Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / దీఘనికాయ • Dīghanikāya

    ౭. లక్ఖణసుత్తం

    7. Lakkhaṇasuttaṃ

    ద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణాని

    Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni

    ౧౯౮. ఏవం మే సుతం – ఏకం సమయం భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తత్ర ఖో భగవా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘భిక్ఖవో’’తి. ‘‘భద్దన్తే’’తి 1 తే భిక్ఖూ భగవతో పచ్చస్సోసుం. భగవా ఏతదవోచ –

    198. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhaddante’’ti 2 te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –

    ౧౯౯. ‘‘ద్వత్తింసిమాని, భిక్ఖవే, మహాపురిసస్స మహాపురిసలక్ఖణాని, యేహి సమన్నాగతస్స మహాపురిసస్స ద్వేవ గతియో భవన్తి అనఞ్ఞా. సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ ధమ్మికో ధమ్మరాజా చాతురన్తో విజితావీ జనపదత్థావరియప్పత్తో సత్తరతనసమన్నాగతో. తస్సిమాని సత్త రతనాని భవన్తి; సేయ్యథిదం, చక్కరతనం హత్థిరతనం అస్సరతనం మణిరతనం ఇత్థిరతనం గహపతిరతనం పరిణాయకరతనమేవ సత్తమం. పరోసహస్సం ఖో పనస్స పుత్తా భవన్తి సూరా వీరఙ్గరూపా పరసేనప్పమద్దనా. సో ఇమం పథవిం సాగరపరియన్తం అదణ్డేన అసత్థేన ధమ్మేన అభివిజియ అజ్ఝావసతి. సచే ఖో పన అగారస్మా అనగారియం పబ్బజతి, అరహం హోతి సమ్మాసమ్బుద్ధో లోకే వివట్టచ్ఛదో 3.

    199. ‘‘Dvattiṃsimāni, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti; seyyathidaṃ, cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado 4.

    ౨౦౦. ‘‘కతమాని చ తాని, భిక్ఖవే, ద్వత్తింస మహాపురిసస్స మహాపురిసలక్ఖణాని, యేహి సమన్నాగతస్స మహాపురిసస్స ద్వేవ గతియో భవన్తి అనఞ్ఞా? సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… సచే ఖో పన అగారస్మా అనగారియం పబ్బజతి, అరహం హోతి సమ్మాసమ్బుద్ధో లోకే వివట్టచ్ఛదో.

    200. ‘‘Katamāni ca tāni, bhikkhave, dvattiṃsa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā? Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado.

    ‘‘ఇధ, భిక్ఖవే, మహాపురిసో సుప్పతిట్ఠితపాదో హోతి. యమ్పి, భిక్ఖవే, మహాపురిసో సుప్పతిట్ఠితపాదో హోతి, ఇదమ్పి, భిక్ఖవే, మహాపురిసస్స మహాపురిసలక్ఖణం భవతి.

    ‘‘Idha, bhikkhave, mahāpuriso suppatiṭṭhitapādo hoti. Yampi, bhikkhave, mahāpuriso suppatiṭṭhitapādo hoti, idampi, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

    ‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, మహాపురిసస్స హేట్ఠాపాదతలేసు చక్కాని జాతాని హోన్తి సహస్సారాని సనేమికాని సనాభికాని సబ్బాకారపరిపూరాని 5. యమ్పి , భిక్ఖవే, మహాపురిసస్స హేట్ఠాపాదతలేసు చక్కాని జాతాని హోన్తి సహస్సారాని సనేమికాని సనాభికాని సబ్బాకారపరిపూరాని, ఇదమ్పి, భిక్ఖవే, మహాపురిసస్స మహాపురిసలక్ఖణం భవతి.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, mahāpurisassa heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni honti sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni 6. Yampi , bhikkhave, mahāpurisassa heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni honti sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni, idampi, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

    ‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, మహాపురిసో ఆయతపణ్హి హోతి…పే॰… దీఘఙ్గులి హోతి… ముదుతలునహత్థపాదో హోతి… జాలహత్థపాదో హోతి… ఉస్సఙ్ఖపాదో హోతి… ఏణిజఙ్ఘో హోతి… ఠితకోవ అనోనమన్తో ఉభోహి పాణితలేహి జణ్ణుకాని పరిమసతి పరిమజ్జతి… కోసోహితవత్థగుయ్హో హోతి… సువణ్ణవణ్ణో హోతి కఞ్చనసన్నిభత్తచో… సుఖుమచ్ఛవి హోతి, సుఖుమత్తా ఛవియా రజోజల్లం కాయే న ఉపలిమ్పతి… ఏకేకలోమో హోతి, ఏకేకాని లోమాని లోమకూపేసు జాతాని… ఉద్ధగ్గలోమో హోతి, ఉద్ధగ్గాని లోమాని జాతాని నీలాని అఞ్జనవణ్ణాని కుణ్డలావట్టాని 7 దక్ఖిణావట్టకజాతాని 8 … బ్రహ్ముజుగత్తో హోతి… సత్తుస్సదో హోతి… సీహపుబ్బద్ధకాయో హోతి… చితన్తరంసో 9 హోతి… నిగ్రోధపరిమణ్డలో హోతి, యావతక్వస్స కాయో తావతక్వస్స బ్యామో యావతక్వస్స బ్యామో తావతక్వస్స కాయో… సమవట్టక్ఖన్ధో హోతి… రసగ్గసగ్గీ హోతి… సీహహను హోతి… చత్తాలీసదన్తో హోతి … సమదన్తో హోతి… అవిరళదన్తో హోతి… సుసుక్కదాఠో హోతి… పహూతజివ్హో హోతి… బ్రహ్మస్సరో హోతి కరవీకభాణీ… అభినీలనేత్తో హోతి… గోపఖుమో హోతి… ఉణ్ణా భముకన్తరే జాతా హోతి, ఓదాతా ముదుతూలసన్నిభా. యమ్పి, భిక్ఖవే, మహాపురిసస్స ఉణ్ణా భముకన్తరే జాతా హోతి, ఓదాతా ముదుతూలసన్నిభా, ఇదమ్పి, భిక్ఖవే, మహాపురిసస్స మహాపురిసలక్ఖణం భవతి.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, mahāpuriso āyatapaṇhi hoti…pe… dīghaṅguli hoti… mudutalunahatthapādo hoti… jālahatthapādo hoti… ussaṅkhapādo hoti… eṇijaṅgho hoti… ṭhitakova anonamanto ubhohi pāṇitalehi jaṇṇukāni parimasati parimajjati… kosohitavatthaguyho hoti… suvaṇṇavaṇṇo hoti kañcanasannibhattaco… sukhumacchavi hoti, sukhumattā chaviyā rajojallaṃ kāye na upalimpati… ekekalomo hoti, ekekāni lomāni lomakūpesu jātāni… uddhaggalomo hoti, uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni añjanavaṇṇāni kuṇḍalāvaṭṭāni 10 dakkhiṇāvaṭṭakajātāni 11 … brahmujugatto hoti… sattussado hoti… sīhapubbaddhakāyo hoti… citantaraṃso 12 hoti… nigrodhaparimaṇḍalo hoti, yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa byāmo yāvatakvassa byāmo tāvatakvassa kāyo… samavaṭṭakkhandho hoti… rasaggasaggī hoti… sīhahanu hoti… cattālīsadanto hoti … samadanto hoti… aviraḷadanto hoti… susukkadāṭho hoti… pahūtajivho hoti… brahmassaro hoti karavīkabhāṇī… abhinīlanetto hoti… gopakhumo hoti… uṇṇā bhamukantare jātā hoti, odātā mudutūlasannibhā. Yampi, bhikkhave, mahāpurisassa uṇṇā bhamukantare jātā hoti, odātā mudutūlasannibhā, idampi, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

    ‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, మహాపురిసో ఉణ్హీససీసో హోతి. యమ్పి, భిక్ఖవే, మహాపురిసో ఉణ్హీససీసో హోతి, ఇదమ్పి, భిక్ఖవే, మహాపురిసస్స మహాపురిసలక్ఖణం భవతి.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, mahāpuriso uṇhīsasīso hoti. Yampi, bhikkhave, mahāpuriso uṇhīsasīso hoti, idampi, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

    ‘‘ఇమాని ఖో తాని, భిక్ఖవే, ద్వత్తింస మహాపురిసస్స మహాపురిసలక్ఖణాని, యేహి సమన్నాగతస్స మహాపురిసస్స ద్వేవ గతియో భవన్తి అనఞ్ఞా. సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… సచే ఖో పన అగారస్మా అనగారియం పబ్బజతి, అరహం హోతి సమ్మాసమ్బుద్ధో లోకే వివట్టచ్ఛదో.

    ‘‘Imāni kho tāni, bhikkhave, dvattiṃsa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado.

    ‘‘ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, ద్వత్తింస మహాపురిసస్స మహాపురిసలక్ఖణాని బాహిరకాపి ఇసయో ధారేన్తి, నో చ ఖో తే జానన్తి – ‘ఇమస్స కమ్మస్స కటత్తా ఇదం లక్ఖణం పటిలభతీ’తి.

    ‘‘Imāni kho, bhikkhave, dvattiṃsa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni bāhirakāpi isayo dhārenti, no ca kho te jānanti – ‘imassa kammassa kaṭattā idaṃ lakkhaṇaṃ paṭilabhatī’ti.

    (౧) సుప్పతిట్ఠితపాదతాలక్ఖణం

    (1) Suppatiṭṭhitapādatālakkhaṇaṃ

    ౨౦౧. ‘‘యమ్పి, భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో దళ్హసమాదానో అహోసి కుసలేసు ధమ్మేసు, అవత్థితసమాదానో కాయసుచరితే వచీసుచరితే మనోసుచరితే దానసంవిభాగే సీలసమాదానే ఉపోసథుపవాసే మత్తేయ్యతాయ పేత్తేయ్యతాయ సామఞ్ఞతాయ బ్రహ్మఞ్ఞతాయ కులే జేట్ఠాపచాయితాయ అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేసు చ అధికుసలేసు ధమ్మేసు . సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా ఉపచితత్తా ఉస్సన్నత్తా విపులత్తా కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జతి. సో తత్థ అఞ్ఞే దేవే దసహి ఠానేహి అధిగ్గణ్హాతి దిబ్బేన ఆయునా దిబ్బేన వణ్ణేన దిబ్బేన సుఖేన దిబ్బేన యసేన దిబ్బేన ఆధిపతేయ్యేన దిబ్బేహి రూపేహి దిబ్బేహి సద్దేహి దిబ్బేహి గన్ధేహి దిబ్బేహి రసేహి దిబ్బేహి ఫోట్ఠబ్బేహి. సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమం మహాపురిసలక్ఖణం పటిలభతి. సుప్పతిట్ఠితపాదో హోతి. సమం పాదం భూమియం నిక్ఖిపతి, సమం ఉద్ధరతి, సమం సబ్బావన్తేహి పాదతలేహి భూమిం ఫుసతి.

    201. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno daḷhasamādāno ahosi kusalesu dhammesu, avatthitasamādāno kāyasucarite vacīsucarite manosucarite dānasaṃvibhāge sīlasamādāne uposathupavāse matteyyatāya petteyyatāya sāmaññatāya brahmaññatāya kule jeṭṭhāpacāyitāya aññataraññataresu ca adhikusalesu dhammesu . So tassa kammassa kaṭattā upacitattā ussannattā vipulattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. So tattha aññe deve dasahi ṭhānehi adhiggaṇhāti dibbena āyunā dibbena vaṇṇena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena ādhipateyyena dibbehi rūpehi dibbehi saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi phoṭṭhabbehi. So tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Suppatiṭṭhitapādo hoti. Samaṃ pādaṃ bhūmiyaṃ nikkhipati, samaṃ uddharati, samaṃ sabbāvantehi pādatalehi bhūmiṃ phusati.

    ౨౦౨. ‘‘సో తేన లక్ఖణేన సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ ధమ్మికో ధమ్మరాజా చాతురన్తో విజితావీ జనపదత్థావరియప్పత్తో సత్తరతనసమన్నాగతో. తస్సిమాని సత్త రతనాని భవన్తి; సేయ్యథిదం, చక్కరతనం హత్థిరతనం అస్సరతనం మణిరతనం ఇత్థిరతనం గహపతిరతనం పరిణాయకరతనమేవ సత్తమం. పరోసహస్సం ఖో పనస్స పుత్తా భవన్తి సూరా వీరఙ్గరూపా పరసేనప్పమద్దనా. సో ఇమం పథవిం సాగరపరియన్తం అఖిలమనిమిత్తమకణ్టకం ఇద్ధం ఫీతం ఖేమం సివం నిరబ్బుదం అదణ్డేన అసత్థేన ధమ్మేన అభివిజియ అజ్ఝావసతి . రాజా సమానో కిం లభతి? అక్ఖమ్భియో 13 హోతి కేనచి మనుస్సభూతేన పచ్చత్థికేన పచ్చామిత్తేన. రాజా సమానో ఇదం లభతి. ‘‘సచే ఖో పన అగారస్మా అనగారియం పబ్బజతి, అరహం హోతి సమ్మాసమ్బుద్ధో లోకే వివట్టచ్ఛదో. బుద్ధో సమానో కిం లభతి? అక్ఖమ్భియో హోతి అబ్భన్తరేహి వా బాహిరేహి వా పచ్చత్థికేహి పచ్చామిత్తేహి రాగేన వా దోసేన వా మోహేన వా సమణేన వా బ్రాహ్మణేన వా దేవేన వా మారేన వా బ్రహ్మునా వా కేనచి వా లోకస్మిం. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    202. ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti; seyyathidaṃ, cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ akhilamanimittamakaṇṭakaṃ iddhaṃ phītaṃ khemaṃ sivaṃ nirabbudaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati . Rājā samāno kiṃ labhati? Akkhambhiyo 14 hoti kenaci manussabhūtena paccatthikena paccāmittena. Rājā samāno idaṃ labhati. ‘‘Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado. Buddho samāno kiṃ labhati? Akkhambhiyo hoti abbhantarehi vā bāhirehi vā paccatthikehi paccāmittehi rāgena vā dosena vā mohena vā samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౦౩. తత్థేతం వుచ్చతి –

    203. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘సచ్చే చ ధమ్మే చ దమే చ సంయమే,

    ‘‘Sacce ca dhamme ca dame ca saṃyame,

    సోచేయ్యసీలాలయుపోసథేసు చ;

    Soceyyasīlālayuposathesu ca;

    దానే అహింసాయ అసాహసే రతో,

    Dāne ahiṃsāya asāhase rato,

    దళ్హం సమాదాయ సమత్తమాచరి 15.

