ’’തി ഇമിനാ ച ലക്ഖണേന വത്ഥുവിജാനനചിത്തേന സചിത്തകപക്ഖേ ചിത്തം സിയാ കുസലം, സിയാ അകുസലം, സിയാ അബ്യാകതം, തസ്മാ തസ്സാ സചിത്തകപക്ഖേ ചിത്തം അകുസലമേവാതി അയം നിയമോ നത്ഥീതി ആഹ.
Yasmā pana paṇṇattivajjāya vatthuvītikkamavajjā siyā kusalaṃ, siyā abyākataṃ, tasmā tassā sacittakapakkhe cittaṃ kusalamevāti ayaṃ niyamo natthīti āha ‘‘sesā paṇṇattivajjakā’’ti. ‘‘Paṇṇattivajjakā’’ti iminā ca lakkhaṇena vatthuvijānanacittena sacittakapakkhe cittaṃ siyā kusalaṃ, siyā akusalaṃ, siyā abyākataṃ, tasmā tassā sacittakapakkhe cittaṃ akusalamevāti ayaṃ niyamo natthīti āha.
൮൬൭. കായദ്വാരേന ആപജ്ജിതബ്ബാ കായകമ്മം. ഉഭയത്ഥ ആപജ്ജിതബ്ബാ തദുഭയം കായകമ്മം വചീകമ്മം. മനോദ്വാരേ ആപത്തി നാമ നത്ഥീതി മനോകമ്മം ന വുത്തം. ‘‘മനോദ്വാരേ ആപത്തി നാമ നത്ഥീതി ച ഇദം യേഭുയ്യവസേന വുത്തം ഉപനിക്ഖിത്തസാദിയനാദീസു മനോദ്വാരേപി ആപത്തിസമ്ഭവതോ’’തി ആചരിയാ.
867. Kāyadvārena āpajjitabbā kāyakammaṃ. Ubhayattha āpajjitabbā tadubhayaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ. Manodvāre āpatti nāma natthīti manokammaṃ na vuttaṃ. ‘‘Manodvāre āpatti nāma natthīti ca idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ upanikkhittasādiyanādīsu manodvārepi āpattisambhavato’’ti ācariyā.
൮൬൮-൯. കുസലാദിതികദ്വയന്തി കുസലത്തികഞ്ചേവ വേദനാത്തികഞ്ച. ആപത്തിം ആപജ്ജന്തോ കുസലാകുസലചിത്തോ, തഥാ അബ്യാകതചിത്തോ വാ ഹുത്വാ ആപജ്ജതീതി യോജനാ.
868-9.Kusalāditikadvayanti kusalattikañceva vedanāttikañca. Āpattiṃ āpajjanto kusalākusalacitto, tathā abyākatacitto vā hutvā āpajjatīti yojanā.
ദുക്ഖാദിസംയുതോതി ആദി-സദ്ദേന ഉപേക്ഖാവേദനാസമങ്ഗിനോ സങ്ഗഹോ. ഏവം സന്തേപി സബ്ബസിക്ഖാപദേസു അകുസലചിത്തവസേന ഏകം ചിത്തം, കുസലാബ്യാകതവസേന ദ്വേ ചിത്താനി, സബ്ബേസം വസേന തീണി ചിത്താനി. ദുക്ഖവേദനാവസേന ഏകാ വേദനാ, സുഖഉപേക്ഖാവസേന ദ്വേ, സബ്ബാസം വസേന തിസ്സോ വേദനാതി അയമേവ ഭേദോ ലബ്ഭതി, ന അഞ്ഞോ ഭേദോ.
Dukkhādisaṃyutoti ādi-saddena upekkhāvedanāsamaṅgino saṅgaho. Evaṃ santepi sabbasikkhāpadesu akusalacittavasena ekaṃ cittaṃ, kusalābyākatavasena dve cittāni, sabbesaṃ vasena tīṇi cittāni. Dukkhavedanāvasena ekā vedanā, sukhaupekkhāvasena dve, sabbāsaṃ vasena tisso vedanāti ayameva bhedo labbhati, na añño bhedo.
കുസലത്തികം സചേപി ഗഹിതം, ന പന സബ്ബേസമേവ ചിത്താനം വസേന ലബ്ഭതി, അഥ ഖോ ആപത്തിസമുട്ഠാപകാനം ബാത്തിംസചിത്താനമേവ വസേന ലബ്ഭതി. ബാത്തിംസേവ ഹി ചിത്താനി ആപത്തിസമുട്ഠാപകാനി. ദ്വാദസ അകുസലാനി, അട്ഠ കാമാവചരകുസലാനി, ദസ കാമാവചരകിരിയചിത്താനി, കുസലതോ, കിരിയതോ ച ദ്വേ അഭിഞ്ഞാചിത്താനി ചാതി ഏവം ബാത്തിംസചിത്തേഹി സമുട്ഠിതാപി ആപത്തി അകുസലാ വാ ഹോതി അബ്യാകതാ വാ, നത്ഥി ആപത്തി കുസലം. യഥാഹ സമഥക്ഖന്ധകേ ‘‘ആപത്താധികരണം സിയാ അകുസലം സിയാ അബ്യാകതം, നത്ഥി ആപത്താധികരണം കുസല’’ന്തി (ചൂളവ॰ ൨൨൨; പരി॰ ൩൦൩). അയം പന പാഠോ പണ്ണത്തിവജ്ജംയേവ സന്ധായ വുത്തോ, ന ലോകവജ്ജം. യസ്മിഞ്ഹി പഥവിഖണനഭൂതഗാമപാതബ്യതാദികേ ആപത്താധികരണേ കുസലചിത്തം അങ്ഗം ഹോതി, തസ്മിഞ്ച സതി ന സക്കാ വത്തും ‘‘നത്ഥി ആപത്താധികരണം കുസല’’ന്തി. തസ്മാ നയിദം അങ്ഗപഹോനകചിത്തം സന്ധായ വുത്തം. യം താവ ആപത്താധികരണം ലോകവജ്ജം, തം ഏകന്തതോ അകുസലമേവ. തത്ഥ ‘‘സിയാ അകുസല’’ന്തി വികപ്പോ നത്ഥി. യം പന പണ്ണത്തിവജ്ജം, തം യസ്മാ സഞ്ചിച്ച ‘‘ഇമം ആപത്തിം വീതിക്കമാമീ’’തി വീതിക്കമന്തസ്സേവ അകുസലം ഹോതി, അസഞ്ചിച്ച പന കിഞ്ചി അജാനന്തസ്സ സഹസേയ്യാദിവസേന ആപജ്ജനതോ അബ്യാകതം ഹോതി, തസ്മാ തത്ഥ സഞ്ചിച്ചാസഞ്ചിച്ചവസേന ഇമം വികപ്പഭാവം സന്ധായ ഇദം വുത്തം ‘‘ആപത്താധികരണം സിയാ അകുസലം സിയാ അബ്യാകതം, നത്ഥി ആപത്താധികരണം കുസല’’ന്തി. സചേ പന ‘‘യം കുസലചിത്തോ ആപജ്ജതി, ഇദം വുച്ചതി ആപത്താധികരണം കുസല’’ന്തി വദേയ്യ, അചിത്തകാനം ഏളകലോമപദസോധമ്മാദിസമുട്ഠാനാനമ്പി കുസലചിത്തം ആപജ്ജേയ്യ, ന ച തത്ഥ വിജ്ജമാനമ്പി കുസലചിത്തം ആപത്തിയാ അങ്ഗം, കായവചീവിഞ്ഞത്തിവസേന പന ചലിതപവത്താനം കായവാചാനം അഞ്ഞതരമേവ അങ്ഗം, തഞ്ച രൂപക്ഖന്ധപരിയാപന്നത്താ അബ്യാകതന്തി.
Kusalattikaṃ sacepi gahitaṃ, na pana sabbesameva cittānaṃ vasena labbhati, atha kho āpattisamuṭṭhāpakānaṃ bāttiṃsacittānameva vasena labbhati. Bāttiṃseva hi cittāni āpattisamuṭṭhāpakāni. Dvādasa akusalāni, aṭṭha kāmāvacarakusalāni, dasa kāmāvacarakiriyacittāni, kusalato, kiriyato ca dve abhiññācittāni cāti evaṃ bāttiṃsacittehi samuṭṭhitāpi āpatti akusalā vā hoti abyākatā vā, natthi āpatti kusalaṃ. Yathāha samathakkhandhake ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākataṃ, natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti (cūḷava. 222; pari. 303). Ayaṃ pana pāṭho paṇṇattivajjaṃyeva sandhāya vutto, na lokavajjaṃ. Yasmiñhi pathavikhaṇanabhūtagāmapātabyatādike āpattādhikaraṇe kusalacittaṃ aṅgaṃ hoti, tasmiñca sati na sakkā vattuṃ ‘‘natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti. Tasmā nayidaṃ aṅgapahonakacittaṃ sandhāya vuttaṃ. Yaṃ tāva āpattādhikaraṇaṃ lokavajjaṃ, taṃ ekantato akusalameva. Tattha ‘‘siyā akusala’’nti vikappo natthi. Yaṃ pana paṇṇattivajjaṃ, taṃ yasmā sañcicca ‘‘imaṃ āpattiṃ vītikkamāmī’’ti vītikkamantasseva akusalaṃ hoti, asañcicca pana kiñci ajānantassa sahaseyyādivasena āpajjanato abyākataṃ hoti, tasmā tattha sañciccāsañciccavasena imaṃ vikappabhāvaṃ sandhāya idaṃ vuttaṃ ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākataṃ, natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti. Sace pana ‘‘yaṃ kusalacitto āpajjati, idaṃ vuccati āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti vadeyya, acittakānaṃ eḷakalomapadasodhammādisamuṭṭhānānampi kusalacittaṃ āpajjeyya, na ca tattha vijjamānampi kusalacittaṃ āpattiyā aṅgaṃ, kāyavacīviññattivasena pana calitapavattānaṃ kāyavācānaṃ aññatarameva aṅgaṃ, tañca rūpakkhandhapariyāpannattā abyākatanti.