    Daḷhaṃ samādāya samattamācari 16.

    ‘‘సో తేన కమ్మేన దివం సమక్కమి 17,

    ‘‘So tena kammena divaṃ samakkami 18,

    సుఖఞ్చ ఖిడ్డారతియో చ అన్వభి 19;

    Sukhañca khiḍḍāratiyo ca anvabhi 20;

    తతో చవిత్వా పునరాగతో ఇధ,

    Tato cavitvā punarāgato idha,

    సమేహి పాదేహి ఫుసీ వసున్ధరం.

    Samehi pādehi phusī vasundharaṃ.

    ‘‘బ్యాకంసు వేయ్యఞ్జనికా సమాగతా,

    ‘‘Byākaṃsu veyyañjanikā samāgatā,

    సమప్పతిట్ఠస్స న హోతి ఖమ్భనా;

    Samappatiṭṭhassa na hoti khambhanā;

    గిహిస్స వా పబ్బజితస్స వా పున 21,

    Gihissa vā pabbajitassa vā puna 22,

    తం లక్ఖణం భవతి తదత్థజోతకం.

    Taṃ lakkhaṇaṃ bhavati tadatthajotakaṃ.

    ‘‘అక్ఖమ్భియో హోతి అగారమావసం,

    ‘‘Akkhambhiyo hoti agāramāvasaṃ,

    పరాభిభూ సత్తుభి నప్పమద్దనో;

    Parābhibhū sattubhi nappamaddano;

    మనుస్సభూతేనిధ హోతి కేనచి,

    Manussabhūtenidha hoti kenaci,

    అక్ఖమ్భియో తస్స ఫలేన కమ్మునో.

    Akkhambhiyo tassa phalena kammuno.

    ‘‘సచే చ పబ్బజ్జముపేతి తాదిసో,

    ‘‘Sace ca pabbajjamupeti tādiso,

    నేక్ఖమ్మఛన్దాభిరతో విచక్ఖణో;

    Nekkhammachandābhirato vicakkhaṇo;

    అగ్గో న సో గచ్ఛతి జాతు ఖమ్భనం,

    Aggo na so gacchati jātu khambhanaṃ,

    నరుత్తమో ఏస హి తస్స ధమ్మతా’’తి.

    Naruttamo esa hi tassa dhammatā’’ti.

    (౨) పాదతలచక్కలక్ఖణం

    (2) Pādatalacakkalakkhaṇaṃ

    ౨౦౪. ‘‘యమ్పి, భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో బహుజనస్స సుఖావహో అహోసి, ఉబ్బేగఉత్తాసభయం అపనుదితా, ధమ్మికఞ్చ రక్ఖావరణగుత్తిం సంవిధాతా, సపరివారఞ్చ దానం అదాసి. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా ఉపచితత్తా ఉస్సన్నత్తా విపులత్తా కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జతి…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమం మహాపురిసలక్ఖణం పటిలభతి. హేట్ఠాపాదతలేసు చక్కాని జాతాని హోన్తి సహస్సారాని సనేమికాని సనాభికాని సబ్బాకారపరిపూరాని సువిభత్తన్తరాని.

    204. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno bahujanassa sukhāvaho ahosi, ubbegauttāsabhayaṃ apanuditā, dhammikañca rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidhātā, saparivārañca dānaṃ adāsi. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā ussannattā vipulattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni honti sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni suvibhattantarāni.

    ‘‘సో తేన లక్ఖణేన సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? మహాపరివారో హోతి; మహాస్స హోన్తి పరివారా బ్రాహ్మణగహపతికా నేగమజానపదా గణకమహామత్తా అనీకట్ఠా దోవారికా అమచ్చా పారిసజ్జా రాజానో భోగియా కుమారా. రాజా సమానో ఇదం లభతి. సచే ఖో పన అగారస్మా అనగారియం పబ్బజతి, అరహం హోతి సమ్మాసమ్బుద్ధో లోకే వివట్టచ్ఛదో. బుద్ధో సమానో కిం లభతి? మహాపరివారో హోతి; మహాస్స హోన్తి పరివారా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఉపాసకా ఉపాసికాయో దేవా మనుస్సా అసురా నాగా గన్ధబ్బా. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Mahāparivāro hoti; mahāssa honti parivārā brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado. Buddho samāno kiṃ labhati? Mahāparivāro hoti; mahāssa honti parivārā bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౦౫. తత్థేతం వుచ్చతి –

    205. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘పురే పురత్థా పురిమాసు జాతిసు,

    ‘‘Pure puratthā purimāsu jātisu,

    మనుస్సభూతో బహునం సుఖావహో;

    Manussabhūto bahunaṃ sukhāvaho;

    ఉబ్భేగఉత్తాసభయాపనూదనో,

    Ubbhegauttāsabhayāpanūdano,

    గుత్తీసు రక్ఖావరణేసు ఉస్సుకో.

    Guttīsu rakkhāvaraṇesu ussuko.

    ‘‘సో తేన కమ్మేన దివం సమక్కమి,

    ‘‘So tena kammena divaṃ samakkami,

    సుఖఞ్చ ఖిడ్డారతియో చ అన్వభి;

    Sukhañca khiḍḍāratiyo ca anvabhi;

    తతో చవిత్వా పునరాగతో ఇధ,

    Tato cavitvā punarāgato idha,

    చక్కాని పాదేసు దువేసు విన్దతి.

    Cakkāni pādesu duvesu vindati.

    ‘‘సమన్తనేమీని సహస్సరాని చ,

    ‘‘Samantanemīni sahassarāni ca,

    బ్యాకంసు వేయ్యఞ్జనికా సమాగతా;

    Byākaṃsu veyyañjanikā samāgatā;

    దిస్వా కుమారం సతపుఞ్ఞలక్ఖణం,

    Disvā kumāraṃ satapuññalakkhaṇaṃ,

    పరివారవా హేస్సతి సత్తుమద్దనో.

    Parivāravā hessati sattumaddano.

    తథా హీ చక్కాని సమన్తనేమిని,

    Tathā hī cakkāni samantanemini,

    సచే న పబ్బజ్జముపేతి తాదిసో;

    Sace na pabbajjamupeti tādiso;

    వత్తేతి చక్కం పథవిం పసాసతి,

    Vatteti cakkaṃ pathaviṃ pasāsati,

    తస్సానుయన్తాధ 23 భవన్తి ఖత్తియా.

    Tassānuyantādha 24 bhavanti khattiyā.

    ‘‘మహాయసం సంపరివారయన్తి నం,

    ‘‘Mahāyasaṃ saṃparivārayanti naṃ,

    సచే చ పబ్బజ్జముపేతి తాదిసో;

    Sace ca pabbajjamupeti tādiso;

    నేక్ఖమ్మఛన్దాభిరతో విచక్ఖణో,

    Nekkhammachandābhirato vicakkhaṇo,

    దేవామనుస్సాసురసక్కరక్ఖసా 25.

    Devāmanussāsurasakkarakkhasā 26.

    ‘‘గన్ధబ్బనాగా విహగా చతుప్పదా,

    ‘‘Gandhabbanāgā vihagā catuppadā,

    అనుత్తరం దేవమనుస్సపూజితం;

    Anuttaraṃ devamanussapūjitaṃ;

    మహాయసం సంపరివారయన్తి న’’న్తి.

    Mahāyasaṃ saṃparivārayanti na’’nti.

    (౩-౫) ఆయతపణ్హితాదితిలక్ఖణం

    (3-5) Āyatapaṇhitāditilakkhaṇaṃ

    ౨౦౬. ‘‘యమ్పి, భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో పాణాతిపాతం పహాయ పాణాతిపాతా పటివిరతో అహోసి నిహితదణ్డో నిహితసత్థో లజ్జీ దయాపన్నో, సబ్బపాణభూతహితానుకమ్పీ విహాసి. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా ఉపచితత్తా ఉస్సన్నత్తా విపులత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమాని తీణి మహాపురిసలక్ఖణాని పటిలభతి. ఆయతపణ్హి చ హోతి, దీఘఙ్గులి చ బ్రహ్ముజుగత్తో చ.

    206. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato ahosi nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno, sabbapāṇabhūtahitānukampī vihāsi. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā ussannattā vipulattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni tīṇi mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Āyatapaṇhi ca hoti, dīghaṅguli ca brahmujugatto ca.

    ‘‘సో తేహి లక్ఖణేహి సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? దీఘాయుకో హోతి చిరట్ఠితికో, దీఘమాయుం పాలేతి, న సక్కా హోతి అన్తరా జీవితా వోరోపేతుం కేనచి మనుస్సభూతేన పచ్చత్థికేన పచ్చామిత్తేన . రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? దీఘాయుకో హోతి చిరట్ఠితికో, దీఘమాయుం పాలేతి, న సక్కా హోతి అన్తరా జీవితా వోరోపేతుం పచ్చత్థికేహి పచ్చామిత్తేహి సమణేన వా బ్రాహ్మణేన వా దేవేన వా మారేన వా బ్రహ్మునా వా కేనచి వా లోకస్మిం. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Dīghāyuko hoti ciraṭṭhitiko, dīghamāyuṃ pāleti, na sakkā hoti antarā jīvitā voropetuṃ kenaci manussabhūtena paccatthikena paccāmittena . Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Dīghāyuko hoti ciraṭṭhitiko, dīghamāyuṃ pāleti, na sakkā hoti antarā jīvitā voropetuṃ paccatthikehi paccāmittehi samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౦౭. తత్థేతం వుచ్చతి –

    207. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘మారణవధభయత్తనో 27 విదిత్వా,

    ‘‘Māraṇavadhabhayattano 28 viditvā,

    పటివిరతో పరం మారణాయహోసి;

    Paṭivirato paraṃ māraṇāyahosi;

    తేన సుచరితేన సగ్గమగమా 29,

    Tena sucaritena saggamagamā 30,

    సుకతఫలవిపాకమనుభోసి.

    Sukataphalavipākamanubhosi.

    ‘‘చవియ పునరిధాగతో సమానో,

    ‘‘Caviya punaridhāgato samāno,

    పటిలభతి ఇధ తీణి లక్ఖణాని;

    Paṭilabhati idha tīṇi lakkhaṇāni;

    భవతి విపులదీఘపాసణ్హికో,

    Bhavati vipuladīghapāsaṇhiko,

    బ్రహ్మావ సుజు సుభో సుజాతగత్తో.

    Brahmāva suju subho sujātagatto.

    ‘‘సుభుజో సుసు సుసణ్ఠితో సుజాతో,

    ‘‘Subhujo susu susaṇṭhito sujāto,

    ముదుతలునఙ్గులియస్స హోన్తి;

    Mudutalunaṅguliyassa honti;

    దీఘా తీభి పురిసవరగ్గలక్ఖణేహి,

    Dīghā tībhi purisavaraggalakkhaṇehi,

    చిరయపనాయ 31 కుమారమాదిసన్తి.

    Cirayapanāya 32 kumāramādisanti.

    ‘‘భవతి యది గిహీ చిరం యపేతి,

    ‘‘Bhavati yadi gihī ciraṃ yapeti,

    చిరతరం పబ్బజతి యది తతో హి;

    Cirataraṃ pabbajati yadi tato hi;

    యాపయతి చ వసిద్ధిభావనాయ,

    Yāpayati ca vasiddhibhāvanāya,

    ఇతి దీఘాయుకతాయ తం నిమిత్త’’న్తి.

    Iti dīghāyukatāya taṃ nimitta’’nti.

    (౬) సత్తుస్సదతాలక్ఖణం

    (6) Sattussadatālakkhaṇaṃ

    ౨౦౮. ‘‘యమ్పి , భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో దాతా అహోసి పణీతానం రసితానం ఖాదనీయానం భోజనీయానం సాయనీయానం లేహనీయానం పానానం. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమం మహాపురిసలక్ఖణం పటిలభతి, సత్తుస్సదో హోతి, సత్తస్స ఉస్సదా హోన్తి; ఉభోసు హత్థేసు ఉస్సదా హోన్తి, ఉభోసు పాదేసు ఉస్సదా హోన్తి, ఉభోసు అంసకూటేసు ఉస్సదా హోన్తి, ఖన్ధే ఉస్సదో హోతి.

    208. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno dātā ahosi paṇītānaṃ rasitānaṃ khādanīyānaṃ bhojanīyānaṃ sāyanīyānaṃ lehanīyānaṃ pānānaṃ. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati, sattussado hoti, sattassa ussadā honti; ubhosu hatthesu ussadā honti, ubhosu pādesu ussadā honti, ubhosu aṃsakūṭesu ussadā honti, khandhe ussado hoti.