൮൭൦. ഇദം തു ലക്ഖണന്തി ഇദം നിദാനാദിസാധാരണവിനിച്ഛയലക്ഖണം.
870.Idaṃ tu lakkhaṇanti idaṃ nidānādisādhāraṇavinicchayalakkhaṇaṃ.
൮൭൧. ‘‘തരു’’ന്തിആദിഗാഥാ പുബ്ബേ വുത്തത്ഥാവ. അയം പന വിസേസോ – തത്ഥ ‘‘ദ്വയങ്കുര’’ന്തി വുത്തം, ഇധ ‘‘ചതുസ്സിഖ’’ന്തി. തത്ഥ ‘‘ദ്വയങ്കുര’’ന്തി ലോകവജ്ജപണ്ണത്തിവജ്ജാനം ഗഹണം , ഇധ ചതുസ്സിഖന്തി ചതുന്നം വിപത്തീനം. ചത്താരോ സീഖാ അങ്കുരാ ഏതസ്സാതി വിഗ്ഗഹോ. തത്ഥ വിപത്തി ‘‘സത്തഫല’’ന്തി സത്തഫലേസു അന്തോഗധാ, ഇധ വിപത്തിട്ഠാനേ വജ്ജം ഗഹേത്വാ സത്തഫലാനി.
871.‘‘Taru’’ntiādigāthā pubbe vuttatthāva. Ayaṃ pana viseso – tattha ‘‘dvayaṅkura’’nti vuttaṃ, idha ‘‘catussikha’’nti. Tattha ‘‘dvayaṅkura’’nti lokavajjapaṇṇattivajjānaṃ gahaṇaṃ , idha catussikhanti catunnaṃ vipattīnaṃ. Cattāro sīkhā aṅkurā etassāti viggaho. Tattha vipatti ‘‘sattaphala’’nti sattaphalesu antogadhā, idha vipattiṭṭhāne vajjaṃ gahetvā sattaphalāni.
൮൭൨. അനുത്തരതം ഗതം അത്തനാ ഉത്തരസ്സ ഉത്തമസ്സ കസ്സചി അവിജ്ജമാനത്താ ഇമം ഉത്തരം ഉത്തരം നാമ പകരണം യോ ഥേരനവമജ്ഝിമേസു അഞ്ഞതരോ പരിയാപുണാതി പാഠസ്സ പഗുണവാചുഗ്ഗതകരണേന അധീയതി, പരിപുച്ഛതി അത്ഥഞ്ച അത്ഥവണ്ണനം സുത്വാ സക്കച്ചം ഉഗ്ഗഹേത്വാ മനസാ പേക്ഖിത്വാ പഞ്ഞായ സുപ്പടിവിജ്ഝിത്വാ ധാരേതി, സോ ച ഭിക്ഖു ച-സദ്ദേന ഏവമേവ വിനയവിനിച്ഛയേ യോ ഭിക്ഖു യുത്തോ, സോ ച കായവാചവിനയേ കായവാചാവീതിക്കമാനം വിനയനേ സംവരണേ വിനയേ വിനയപിടകേ അനുത്തരതം ഉപയാതി അത്തനോ ഉത്തരിതരസ്സ അവിജ്ജമാനതം ഉപഗച്ഛതി. ഏത്ഥ കാരണമാഹ ‘‘ഉത്തരതോ’’തി, പഗുണവാചുഗ്ഗതകരണേന അധീതേന അത്ഥവണ്ണനം സുത്വാ ധാരണേന സുട്ഠു ധാരിതേന ഇമിനാ ഉത്തരപകരണേന ഹേതുഭൂതേനാതി അത്ഥോ.
872.Anuttarataṃ gataṃ attanā uttarassa uttamassa kassaci avijjamānattā imaṃ uttaraṃ uttaraṃ nāma pakaraṇaṃ yo theranavamajjhimesu aññataro pariyāpuṇāti pāṭhassa paguṇavācuggatakaraṇena adhīyati, paripucchati atthañca atthavaṇṇanaṃ sutvā sakkaccaṃ uggahetvā manasā pekkhitvā paññāya suppaṭivijjhitvā dhāreti, so ca bhikkhu ca-saddena evameva vinayavinicchaye yo bhikkhu yutto, so ca kāyavācavinaye kāyavācāvītikkamānaṃ vinayane saṃvaraṇe vinaye vinayapiṭake anuttarataṃ upayāti attano uttaritarassa avijjamānataṃ upagacchati. Ettha kāraṇamāha ‘‘uttarato’’ti, paguṇavācuggatakaraṇena adhītena atthavaṇṇanaṃ sutvā dhāraṇena suṭṭhu dhāritena iminā uttarapakaraṇena hetubhūtenāti attho.
ഇതി ഉത്തരേ ലീനത്ഥപകാസനിയാ
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
ലക്ഖണകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Lakkhaṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.