    ‘‘సో తేన లక్ఖణేన సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? లాభీ హోతి పణీతానం రసితానం ఖాదనీయానం భోజనీయానం సాయనీయానం లేహనీయానం పానానం. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? లాభీ హోతి పణీతానం రసితానం ఖాదనీయానం భోజనీయానం సాయనీయానం లేహనీయానం పానానం. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Lābhī hoti paṇītānaṃ rasitānaṃ khādanīyānaṃ bhojanīyānaṃ sāyanīyānaṃ lehanīyānaṃ pānānaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Lābhī hoti paṇītānaṃ rasitānaṃ khādanīyānaṃ bhojanīyānaṃ sāyanīyānaṃ lehanīyānaṃ pānānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౦౯. తత్థేతం వుచ్చతి –

    209. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘ఖజ్జభోజ్జమథ లేయ్య సాయియం,

    ‘‘Khajjabhojjamatha leyya sāyiyaṃ,

    ఉత్తమగ్గరసదాయకో అహు;

    Uttamaggarasadāyako ahu;

    తేన సో సుచరితేన కమ్మునా,

    Tena so sucaritena kammunā,

    నన్దనే చిరమభిప్పమోదతి.

    Nandane ciramabhippamodati.

    ‘‘సత్త చుస్సదే ఇధాధిగచ్ఛతి,

    ‘‘Satta cussade idhādhigacchati,

    హత్థపాదముదుతఞ్చ విన్దతి;

    Hatthapādamudutañca vindati;

    ఆహు బ్యఞ్జననిమిత్తకోవిదా,

    Āhu byañjananimittakovidā,

    ఖజ్జభోజ్జరసలాభితాయ నం.

    Khajjabhojjarasalābhitāya naṃ.

    ‘‘యం గిహిస్సపి 33 తదత్థజోతకం,

    ‘‘Yaṃ gihissapi 34 tadatthajotakaṃ,

    పబ్బజ్జమ్పి చ తదాధిగచ్ఛతి;

    Pabbajjampi ca tadādhigacchati;

    ఖజ్జభోజ్జరసలాభిరుత్తమం,

    Khajjabhojjarasalābhiruttamaṃ,

    ఆహు సబ్బగిహిబన్ధనచ్ఛిద’’న్తి.

    Āhu sabbagihibandhanacchida’’nti.

    (౭-౮) కరచరణముదుజాలతాలక్ఖణాని

    (7-8) Karacaraṇamudujālatālakkhaṇāni

    ౨౧౦. ‘‘యమ్పి , భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో చతూహి సఙ్గహవత్థూహి జనం సఙ్గాహకో అహోసి – దానేన పేయ్యవజ్జేన 35 అత్థచరియాయ సమానత్తతాయ. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమాని ద్వే మహాపురిసలక్ఖణాని పటిలభతి. ముదుతలునహత్థపాదో చ హోతి జాలహత్థపాదో చ.

    210. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno catūhi saṅgahavatthūhi janaṃ saṅgāhako ahosi – dānena peyyavajjena 36 atthacariyāya samānattatāya. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Mudutalunahatthapādo ca hoti jālahatthapādo ca.

    ‘‘సో తేహి లక్ఖణేహి సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? సుసఙ్గహితపరిజనో హోతి, సుసఙ్గహితాస్స హోన్తి బ్రాహ్మణగహపతికా నేగమజానపదా గణకమహామత్తా అనీకట్ఠా దోవారికా అమచ్చా పారిసజ్జా రాజానో భోగియా కుమారా. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? సుసఙ్గహితపరిజనో హోతి, సుసఙ్గహితాస్స హోన్తి భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఉపాసకా ఉపాసికాయో దేవా మనుస్సా అసురా నాగా గన్ధబ్బా. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Susaṅgahitaparijano hoti, susaṅgahitāssa honti brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Susaṅgahitaparijano hoti, susaṅgahitāssa honti bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౧౧. తత్థేతం వుచ్చతి –

    211. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘దానమ్పి చత్థచరియతఞ్చ 37,

    ‘‘Dānampi catthacariyatañca 38,

    పియవాదితఞ్చ సమానత్తతఞ్చ 39;

    Piyavāditañca samānattatañca 40;

    కరియచరియసుసఙ్గహం బహూనం,

    Kariyacariyasusaṅgahaṃ bahūnaṃ,

    అనవమతేన గుణేన యాతి సగ్గం.

    Anavamatena guṇena yāti saggaṃ.

    ‘‘చవియ పునరిధాగతో సమానో,

    ‘‘Caviya punaridhāgato samāno,

    కరచరణముదుతఞ్చ జాలినో చ;

    Karacaraṇamudutañca jālino ca;

    అతిరుచిరసువగ్గుదస్సనేయ్యం,

    Atirucirasuvaggudassaneyyaṃ,

    పటిలభతి దహరో సుసు కుమారో.

    Paṭilabhati daharo susu kumāro.

    ‘‘భవతి పరిజనస్సవో విధేయ్యో,

    ‘‘Bhavati parijanassavo vidheyyo,

    మహిమం ఆవసితో సుసఙ్గహితో;

    Mahimaṃ āvasito susaṅgahito;

    పియవదూ హితసుఖతం జిగీసమానో 41,

    Piyavadū hitasukhataṃ jigīsamāno 42,

    అభిరుచితాని గుణాని ఆచరతి.

    Abhirucitāni guṇāni ācarati.

    ‘‘యది చ జహతి సబ్బకామభోగం,

    ‘‘Yadi ca jahati sabbakāmabhogaṃ,

    కథయతి ధమ్మకథం జినో జనస్స;

    Kathayati dhammakathaṃ jino janassa;

    వచనపటికరస్సాభిప్పసన్నా ,

    Vacanapaṭikarassābhippasannā ,

    సుత్వాన ధమ్మానుధమ్మమాచరన్తీ’’తి.

    Sutvāna dhammānudhammamācarantī’’ti.

    (౯-౧౦) ఉస్సఙ్ఖపాదఉద్ధగ్గలోమతాలక్ఖణాని

    (9-10) Ussaṅkhapādauddhaggalomatālakkhaṇāni

    ౨౧౨. ‘‘యమ్పి, భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో 43 అత్థూపసంహితం ధమ్మూపసంహితం వాచం భాసితా అహోసి, బహుజనం నిదంసేసి, పాణీనం హితసుఖావహో ధమ్మయాగీ. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమాని ద్వే మహాపురిసలక్ఖణాని పటిలభతి. ఉస్సఙ్ఖపాదో చ హోతి, ఉద్ధగ్గలోమో చ.

    212. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno 44 atthūpasaṃhitaṃ dhammūpasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsitā ahosi, bahujanaṃ nidaṃsesi, pāṇīnaṃ hitasukhāvaho dhammayāgī. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Ussaṅkhapādo ca hoti, uddhaggalomo ca.

    ‘‘సో తేహి లక్ఖణేహి సమన్నాగతో, సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? అగ్గో చ హోతి సేట్ఠో చ పామోక్ఖో చ ఉత్తమో చ పవరో చ కామభోగీనం. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? అగ్గో చ హోతి సేట్ఠో చ పామోక్ఖో చ ఉత్తమో చ పవరో చ సబ్బసత్తానం. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato, sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Aggo ca hoti seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca kāmabhogīnaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Aggo ca hoti seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca sabbasattānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౧౩. తత్థేతం వుచ్చతి –

    213. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘అత్థధమ్మసహితం 45 పురే గిరం,

    ‘‘Atthadhammasahitaṃ 46 pure giraṃ,

    ఏరయం బహుజనం నిదంసయి;

    Erayaṃ bahujanaṃ nidaṃsayi;

    పాణినం హితసుఖావహో అహు,

    Pāṇinaṃ hitasukhāvaho ahu,

    ధమ్మయాగమయజీ 47 అమచ్ఛరీ.

    Dhammayāgamayajī 48 amaccharī.

    ‘‘తేన సో సుచరితేన కమ్మునా,

    ‘‘Tena so sucaritena kammunā,

    సుగ్గతిం వజతి తత్థ మోదతి;

    Suggatiṃ vajati tattha modati;

    లక్ఖణాని చ దువే ఇధాగతో,

    Lakkhaṇāni ca duve idhāgato,

    ఉత్తమప్పముఖతాయ 49 విన్దతి.

    Uttamappamukhatāya 50 vindati.

    ‘‘ఉబ్భముప్పతితలోమవా ససో,

    ‘‘Ubbhamuppatitalomavā saso,

    పాదగణ్ఠిరహు సాధుసణ్ఠితా;

    Pādagaṇṭhirahu sādhusaṇṭhitā;

    మంసలోహితాచితా తచోత్థతా,

    Maṃsalohitācitā tacotthatā,

    ఉపరిచరణసోభనా 51 అహు.

    Uparicaraṇasobhanā 52 ahu.

    ‘‘గేహమావసతి చే తథావిధో,

    ‘‘Gehamāvasati ce tathāvidho,

    అగ్గతం వజతి కామభోగినం;

    Aggataṃ vajati kāmabhoginaṃ;

    తేన ఉత్తరితరో న విజ్జతి,

    Tena uttaritaro na vijjati,

    జమ్బుదీపమభిభుయ్య ఇరియతి.

    Jambudīpamabhibhuyya iriyati.

    ‘‘పబ్బజమ్పి చ అనోమనిక్కమో,

    ‘‘Pabbajampi ca anomanikkamo,

    అగ్గతం వజతి సబ్బపాణినం;

    Aggataṃ vajati sabbapāṇinaṃ;

    తేన ఉత్తరితరో న విజ్జతి,

    Tena uttaritaro na vijjati,

    సబ్బలోకమభిభుయ్య విహరతీ’’తి.

    Sabbalokamabhibhuyya viharatī’’ti.

    (౧౧) ఏణిజఙ్ఘలక్ఖణం

    (11) Eṇijaṅghalakkhaṇaṃ

    ౨౧౪. ‘‘యమ్పి, భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో సక్కచ్చం వాచేతా అహోసి సిప్పం వా విజ్జం వా చరణం వా కమ్మం వా – ‘కిం తిమే ఖిప్పం విజానేయ్యుం, ఖిప్పం పటిపజ్జేయ్యుం, న చిరం కిలిస్సేయ్యు’’న్తి. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమం మహాపురిసలక్ఖణం పటిలభతి. ఏణిజఙ్ఘో హోతి.

    214. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno sakkaccaṃ vācetā ahosi sippaṃ vā vijjaṃ vā caraṇaṃ vā kammaṃ vā – ‘kiṃ time khippaṃ vijāneyyuṃ, khippaṃ paṭipajjeyyuṃ, na ciraṃ kilisseyyu’’nti. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Eṇijaṅgho hoti.

    ‘‘సో తేన లక్ఖణేన సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? యాని తాని రాజారహాని రాజఙ్గాని రాజూపభోగాని రాజానుచ్ఛవికాని తాని ఖిప్పం పటిలభతి. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? యాని తాని సమణారహాని సమణఙ్గాని సమణూపభోగాని సమణానుచ్ఛవికాని, తాని ఖిప్పం పటిలభతి. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Yāni tāni rājārahāni rājaṅgāni rājūpabhogāni rājānucchavikāni tāni khippaṃ paṭilabhati. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Yāni tāni samaṇārahāni samaṇaṅgāni samaṇūpabhogāni samaṇānucchavikāni, tāni khippaṃ paṭilabhati. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౧౫. తత్థేతం వుచ్చతి –

    215. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘సిప్పేసు విజ్జాచరణేసు కమ్మేసు 53,

    ‘‘Sippesu vijjācaraṇesu kammesu 54,

    కథం విజానేయ్యుం 55 లహున్తి ఇచ్ఛతి;

    Kathaṃ vijāneyyuṃ 56 lahunti icchati;

    యదూపఘాతాయ న హోతి కస్సచి,

    Yadūpaghātāya na hoti kassaci,

    వాచేతి ఖిప్పం న చిరం కిలిస్సతి.

    Vāceti khippaṃ na ciraṃ kilissati.

    ‘‘తం కమ్మం కత్వా కుసలం సుఖుద్రయం 57,

    ‘‘Taṃ kammaṃ katvā kusalaṃ sukhudrayaṃ 58,

    జఙ్ఘా మనుఞ్ఞా లభతే సుసణ్ఠితా;

    Jaṅghā manuññā labhate susaṇṭhitā;

    వట్టా సుజాతా అనుపుబ్బముగ్గతా,

    Vaṭṭā sujātā anupubbamuggatā,

    ఉద్ధగ్గలోమా సుఖుమత్తచోత్థతా.

    Uddhaggalomā sukhumattacotthatā.

    ‘‘ఏణేయ్యజఙ్ఘోతి తమాహు పుగ్గలం,

    ‘‘Eṇeyyajaṅghoti tamāhu puggalaṃ,

    సమ్పత్తియా ఖిప్పమిధాహు 59 లక్ఖణం;

    Sampattiyā khippamidhāhu 60 lakkhaṇaṃ;

    గేహానులోమాని యదాభికఙ్ఖతి,

    Gehānulomāni yadābhikaṅkhati,

    అపబ్బజం ఖిప్పమిధాధిగచ్ఛతి 61.

    Apabbajaṃ khippamidhādhigacchati 62.

    ‘‘సచే చ పబ్బజ్జముపేతి తాదిసో,

    ‘‘Sace ca pabbajjamupeti tādiso,

    నేక్ఖమ్మఛన్దాభిరతో విచక్ఖణో;

    Nekkhammachandābhirato vicakkhaṇo;

    అనుచ్ఛవికస్స యదానులోమికం,

    Anucchavikassa yadānulomikaṃ,

    తం విన్దతి ఖిప్పమనోమవిక్కమో 63’’తి.

    Taṃ vindati khippamanomavikkamo 64’’ti.

    (౧౨) సుఖుమచ్ఛవిలక్ఖణం

    (12) Sukhumacchavilakkhaṇaṃ

    ౨౧౬. ‘‘యమ్పి, భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో సమణం వా బ్రాహ్మణం వా ఉపసఙ్కమిత్వా పరిపుచ్ఛితా అహోసి – ‘‘కిం, భన్తే, కుసలం, కిం అకుసలం, కిం సావజ్జం, కిం అనవజ్జం, కిం సేవితబ్బం, కిం న సేవితబ్బం, కిం మే కరీయమానం దీఘరత్తం అహితాయ దుక్ఖాయ అస్స, కిం వా పన మే కరీయమానం దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయ అస్సా’’తి. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమం మహాపురిసలక్ఖణం పటిలభతి. సుఖుమచ్ఛవి హోతి, సుఖుమత్తా ఛవియా రజోజల్లం కాయే న ఉపలిమ్పతి.

    216. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā paripucchitā ahosi – ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusalaṃ, kiṃ sāvajjaṃ, kiṃ anavajjaṃ, kiṃ sevitabbaṃ, kiṃ na sevitabbaṃ, kiṃ me karīyamānaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya assa, kiṃ vā pana me karīyamānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya assā’’ti. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Sukhumacchavi hoti, sukhumattā chaviyā rajojallaṃ kāye na upalimpati.

    ‘‘సో తేన లక్ఖణేన సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? మహాపఞ్ఞో హోతి, నాస్స హోతి కోచి పఞ్ఞాయ సదిసో వా సేట్ఠో వా కామభోగీనం. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? మహాపఞ్ఞో హోతి పుథుపఞ్ఞో హాసపఞ్ఞో 65 జవనపఞ్ఞో తిక్ఖపఞ్ఞో నిబ్బేధికపఞ్ఞో, నాస్స హోతి కోచి పఞ్ఞాయ సదిసో వా సేట్ఠో వా సబ్బసత్తానం. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Mahāpañño hoti, nāssa hoti koci paññāya sadiso vā seṭṭho vā kāmabhogīnaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Mahāpañño hoti puthupañño hāsapañño 66 javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño, nāssa hoti koci paññāya sadiso vā seṭṭho vā sabbasattānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౧౭. తత్థేతం వుచ్చతి –

    217. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘పురే పురత్థా పురిమాసు జాతిసు,

    ‘‘Pure puratthā purimāsu jātisu,

    అఞ్ఞాతుకామో పరిపుచ్ఛితా అహు;

    Aññātukāmo paripucchitā ahu;

    సుస్సూసితా పబ్బజితం ఉపాసితా,

    Sussūsitā pabbajitaṃ upāsitā,

    అత్థన్తరో అత్థకథం నిసామయి.

    Atthantaro atthakathaṃ nisāmayi.

    ‘‘పఞ్ఞాపటిలాభగతేన 67 కమ్మునా,

    ‘‘Paññāpaṭilābhagatena 68 kammunā,

    మనుస్సభూతో సుఖుమచ్ఛవీ అహు;

    Manussabhūto sukhumacchavī ahu;

    బ్యాకంసు ఉప్పాదనిమిత్తకోవిదా,

    Byākaṃsu uppādanimittakovidā,

    సుఖుమాని అత్థాని అవేచ్చ దక్ఖితి.

    Sukhumāni atthāni avecca dakkhiti.

    ‘‘సచే న పబ్బజ్జముపేతి తాదిసో,

    ‘‘Sace na pabbajjamupeti tādiso,

    వత్తేతి చక్కం పథవిం పసాసతి;

    Vatteti cakkaṃ pathaviṃ pasāsati;

    అత్థానుసిట్ఠీసు పరిగ్గహేసు చ,

    Atthānusiṭṭhīsu pariggahesu ca,

    న తేన సేయ్యో సదిసో చ విజ్జతి.

    Na tena seyyo sadiso ca vijjati.

    ‘‘సచే చ పబ్బజ్జముపేతి తాదిసో,

    ‘‘Sace ca pabbajjamupeti tādiso,

    నేక్ఖమ్మఛన్దాభిరతో విచక్ఖణో;

    Nekkhammachandābhirato vicakkhaṇo;

    పఞ్ఞావిసిట్ఠం లభతే అనుత్తరం,

    Paññāvisiṭṭhaṃ labhate anuttaraṃ,

    పప్పోతి బోధిం వరభూరిమేధసో’’తి.

    Pappoti bodhiṃ varabhūrimedhaso’’ti.

    (౧౩) సువణ్ణవణ్ణలక్ఖణం

    (13) Suvaṇṇavaṇṇalakkhaṇaṃ

    ౨౧౮. ‘‘యమ్పి , భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో అక్కోధనో అహోసి అనుపాయాసబహులో, బహుమ్పి వుత్తో సమానో నాభిసజ్జి న కుప్పి న బ్యాపజ్జి న పతిత్థీయి, న కోపఞ్చ దోసఞ్చ అప్పచ్చయఞ్చ పాత్వాకాసి. దాతా చ అహోసి సుఖుమానం ముదుకానం అత్థరణానం పావురణానం 69 ఖోమసుఖుమానం కప్పాసికసుఖుమానం కోసేయ్యసుఖుమానం కమ్బలసుఖుమానం. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా ఉపచితత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమం మహాపురిసలక్ఖణం పటిలభతి. సువణ్ణవణ్ణో హోతి కఞ్చనసన్నిభత్తచో.

    218. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno akkodhano ahosi anupāyāsabahulo, bahumpi vutto samāno nābhisajji na kuppi na byāpajji na patitthīyi, na kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsi. Dātā ca ahosi sukhumānaṃ mudukānaṃ attharaṇānaṃ pāvuraṇānaṃ 70 khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Suvaṇṇavaṇṇo hoti kañcanasannibhattaco.

    ‘‘సో తేన లక్ఖణేన సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? లాభీ హోతి సుఖుమానం ముదుకానం అత్థరణానం పావురణానం ఖోమసుఖుమానం కప్పాసికసుఖుమానం కోసేయ్యసుఖుమానం కమ్బలసుఖుమానం. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? లాభీ హోతి సుఖుమానం ముదుకానం అత్థరణానం పావురణానం ఖోమసుఖుమానం కప్పాసికసుఖుమానం కోసేయ్యసుఖుమానం కమ్బలసుఖుమానం. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Lābhī hoti sukhumānaṃ mudukānaṃ attharaṇānaṃ pāvuraṇānaṃ khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Lābhī hoti sukhumānaṃ mudukānaṃ attharaṇānaṃ pāvuraṇānaṃ khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౧౯. తత్థేతం వుచ్చతి –

    219. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘అక్కోధఞ్చ అధిట్ఠహి అదాసి 71,

    ‘‘Akkodhañca adhiṭṭhahi adāsi 72,

    దానఞ్చ వత్థాని సుఖుమాని సుచ్ఛవీని;

    Dānañca vatthāni sukhumāni succhavīni;

    పురిమతరభవే ఠితో అభివిస్సజి,

    Purimatarabhave ṭhito abhivissaji,

    మహిమివ సురో అభివస్సం.

    Mahimiva suro abhivassaṃ.

    ‘‘తం కత్వాన ఇతో చుతో దిబ్బం,

    ‘‘Taṃ katvāna ito cuto dibbaṃ,

    ఉపపజ్జి 73 సుకతఫలవిపాకమనుభుత్వా;

    Upapajji 74 sukataphalavipākamanubhutvā;

    కనకతనుసన్నిభో ఇధాభిభవతి,

    Kanakatanusannibho idhābhibhavati,

    సురవరతరోరివ ఇన్దో.

    Suravarataroriva indo.

    ‘‘గేహఞ్చావసతి నరో అపబ్బజ్జ,

    ‘‘Gehañcāvasati naro apabbajja,

    మిచ్ఛం మహతిమహిం అనుసాసతి 75;

    Micchaṃ mahatimahiṃ anusāsati 76;

    పసయ్హ సహిధ సత్తరతనం 77,

    Pasayha sahidha sattaratanaṃ 78,

    పటిలభతి విమల 79 సుఖుమచ్ఛవిం సుచిఞ్చ.

    Paṭilabhati vimala 80 sukhumacchaviṃ suciñca.

    ‘‘లాభీ అచ్ఛాదనవత్థమోక్ఖపావురణానం,

    ‘‘Lābhī acchādanavatthamokkhapāvuraṇānaṃ,

    భవతి యది అనాగారియతం ఉపేతి;

    Bhavati yadi anāgāriyataṃ upeti;

    సహితో 81 పురిమకతఫలం అనుభవతి,

    Sahito 82 purimakataphalaṃ anubhavati,

    న భవతి కతస్స పనాసో’’తి.

    Na bhavati katassa panāso’’ti.

    (౧౪) కోసోహితవత్థగుయ్హలక్ఖణం

    (14) Kosohitavatthaguyhalakkhaṇaṃ

    ౨౨౦. యమ్పి, భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో చిరప్పనట్ఠే సుచిరప్పవాసినో ఞాతిమిత్తే సుహజ్జే సఖినో సమానేతా అహోసి. మాతరమ్పి పుత్తేన సమానేతా అహోసి, పుత్తమ్పి మాతరా సమానేతా అహోసి, పితరమ్పి పుత్తేన సమానేతా అహోసి, పుత్తమ్పి పితరా సమానేతా అహోసి, భాతరమ్పి భాతరా సమానేతా అహోసి, భాతరమ్పి భగినియా సమానేతా అహోసి, భగినిమ్పి భాతరా సమానేతా అహోసి, భగినిమ్పి భగినియా సమానేతా అహోసి, సమఙ్గీకత్వా 83 చ అబ్భనుమోదితా అహోసి. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమం మహాపురిసలక్ఖణం పటిలభతి – కోసోహితవత్థగుయ్హో హోతి.

    220. Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno cirappanaṭṭhe sucirappavāsino ñātimitte suhajje sakhino samānetā ahosi. Mātarampi puttena samānetā ahosi, puttampi mātarā samānetā ahosi, pitarampi puttena samānetā ahosi, puttampi pitarā samānetā ahosi, bhātarampi bhātarā samānetā ahosi, bhātarampi bhaginiyā samānetā ahosi, bhaginimpi bhātarā samānetā ahosi, bhaginimpi bhaginiyā samānetā ahosi, samaṅgīkatvā 84 ca abbhanumoditā ahosi. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati – kosohitavatthaguyho hoti.

    ‘‘సో తేన లక్ఖణేన సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? పహూతపుత్తో హోతి, పరోసహస్సం ఖో పనస్స పుత్తా భవన్తి సూరా వీరఙ్గరూపా పరసేనప్పమద్దనా. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? పహూతపుత్తో హోతి, అనేకసహస్సం ఖో పనస్స పుత్తా భవన్తి సూరా వీరఙ్గరూపా పరసేనప్పమద్దనా. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Pahūtaputto hoti, parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Pahūtaputto hoti, anekasahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౨౧. తత్థేతం వుచ్చతి –

    221. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘పురే పురత్థా పురిమాసు జాతిసు,

    ‘‘Pure puratthā purimāsu jātisu,

    చిరప్పనట్ఠే సుచిరప్పవాసినో;

    Cirappanaṭṭhe sucirappavāsino;

    ఞాతీ సుహజ్జే సఖినో సమానయి,

    Ñātī suhajje sakhino samānayi,

    సమఙ్గికత్వా అనుమోదితా అహు.

    Samaṅgikatvā anumoditā ahu.

    ‘‘సో తేన 85 కమ్మేన దివం సమక్కమి,

    ‘‘So tena 86 kammena divaṃ samakkami,

    సుఖఞ్చ ఖిడ్డారతియో చ అన్వభి;

    Sukhañca khiḍḍāratiyo ca anvabhi;

    తతో చవిత్వా పునరాగతో ఇధ,

    Tato cavitvā punarāgato idha,

    కోసోహితం విన్దతి వత్థఛాదియం.

    Kosohitaṃ vindati vatthachādiyaṃ.

    ‘‘పహూతపుత్తో భవతీ తథావిధో,

    ‘‘Pahūtaputto bhavatī tathāvidho,

    పరోసహస్సఞ్చ 87 భవన్తి అత్రజా;

    Parosahassañca 88 bhavanti atrajā;

    సూరా చ వీరా చ 89 అమిత్తతాపనా,

    Sūrā ca vīrā ca 90 amittatāpanā,

    గిహిస్స పీతింజననా పియంవదా.

    Gihissa pītiṃjananā piyaṃvadā.

    ‘‘బహూతరా పబ్బజితస్స ఇరియతో,

    ‘‘Bahūtarā pabbajitassa iriyato,

    భవన్తి పుత్తా వచనానుసారినో;

    Bhavanti puttā vacanānusārino;

    గిహిస్స వా పబ్బజితస్స వా పున,

    Gihissa vā pabbajitassa vā puna,

    తం లక్ఖణం జాయతి తదత్థజోతక’’న్తి.

    Taṃ lakkhaṇaṃ jāyati tadatthajotaka’’nti.

    పఠమభాణవారో నిట్ఠితో.

    Paṭhamabhāṇavāro niṭṭhito.

    (౧౫-౧౬) పరిమణ్డలఅనోనమజణ్ణుపరిమసనలక్ఖణాని

    (15-16) Parimaṇḍalaanonamajaṇṇuparimasanalakkhaṇāni

    ౨౨౨. ‘‘యమ్పి , భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో మహాజనసఙ్గహం 91 సమేక్ఖమానో 92 సమం జానాతి సామం జానాతి, పురిసం జానాతి పురిసవిసేసం జానాతి – ‘అయమిదమరహతి అయమిదమరహతీ’తి తత్థ తత్థ పురిసవిసేసకరో అహోసి. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమాని ద్వే మహాపురిసలక్ఖణాని పటిలభతి. నిగ్రోధ పరిమణ్డలో చ హోతి, ఠితకోయేవ చ అనోనమన్తో ఉభోహి పాణితలేహి జణ్ణుకాని పరిమసతి పరిమజ్జతి.

    222. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno mahājanasaṅgahaṃ 93 samekkhamāno 94 samaṃ jānāti sāmaṃ jānāti, purisaṃ jānāti purisavisesaṃ jānāti – ‘ayamidamarahati ayamidamarahatī’ti tattha tattha purisavisesakaro ahosi. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Nigrodha parimaṇḍalo ca hoti, ṭhitakoyeva ca anonamanto ubhohi pāṇitalehi jaṇṇukāni parimasati parimajjati.

    ‘‘సో తేహి లక్ఖణేహి సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి ? అడ్ఢో హోతి మహద్ధనో మహాభోగో పహూతజాతరూపరజతో పహూతవిత్తూపకరణో పహూతధనధఞ్ఞో పరిపుణ్ణకోసకోట్ఠాగారో. రాజా సమానో ఇదం లభతి…పే॰… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? అడ్ఢో హోతి మహద్ధనో మహాభోగో. తస్సిమాని ధనాని హోన్తి, సేయ్యథిదం, సద్ధాధనం సీలధనం హిరిధనం ఓత్తప్పధనం సుతధనం చాగధనం పఞ్ఞాధనం. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati ? Aḍḍho hoti mahaddhano mahābhogo pahūtajātarūparajato pahūtavittūpakaraṇo pahūtadhanadhañño paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro. Rājā samāno idaṃ labhati…pe… buddho samāno kiṃ labhati? Aḍḍho hoti mahaddhano mahābhogo. Tassimāni dhanāni honti, seyyathidaṃ, saddhādhanaṃ sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanaṃ sutadhanaṃ cāgadhanaṃ paññādhanaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౨౩. తత్థేతం వుచ్చతి –

    223. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘తులియ పటివిచయ చిన్తయిత్వా,

    ‘‘Tuliya paṭivicaya cintayitvā,

    మహాజనసఙ్గహనం 95 సమేక్ఖమానో;

    Mahājanasaṅgahanaṃ 96 samekkhamāno;

    అయమిదమరహతి తత్థ తత్థ,

    Ayamidamarahati tattha tattha,

    పురిసవిసేసకరో పురే అహోసి.

    Purisavisesakaro pure ahosi.

    ‘‘మహిఞ్చ పన 97 ఠితో అనోనమన్తో,

    ‘‘Mahiñca pana 98 ṭhito anonamanto,

    ఫుసతి కరేహి ఉభోహి జణ్ణుకాని;

    Phusati karehi ubhohi jaṇṇukāni;

    మహిరుహపరిమణ్డలో అహోసి,

    Mahiruhaparimaṇḍalo ahosi,

    సుచరితకమ్మవిపాకసేసకేన.

    Sucaritakammavipākasesakena.

    ‘‘బహువివిధనిమిత్తలక్ఖణఞ్ఞూ,

    ‘‘Bahuvividhanimittalakkhaṇaññū,

    అతినిపుణా మనుజా బ్యాకరింసు;

    Atinipuṇā manujā byākariṃsu;

    బహువివిధా గిహీనం అరహాని,

    Bahuvividhā gihīnaṃ arahāni,

    పటిలభతి దహరో సుసు కుమారో.

    Paṭilabhati daharo susu kumāro.

    ‘‘ఇధ చ మహీపతిస్స కామభోగీ,

    ‘‘Idha ca mahīpatissa kāmabhogī,

    గిహిపతిరూపకా బహూ భవన్తి;

    Gihipatirūpakā bahū bhavanti;

    యది చ జహతి సబ్బకామభోగం,

    Yadi ca jahati sabbakāmabhogaṃ,

    లభతి అనుత్తరం ఉత్తమధనగ్గ’’న్తి.

    Labhati anuttaraṃ uttamadhanagga’’nti.

    (౧౭-౧౯) సీహపుబ్బద్ధకాయాదితిలక్ఖణం

    (17-19) Sīhapubbaddhakāyāditilakkhaṇaṃ

    ౨౨౪. ‘‘యమ్పి , భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో బహుజనస్స అత్థకామో అహోసి హితకామో ఫాసుకామో యోగక్ఖేమకామో – ‘కిన్తిమే సద్ధాయ వడ్ఢేయ్యుం, సీలేన వడ్ఢేయ్యుం, సుతేన వడ్ఢేయ్యుం 99, చాగేన వడ్ఢేయ్యుం, ధమ్మేన వడ్ఢేయ్యుం, పఞ్ఞాయ వడ్ఢేయ్యుం, ధనధఞ్ఞేన వడ్ఢేయ్యుం, ఖేత్తవత్థునా వడ్ఢేయ్యుం, ద్విపదచతుప్పదేహి వడ్ఢేయ్యుం, పుత్తదారేహి వడ్ఢేయ్యుం, దాసకమ్మకరపోరిసేహి వడ్ఢేయ్యుం, ఞాతీహి వడ్ఢేయ్యుం, మిత్తేహి వడ్ఢేయ్యుం, బన్ధవేహి వడ్ఢేయ్యు’న్తి. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమాని తీణి మహాపురిసలక్ఖణాని పటిలభతి. సీహపుబ్బద్ధకాయో చ హోతి చితన్తరంసో చ సమవట్టక్ఖన్ధో చ.

    224. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno bahujanassa atthakāmo ahosi hitakāmo phāsukāmo yogakkhemakāmo – ‘kintime saddhāya vaḍḍheyyuṃ, sīlena vaḍḍheyyuṃ, sutena vaḍḍheyyuṃ 100, cāgena vaḍḍheyyuṃ, dhammena vaḍḍheyyuṃ, paññāya vaḍḍheyyuṃ, dhanadhaññena vaḍḍheyyuṃ, khettavatthunā vaḍḍheyyuṃ, dvipadacatuppadehi vaḍḍheyyuṃ, puttadārehi vaḍḍheyyuṃ, dāsakammakaraporisehi vaḍḍheyyuṃ, ñātīhi vaḍḍheyyuṃ, mittehi vaḍḍheyyuṃ, bandhavehi vaḍḍheyyu’nti. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni tīṇi mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Sīhapubbaddhakāyo ca hoti citantaraṃso ca samavaṭṭakkhandho ca.

    ‘‘సో తేహి లక్ఖణేహి సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? అపరిహానధమ్మో హోతి, న పరిహాయతి ధనధఞ్ఞేన ఖేత్తవత్థునా ద్విపదచతుప్పదేహి పుత్తదారేహి దాసకమ్మకరపోరిసేహి ఞాతీహి మిత్తేహి బన్ధవేహి, న పరిహాయతి సబ్బసమ్పత్తియా. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? అపరిహానధమ్మో హోతి, న పరిహాయతి సద్ధాయ సీలేన సుతేన చాగేన పఞ్ఞాయ, న పరిహాయతి సబ్బసమ్పత్తియా. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Aparihānadhammo hoti, na parihāyati dhanadhaññena khettavatthunā dvipadacatuppadehi puttadārehi dāsakammakaraporisehi ñātīhi mittehi bandhavehi, na parihāyati sabbasampattiyā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Aparihānadhammo hoti, na parihāyati saddhāya sīlena sutena cāgena paññāya, na parihāyati sabbasampattiyā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౨౫. తత్థేతం వుచ్చతి –

    225. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘సద్ధాయ సీలేన సుతేన బుద్ధియా,

    ‘‘Saddhāya sīlena sutena buddhiyā,

    చాగేన ధమ్మేన బహూహి సాధుహి;

    Cāgena dhammena bahūhi sādhuhi;

    ధనేన ధఞ్ఞేన చ ఖేత్తవత్థునా,

    Dhanena dhaññena ca khettavatthunā,

    పుత్తేహి దారేహి చతుప్పదేహి చ.

    Puttehi dārehi catuppadehi ca.

    ‘‘ఞాతీహి మిత్తేహి చ బన్ధవేహి చ,

    ‘‘Ñātīhi mittehi ca bandhavehi ca,

    బలేన వణ్ణేన సుఖేన చూభయం;

    Balena vaṇṇena sukhena cūbhayaṃ;

    కథం న హాయేయ్యుం పరేతి ఇచ్ఛతి,

    Kathaṃ na hāyeyyuṃ pareti icchati,

    అత్థస్స మిద్ధీ చ 101 పనాభికఙ్ఖతి.

    Atthassa middhī ca 102 panābhikaṅkhati.

    ‘‘స సీహపుబ్బద్ధసుసణ్ఠితో అహు,

    ‘‘Sa sīhapubbaddhasusaṇṭhito ahu,

    సమవట్టక్ఖన్ధో చ చితన్తరంసో;

    Samavaṭṭakkhandho ca citantaraṃso;

    పుబ్బే సుచిణ్ణేన కతేన కమ్మునా,

    Pubbe suciṇṇena katena kammunā,

    అహానియం పుబ్బనిమిత్తమస్స తం.

    Ahāniyaṃ pubbanimittamassa taṃ.

    ‘‘గిహీపి ధఞ్ఞేన ధనేన వడ్ఢతి,

    ‘‘Gihīpi dhaññena dhanena vaḍḍhati,

    పుత్తేహి దారేహి చతుప్పదేహి చ;

    Puttehi dārehi catuppadehi ca;

    అకిఞ్చనో పబ్బజితో అనుత్తరం,

    Akiñcano pabbajito anuttaraṃ,

    పప్పోతి బోధిం అసహానధమ్మత’’న్తి 103.

    Pappoti bodhiṃ asahānadhammata’’nti 104.

    (౨౦) రసగ్గసగ్గితాలక్ఖణం

    (20) Rasaggasaggitālakkhaṇaṃ

    ౨౨౬. ‘‘యమ్పి , భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో సత్తానం అవిహేఠకజాతికో అహోసి పాణినా వా లేడ్డునా వా దణ్డేన వా సత్థేన వా. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా ఉపచితత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమం మహాపురిసలక్ఖణం పటిలభతి, రసగ్గసగ్గీ హోతి, ఉద్ధగ్గాస్స రసహరణీయో గీవాయ జాతా హోన్తి సమాభివాహినియో 105.

    226. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati, rasaggasaggī hoti, uddhaggāssa rasaharaṇīyo gīvāya jātā honti samābhivāhiniyo 106.

    ‘‘సో తేన లక్ఖణేన సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? అప్పాబాధో హోతి అప్పాతఙ్కో, సమవేపాకినియా గహణియా సమన్నాగతో నాతిసీతాయ నాచ్చుణ్హాయ. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? అప్పాబాధో హోతి అప్పాతఙ్కో సమవేపాకినియా గహణియా సమన్నాగతో నాతిసీతాయ నాచ్చుణ్హాయ మజ్ఝిమాయ పధానక్ఖమాయ. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Appābādho hoti appātaṅko, samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౨౭. తత్థేతం వుచ్చతి –

    227. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘న పాణిదణ్డేహి పనాథ లేడ్డునా,

    ‘‘Na pāṇidaṇḍehi panātha leḍḍunā,

    సత్థేన వా మరణవధేన 107 వా పన;

    Satthena vā maraṇavadhena 108 vā pana;

    ఉబ్బాధనాయ పరితజ్జనాయ వా,

    Ubbādhanāya paritajjanāya vā,

    న హేఠయీ జనతమహేఠకో అహు.

    Na heṭhayī janatamaheṭhako ahu.

    ‘‘తేనేవ సో సుగతిముపేచ్చ మోదతి,

    ‘‘Teneva so sugatimupecca modati,

    సుఖప్ఫలం కరియ సుఖాని విన్దతి;

    Sukhapphalaṃ kariya sukhāni vindati;

    సమోజసా 109 రసహరణీ సుసణ్ఠితా,

    Samojasā 110 rasaharaṇī susaṇṭhitā,

    ఇధాగతో లభతి రసగ్గసగ్గితం.

    Idhāgato labhati rasaggasaggitaṃ.

    ‘‘తేనాహు నం అతినిపుణా విచక్ఖణా,

    ‘‘Tenāhu naṃ atinipuṇā vicakkhaṇā,

    అయం నరో సుఖబహులో భవిస్సతి;

    Ayaṃ naro sukhabahulo bhavissati;

    గిహిస్స వా పబ్బజితస్స వా పున 111,

    Gihissa vā pabbajitassa vā puna 112,

    తం లక్ఖణం భవతి తదత్థజోతక’’న్తి.

    Taṃ lakkhaṇaṃ bhavati tadatthajotaka’’nti.

    (౨౧-౨౨) అభినీలనేత్తగోపఖుమలక్ఖణాని

    (21-22) Abhinīlanettagopakhumalakkhaṇāni

    ౨౨౮. ‘‘యమ్పి, భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో న చ విసటం, న చ విసాచి 113, న చ పన విచేయ్య పేక్ఖితా, ఉజుం తథా పసటముజుమనో, పియచక్ఖునా బహుజనం ఉదిక్ఖితా అహోసి. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమాని ద్వే మహాపురిసలక్ఖణాని పటిలభతి. అభినీలనేత్తో చ హోతి గోపఖుమో చ.

    228. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno na ca visaṭaṃ, na ca visāci 114, na ca pana viceyya pekkhitā, ujuṃ tathā pasaṭamujumano, piyacakkhunā bahujanaṃ udikkhitā ahosi. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Abhinīlanetto ca hoti gopakhumo ca.

    ‘‘సో తేహి లక్ఖణేహి సమన్నాగతో, సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? పియదస్సనో హోతి బహునో జనస్స, పియో హోతి మనాపో బ్రాహ్మణగహపతికానం నేగమజానపదానం గణకమహామత్తానం అనీకట్ఠానం దోవారికానం అమచ్చానం పారిసజ్జానం రాజూనం భోగియానం కుమారానం. రాజా సమానో ఇదం లభతి…పే॰… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? పియదస్సనో హోతి బహునో జనస్స, పియో హోతి మనాపో భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనం ఉపాసకానం ఉపాసికానం దేవానం మనుస్సానం అసురానం నాగానం గన్ధబ్బానం. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato, sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Piyadassano hoti bahuno janassa, piyo hoti manāpo brāhmaṇagahapatikānaṃ negamajānapadānaṃ gaṇakamahāmattānaṃ anīkaṭṭhānaṃ dovārikānaṃ amaccānaṃ pārisajjānaṃ rājūnaṃ bhogiyānaṃ kumārānaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati…pe… buddho samāno kiṃ labhati? Piyadassano hoti bahuno janassa, piyo hoti manāpo bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ devānaṃ manussānaṃ asurānaṃ nāgānaṃ gandhabbānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౨౯. తత్థేతం వుచ్చతి –

    229. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘న చ విసటం న చ విసాచి 115, న చ పన విచేయ్యపేక్ఖితా;

    ‘‘Na ca visaṭaṃ na ca visāci 116, na ca pana viceyyapekkhitā;

    ఉజుం తథా పసటముజుమనో, పియచక్ఖునా బహుజనం ఉదిక్ఖితా.

    Ujuṃ tathā pasaṭamujumano, piyacakkhunā bahujanaṃ udikkhitā.

    ‘‘సుగతీసు సో ఫలవిపాకం,

    ‘‘Sugatīsu so phalavipākaṃ,

    అనుభవతి తత్థ మోదతి;

    Anubhavati tattha modati;

    ఇధ చ పన భవతి గోపఖుమో,

    Idha ca pana bhavati gopakhumo,

    అభినీలనేత్తనయనో సుదస్సనో.

    Abhinīlanettanayano sudassano.

    ‘‘అభియోగినో చ నిపుణా,

    ‘‘Abhiyogino ca nipuṇā,

    బహూ పన నిమిత్తకోవిదా;

    Bahū pana nimittakovidā;

    సుఖుమనయనకుసలా మనుజా,

    Sukhumanayanakusalā manujā,

    పియదస్సనోతి అభినిద్దిసన్తి నం.

    Piyadassanoti abhiniddisanti naṃ.

    ‘‘పియదస్సనో గిహీపి సన్తో చ,

    ‘‘Piyadassano gihīpi santo ca,

    భవతి బహుజనపియాయితో;

    Bhavati bahujanapiyāyito;

    యది చ న భవతి గిహీ సమణో హోతి,

    Yadi ca na bhavati gihī samaṇo hoti,

    పియో బహూనం సోకనాసనో’’తి.

    Piyo bahūnaṃ sokanāsano’’ti.

    (౨౩) ఉణ్హీససీసలక్ఖణం

    (23) Uṇhīsasīsalakkhaṇaṃ

    ౨౩౦. ‘‘యమ్పి, భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో బహుజనపుబ్బఙ్గమో అహోసి కుసలేసు ధమ్మేసు బహుజనపామోక్ఖో కాయసుచరితే వచీసుచరితే మనోసుచరితే దానసంవిభాగే సీలసమాదానే ఉపోసథుపవాసే మత్తేయ్యతాయ పేత్తేయ్యతాయ సామఞ్ఞతాయ బ్రహ్మఞ్ఞతాయ కులే జేట్ఠాపచాయితాయ అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేసు చ అధికుసలేసు ధమ్మేసు. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమం మహాపురిసలక్ఖణం పటిలభతి – ఉణ్హీససీసో హోతి.

    230. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno bahujanapubbaṅgamo ahosi kusalesu dhammesu bahujanapāmokkho kāyasucarite vacīsucarite manosucarite dānasaṃvibhāge sīlasamādāne uposathupavāse matteyyatāya petteyyatāya sāmaññatāya brahmaññatāya kule jeṭṭhāpacāyitāya aññataraññataresu ca adhikusalesu dhammesu. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati – uṇhīsasīso hoti.

    ‘‘సో తేన లక్ఖణేన సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? మహాస్స జనో అన్వాయికో హోతి, బ్రాహ్మణగహపతికా నేగమజానపదా గణకమహామత్తా అనీకట్ఠా దోవారికా అమచ్చా పారిసజ్జా రాజానో భోగియా కుమారా. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? మహాస్స జనో అన్వాయికో హోతి, భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఉపాసకా ఉపాసికాయో దేవా మనుస్సా అసురా నాగా గన్ధబ్బా. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Mahāssa jano anvāyiko hoti, brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Mahāssa jano anvāyiko hoti, bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౩౧. తత్థేతం వుచ్చతి –

    231. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘పుబ్బఙ్గమో సుచరితేసు అహు,

    ‘‘Pubbaṅgamo sucaritesu ahu,

    ధమ్మేసు ధమ్మచరియాభిరతో;

    Dhammesu dhammacariyābhirato;

    అన్వాయికో బహుజనస్స అహు,

    Anvāyiko bahujanassa ahu,

    సగ్గేసు వేదయిత్థ పుఞ్ఞఫలం.

    Saggesu vedayittha puññaphalaṃ.

    ‘‘వేదిత్వా సో సుచరితస్స ఫలం,

    ‘‘Veditvā so sucaritassa phalaṃ,

    ఉణ్హీససీసత్తమిధజ్ఝగమా;

    Uṇhīsasīsattamidhajjhagamā;

    బ్యాకంసు బ్యఞ్జననిమిత్తధరా,

    Byākaṃsu byañjananimittadharā,

    పుబ్బఙ్గమో బహుజనం హేస్సతి.

    Pubbaṅgamo bahujanaṃ hessati.

    ‘‘పటిభోగియా మనుజేసు ఇధ,

    ‘‘Paṭibhogiyā manujesu idha,

    పుబ్బేవ తస్స అభిహరన్తి తదా;

    Pubbeva tassa abhiharanti tadā;

    యది ఖత్తియో భవతి భూమిపతి,

    Yadi khattiyo bhavati bhūmipati,

    పటిహారకం బహుజనే లభతి.

    Paṭihārakaṃ bahujane labhati.

    ‘‘అథ చేపి పబ్బజతి సో మనుజో,

    ‘‘Atha cepi pabbajati so manujo,

    ధమ్మేసు హోతి పగుణో విసవీ;

    Dhammesu hoti paguṇo visavī;

    తస్సానుసాసనిగుణాభిరతో,

    Tassānusāsaniguṇābhirato,

    అన్వాయికో బహుజనో భవతీ’’తి.

    Anvāyiko bahujano bhavatī’’ti.

    (౨౪-౨౫) ఏకేకలోమతాఉణ్ణాలక్ఖణాని

    (24-25) Ekekalomatāuṇṇālakkhaṇāni

    ౨౩౨. ‘‘యమ్పి, భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో ముసావాదం పహాయ ముసావాదా పటివిరతో అహోసి, సచ్చవాదీ సచ్చసన్ధో థేతో పచ్చయికో అవిసంవాదకో లోకస్స . సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా ఉపచితత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమాని ద్వే మహాపురిసలక్ఖణాని పటిలభతి. ఏకేకలోమో చ హోతి, ఉణ్ణా చ భముకన్తరే జాతా హోతి ఓదాతా ముదుతూలసన్నిభా.

    232. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato ahosi, saccavādī saccasandho theto paccayiko avisaṃvādako lokassa . So tassa kammassa kaṭattā upacitattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Ekekalomo ca hoti, uṇṇā ca bhamukantare jātā hoti odātā mudutūlasannibhā.

    ‘‘సో తేహి లక్ఖణేహి సమన్నాగతో, సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? మహాస్స జనో ఉపవత్తతి, బ్రాహ్మణగహపతికా నేగమజానపదా గణకమహామత్తా అనీకట్ఠా దోవారికా అమచ్చా పారిసజ్జా రాజానో భోగియా కుమారా. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? మహాస్స జనో ఉపవత్తతి, భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఉపాసకా ఉపాసికాయో దేవా మనుస్సా అసురా నాగా గన్ధబ్బా. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato, sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Mahāssa jano upavattati, brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Mahāssa jano upavattati, bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౩౩. తత్థేతం వుచ్చతి –

    233. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘సచ్చప్పటిఞ్ఞో పురిమాసు జాతిసు,

    ‘‘Saccappaṭiñño purimāsu jātisu,

    అద్వేజ్ఝవాచో అలికం వివజ్జయి;

    Advejjhavāco alikaṃ vivajjayi;

    న సో విసంవాదయితాపి కస్సచి,

    Na so visaṃvādayitāpi kassaci,

    భూతేన తచ్ఛేన తథేన భాసయి 117.

    Bhūtena tacchena tathena bhāsayi 118.

    ‘‘సేతా సుసుక్కా ముదుతూలసన్నిభా,

    ‘‘Setā susukkā mudutūlasannibhā,

    ఉణ్ణా సుజాతా 119 భముకన్తరే అహు;

    Uṇṇā sujātā 120 bhamukantare ahu;

    న లోమకూపేసు దువే అజాయిసుం,

    Na lomakūpesu duve ajāyisuṃ,

    ఏకేకలోమూపచితఙ్గవా అహు.

    Ekekalomūpacitaṅgavā ahu.

    ‘‘తం లక్ఖణఞ్ఞూ బహవో సమాగతా,

    ‘‘Taṃ lakkhaṇaññū bahavo samāgatā,

    బ్యాకంసు ఉప్పాదనిమిత్తకోవిదా;

    Byākaṃsu uppādanimittakovidā;

    ఉణ్ణా చ లోమా చ యథా సుసణ్ఠితా,

    Uṇṇā ca lomā ca yathā susaṇṭhitā,

    ఉపవత్తతీ ఈదిసకం బహుజ్జనో.

    Upavattatī īdisakaṃ bahujjano.

    ‘‘గిహిమ్పి సన్తం ఉపవత్తతీ జనో,

    ‘‘Gihimpi santaṃ upavattatī jano,

    బహు పురత్థాపకతేన కమ్మునా;

    Bahu puratthāpakatena kammunā;

    అకిఞ్చనం పబ్బజితం అనుత్తరం,

    Akiñcanaṃ pabbajitaṃ anuttaraṃ,

    బుద్ధమ్పి సన్తం ఉపవత్తతి జనో’’తి.

    Buddhampi santaṃ upavattati jano’’ti.

    (౨౬-౨౭) చత్తాలీసఅవిరళదన్తలక్ఖణాని

    (26-27) Cattālīsaaviraḷadantalakkhaṇāni

    ౨౩౪. ‘‘యమ్పి, భిక్ఖవే తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో పిసుణం వాచం పహాయ పిసుణాయ వాచాయ పటివిరతో అహోసి. ఇతో సుత్వా న అముత్ర అక్ఖాతా ఇమేసం భేదాయ, అముత్ర వా సుత్వా న ఇమేసం అక్ఖాతా అమూసం భేదాయ , ఇతి భిన్నానం వా సన్ధాతా, సహితానం వా అనుప్పదాతా, సమగ్గారామో సమగ్గరతో సమగ్గనన్దీ సమగ్గకరణిం వాచం భాసితా అహోసి. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమాని ద్వే మహాపురిసలక్ఖణాని పటిలభతి. చత్తాలీసదన్తో చ హోతి అవిరళదన్తో చ.

    234. ‘‘Yampi, bhikkhave tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno pisuṇaṃ vācaṃ pahāya pisuṇāya vācāya paṭivirato ahosi. Ito sutvā na amutra akkhātā imesaṃ bhedāya, amutra vā sutvā na imesaṃ akkhātā amūsaṃ bhedāya , iti bhinnānaṃ vā sandhātā, sahitānaṃ vā anuppadātā, samaggārāmo samaggarato samagganandī samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā ahosi. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Cattālīsadanto ca hoti aviraḷadanto ca.

    ‘‘సో తేహి లక్ఖణేహి సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? అభేజ్జపరిసో హోతి, అభేజ్జాస్స హోన్తి పరిసా, బ్రాహ్మణగహపతికా నేగమజానపదా గణకమహామత్తా అనీకట్ఠా దోవారికా అమచ్చా పారిసజ్జా రాజానో భోగియా కుమారా. రాజా సమానో ఇదం లభతి … బుద్ధో సమానో కిం లభతి? అభేజ్జపరిసో హోతి, అభేజ్జాస్స హోన్తి పరిసా, భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఉపాసకా ఉపాసికాయో దేవా మనుస్సా అసురా నాగా గన్ధబ్బా. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Abhejjapariso hoti, abhejjāssa honti parisā, brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati … buddho samāno kiṃ labhati? Abhejjapariso hoti, abhejjāssa honti parisā, bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౩౫. తత్థేతం వుచ్చతి –

    235. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘వేభూతియం సహితభేదకారిం,

    ‘‘Vebhūtiyaṃ sahitabhedakāriṃ,

    భేదప్పవడ్ఢనవివాదకారిం;

    Bhedappavaḍḍhanavivādakāriṃ;

    కలహప్పవడ్ఢనఆకిచ్చకారిం,

    Kalahappavaḍḍhanaākiccakāriṃ,

    సహితానం భేదజననిం న భణి.

    Sahitānaṃ bhedajananiṃ na bhaṇi.

    ‘‘అవివాదవడ్ఢనకరిం సుగిరం,

    ‘‘Avivādavaḍḍhanakariṃ sugiraṃ,

    భిన్నానుసన్ధిజననిం అభణి;

    Bhinnānusandhijananiṃ abhaṇi;

    కలహం జనస్స పనుదీ సమఙ్గీ,

    Kalahaṃ janassa panudī samaṅgī,

    సహితేహి నన్దతి పమోదతి చ.

    Sahitehi nandati pamodati ca.

    ‘‘సుగతీసు సో ఫలవిపాకం,

    ‘‘Sugatīsu so phalavipākaṃ,

    అనుభవతి తత్థ మోదతి;

    Anubhavati tattha modati;

    దన్తా ఇధ హోన్తి అవిరళా సహితా,

    Dantā idha honti aviraḷā sahitā,

    చతురో దసస్స ముఖజా సుసణ్ఠితా.

    Caturo dasassa mukhajā susaṇṭhitā.

    ‘‘యది ఖత్తియో భవతి భూమిపతి,

    ‘‘Yadi khattiyo bhavati bhūmipati,

    అవిభేదియాస్స పరిసా భవతి;

    Avibhediyāssa parisā bhavati;

    సమణో చ హోతి విరజో విమలో,

    Samaṇo ca hoti virajo vimalo,

    పరిసాస్స హోతి అనుగతా అచలా’’తి.

    Parisāssa hoti anugatā acalā’’ti.

    (౨౮-౨౯) పహూతజివ్హాబ్రహ్మస్సరలక్ఖణాని

    (28-29) Pahūtajivhābrahmassaralakkhaṇāni

    ౨౩౬. ‘‘యమ్పి , భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో ఫరుసం వాచం పహాయ ఫరుసాయ వాచాయ పటివిరతో అహోసి. యా సా వాచా నేలా కణ్ణసుఖా పేమనీయా హదయఙ్గమా పోరీ బహుజనకన్తా బహుజనమనాపా, తథారూపిం వాచం భాసితా అహోసి. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా ఉపచితత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమాని ద్వే మహాపురిసలక్ఖణాని పటిలభతి. పహూతజివ్హో చ హోతి బ్రహ్మస్సరో చ కరవీకభాణీ.

    236. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno pharusaṃ vācaṃ pahāya pharusāya vācāya paṭivirato ahosi. Yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā, tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā ahosi. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Pahūtajivho ca hoti brahmassaro ca karavīkabhāṇī.

    ‘‘సో తేహి లక్ఖణేహి సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? ఆదేయ్యవాచో హోతి, ఆదియన్తిస్స వచనం బ్రాహ్మణగహపతికా నేగమజానపదా గణకమహామత్తా అనీకట్ఠా దోవారికా అమచ్చా పారిసజ్జా రాజానో భోగియా కుమారా. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? ఆదేయ్యవాచో హోతి, ఆదియన్తిస్స వచనం భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఉపాసకా ఉపాసికాయో దేవా మనుస్సా అసురా నాగా గన్ధబ్బా. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Ādeyyavāco hoti, ādiyantissa vacanaṃ brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Ādeyyavāco hoti, ādiyantissa vacanaṃ bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౩౭. తత్థేతం వుచ్చతి –

    237. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘అక్కోసభణ్డనవిహేసకారిం,

    ‘‘Akkosabhaṇḍanavihesakāriṃ,

    ఉబ్బాధికం 121 బహుజనప్పమద్దనం;

    Ubbādhikaṃ 122 bahujanappamaddanaṃ;

    అబాళ్హం గిరం సో న భణి ఫరుసం,

    Abāḷhaṃ giraṃ so na bhaṇi pharusaṃ,

    మధురం భణి సుసంహితం 123 సఖిలం.

    Madhuraṃ bhaṇi susaṃhitaṃ 124 sakhilaṃ.

    ‘‘మనసో పియా హదయగామినియో,

    ‘‘Manaso piyā hadayagāminiyo,

    వాచా సో ఏరయతి కణ్ణసుఖా;

    Vācā so erayati kaṇṇasukhā;

    వాచాసుచిణ్ణఫలమనుభవి,

    Vācāsuciṇṇaphalamanubhavi,

    సగ్గేసు వేదయథ 125 పుఞ్ఞఫలం.

    Saggesu vedayatha 126 puññaphalaṃ.

    ‘‘వేదిత్వా సో సుచరితస్స ఫలం,

    ‘‘Veditvā so sucaritassa phalaṃ,

    బ్రహ్మస్సరత్తమిధమజ్ఝగమా;

    Brahmassarattamidhamajjhagamā;

    జివ్హాస్స హోతి విపులా పుథులా,

    Jivhāssa hoti vipulā puthulā,

    ఆదేయ్యవాక్యవచనో భవతి.

    Ādeyyavākyavacano bhavati.

    ‘‘గిహినోపి ఇజ్ఝతి యథా భణతో,

    ‘‘Gihinopi ijjhati yathā bhaṇato,

    అథ చే పబ్బజతి సో మనుజో;

    Atha ce pabbajati so manujo;

    ఆదియన్తిస్స వచనం జనతా,

    Ādiyantissa vacanaṃ janatā,

    బహునో బహుం సుభణితం భణతో’’తి.

    Bahuno bahuṃ subhaṇitaṃ bhaṇato’’ti.

    (౩౦) సీహహనులక్ఖణం

    (30) Sīhahanulakkhaṇaṃ

    ౨౩౮. ‘‘యమ్పి , భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో సమ్ఫప్పలాపం పహాయ సమ్ఫప్పలాపా పటివిరతో అహోసి కాలవాదీ భూతవాదీ అత్థవాదీ ధమ్మవాదీ వినయవాదీ, నిధానవతిం వాచం భాసితా అహోసి కాలేన సాపదేసం పరియన్తవతిం అత్థసంహితం. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా…పే॰… సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమం మహాపురిసలక్ఖణం పటిలభతి, సీహహను హోతి.

    238. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno samphappalāpaṃ pahāya samphappalāpā paṭivirato ahosi kālavādī bhūtavādī atthavādī dhammavādī vinayavādī, nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā ahosi kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasaṃhitaṃ. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati, sīhahanu hoti.

    ‘‘సో తేన లక్ఖణేన సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ…పే॰… రాజా సమానో కిం లభతి? అప్పధంసియో హోతి కేనచి మనుస్సభూతేన పచ్చత్థికేన పచ్చామిత్తేన. రాజా సమానో ఇదం లభతి… బుద్ధో సమానో కిం లభతి? అప్పధంసియో హోతి అబ్భన్తరేహి వా బాహిరేహి వా పచ్చత్థికేహి పచ్చామిత్తేహి, రాగేన వా దోసేన వా మోహేన వా సమణేన వా బ్రాహ్మణేన వా దేవేన వా మారేన వా బ్రహ్మునా వా కేనచి వా లోకస్మిం. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Appadhaṃsiyo hoti kenaci manussabhūtena paccatthikena paccāmittena. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Appadhaṃsiyo hoti abbhantarehi vā bāhirehi vā paccatthikehi paccāmittehi, rāgena vā dosena vā mohena vā samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౩౯. తత్థేతం వుచ్చతి –

    239. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘న సమ్ఫప్పలాపం న ముద్ధతం 127,

    ‘‘Na samphappalāpaṃ na muddhataṃ 128,

    అవికిణ్ణవచనబ్యప్పథో అహోసి;

    Avikiṇṇavacanabyappatho ahosi;

    అహితమపి చ అపనుది,

    Ahitamapi ca apanudi,

    హితమపి చ బహుజనసుఖఞ్చ అభణి.

    Hitamapi ca bahujanasukhañca abhaṇi.

    ‘‘తం కత్వా ఇతో చుతో దివముపపజ్జి,

    ‘‘Taṃ katvā ito cuto divamupapajji,

    సుకతఫలవిపాకమనుభోసి;

    Sukataphalavipākamanubhosi;

    చవియ పునరిధాగతో సమానో,

    Caviya punaridhāgato samāno,

    ద్విదుగమవరతరహనుత్తమలత్థ.

    Dvidugamavaratarahanuttamalattha.

    ‘‘రాజా హోతి సుదుప్పధంసియో,

    ‘‘Rājā hoti suduppadhaṃsiyo,

    మనుజిన్దో మనుజాధిపతి మహానుభావో;

    Manujindo manujādhipati mahānubhāvo;

    తిదివపురవరసమో భవతి,

    Tidivapuravarasamo bhavati,

    సురవరతరోరివ ఇన్దో.

    Suravarataroriva indo.

    ‘‘గన్ధబ్బాసురయక్ఖరక్ఖసేభి 129,

    ‘‘Gandhabbāsurayakkharakkhasebhi 130,

    సురేహి న హి భవతి సుప్పధంసియో;

    Surehi na hi bhavati suppadhaṃsiyo;

    తథత్తో యది భవతి తథావిధో,

    Tathatto yadi bhavati tathāvidho,

    ఇధ దిసా చ పటిదిసా చ విదిసా చా’’తి.

    Idha disā ca paṭidisā ca vidisā cā’’ti.

    (౩౧-౩౨) సమదన్తసుసుక్కదాఠాలక్ఖణాని

    (31-32) Samadantasusukkadāṭhālakkhaṇāni

    ౨౪౦. ‘‘యమ్పి, భిక్ఖవే, తథాగతో పురిమం జాతిం పురిమం భవం పురిమం నికేతం పుబ్బే మనుస్సభూతో సమానో మిచ్ఛాజీవం పహాయ సమ్మాఆజీవేన జీవికం కప్పేసి, తులాకూట కంసకూట మానకూట ఉక్కోటన వఞ్చన నికతి సాచియోగ ఛేదన వధ బన్ధన విపరామోస ఆలోప సహసాకారా 131 పటివిరతో అహోసి. సో తస్స కమ్మస్స కటత్తా ఉపచితత్తా ఉస్సన్నత్తా విపులత్తా కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జతి. సో తత్థ అఞ్ఞే దేవే దసహి ఠానేహి అధిగణ్హాతి దిబ్బేన ఆయునా దిబ్బేన వణ్ణేన దిబ్బేన సుఖేన దిబ్బేన యసేన దిబ్బేన ఆధిపతేయ్యేన దిబ్బేహి రూపేహి దిబ్బేహి సద్దేహి దిబ్బేహి గన్ధేహి దిబ్బేహి రసేహి దిబ్బేహి ఫోట్ఠబ్బేహి. సో తతో చుతో ఇత్థత్తం ఆగతో సమానో ఇమాని ద్వే మహాపురిసలక్ఖణాని పటిలభతి, సమదన్తో చ హోతి సుసుక్కదాఠో చ.

    240. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno micchājīvaṃ pahāya sammāājīvena jīvikaṃ kappesi, tulākūṭa kaṃsakūṭa mānakūṭa ukkoṭana vañcana nikati sāciyoga chedana vadha bandhana viparāmosa ālopa sahasākārā 132 paṭivirato ahosi. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā ussannattā vipulattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. So tattha aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhāti dibbena āyunā dibbena vaṇṇena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena ādhipateyyena dibbehi rūpehi dibbehi saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi phoṭṭhabbehi. So tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati, samadanto ca hoti susukkadāṭho ca.

    ‘‘సో తేహి లక్ఖణేహి సమన్నాగతో సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ ధమ్మికో ధమ్మరాజా చాతురన్తో విజితావీ జనపదత్థావరియప్పత్తో సత్తరతనసమన్నాగతో. తస్సిమాని సత్త రతనాని భవన్తి, సేయ్యథిదం – చక్కరతనం హత్థిరతనం అస్సరతనం మణిరతనం ఇత్థిరతనం గహపతిరతనం పరిణాయకరతనమేవ సత్తమం. పరోసహస్సం ఖో పనస్స పుత్తా భవన్తి సూరా వీరఙ్గరూపా పరసేనప్పమద్దనా. సో ఇమం పథవిం సాగరపరియన్తం అఖిలమనిమిత్తమకణ్టకం ఇద్ధం ఫీతం ఖేమం సివం నిరబ్బుదం అదణ్డేన అసత్థేన ధమ్మేన అభివిజియ అజ్ఝావసతి. రాజా సమానో కిం లభతి? సుచిపరివారో హోతి సుచిస్స హోన్తి పరివారా బ్రాహ్మణగహపతికా నేగమజానపదా గణకమహామత్తా అనీకట్ఠా దోవారికా అమచ్చా పారిసజ్జా రాజానో భోగియా కుమారా. రాజా సమానో ఇదం లభతి.

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti, seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ akhilamanimittamakaṇṭakaṃ iddhaṃ phītaṃ khemaṃ sivaṃ nirabbudaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Rājā samāno kiṃ labhati? Suciparivāro hoti sucissa honti parivārā brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati.

    ‘‘సచే ఖో పన అగారస్మా అనగారియం పబ్బజతి, అరహం హోతి సమ్మాసమ్బుద్ధో లోకే వివట్టచ్ఛదో. బుద్ధో సమానో కిం లభతి? సుచిపరివారో హోతి, సుచిస్స హోన్తి పరివారా, భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఉపాసకా ఉపాసికాయో దేవా మనుస్సా అసురా నాగా గన్ధబ్బా. బుద్ధో సమానో ఇదం లభతి’’. ఏతమత్థం భగవా అవోచ.

    ‘‘Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado. Buddho samāno kiṃ labhati? Suciparivāro hoti, sucissa honti parivārā, bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ౨౪౧. తత్థేతం వుచ్చతి –

    241. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘మిచ్ఛాజీవఞ్చ అవస్సజి సమేన వుత్తిం,

    ‘‘Micchājīvañca avassaji samena vuttiṃ,

    సుచినా సో జనయిత్థ ధమ్మికేన;

    Sucinā so janayittha dhammikena;

    అహితమపి చ అపనుది,

    Ahitamapi ca apanudi,

    హితమపి చ బహుజనసుఖఞ్చ అచరి.

    Hitamapi ca bahujanasukhañca acari.

    ‘‘సగ్గే వేదయతి నరో సుఖప్ఫలాని,

    ‘‘Sagge vedayati naro sukhapphalāni,

    కరిత్వా నిపుణేభి విదూహి సబ్భి;

    Karitvā nipuṇebhi vidūhi sabbhi;

    వణ్ణితాని తిదివపురవరసమో,

    Vaṇṇitāni tidivapuravarasamo,

    అభిరమతి రతిఖిడ్డాసమఙ్గీ.

    Abhiramati ratikhiḍḍāsamaṅgī.

    ‘‘లద్ధానం మానుసకం భవం తతో,

    ‘‘Laddhānaṃ mānusakaṃ bhavaṃ tato,

    చవిత్వాన సుకతఫలవిపాకం;

    Cavitvāna sukataphalavipākaṃ;

    సేసకేన పటిలభతి లపనజం,

    Sesakena paṭilabhati lapanajaṃ,

    సమమపి సుచిసుసుక్కం 133.

    Samamapi sucisusukkaṃ 134.

    ‘‘తం వేయ్యఞ్జనికా సమాగతా బహవో,

    ‘‘Taṃ veyyañjanikā samāgatā bahavo,

    బ్యాకంసు నిపుణసమ్మతా మనుజా;

    Byākaṃsu nipuṇasammatā manujā;

    సుచిజనపరివారగణో భవతి,

    Sucijanaparivāragaṇo bhavati,

    దిజసమసుక్కసుచిసోభనదన్తో.

    Dijasamasukkasucisobhanadanto.

    ‘‘రఞ్ఞో హోతి బహుజనో,

    ‘‘Rañño hoti bahujano,

    సుచిపరివారో మహతిం మహిం అనుసాసతో;

    Suciparivāro mahatiṃ mahiṃ anusāsato;

    పసయ్హ న చ జనపదతుదనం,

    Pasayha na ca janapadatudanaṃ,

    హితమపి చ బహుజనసుఖఞ్చ చరన్తి.

    Hitamapi ca bahujanasukhañca caranti.

    ‘‘అథ చే పబ్బజతి భవతి విపాపో,

    ‘‘Atha ce pabbajati bhavati vipāpo,

    సమణో సమితరజో వివట్టచ్ఛదో;

    Samaṇo samitarajo vivaṭṭacchado;

    విగతదరథకిలమథో,

    Vigatadarathakilamatho,

    ఇమమపి చ పరమపి చ 135 పస్సతి లోకం.

    Imamapi ca paramapi ca 136 passati lokaṃ.

    ‘‘తస్సోవాదకరా బహుగిహీ చ పబ్బజితా చ,

    ‘‘Tassovādakarā bahugihī ca pabbajitā ca,

    అసుచిం గరహితం ధునన్తి పాపం;

    Asuciṃ garahitaṃ dhunanti pāpaṃ;

    స హి సుచిభి పరివుతో భవతి,

    Sa hi sucibhi parivuto bhavati,

    మలఖిలకలికిలేసే పనుదేహీ’’తి 137.

    Malakhilakalikilese panudehī’’ti 138.

    ఇదమవోచ భగవా. అత్తమనా తే భిక్ఖూ భగవతో భాసితం అభినన్దున్తి.

    Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.

    లక్ఖణసుత్తం నిట్ఠితం సత్తమం.

    Lakkhaṇasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.







    Footnotes:
    1. భదన్తేతి (సీ॰ స్యా॰ పీ॰)
    2. bhadanteti (sī. syā. pī.)
    3. వివటచ్ఛదో (స్యా॰ క॰), వివత్తచ్ఛదో (సీ॰ పీ॰)
    4. vivaṭacchado (syā. ka.), vivattacchado (sī. pī.)
    5. సబ్బాకారపరిపూరాని సువిభత్తన్తరాని (సీ॰ పీ॰)
    6. sabbākāraparipūrāni suvibhattantarāni (sī. pī.)
    7. కుణ్డలావత్తాని (బహూసు)
    8. దక్ఖిణావత్తకజాతాని (సీ॰ స్యా॰ పీ॰)
    9. పితన్తరంసో (స్యా॰)
    10. kuṇḍalāvattāni (bahūsu)
    11. dakkhiṇāvattakajātāni (sī. syā. pī.)
    12. pitantaraṃso (syā.)
    13. అవిక్ఖమ్భియో (సీ॰ పీ॰)
    14. avikkhambhiyo (sī. pī.)
    15. సమన్తమాచరి (స్యా॰ క॰)
    16. samantamācari (syā. ka.)
    17. అపక్కమి (స్యా॰ క॰)
    18. apakkami (syā. ka.)
    19. అంన్వభి (టీకా)
    20. aṃnvabhi (ṭīkā)
    21. పన (స్యా॰)
    22. pana (syā.)
    23. తస్సానుయుత్తా ఇధ (సీ॰ పీ॰), తస్సానుయన్తా ఇధ (స్యా॰ క॰)
    24. tassānuyuttā idha (sī. pī.), tassānuyantā idha (syā. ka.)
    25. సత్తరక్ఖసా (క॰) సీ॰ స్యాఅట్ఠకథా ఓలోకేతబ్బా
    26. sattarakkhasā (ka.) sī. syāaṭṭhakathā oloketabbā
    27. మరణవధభయత్తనో (సీ॰ పీ॰ క॰), మరణవధభయమత్తనో (స్యా॰)
    28. maraṇavadhabhayattano (sī. pī. ka.), maraṇavadhabhayamattano (syā.)
    29. తేన సో సుచరితేన సగ్గమగమాసి (స్యా॰)
    30. tena so sucaritena saggamagamāsi (syā.)
    31. చిరయాపనాయ (స్యా॰)
    32. cirayāpanāya (syā.)
    33. న తం గిహిస్సాపి (స్యా॰)
    34. na taṃ gihissāpi (syā.)
    35. పియవాచేన (స్యా॰ క॰)
    36. piyavācena (syā. ka.)
    37. దానమ్పి చ అత్థచరియతమ్పి చ (సీ॰ పీ॰)
    38. dānampi ca atthacariyatampi ca (sī. pī.)
    39. పియవదతఞ్చ సమానఛన్దతఞ్చ (సీ॰ పీ॰)
    40. piyavadatañca samānachandatañca (sī. pī.)
    41. జిగిం సమానో (సీ॰ స్యా॰ పీ॰)
    42. jigiṃ samāno (sī. syā. pī.)
    43. సమానో బహునో జనస్స (సీ॰ పీ॰)
    44. samāno bahuno janassa (sī. pī.)
    45. అత్థధమ్మసంహితం (క॰ సీ॰ పీ॰), అత్థధమ్ముపసంహితం (క॰)
    46. atthadhammasaṃhitaṃ (ka. sī. pī.), atthadhammupasaṃhitaṃ (ka.)
    47. ధమ్మయాగం అస్సజి (క॰)
    48. dhammayāgaṃ assaji (ka.)
    49. ఉత్తమసుఖతాయ (స్యా॰), ఉత్తమపముక్ఖతాయ (క॰)
    50. uttamasukhatāya (syā.), uttamapamukkhatāya (ka.)
    51. ఉపరిజానుసోభనా (స్యా॰), ఉపరి చ పన సోభనా (సీ॰ పీ॰)
    52. uparijānusobhanā (syā.), upari ca pana sobhanā (sī. pī.)
    53. కమ్మసు (సీ॰ పీ॰)
    54. kammasu (sī. pī.)
    55. విజానేయ్య (సీ॰ పీ॰), విజానేయ్యు (స్యా॰)
    56. vijāneyya (sī. pī.), vijāneyyu (syā.)
    57. సుఖిన్ద్రియం (క॰)
    58. sukhindriyaṃ (ka.)
    59. ఖిప్పమిదాహు (?)
    60. khippamidāhu (?)
    61. ఖిప్పమిదాధిగచ్ఛతి (?)
    62. khippamidādhigacchati (?)
    63. నిక్కమో (సీ॰ స్యా॰ పీ॰)
    64. nikkamo (sī. syā. pī.)
    65. హాసుపఞ్ఞో (సీ॰ పీ॰)
    66. hāsupañño (sī. pī.)
    67. పఞ్ఞాపటిలాభకతేన (సీ॰ పీ॰) టీకా ఓలోకేతబ్బా
    68. paññāpaṭilābhakatena (sī. pī.) ṭīkā oloketabbā
    69. పాపురణానం (సీ॰ స్యా॰ పీ॰)
    70. pāpuraṇānaṃ (sī. syā. pī.)
    71. అదాసి చ (సీ॰ పీ॰)
    72. adāsi ca (sī. pī.)
    73. ఉపపజ్జ (సీ॰ పీ॰)
    74. upapajja (sī. pī.)
    75. పసాసతి (స్యా॰)
    76. pasāsati (syā.)
    77. పసయ్హ అభివసన-వరతరం (సీ॰ పీ॰)
    78. pasayha abhivasana-varataraṃ (sī. pī.)
    79. విపుల (స్యా॰), విపులం (సీ॰ పీ॰)
    80. vipula (syā.), vipulaṃ (sī. pī.)
    81. సుహిత (స్యా॰), స హి (సీ॰ పీ॰)
    82. suhita (syā.), sa hi (sī. pī.)
    83. సమగ్గిం కత్వా (సీ॰ స్యా॰ పీ॰)
    84. samaggiṃ katvā (sī. syā. pī.)
    85. స తేన (క॰)
    86. sa tena (ka.)
    87. పరోసహస్సస్స (సీ॰ పీ॰)
    88. parosahassassa (sī. pī.)
    89. సూరా చ వీరఙ్గరూపా (క॰)
    90. sūrā ca vīraṅgarūpā (ka.)
    91. మహాజనసఙ్గాహకం (క॰)
    92. సమపేక్ఖమానో (క॰)
    93. mahājanasaṅgāhakaṃ (ka.)
    94. samapekkhamāno (ka.)
    95. మహాజనం సఙ్గాహకం (క॰)
    96. mahājanaṃ saṅgāhakaṃ (ka.)
    97. సమా చ పన (స్యా॰), స హి చ పన (సీ॰ పీ॰)
    98. samā ca pana (syā.), sa hi ca pana (sī. pī.)
    99. సుతేన వడ్ఢేయ్యుం, బుద్ధియా వడ్ఢేయ్యుం (స్యా॰)
    100. sutena vaḍḍheyyuṃ, buddhiyā vaḍḍheyyuṃ (syā.)
    101. ఇదం సమిద్ధఞ్చ (క॰), అద్ధం సమిద్ధఞ్చ (స్యా॰)
    102. idaṃ samiddhañca (ka.), addhaṃ samiddhañca (syā.)
    103. సమ్బోధిమహానధమ్మతన్తి (స్యా॰ క॰) టీకా ఓలోకేతబ్బా
    104. sambodhimahānadhammatanti (syā. ka.) ṭīkā oloketabbā
    105. సమవాహరసహరణియో (స్యా॰)
    106. samavāharasaharaṇiyo (syā.)
    107. మారణవధేన (క॰)
    108. māraṇavadhena (ka.)
    109. సమ్పజ్జసా (సీ॰ పీ॰), పాముఞ్జసా (స్యా॰), సామఞ్చ సా (క॰)
    110. sampajjasā (sī. pī.), pāmuñjasā (syā.), sāmañca sā (ka.)
    111. పన (స్యా॰)
    112. pana (syā.)
    113. న చ విసాచితం (సీ॰ పీ॰), న చ విసావి (స్యా॰)
    114. na ca visācitaṃ (sī. pī.), na ca visāvi (syā.)
    115. విసాచితం (సీ॰ పీ॰), విసావి (స్యా॰)
    116. visācitaṃ (sī. pī.), visāvi (syā.)
    117. తోసయి (సీ॰ పీ॰)
    118. tosayi (sī. pī.)
    119. ఉణ్ణాస్స జాతా (క॰ సీ॰)
    120. uṇṇāssa jātā (ka. sī.)
    121. ఉబ్బాధకరం (స్యా॰)
    122. ubbādhakaraṃ (syā.)
    123. సుసహితం (స్యా॰)
    124. susahitaṃ (syā.)
    125. వేదయతి (?) టీకా ఓలోకేతబ్బా
    126. vedayati (?) ṭīkā oloketabbā
    127. బుద్ధతన్తి (క॰)
    128. buddhatanti (ka.)
    129. సురసక్కరక్ఖసేభి (స్యా॰)
    130. surasakkarakkhasebhi (syā.)
    131. సాహసాకారా (సీ॰ స్యా॰ పీ॰)
    132. sāhasākārā (sī. syā. pī.)
    133. లద్ధాన మనుస్సకం భవం తతో చవియ, పున సుకతఫలవిపాకసేసకేన; పటిలభతి లపనజం సమమపి, సుచి చ సువిసుద్ధసుసుక్కం (స్యా॰)
    134. laddhāna manussakaṃ bhavaṃ tato caviya, puna sukataphalavipākasesakena; paṭilabhati lapanajaṃ samamapi, suci ca suvisuddhasusukkaṃ (syā.)
    135. ఇమమ్పి చ పరమ్పి చ (పీ॰), పరంపి పరమంపి చ (స్యా॰)
    136. imampi ca parampi ca (pī.), paraṃpi paramaṃpi ca (syā.)
    137. తస్సోవాదకరా బహుగిహీ చ, పబ్బజితా చ అసుచివిగరహిత; పనుదిపాపస్స హి సుచిభిపరివుతో, భవతి మలఖిలకకిలేసే పనుదేతి (స్యా॰)
    138. tassovādakarā bahugihī ca, pabbajitā ca asucivigarahita; panudipāpassa hi sucibhiparivuto, bhavati malakhilakakilese panudeti (syā.)



    Related texts:



    అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / దీఘ నికాయ (అట్ఠకథా) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ౭. లక్ఖణసుత్తవణ్ణనా • 7. Lakkhaṇasuttavaṇṇanā

    టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / దీఘనికాయ (టీకా) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ౭. లక్ఖణసుత్తవణ్ణనా • 7. Lakkhaṇasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact