Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / දීඝනිකාය • Dīghanikāya |
7. ලක්ඛණසුත්තං
7. Lakkhaṇasuttaṃ
ද්වත්තිංසමහාපුරිසලක්ඛණානි
Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni
198. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භද්දන්තෙ’’ති 1 තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –
198. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhaddante’’ti 2 te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
199. ‘‘ද්වත්තිංසිමානි, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසස්ස මහාපුරිසලක්ඛණානි, යෙහි සමන්නාගතස්ස මහාපුරිසස්ස ද්වෙව ගතියො භවන්ති අනඤ්ඤා. සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී ධම්මිකො ධම්මරාජා චාතුරන්තො විජිතාවී ජනපදත්ථාවරියප්පත්තො සත්තරතනසමන්නාගතො. තස්සිමානි සත්ත රතනානි භවන්ති; සෙය්යථිදං, චක්කරතනං හත්ථිරතනං අස්සරතනං මණිරතනං ඉත්ථිරතනං ගහපතිරතනං පරිණායකරතනමෙව සත්තමං. පරොසහස්සං ඛො පනස්ස පුත්තා භවන්ති සූරා වීරඞ්ගරූපා පරසෙනප්පමද්දනා. සො ඉමං පථවිං සාගරපරියන්තං අදණ්ඩෙන අසත්ථෙන ධම්මෙන අභිවිජිය අජ්ඣාවසති. සචෙ ඛො පන අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති, අරහං හොති සම්මාසම්බුද්ධො ලොකෙ විවට්ටච්ඡදො 3.
199. ‘‘Dvattiṃsimāni, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti; seyyathidaṃ, cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado 4.
200. ‘‘කතමානි ච තානි, භික්ඛවෙ, ද්වත්තිංස මහාපුරිසස්ස මහාපුරිසලක්ඛණානි, යෙහි සමන්නාගතස්ස මහාපුරිසස්ස ද්වෙව ගතියො භවන්ති අනඤ්ඤා? සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… සචෙ ඛො පන අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති, අරහං හොති සම්මාසම්බුද්ධො ලොකෙ විවට්ටච්ඡදො.
200. ‘‘Katamāni ca tāni, bhikkhave, dvattiṃsa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā? Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado.
‘‘ඉධ, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසො සුප්පතිට්ඨිතපාදො හොති. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසො සුප්පතිට්ඨිතපාදො හොති, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසස්ස මහාපුරිසලක්ඛණං භවති.
‘‘Idha, bhikkhave, mahāpuriso suppatiṭṭhitapādo hoti. Yampi, bhikkhave, mahāpuriso suppatiṭṭhitapādo hoti, idampi, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසස්ස හෙට්ඨාපාදතලෙසු චක්කානි ජාතානි හොන්ති සහස්සාරානි සනෙමිකානි සනාභිකානි සබ්බාකාරපරිපූරානි 5. යම්පි , භික්ඛවෙ, මහාපුරිසස්ස හෙට්ඨාපාදතලෙසු චක්කානි ජාතානි හොන්ති සහස්සාරානි සනෙමිකානි සනාභිකානි සබ්බාකාරපරිපූරානි, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසස්ස මහාපුරිසලක්ඛණං භවති.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, mahāpurisassa heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni honti sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni 6. Yampi , bhikkhave, mahāpurisassa heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni honti sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni, idampi, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසො ආයතපණ්හි හොති…පෙ.… දීඝඞ්ගුලි හොති… මුදුතලුනහත්ථපාදො හොති… ජාලහත්ථපාදො හොති… උස්සඞ්ඛපාදො හොති… එණිජඞ්ඝො හොති… ඨිතකොව අනොනමන්තො උභොහි පාණිතලෙහි ජණ්ණුකානි පරිමසති පරිමජ්ජති… කොසොහිතවත්ථගුය්හො හොති… සුවණ්ණවණ්ණො හොති කඤ්චනසන්නිභත්තචො… සුඛුමච්ඡවි හොති, සුඛුමත්තා ඡවියා රජොජල්ලං කායෙ න උපලිම්පති… එකෙකලොමො හොති, එකෙකානි ලොමානි ලොමකූපෙසු ජාතානි… උද්ධග්ගලොමො හොති, උද්ධග්ගානි ලොමානි ජාතානි නීලානි අඤ්ජනවණ්ණානි කුණ්ඩලාවට්ටානි 7 දක්ඛිණාවට්ටකජාතානි 8 … බ්රහ්මුජුගත්තො හොති… සත්තුස්සදො හොති… සීහපුබ්බද්ධකායො හොති… චිතන්තරංසො 9 හොති… නිග්රොධපරිමණ්ඩලො හොති, යාවතක්වස්ස කායො තාවතක්වස්ස බ්යාමො යාවතක්වස්ස බ්යාමො තාවතක්වස්ස කායො… සමවට්ටක්ඛන්ධො හොති… රසග්ගසග්ගී හොති… සීහහනු හොති… චත්තාලීසදන්තො හොති … සමදන්තො හොති… අවිරළදන්තො හොති… සුසුක්කදාඨො හොති… පහූතජිව්හො හොති… බ්රහ්මස්සරො හොති කරවීකභාණී… අභිනීලනෙත්තො හොති… ගොපඛුමො හොති… උණ්ණා භමුකන්තරෙ ජාතා හොති, ඔදාතා මුදුතූලසන්නිභා. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසස්ස උණ්ණා භමුකන්තරෙ ජාතා හොති, ඔදාතා මුදුතූලසන්නිභා, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසස්ස මහාපුරිසලක්ඛණං භවති.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, mahāpuriso āyatapaṇhi hoti…pe… dīghaṅguli hoti… mudutalunahatthapādo hoti… jālahatthapādo hoti… ussaṅkhapādo hoti… eṇijaṅgho hoti… ṭhitakova anonamanto ubhohi pāṇitalehi jaṇṇukāni parimasati parimajjati… kosohitavatthaguyho hoti… suvaṇṇavaṇṇo hoti kañcanasannibhattaco… sukhumacchavi hoti, sukhumattā chaviyā rajojallaṃ kāye na upalimpati… ekekalomo hoti, ekekāni lomāni lomakūpesu jātāni… uddhaggalomo hoti, uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni añjanavaṇṇāni kuṇḍalāvaṭṭāni 10 dakkhiṇāvaṭṭakajātāni 11 … brahmujugatto hoti… sattussado hoti… sīhapubbaddhakāyo hoti… citantaraṃso 12 hoti… nigrodhaparimaṇḍalo hoti, yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa byāmo yāvatakvassa byāmo tāvatakvassa kāyo… samavaṭṭakkhandho hoti… rasaggasaggī hoti… sīhahanu hoti… cattālīsadanto hoti … samadanto hoti… aviraḷadanto hoti… susukkadāṭho hoti… pahūtajivho hoti… brahmassaro hoti karavīkabhāṇī… abhinīlanetto hoti… gopakhumo hoti… uṇṇā bhamukantare jātā hoti, odātā mudutūlasannibhā. Yampi, bhikkhave, mahāpurisassa uṇṇā bhamukantare jātā hoti, odātā mudutūlasannibhā, idampi, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසො උණ්හීසසීසො හොති. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසො උණ්හීසසීසො හොති, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසස්ස මහාපුරිසලක්ඛණං භවති.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, mahāpuriso uṇhīsasīso hoti. Yampi, bhikkhave, mahāpuriso uṇhīsasīso hoti, idampi, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
‘‘ඉමානි ඛො තානි, භික්ඛවෙ, ද්වත්තිංස මහාපුරිසස්ස මහාපුරිසලක්ඛණානි, යෙහි සමන්නාගතස්ස මහාපුරිසස්ස ද්වෙව ගතියො භවන්ති අනඤ්ඤා. සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… සචෙ ඛො පන අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති, අරහං හොති සම්මාසම්බුද්ධො ලොකෙ විවට්ටච්ඡදො.
‘‘Imāni kho tāni, bhikkhave, dvattiṃsa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado.
‘‘ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වත්තිංස මහාපුරිසස්ස මහාපුරිසලක්ඛණානි බාහිරකාපි ඉසයො ධාරෙන්ති, නො ච ඛො තෙ ජානන්ති – ‘ඉමස්ස කම්මස්ස කටත්තා ඉදං ලක්ඛණං පටිලභතී’ති.
‘‘Imāni kho, bhikkhave, dvattiṃsa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni bāhirakāpi isayo dhārenti, no ca kho te jānanti – ‘imassa kammassa kaṭattā idaṃ lakkhaṇaṃ paṭilabhatī’ti.
(1) සුප්පතිට්ඨිතපාදතාලක්ඛණං
(1) Suppatiṭṭhitapādatālakkhaṇaṃ
201. ‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො දළ්හසමාදානො අහොසි කුසලෙසු ධම්මෙසු, අවත්ථිතසමාදානො කායසුචරිතෙ වචීසුචරිතෙ මනොසුචරිතෙ දානසංවිභාගෙ සීලසමාදානෙ උපොසථුපවාසෙ මත්තෙය්යතාය පෙත්තෙය්යතාය සාමඤ්ඤතාය බ්රහ්මඤ්ඤතාය කුලෙ ජෙට්ඨාපචායිතාය අඤ්ඤතරඤ්ඤතරෙසු ච අධිකුසලෙසු ධම්මෙසු . සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා උපචිතත්තා උස්සන්නත්තා විපුලත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති. සො තත්ථ අඤ්ඤෙ දෙවෙ දසහි ඨානෙහි අධිග්ගණ්හාති දිබ්බෙන ආයුනා දිබ්බෙන වණ්ණෙන දිබ්බෙන සුඛෙන දිබ්බෙන යසෙන දිබ්බෙන ආධිපතෙය්යෙන දිබ්බෙහි රූපෙහි දිබ්බෙහි සද්දෙහි දිබ්බෙහි ගන්ධෙහි දිබ්බෙහි රසෙහි දිබ්බෙහි ඵොට්ඨබ්බෙහි. සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමං මහාපුරිසලක්ඛණං පටිලභති. සුප්පතිට්ඨිතපාදො හොති. සමං පාදං භූමියං නික්ඛිපති, සමං උද්ධරති, සමං සබ්බාවන්තෙහි පාදතලෙහි භූමිං ඵුසති.
201. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno daḷhasamādāno ahosi kusalesu dhammesu, avatthitasamādāno kāyasucarite vacīsucarite manosucarite dānasaṃvibhāge sīlasamādāne uposathupavāse matteyyatāya petteyyatāya sāmaññatāya brahmaññatāya kule jeṭṭhāpacāyitāya aññataraññataresu ca adhikusalesu dhammesu . So tassa kammassa kaṭattā upacitattā ussannattā vipulattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. So tattha aññe deve dasahi ṭhānehi adhiggaṇhāti dibbena āyunā dibbena vaṇṇena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena ādhipateyyena dibbehi rūpehi dibbehi saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi phoṭṭhabbehi. So tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Suppatiṭṭhitapādo hoti. Samaṃ pādaṃ bhūmiyaṃ nikkhipati, samaṃ uddharati, samaṃ sabbāvantehi pādatalehi bhūmiṃ phusati.
202. ‘‘සො තෙන ලක්ඛණෙන සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී ධම්මිකො ධම්මරාජා චාතුරන්තො විජිතාවී ජනපදත්ථාවරියප්පත්තො සත්තරතනසමන්නාගතො. තස්සිමානි සත්ත රතනානි භවන්ති; සෙය්යථිදං, චක්කරතනං හත්ථිරතනං අස්සරතනං මණිරතනං ඉත්ථිරතනං ගහපතිරතනං පරිණායකරතනමෙව සත්තමං. පරොසහස්සං ඛො පනස්ස පුත්තා භවන්ති සූරා වීරඞ්ගරූපා පරසෙනප්පමද්දනා. සො ඉමං පථවිං සාගරපරියන්තං අඛිලමනිමිත්තමකණ්ටකං ඉද්ධං ඵීතං ඛෙමං සිවං නිරබ්බුදං අදණ්ඩෙන අසත්ථෙන ධම්මෙන අභිවිජිය අජ්ඣාවසති . රාජා සමානො කිං ලභති? අක්ඛම්භියො 13 හොති කෙනචි මනුස්සභූතෙන පච්චත්ථිකෙන පච්චාමිත්තෙන. රාජා සමානො ඉදං ලභති. ‘‘සචෙ ඛො පන අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති, අරහං හොති සම්මාසම්බුද්ධො ලොකෙ විවට්ටච්ඡදො. බුද්ධො සමානො කිං ලභති? අක්ඛම්භියො හොති අබ්භන්තරෙහි වා බාහිරෙහි වා පච්චත්ථිකෙහි පච්චාමිත්තෙහි රාගෙන වා දොසෙන වා මොහෙන වා සමණෙන වා බ්රාහ්මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්රහ්මුනා වා කෙනචි වා ලොකස්මිං. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
202. ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti; seyyathidaṃ, cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ akhilamanimittamakaṇṭakaṃ iddhaṃ phītaṃ khemaṃ sivaṃ nirabbudaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati . Rājā samāno kiṃ labhati? Akkhambhiyo 14 hoti kenaci manussabhūtena paccatthikena paccāmittena. Rājā samāno idaṃ labhati. ‘‘Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado. Buddho samāno kiṃ labhati? Akkhambhiyo hoti abbhantarehi vā bāhirehi vā paccatthikehi paccāmittehi rāgena vā dosena vā mohena vā samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
203. තත්ථෙතං වුච්චති –
203. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘සච්චෙ ච ධම්මෙ ච දමෙ ච සංයමෙ,
‘‘Sacce ca dhamme ca dame ca saṃyame,
සොචෙය්යසීලාලයුපොසථෙසු ච;
Soceyyasīlālayuposathesu ca;
දානෙ අහිංසාය අසාහසෙ රතො,
Dāne ahiṃsāya asāhase rato,
තතො චවිත්වා පුනරාගතො ඉධ,
Tato cavitvā punarāgato idha,
සමෙහි පාදෙහි ඵුසී වසුන්ධරං.
Samehi pādehi phusī vasundharaṃ.
‘‘බ්යාකංසු වෙය්යඤ්ජනිකා සමාගතා,
‘‘Byākaṃsu veyyañjanikā samāgatā,
සමප්පතිට්ඨස්ස න හොති ඛම්භනා;
Samappatiṭṭhassa na hoti khambhanā;
තං ලක්ඛණං භවති තදත්ථජොතකං.
Taṃ lakkhaṇaṃ bhavati tadatthajotakaṃ.
‘‘අක්ඛම්භියො හොති අගාරමාවසං,
‘‘Akkhambhiyo hoti agāramāvasaṃ,
පරාභිභූ සත්තුභි නප්පමද්දනො;
Parābhibhū sattubhi nappamaddano;
මනුස්සභූතෙනිධ හොති කෙනචි,
Manussabhūtenidha hoti kenaci,
අක්ඛම්භියො තස්ස ඵලෙන කම්මුනො.
Akkhambhiyo tassa phalena kammuno.
‘‘සචෙ ච පබ්බජ්ජමුපෙති තාදිසො,
‘‘Sace ca pabbajjamupeti tādiso,
නෙක්ඛම්මඡන්දාභිරතො විචක්ඛණො;
Nekkhammachandābhirato vicakkhaṇo;
අග්ගො න සො ගච්ඡති ජාතු ඛම්භනං,
Aggo na so gacchati jātu khambhanaṃ,
නරුත්තමො එස හි තස්ස ධම්මතා’’ති.
Naruttamo esa hi tassa dhammatā’’ti.
(2) පාදතලචක්කලක්ඛණං
(2) Pādatalacakkalakkhaṇaṃ
204. ‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො බහුජනස්ස සුඛාවහො අහොසි, උබ්බෙගඋත්තාසභයං අපනුදිතා, ධම්මිකඤ්ච රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිධාතා, සපරිවාරඤ්ච දානං අදාසි. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා උපචිතත්තා උස්සන්නත්තා විපුලත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමං මහාපුරිසලක්ඛණං පටිලභති. හෙට්ඨාපාදතලෙසු චක්කානි ජාතානි හොන්ති සහස්සාරානි සනෙමිකානි සනාභිකානි සබ්බාකාරපරිපූරානි සුවිභත්තන්තරානි.
204. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno bahujanassa sukhāvaho ahosi, ubbegauttāsabhayaṃ apanuditā, dhammikañca rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidhātā, saparivārañca dānaṃ adāsi. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā ussannattā vipulattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni honti sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni suvibhattantarāni.
‘‘සො තෙන ලක්ඛණෙන සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? මහාපරිවාරො හොති; මහාස්ස හොන්ති පරිවාරා බ්රාහ්මණගහපතිකා නෙගමජානපදා ගණකමහාමත්තා අනීකට්ඨා දොවාරිකා අමච්චා පාරිසජ්ජා රාජානො භොගියා කුමාරා. රාජා සමානො ඉදං ලභති. සචෙ ඛො පන අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති, අරහං හොති සම්මාසම්බුද්ධො ලොකෙ විවට්ටච්ඡදො. බුද්ධො සමානො කිං ලභති? මහාපරිවාරො හොති; මහාස්ස හොන්ති පරිවාරා භික්ඛූ භික්ඛුනියො උපාසකා උපාසිකායො දෙවා මනුස්සා අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Mahāparivāro hoti; mahāssa honti parivārā brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado. Buddho samāno kiṃ labhati? Mahāparivāro hoti; mahāssa honti parivārā bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
205. තත්ථෙතං වුච්චති –
205. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘පුරෙ පුරත්ථා පුරිමාසු ජාතිසු,
‘‘Pure puratthā purimāsu jātisu,
මනුස්සභූතො බහුනං සුඛාවහො;
Manussabhūto bahunaṃ sukhāvaho;
උබ්භෙගඋත්තාසභයාපනූදනො,
Ubbhegauttāsabhayāpanūdano,
ගුත්තීසු රක්ඛාවරණෙසු උස්සුකො.
Guttīsu rakkhāvaraṇesu ussuko.
‘‘සො තෙන කම්මෙන දිවං සමක්කමි,
‘‘So tena kammena divaṃ samakkami,
සුඛඤ්ච ඛිඩ්ඩාරතියො ච අන්වභි;
Sukhañca khiḍḍāratiyo ca anvabhi;
තතො චවිත්වා පුනරාගතො ඉධ,
Tato cavitvā punarāgato idha,
චක්කානි පාදෙසු දුවෙසු වින්දති.
Cakkāni pādesu duvesu vindati.
‘‘සමන්තනෙමීනි සහස්සරානි ච,
‘‘Samantanemīni sahassarāni ca,
බ්යාකංසු වෙය්යඤ්ජනිකා සමාගතා;
Byākaṃsu veyyañjanikā samāgatā;
දිස්වා කුමාරං සතපුඤ්ඤලක්ඛණං,
Disvā kumāraṃ satapuññalakkhaṇaṃ,
පරිවාරවා හෙස්සති සත්තුමද්දනො.
Parivāravā hessati sattumaddano.
තථා හී චක්කානි සමන්තනෙමිනි,
Tathā hī cakkāni samantanemini,
සචෙ න පබ්බජ්ජමුපෙති තාදිසො;
Sace na pabbajjamupeti tādiso;
වත්තෙති චක්කං පථවිං පසාසති,
Vatteti cakkaṃ pathaviṃ pasāsati,
‘‘මහායසං සංපරිවාරයන්ති නං,
‘‘Mahāyasaṃ saṃparivārayanti naṃ,
සචෙ ච පබ්බජ්ජමුපෙති තාදිසො;
Sace ca pabbajjamupeti tādiso;
නෙක්ඛම්මඡන්දාභිරතො විචක්ඛණො,
Nekkhammachandābhirato vicakkhaṇo,
‘‘ගන්ධබ්බනාගා විහගා චතුප්පදා,
‘‘Gandhabbanāgā vihagā catuppadā,
අනුත්තරං දෙවමනුස්සපූජිතං;
Anuttaraṃ devamanussapūjitaṃ;
මහායසං සංපරිවාරයන්ති න’’න්ති.
Mahāyasaṃ saṃparivārayanti na’’nti.
(3-5) ආයතපණ්හිතාදිතිලක්ඛණං
(3-5) Āyatapaṇhitāditilakkhaṇaṃ
206. ‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො පාණාතිපාතං පහාය පාණාතිපාතා පටිවිරතො අහොසි නිහිතදණ්ඩො නිහිතසත්ථො ලජ්ජී දයාපන්නො, සබ්බපාණභූතහිතානුකම්පී විහාසි. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා උපචිතත්තා උස්සන්නත්තා විපුලත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමානි තීණි මහාපුරිසලක්ඛණානි පටිලභති. ආයතපණ්හි ච හොති, දීඝඞ්ගුලි ච බ්රහ්මුජුගත්තො ච.
206. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato ahosi nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno, sabbapāṇabhūtahitānukampī vihāsi. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā ussannattā vipulattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni tīṇi mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Āyatapaṇhi ca hoti, dīghaṅguli ca brahmujugatto ca.
‘‘සො තෙහි ලක්ඛණෙහි සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? දීඝායුකො හොති චිරට්ඨිතිකො, දීඝමායුං පාලෙති, න සක්කා හොති අන්තරා ජීවිතා වොරොපෙතුං කෙනචි මනුස්සභූතෙන පච්චත්ථිකෙන පච්චාමිත්තෙන . රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? දීඝායුකො හොති චිරට්ඨිතිකො, දීඝමායුං පාලෙති, න සක්කා හොති අන්තරා ජීවිතා වොරොපෙතුං පච්චත්ථිකෙහි පච්චාමිත්තෙහි සමණෙන වා බ්රාහ්මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්රහ්මුනා වා කෙනචි වා ලොකස්මිං. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Dīghāyuko hoti ciraṭṭhitiko, dīghamāyuṃ pāleti, na sakkā hoti antarā jīvitā voropetuṃ kenaci manussabhūtena paccatthikena paccāmittena . Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Dīghāyuko hoti ciraṭṭhitiko, dīghamāyuṃ pāleti, na sakkā hoti antarā jīvitā voropetuṃ paccatthikehi paccāmittehi samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
207. තත්ථෙතං වුච්චති –
207. Tatthetaṃ vuccati –
පටිවිරතො පරං මාරණායහොසි;
Paṭivirato paraṃ māraṇāyahosi;
සුකතඵලවිපාකමනුභොසි.
Sukataphalavipākamanubhosi.
‘‘චවිය පුනරිධාගතො සමානො,
‘‘Caviya punaridhāgato samāno,
පටිලභති ඉධ තීණි ලක්ඛණානි;
Paṭilabhati idha tīṇi lakkhaṇāni;
භවති විපුලදීඝපාසණ්හිකො,
Bhavati vipuladīghapāsaṇhiko,
බ්රහ්මාව සුජු සුභො සුජාතගත්තො.
Brahmāva suju subho sujātagatto.
‘‘සුභුජො සුසු සුසණ්ඨිතො සුජාතො,
‘‘Subhujo susu susaṇṭhito sujāto,
මුදුතලුනඞ්ගුලියස්ස හොන්ති;
Mudutalunaṅguliyassa honti;
දීඝා තීභි පුරිසවරග්ගලක්ඛණෙහි,
Dīghā tībhi purisavaraggalakkhaṇehi,
‘‘භවති යදි ගිහී චිරං යපෙති,
‘‘Bhavati yadi gihī ciraṃ yapeti,
චිරතරං පබ්බජති යදි තතො හි;
Cirataraṃ pabbajati yadi tato hi;
යාපයති ච වසිද්ධිභාවනාය,
Yāpayati ca vasiddhibhāvanāya,
ඉති දීඝායුකතාය තං නිමිත්ත’’න්ති.
Iti dīghāyukatāya taṃ nimitta’’nti.
(6) සත්තුස්සදතාලක්ඛණං
(6) Sattussadatālakkhaṇaṃ
208. ‘‘යම්පි , භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො දාතා අහොසි පණීතානං රසිතානං ඛාදනීයානං භොජනීයානං සායනීයානං ලෙහනීයානං පානානං. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමං මහාපුරිසලක්ඛණං පටිලභති, සත්තුස්සදො හොති, සත්තස්ස උස්සදා හොන්ති; උභොසු හත්ථෙසු උස්සදා හොන්ති, උභොසු පාදෙසු උස්සදා හොන්ති, උභොසු අංසකූටෙසු උස්සදා හොන්ති, ඛන්ධෙ උස්සදො හොති.
208. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno dātā ahosi paṇītānaṃ rasitānaṃ khādanīyānaṃ bhojanīyānaṃ sāyanīyānaṃ lehanīyānaṃ pānānaṃ. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati, sattussado hoti, sattassa ussadā honti; ubhosu hatthesu ussadā honti, ubhosu pādesu ussadā honti, ubhosu aṃsakūṭesu ussadā honti, khandhe ussado hoti.
‘‘සො තෙන ලක්ඛණෙන සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? ලාභී හොති පණීතානං රසිතානං ඛාදනීයානං භොජනීයානං සායනීයානං ලෙහනීයානං පානානං. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? ලාභී හොති පණීතානං රසිතානං ඛාදනීයානං භොජනීයානං සායනීයානං ලෙහනීයානං පානානං. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Lābhī hoti paṇītānaṃ rasitānaṃ khādanīyānaṃ bhojanīyānaṃ sāyanīyānaṃ lehanīyānaṃ pānānaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Lābhī hoti paṇītānaṃ rasitānaṃ khādanīyānaṃ bhojanīyānaṃ sāyanīyānaṃ lehanīyānaṃ pānānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
209. තත්ථෙතං වුච්චති –
209. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘ඛජ්ජභොජ්ජමථ ලෙය්ය සායියං,
‘‘Khajjabhojjamatha leyya sāyiyaṃ,
උත්තමග්ගරසදායකො අහු;
Uttamaggarasadāyako ahu;
තෙන සො සුචරිතෙන කම්මුනා,
Tena so sucaritena kammunā,
නන්දනෙ චිරමභිප්පමොදති.
Nandane ciramabhippamodati.
‘‘සත්ත චුස්සදෙ ඉධාධිගච්ඡති,
‘‘Satta cussade idhādhigacchati,
හත්ථපාදමුදුතඤ්ච වින්දති;
Hatthapādamudutañca vindati;
ආහු බ්යඤ්ජනනිමිත්තකොවිදා,
Āhu byañjananimittakovidā,
ඛජ්ජභොජ්ජරසලාභිතාය නං.
Khajjabhojjarasalābhitāya naṃ.
පබ්බජ්ජම්පි ච තදාධිගච්ඡති;
Pabbajjampi ca tadādhigacchati;
ඛජ්ජභොජ්ජරසලාභිරුත්තමං,
Khajjabhojjarasalābhiruttamaṃ,
ආහු සබ්බගිහිබන්ධනච්ඡිද’’න්ති.
Āhu sabbagihibandhanacchida’’nti.
(7-8) කරචරණමුදුජාලතාලක්ඛණානි
(7-8) Karacaraṇamudujālatālakkhaṇāni
210. ‘‘යම්පි , භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො චතූහි සඞ්ගහවත්ථූහි ජනං සඞ්ගාහකො අහොසි – දානෙන පෙය්යවජ්ජෙන 35 අත්ථචරියාය සමානත්තතාය. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමානි ද්වෙ මහාපුරිසලක්ඛණානි පටිලභති. මුදුතලුනහත්ථපාදො ච හොති ජාලහත්ථපාදො ච.
210. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno catūhi saṅgahavatthūhi janaṃ saṅgāhako ahosi – dānena peyyavajjena 36 atthacariyāya samānattatāya. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Mudutalunahatthapādo ca hoti jālahatthapādo ca.
‘‘සො තෙහි ලක්ඛණෙහි සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? සුසඞ්ගහිතපරිජනො හොති, සුසඞ්ගහිතාස්ස හොන්ති බ්රාහ්මණගහපතිකා නෙගමජානපදා ගණකමහාමත්තා අනීකට්ඨා දොවාරිකා අමච්චා පාරිසජ්ජා රාජානො භොගියා කුමාරා. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? සුසඞ්ගහිතපරිජනො හොති, සුසඞ්ගහිතාස්ස හොන්ති භික්ඛූ භික්ඛුනියො උපාසකා උපාසිකායො දෙවා මනුස්සා අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Susaṅgahitaparijano hoti, susaṅgahitāssa honti brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Susaṅgahitaparijano hoti, susaṅgahitāssa honti bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
211. තත්ථෙතං වුච්චති –
211. Tatthetaṃ vuccati –
කරියචරියසුසඞ්ගහං බහූනං,
Kariyacariyasusaṅgahaṃ bahūnaṃ,
අනවමතෙන ගුණෙන යාති සග්ගං.
Anavamatena guṇena yāti saggaṃ.
‘‘චවිය පුනරිධාගතො සමානො,
‘‘Caviya punaridhāgato samāno,
කරචරණමුදුතඤ්ච ජාලිනො ච;
Karacaraṇamudutañca jālino ca;
අතිරුචිරසුවග්ගුදස්සනෙය්යං,
Atirucirasuvaggudassaneyyaṃ,
පටිලභති දහරො සුසු කුමාරො.
Paṭilabhati daharo susu kumāro.
‘‘භවති පරිජනස්සවො විධෙය්යො,
‘‘Bhavati parijanassavo vidheyyo,
මහිමං ආවසිතො සුසඞ්ගහිතො;
Mahimaṃ āvasito susaṅgahito;
අභිරුචිතානි ගුණානි ආචරති.
Abhirucitāni guṇāni ācarati.
‘‘යදි ච ජහති සබ්බකාමභොගං,
‘‘Yadi ca jahati sabbakāmabhogaṃ,
කථයති ධම්මකථං ජිනො ජනස්ස;
Kathayati dhammakathaṃ jino janassa;
වචනපටිකරස්සාභිප්පසන්නා ,
Vacanapaṭikarassābhippasannā ,
සුත්වාන ධම්මානුධම්මමාචරන්තී’’ති.
Sutvāna dhammānudhammamācarantī’’ti.
(9-10) උස්සඞ්ඛපාදඋද්ධග්ගලොමතාලක්ඛණානි
(9-10) Ussaṅkhapādauddhaggalomatālakkhaṇāni
212. ‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො 43 අත්ථූපසංහිතං ධම්මූපසංහිතං වාචං භාසිතා අහොසි, බහුජනං නිදංසෙසි, පාණීනං හිතසුඛාවහො ධම්මයාගී. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමානි ද්වෙ මහාපුරිසලක්ඛණානි පටිලභති. උස්සඞ්ඛපාදො ච හොති, උද්ධග්ගලොමො ච.
212. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno 44 atthūpasaṃhitaṃ dhammūpasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsitā ahosi, bahujanaṃ nidaṃsesi, pāṇīnaṃ hitasukhāvaho dhammayāgī. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Ussaṅkhapādo ca hoti, uddhaggalomo ca.
‘‘සො තෙහි ලක්ඛණෙහි සමන්නාගතො, සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? අග්ගො ච හොති සෙට්ඨො ච පාමොක්ඛො ච උත්තමො ච පවරො ච කාමභොගීනං. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? අග්ගො ච හොති සෙට්ඨො ච පාමොක්ඛො ච උත්තමො ච පවරො ච සබ්බසත්තානං. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato, sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Aggo ca hoti seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca kāmabhogīnaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Aggo ca hoti seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca sabbasattānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
213. තත්ථෙතං වුච්චති –
213. Tatthetaṃ vuccati –
එරයං බහුජනං නිදංසයි;
Erayaṃ bahujanaṃ nidaṃsayi;
පාණිනං හිතසුඛාවහො අහු,
Pāṇinaṃ hitasukhāvaho ahu,
‘‘තෙන සො සුචරිතෙන කම්මුනා,
‘‘Tena so sucaritena kammunā,
සුග්ගතිං වජති තත්ථ මොදති;
Suggatiṃ vajati tattha modati;
ලක්ඛණානි ච දුවෙ ඉධාගතො,
Lakkhaṇāni ca duve idhāgato,
‘‘උබ්භමුප්පතිතලොමවා සසො,
‘‘Ubbhamuppatitalomavā saso,
පාදගණ්ඨිරහු සාධුසණ්ඨිතා;
Pādagaṇṭhirahu sādhusaṇṭhitā;
මංසලොහිතාචිතා තචොත්ථතා,
Maṃsalohitācitā tacotthatā,
‘‘ගෙහමාවසති චෙ තථාවිධො,
‘‘Gehamāvasati ce tathāvidho,
අග්ගතං වජති කාමභොගිනං;
Aggataṃ vajati kāmabhoginaṃ;
තෙන උත්තරිතරො න විජ්ජති,
Tena uttaritaro na vijjati,
ජම්බුදීපමභිභුය්ය ඉරියති.
Jambudīpamabhibhuyya iriyati.
‘‘පබ්බජම්පි ච අනොමනික්කමො,
‘‘Pabbajampi ca anomanikkamo,
අග්ගතං වජති සබ්බපාණිනං;
Aggataṃ vajati sabbapāṇinaṃ;
තෙන උත්තරිතරො න විජ්ජති,
Tena uttaritaro na vijjati,
සබ්බලොකමභිභුය්ය විහරතී’’ති.
Sabbalokamabhibhuyya viharatī’’ti.
(11) එණිජඞ්ඝලක්ඛණං
(11) Eṇijaṅghalakkhaṇaṃ
214. ‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො සක්කච්චං වාචෙතා අහොසි සිප්පං වා විජ්ජං වා චරණං වා කම්මං වා – ‘කිං තිමෙ ඛිප්පං විජානෙය්යුං, ඛිප්පං පටිපජ්ජෙය්යුං, න චිරං කිලිස්සෙය්යු’’න්ති. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමං මහාපුරිසලක්ඛණං පටිලභති. එණිජඞ්ඝො හොති.
214. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno sakkaccaṃ vācetā ahosi sippaṃ vā vijjaṃ vā caraṇaṃ vā kammaṃ vā – ‘kiṃ time khippaṃ vijāneyyuṃ, khippaṃ paṭipajjeyyuṃ, na ciraṃ kilisseyyu’’nti. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Eṇijaṅgho hoti.
‘‘සො තෙන ලක්ඛණෙන සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? යානි තානි රාජාරහානි රාජඞ්ගානි රාජූපභොගානි රාජානුච්ඡවිකානි තානි ඛිප්පං පටිලභති. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? යානි තානි සමණාරහානි සමණඞ්ගානි සමණූපභොගානි සමණානුච්ඡවිකානි, තානි ඛිප්පං පටිලභති. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Yāni tāni rājārahāni rājaṅgāni rājūpabhogāni rājānucchavikāni tāni khippaṃ paṭilabhati. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Yāni tāni samaṇārahāni samaṇaṅgāni samaṇūpabhogāni samaṇānucchavikāni, tāni khippaṃ paṭilabhati. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
215. තත්ථෙතං වුච්චති –
215. Tatthetaṃ vuccati –
යදූපඝාතාය න හොති කස්සචි,
Yadūpaghātāya na hoti kassaci,
වාචෙති ඛිප්පං න චිරං කිලිස්සති.
Vāceti khippaṃ na ciraṃ kilissati.
ජඞ්ඝා මනුඤ්ඤා ලභතෙ සුසණ්ඨිතා;
Jaṅghā manuññā labhate susaṇṭhitā;
වට්ටා සුජාතා අනුපුබ්බමුග්ගතා,
Vaṭṭā sujātā anupubbamuggatā,
උද්ධග්ගලොමා සුඛුමත්තචොත්ථතා.
Uddhaggalomā sukhumattacotthatā.
‘‘එණෙය්යජඞ්ඝොති තමාහු පුග්ගලං,
‘‘Eṇeyyajaṅghoti tamāhu puggalaṃ,
ගෙහානුලොමානි යදාභිකඞ්ඛති,
Gehānulomāni yadābhikaṅkhati,
‘‘සචෙ ච පබ්බජ්ජමුපෙති තාදිසො,
‘‘Sace ca pabbajjamupeti tādiso,
නෙක්ඛම්මඡන්දාභිරතො විචක්ඛණො;
Nekkhammachandābhirato vicakkhaṇo;
අනුච්ඡවිකස්ස යදානුලොමිකං,
Anucchavikassa yadānulomikaṃ,
(12) සුඛුමච්ඡවිලක්ඛණං
(12) Sukhumacchavilakkhaṇaṃ
216. ‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො සමණං වා බ්රාහ්මණං වා උපසඞ්කමිත්වා පරිපුච්ඡිතා අහොසි – ‘‘කිං, භන්තෙ, කුසලං, කිං අකුසලං, කිං සාවජ්ජං, කිං අනවජ්ජං, කිං සෙවිතබ්බං, කිං න සෙවිතබ්බං, කිං මෙ කරීයමානං දීඝරත්තං අහිතාය දුක්ඛාය අස්ස, කිං වා පන මෙ කරීයමානං දීඝරත්තං හිතාය සුඛාය අස්සා’’ති. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමං මහාපුරිසලක්ඛණං පටිලභති. සුඛුමච්ඡවි හොති, සුඛුමත්තා ඡවියා රජොජල්ලං කායෙ න උපලිම්පති.
216. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā paripucchitā ahosi – ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusalaṃ, kiṃ sāvajjaṃ, kiṃ anavajjaṃ, kiṃ sevitabbaṃ, kiṃ na sevitabbaṃ, kiṃ me karīyamānaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya assa, kiṃ vā pana me karīyamānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya assā’’ti. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Sukhumacchavi hoti, sukhumattā chaviyā rajojallaṃ kāye na upalimpati.
‘‘සො තෙන ලක්ඛණෙන සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? මහාපඤ්ඤො හොති, නාස්ස හොති කොචි පඤ්ඤාය සදිසො වා සෙට්ඨො වා කාමභොගීනං. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? මහාපඤ්ඤො හොති පුථුපඤ්ඤො හාසපඤ්ඤො 65 ජවනපඤ්ඤො තික්ඛපඤ්ඤො නිබ්බෙධිකපඤ්ඤො, නාස්ස හොති කොචි පඤ්ඤාය සදිසො වා සෙට්ඨො වා සබ්බසත්තානං. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Mahāpañño hoti, nāssa hoti koci paññāya sadiso vā seṭṭho vā kāmabhogīnaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Mahāpañño hoti puthupañño hāsapañño 66 javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño, nāssa hoti koci paññāya sadiso vā seṭṭho vā sabbasattānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
217. තත්ථෙතං වුච්චති –
217. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘පුරෙ පුරත්ථා පුරිමාසු ජාතිසු,
‘‘Pure puratthā purimāsu jātisu,
අඤ්ඤාතුකාමො පරිපුච්ඡිතා අහු;
Aññātukāmo paripucchitā ahu;
සුස්සූසිතා පබ්බජිතං උපාසිතා,
Sussūsitā pabbajitaṃ upāsitā,
අත්ථන්තරො අත්ථකථං නිසාමයි.
Atthantaro atthakathaṃ nisāmayi.
මනුස්සභූතො සුඛුමච්ඡවී අහු;
Manussabhūto sukhumacchavī ahu;
බ්යාකංසු උප්පාදනිමිත්තකොවිදා,
Byākaṃsu uppādanimittakovidā,
සුඛුමානි අත්ථානි අවෙච්ච දක්ඛිති.
Sukhumāni atthāni avecca dakkhiti.
‘‘සචෙ න පබ්බජ්ජමුපෙති තාදිසො,
‘‘Sace na pabbajjamupeti tādiso,
වත්තෙති චක්කං පථවිං පසාසති;
Vatteti cakkaṃ pathaviṃ pasāsati;
අත්ථානුසිට්ඨීසු පරිග්ගහෙසු ච,
Atthānusiṭṭhīsu pariggahesu ca,
න තෙන සෙය්යො සදිසො ච විජ්ජති.
Na tena seyyo sadiso ca vijjati.
‘‘සචෙ ච පබ්බජ්ජමුපෙති තාදිසො,
‘‘Sace ca pabbajjamupeti tādiso,
නෙක්ඛම්මඡන්දාභිරතො විචක්ඛණො;
Nekkhammachandābhirato vicakkhaṇo;
පඤ්ඤාවිසිට්ඨං ලභතෙ අනුත්තරං,
Paññāvisiṭṭhaṃ labhate anuttaraṃ,
පප්පොති බොධිං වරභූරිමෙධසො’’ති.
Pappoti bodhiṃ varabhūrimedhaso’’ti.
(13) සුවණ්ණවණ්ණලක්ඛණං
(13) Suvaṇṇavaṇṇalakkhaṇaṃ
218. ‘‘යම්පි , භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො අක්කොධනො අහොසි අනුපායාසබහුලො, බහුම්පි වුත්තො සමානො නාභිසජ්ජි න කුප්පි න බ්යාපජ්ජි න පතිත්ථීයි, න කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාත්වාකාසි. දාතා ච අහොසි සුඛුමානං මුදුකානං අත්ථරණානං පාවුරණානං 69 ඛොමසුඛුමානං කප්පාසිකසුඛුමානං කොසෙය්යසුඛුමානං කම්බලසුඛුමානං. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා උපචිතත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමං මහාපුරිසලක්ඛණං පටිලභති. සුවණ්ණවණ්ණො හොති කඤ්චනසන්නිභත්තචො.
218. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno akkodhano ahosi anupāyāsabahulo, bahumpi vutto samāno nābhisajji na kuppi na byāpajji na patitthīyi, na kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsi. Dātā ca ahosi sukhumānaṃ mudukānaṃ attharaṇānaṃ pāvuraṇānaṃ 70 khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Suvaṇṇavaṇṇo hoti kañcanasannibhattaco.
‘‘සො තෙන ලක්ඛණෙන සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? ලාභී හොති සුඛුමානං මුදුකානං අත්ථරණානං පාවුරණානං ඛොමසුඛුමානං කප්පාසිකසුඛුමානං කොසෙය්යසුඛුමානං කම්බලසුඛුමානං. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? ලාභී හොති සුඛුමානං මුදුකානං අත්ථරණානං පාවුරණානං ඛොමසුඛුමානං කප්පාසිකසුඛුමානං කොසෙය්යසුඛුමානං කම්බලසුඛුමානං. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Lābhī hoti sukhumānaṃ mudukānaṃ attharaṇānaṃ pāvuraṇānaṃ khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Lābhī hoti sukhumānaṃ mudukānaṃ attharaṇānaṃ pāvuraṇānaṃ khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
219. තත්ථෙතං වුච්චති –
219. Tatthetaṃ vuccati –
දානඤ්ච වත්ථානි සුඛුමානි සුච්ඡවීනි;
Dānañca vatthāni sukhumāni succhavīni;
පුරිමතරභවෙ ඨිතො අභිවිස්සජි,
Purimatarabhave ṭhito abhivissaji,
මහිමිව සුරො අභිවස්සං.
Mahimiva suro abhivassaṃ.
‘‘තං කත්වාන ඉතො චුතො දිබ්බං,
‘‘Taṃ katvāna ito cuto dibbaṃ,
කනකතනුසන්නිභො ඉධාභිභවති,
Kanakatanusannibho idhābhibhavati,
සුරවරතරොරිව ඉන්දො.
Suravarataroriva indo.
‘‘ගෙහඤ්චාවසති නරො අපබ්බජ්ජ,
‘‘Gehañcāvasati naro apabbajja,
‘‘ලාභී අච්ඡාදනවත්ථමොක්ඛපාවුරණානං,
‘‘Lābhī acchādanavatthamokkhapāvuraṇānaṃ,
භවති යදි අනාගාරියතං උපෙති;
Bhavati yadi anāgāriyataṃ upeti;
න භවති කතස්ස පනාසො’’ති.
Na bhavati katassa panāso’’ti.
(14) කොසොහිතවත්ථගුය්හලක්ඛණං
(14) Kosohitavatthaguyhalakkhaṇaṃ
220. යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො චිරප්පනට්ඨෙ සුචිරප්පවාසිනො ඤාතිමිත්තෙ සුහජ්ජෙ සඛිනො සමානෙතා අහොසි. මාතරම්පි පුත්තෙන සමානෙතා අහොසි, පුත්තම්පි මාතරා සමානෙතා අහොසි, පිතරම්පි පුත්තෙන සමානෙතා අහොසි, පුත්තම්පි පිතරා සමානෙතා අහොසි, භාතරම්පි භාතරා සමානෙතා අහොසි, භාතරම්පි භගිනියා සමානෙතා අහොසි, භගිනිම්පි භාතරා සමානෙතා අහොසි, භගිනිම්පි භගිනියා සමානෙතා අහොසි, සමඞ්ගීකත්වා 83 ච අබ්භනුමොදිතා අහොසි. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමං මහාපුරිසලක්ඛණං පටිලභති – කොසොහිතවත්ථගුය්හො හොති.
220. Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno cirappanaṭṭhe sucirappavāsino ñātimitte suhajje sakhino samānetā ahosi. Mātarampi puttena samānetā ahosi, puttampi mātarā samānetā ahosi, pitarampi puttena samānetā ahosi, puttampi pitarā samānetā ahosi, bhātarampi bhātarā samānetā ahosi, bhātarampi bhaginiyā samānetā ahosi, bhaginimpi bhātarā samānetā ahosi, bhaginimpi bhaginiyā samānetā ahosi, samaṅgīkatvā 84 ca abbhanumoditā ahosi. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati – kosohitavatthaguyho hoti.
‘‘සො තෙන ලක්ඛණෙන සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? පහූතපුත්තො හොති, පරොසහස්සං ඛො පනස්ස පුත්තා භවන්ති සූරා වීරඞ්ගරූපා පරසෙනප්පමද්දනා. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? පහූතපුත්තො හොති, අනෙකසහස්සං ඛො පනස්ස පුත්තා භවන්ති සූරා වීරඞ්ගරූපා පරසෙනප්පමද්දනා. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Pahūtaputto hoti, parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Pahūtaputto hoti, anekasahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
221. තත්ථෙතං වුච්චති –
221. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘පුරෙ පුරත්ථා පුරිමාසු ජාතිසු,
‘‘Pure puratthā purimāsu jātisu,
චිරප්පනට්ඨෙ සුචිරප්පවාසිනො;
Cirappanaṭṭhe sucirappavāsino;
ඤාතී සුහජ්ජෙ සඛිනො සමානයි,
Ñātī suhajje sakhino samānayi,
සමඞ්ගිකත්වා අනුමොදිතා අහු.
Samaṅgikatvā anumoditā ahu.
සුඛඤ්ච ඛිඩ්ඩාරතියො ච අන්වභි;
Sukhañca khiḍḍāratiyo ca anvabhi;
තතො චවිත්වා පුනරාගතො ඉධ,
Tato cavitvā punarāgato idha,
කොසොහිතං වින්දති වත්ථඡාදියං.
Kosohitaṃ vindati vatthachādiyaṃ.
‘‘පහූතපුත්තො භවතී තථාවිධො,
‘‘Pahūtaputto bhavatī tathāvidho,
ගිහිස්ස පීතිංජනනා පියංවදා.
Gihissa pītiṃjananā piyaṃvadā.
‘‘බහූතරා පබ්බජිතස්ස ඉරියතො,
‘‘Bahūtarā pabbajitassa iriyato,
භවන්ති පුත්තා වචනානුසාරිනො;
Bhavanti puttā vacanānusārino;
ගිහිස්ස වා පබ්බජිතස්ස වා පුන,
Gihissa vā pabbajitassa vā puna,
තං ලක්ඛණං ජායති තදත්ථජොතක’’න්ති.
Taṃ lakkhaṇaṃ jāyati tadatthajotaka’’nti.
පඨමභාණවාරො නිට්ඨිතො.
Paṭhamabhāṇavāro niṭṭhito.
(15-16) පරිමණ්ඩලඅනොනමජණ්ණුපරිමසනලක්ඛණානි
(15-16) Parimaṇḍalaanonamajaṇṇuparimasanalakkhaṇāni
222. ‘‘යම්පි , භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො මහාජනසඞ්ගහං 91 සමෙක්ඛමානො 92 සමං ජානාති සාමං ජානාති, පුරිසං ජානාති පුරිසවිසෙසං ජානාති – ‘අයමිදමරහති අයමිදමරහතී’ති තත්ථ තත්ථ පුරිසවිසෙසකරො අහොසි. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමානි ද්වෙ මහාපුරිසලක්ඛණානි පටිලභති. නිග්රොධ පරිමණ්ඩලො ච හොති, ඨිතකොයෙව ච අනොනමන්තො උභොහි පාණිතලෙහි ජණ්ණුකානි පරිමසති පරිමජ්ජති.
222. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno mahājanasaṅgahaṃ 93 samekkhamāno 94 samaṃ jānāti sāmaṃ jānāti, purisaṃ jānāti purisavisesaṃ jānāti – ‘ayamidamarahati ayamidamarahatī’ti tattha tattha purisavisesakaro ahosi. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Nigrodha parimaṇḍalo ca hoti, ṭhitakoyeva ca anonamanto ubhohi pāṇitalehi jaṇṇukāni parimasati parimajjati.
‘‘සො තෙහි ලක්ඛණෙහි සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති ? අඩ්ඪො හොති මහද්ධනො මහාභොගො පහූතජාතරූපරජතො පහූතවිත්තූපකරණො පහූතධනධඤ්ඤො පරිපුණ්ණකොසකොට්ඨාගාරො. රාජා සමානො ඉදං ලභති…පෙ.… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? අඩ්ඪො හොති මහද්ධනො මහාභොගො. තස්සිමානි ධනානි හොන්ති, සෙය්යථිදං, සද්ධාධනං සීලධනං හිරිධනං ඔත්තප්පධනං සුතධනං චාගධනං පඤ්ඤාධනං. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati ? Aḍḍho hoti mahaddhano mahābhogo pahūtajātarūparajato pahūtavittūpakaraṇo pahūtadhanadhañño paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro. Rājā samāno idaṃ labhati…pe… buddho samāno kiṃ labhati? Aḍḍho hoti mahaddhano mahābhogo. Tassimāni dhanāni honti, seyyathidaṃ, saddhādhanaṃ sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanaṃ sutadhanaṃ cāgadhanaṃ paññādhanaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
223. තත්ථෙතං වුච්චති –
223. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘තුලිය පටිවිචය චින්තයිත්වා,
‘‘Tuliya paṭivicaya cintayitvā,
අයමිදමරහති තත්ථ තත්ථ,
Ayamidamarahati tattha tattha,
පුරිසවිසෙසකරො පුරෙ අහොසි.
Purisavisesakaro pure ahosi.
ඵුසති කරෙහි උභොහි ජණ්ණුකානි;
Phusati karehi ubhohi jaṇṇukāni;
මහිරුහපරිමණ්ඩලො අහොසි,
Mahiruhaparimaṇḍalo ahosi,
සුචරිතකම්මවිපාකසෙසකෙන.
Sucaritakammavipākasesakena.
‘‘බහුවිවිධනිමිත්තලක්ඛණඤ්ඤූ,
‘‘Bahuvividhanimittalakkhaṇaññū,
අතිනිපුණා මනුජා බ්යාකරිංසු;
Atinipuṇā manujā byākariṃsu;
බහුවිවිධා ගිහීනං අරහානි,
Bahuvividhā gihīnaṃ arahāni,
පටිලභති දහරො සුසු කුමාරො.
Paṭilabhati daharo susu kumāro.
‘‘ඉධ ච මහීපතිස්ස කාමභොගී,
‘‘Idha ca mahīpatissa kāmabhogī,
ගිහිපතිරූපකා බහූ භවන්ති;
Gihipatirūpakā bahū bhavanti;
යදි ච ජහති සබ්බකාමභොගං,
Yadi ca jahati sabbakāmabhogaṃ,
ලභති අනුත්තරං උත්තමධනග්ග’’න්ති.
Labhati anuttaraṃ uttamadhanagga’’nti.
(17-19) සීහපුබ්බද්ධකායාදිතිලක්ඛණං
(17-19) Sīhapubbaddhakāyāditilakkhaṇaṃ
224. ‘‘යම්පි , භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො බහුජනස්ස අත්ථකාමො අහොසි හිතකාමො ඵාසුකාමො යොගක්ඛෙමකාමො – ‘කින්තිමෙ සද්ධාය වඩ්ඪෙය්යුං, සීලෙන වඩ්ඪෙය්යුං, සුතෙන වඩ්ඪෙය්යුං 99, චාගෙන වඩ්ඪෙය්යුං, ධම්මෙන වඩ්ඪෙය්යුං, පඤ්ඤාය වඩ්ඪෙය්යුං, ධනධඤ්ඤෙන වඩ්ඪෙය්යුං, ඛෙත්තවත්ථුනා වඩ්ඪෙය්යුං, ද්විපදචතුප්පදෙහි වඩ්ඪෙය්යුං, පුත්තදාරෙහි වඩ්ඪෙය්යුං, දාසකම්මකරපොරිසෙහි වඩ්ඪෙය්යුං, ඤාතීහි වඩ්ඪෙය්යුං, මිත්තෙහි වඩ්ඪෙය්යුං, බන්ධවෙහි වඩ්ඪෙය්යු’න්ති. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමානි තීණි මහාපුරිසලක්ඛණානි පටිලභති. සීහපුබ්බද්ධකායො ච හොති චිතන්තරංසො ච සමවට්ටක්ඛන්ධො ච.
224. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno bahujanassa atthakāmo ahosi hitakāmo phāsukāmo yogakkhemakāmo – ‘kintime saddhāya vaḍḍheyyuṃ, sīlena vaḍḍheyyuṃ, sutena vaḍḍheyyuṃ 100, cāgena vaḍḍheyyuṃ, dhammena vaḍḍheyyuṃ, paññāya vaḍḍheyyuṃ, dhanadhaññena vaḍḍheyyuṃ, khettavatthunā vaḍḍheyyuṃ, dvipadacatuppadehi vaḍḍheyyuṃ, puttadārehi vaḍḍheyyuṃ, dāsakammakaraporisehi vaḍḍheyyuṃ, ñātīhi vaḍḍheyyuṃ, mittehi vaḍḍheyyuṃ, bandhavehi vaḍḍheyyu’nti. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni tīṇi mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Sīhapubbaddhakāyo ca hoti citantaraṃso ca samavaṭṭakkhandho ca.
‘‘සො තෙහි ලක්ඛණෙහි සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? අපරිහානධම්මො හොති, න පරිහායති ධනධඤ්ඤෙන ඛෙත්තවත්ථුනා ද්විපදචතුප්පදෙහි පුත්තදාරෙහි දාසකම්මකරපොරිසෙහි ඤාතීහි මිත්තෙහි බන්ධවෙහි, න පරිහායති සබ්බසම්පත්තියා. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? අපරිහානධම්මො හොති, න පරිහායති සද්ධාය සීලෙන සුතෙන චාගෙන පඤ්ඤාය, න පරිහායති සබ්බසම්පත්තියා. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Aparihānadhammo hoti, na parihāyati dhanadhaññena khettavatthunā dvipadacatuppadehi puttadārehi dāsakammakaraporisehi ñātīhi mittehi bandhavehi, na parihāyati sabbasampattiyā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Aparihānadhammo hoti, na parihāyati saddhāya sīlena sutena cāgena paññāya, na parihāyati sabbasampattiyā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
225. තත්ථෙතං වුච්චති –
225. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘සද්ධාය සීලෙන සුතෙන බුද්ධියා,
‘‘Saddhāya sīlena sutena buddhiyā,
චාගෙන ධම්මෙන බහූහි සාධුහි;
Cāgena dhammena bahūhi sādhuhi;
ධනෙන ධඤ්ඤෙන ච ඛෙත්තවත්ථුනා,
Dhanena dhaññena ca khettavatthunā,
පුත්තෙහි දාරෙහි චතුප්පදෙහි ච.
Puttehi dārehi catuppadehi ca.
‘‘ඤාතීහි මිත්තෙහි ච බන්ධවෙහි ච,
‘‘Ñātīhi mittehi ca bandhavehi ca,
බලෙන වණ්ණෙන සුඛෙන චූභයං;
Balena vaṇṇena sukhena cūbhayaṃ;
කථං න හායෙය්යුං පරෙති ඉච්ඡති,
Kathaṃ na hāyeyyuṃ pareti icchati,
‘‘ස සීහපුබ්බද්ධසුසණ්ඨිතො අහු,
‘‘Sa sīhapubbaddhasusaṇṭhito ahu,
සමවට්ටක්ඛන්ධො ච චිතන්තරංසො;
Samavaṭṭakkhandho ca citantaraṃso;
පුබ්බෙ සුචිණ්ණෙන කතෙන කම්මුනා,
Pubbe suciṇṇena katena kammunā,
අහානියං පුබ්බනිමිත්තමස්ස තං.
Ahāniyaṃ pubbanimittamassa taṃ.
‘‘ගිහීපි ධඤ්ඤෙන ධනෙන වඩ්ඪති,
‘‘Gihīpi dhaññena dhanena vaḍḍhati,
පුත්තෙහි දාරෙහි චතුප්පදෙහි ච;
Puttehi dārehi catuppadehi ca;
අකිඤ්චනො පබ්බජිතො අනුත්තරං,
Akiñcano pabbajito anuttaraṃ,
(20) රසග්ගසග්ගිතාලක්ඛණං
(20) Rasaggasaggitālakkhaṇaṃ
226. ‘‘යම්පි , භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො සත්තානං අවිහෙඨකජාතිකො අහොසි පාණිනා වා ලෙඩ්ඩුනා වා දණ්ඩෙන වා සත්ථෙන වා. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා උපචිතත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමං මහාපුරිසලක්ඛණං පටිලභති, රසග්ගසග්ගී හොති, උද්ධග්ගාස්ස රසහරණීයො ගීවාය ජාතා හොන්ති සමාභිවාහිනියො 105.
226. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati, rasaggasaggī hoti, uddhaggāssa rasaharaṇīyo gīvāya jātā honti samābhivāhiniyo 106.
‘‘සො තෙන ලක්ඛණෙන සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? අප්පාබාධො හොති අප්පාතඞ්කො, සමවෙපාකිනියා ගහණියා සමන්නාගතො නාතිසීතාය නාච්චුණ්හාය. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? අප්පාබාධො හොති අප්පාතඞ්කො සමවෙපාකිනියා ගහණියා සමන්නාගතො නාතිසීතාය නාච්චුණ්හාය මජ්ඣිමාය පධානක්ඛමාය. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Appābādho hoti appātaṅko, samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
227. තත්ථෙතං වුච්චති –
227. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘න පාණිදණ්ඩෙහි පනාථ ලෙඩ්ඩුනා,
‘‘Na pāṇidaṇḍehi panātha leḍḍunā,
උබ්බාධනාය පරිතජ්ජනාය වා,
Ubbādhanāya paritajjanāya vā,
න හෙඨයී ජනතමහෙඨකො අහු.
Na heṭhayī janatamaheṭhako ahu.
‘‘තෙනෙව සො සුගතිමුපෙච්ච මොදති,
‘‘Teneva so sugatimupecca modati,
සුඛප්ඵලං කරිය සුඛානි වින්දති;
Sukhapphalaṃ kariya sukhāni vindati;
ඉධාගතො ලභති රසග්ගසග්ගිතං.
Idhāgato labhati rasaggasaggitaṃ.
‘‘තෙනාහු නං අතිනිපුණා විචක්ඛණා,
‘‘Tenāhu naṃ atinipuṇā vicakkhaṇā,
අයං නරො සුඛබහුලො භවිස්සති;
Ayaṃ naro sukhabahulo bhavissati;
තං ලක්ඛණං භවති තදත්ථජොතක’’න්ති.
Taṃ lakkhaṇaṃ bhavati tadatthajotaka’’nti.
(21-22) අභිනීලනෙත්තගොපඛුමලක්ඛණානි
(21-22) Abhinīlanettagopakhumalakkhaṇāni
228. ‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො න ච විසටං, න ච විසාචි 113, න ච පන විචෙය්ය පෙක්ඛිතා, උජුං තථා පසටමුජුමනො, පියචක්ඛුනා බහුජනං උදික්ඛිතා අහොසි. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමානි ද්වෙ මහාපුරිසලක්ඛණානි පටිලභති. අභිනීලනෙත්තො ච හොති ගොපඛුමො ච.
228. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno na ca visaṭaṃ, na ca visāci 114, na ca pana viceyya pekkhitā, ujuṃ tathā pasaṭamujumano, piyacakkhunā bahujanaṃ udikkhitā ahosi. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Abhinīlanetto ca hoti gopakhumo ca.
‘‘සො තෙහි ලක්ඛණෙහි සමන්නාගතො, සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? පියදස්සනො හොති බහුනො ජනස්ස, පියො හොති මනාපො බ්රාහ්මණගහපතිකානං නෙගමජානපදානං ගණකමහාමත්තානං අනීකට්ඨානං දොවාරිකානං අමච්චානං පාරිසජ්ජානං රාජූනං භොගියානං කුමාරානං. රාජා සමානො ඉදං ලභති…පෙ.… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? පියදස්සනො හොති බහුනො ජනස්ස, පියො හොති මනාපො භික්ඛූනං භික්ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකානං දෙවානං මනුස්සානං අසුරානං නාගානං ගන්ධබ්බානං. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato, sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Piyadassano hoti bahuno janassa, piyo hoti manāpo brāhmaṇagahapatikānaṃ negamajānapadānaṃ gaṇakamahāmattānaṃ anīkaṭṭhānaṃ dovārikānaṃ amaccānaṃ pārisajjānaṃ rājūnaṃ bhogiyānaṃ kumārānaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati…pe… buddho samāno kiṃ labhati? Piyadassano hoti bahuno janassa, piyo hoti manāpo bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ devānaṃ manussānaṃ asurānaṃ nāgānaṃ gandhabbānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
229. තත්ථෙතං වුච්චති –
229. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘න ච විසටං න ච විසාචි 115, න ච පන විචෙය්යපෙක්ඛිතා;
‘‘Na ca visaṭaṃ na ca visāci 116, na ca pana viceyyapekkhitā;
උජුං තථා පසටමුජුමනො, පියචක්ඛුනා බහුජනං උදික්ඛිතා.
Ujuṃ tathā pasaṭamujumano, piyacakkhunā bahujanaṃ udikkhitā.
‘‘සුගතීසු සො ඵලවිපාකං,
‘‘Sugatīsu so phalavipākaṃ,
අනුභවති තත්ථ මොදති;
Anubhavati tattha modati;
ඉධ ච පන භවති ගොපඛුමො,
Idha ca pana bhavati gopakhumo,
අභිනීලනෙත්තනයනො සුදස්සනො.
Abhinīlanettanayano sudassano.
‘‘අභියොගිනො ච නිපුණා,
‘‘Abhiyogino ca nipuṇā,
බහූ පන නිමිත්තකොවිදා;
Bahū pana nimittakovidā;
සුඛුමනයනකුසලා මනුජා,
Sukhumanayanakusalā manujā,
පියදස්සනොති අභිනිද්දිසන්ති නං.
Piyadassanoti abhiniddisanti naṃ.
‘‘පියදස්සනො ගිහීපි සන්තො ච,
‘‘Piyadassano gihīpi santo ca,
භවති බහුජනපියායිතො;
Bhavati bahujanapiyāyito;
යදි ච න භවති ගිහී සමණො හොති,
Yadi ca na bhavati gihī samaṇo hoti,
පියො බහූනං සොකනාසනො’’ති.
Piyo bahūnaṃ sokanāsano’’ti.
(23) උණ්හීසසීසලක්ඛණං
(23) Uṇhīsasīsalakkhaṇaṃ
230. ‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො බහුජනපුබ්බඞ්ගමො අහොසි කුසලෙසු ධම්මෙසු බහුජනපාමොක්ඛො කායසුචරිතෙ වචීසුචරිතෙ මනොසුචරිතෙ දානසංවිභාගෙ සීලසමාදානෙ උපොසථුපවාසෙ මත්තෙය්යතාය පෙත්තෙය්යතාය සාමඤ්ඤතාය බ්රහ්මඤ්ඤතාය කුලෙ ජෙට්ඨාපචායිතාය අඤ්ඤතරඤ්ඤතරෙසු ච අධිකුසලෙසු ධම්මෙසු. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමං මහාපුරිසලක්ඛණං පටිලභති – උණ්හීසසීසො හොති.
230. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno bahujanapubbaṅgamo ahosi kusalesu dhammesu bahujanapāmokkho kāyasucarite vacīsucarite manosucarite dānasaṃvibhāge sīlasamādāne uposathupavāse matteyyatāya petteyyatāya sāmaññatāya brahmaññatāya kule jeṭṭhāpacāyitāya aññataraññataresu ca adhikusalesu dhammesu. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati – uṇhīsasīso hoti.
‘‘සො තෙන ලක්ඛණෙන සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? මහාස්ස ජනො අන්වායිකො හොති, බ්රාහ්මණගහපතිකා නෙගමජානපදා ගණකමහාමත්තා අනීකට්ඨා දොවාරිකා අමච්චා පාරිසජ්ජා රාජානො භොගියා කුමාරා. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? මහාස්ස ජනො අන්වායිකො හොති, භික්ඛූ භික්ඛුනියො උපාසකා උපාසිකායො දෙවා මනුස්සා අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Mahāssa jano anvāyiko hoti, brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Mahāssa jano anvāyiko hoti, bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
231. තත්ථෙතං වුච්චති –
231. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘පුබ්බඞ්ගමො සුචරිතෙසු අහු,
‘‘Pubbaṅgamo sucaritesu ahu,
ධම්මෙසු ධම්මචරියාභිරතො;
Dhammesu dhammacariyābhirato;
අන්වායිකො බහුජනස්ස අහු,
Anvāyiko bahujanassa ahu,
සග්ගෙසු වෙදයිත්ථ පුඤ්ඤඵලං.
Saggesu vedayittha puññaphalaṃ.
‘‘වෙදිත්වා සො සුචරිතස්ස ඵලං,
‘‘Veditvā so sucaritassa phalaṃ,
උණ්හීසසීසත්තමිධජ්ඣගමා;
Uṇhīsasīsattamidhajjhagamā;
බ්යාකංසු බ්යඤ්ජනනිමිත්තධරා,
Byākaṃsu byañjananimittadharā,
පුබ්බඞ්ගමො බහුජනං හෙස්සති.
Pubbaṅgamo bahujanaṃ hessati.
‘‘පටිභොගියා මනුජෙසු ඉධ,
‘‘Paṭibhogiyā manujesu idha,
පුබ්බෙව තස්ස අභිහරන්ති තදා;
Pubbeva tassa abhiharanti tadā;
යදි ඛත්තියො භවති භූමිපති,
Yadi khattiyo bhavati bhūmipati,
පටිහාරකං බහුජනෙ ලභති.
Paṭihārakaṃ bahujane labhati.
‘‘අථ චෙපි පබ්බජති සො මනුජො,
‘‘Atha cepi pabbajati so manujo,
ධම්මෙසු හොති පගුණො විසවී;
Dhammesu hoti paguṇo visavī;
තස්සානුසාසනිගුණාභිරතො,
Tassānusāsaniguṇābhirato,
අන්වායිකො බහුජනො භවතී’’ති.
Anvāyiko bahujano bhavatī’’ti.
(24-25) එකෙකලොමතාඋණ්ණාලක්ඛණානි
(24-25) Ekekalomatāuṇṇālakkhaṇāni
232. ‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො මුසාවාදං පහාය මුසාවාදා පටිවිරතො අහොසි, සච්චවාදී සච්චසන්ධො ථෙතො පච්චයිකො අවිසංවාදකො ලොකස්ස . සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා උපචිතත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමානි ද්වෙ මහාපුරිසලක්ඛණානි පටිලභති. එකෙකලොමො ච හොති, උණ්ණා ච භමුකන්තරෙ ජාතා හොති ඔදාතා මුදුතූලසන්නිභා.
232. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato ahosi, saccavādī saccasandho theto paccayiko avisaṃvādako lokassa . So tassa kammassa kaṭattā upacitattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Ekekalomo ca hoti, uṇṇā ca bhamukantare jātā hoti odātā mudutūlasannibhā.
‘‘සො තෙහි ලක්ඛණෙහි සමන්නාගතො, සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? මහාස්ස ජනො උපවත්තති, බ්රාහ්මණගහපතිකා නෙගමජානපදා ගණකමහාමත්තා අනීකට්ඨා දොවාරිකා අමච්චා පාරිසජ්ජා රාජානො භොගියා කුමාරා. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? මහාස්ස ජනො උපවත්තති, භික්ඛූ භික්ඛුනියො උපාසකා උපාසිකායො දෙවා මනුස්සා අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato, sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Mahāssa jano upavattati, brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Mahāssa jano upavattati, bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
233. තත්ථෙතං වුච්චති –
233. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘සච්චප්පටිඤ්ඤො පුරිමාසු ජාතිසු,
‘‘Saccappaṭiñño purimāsu jātisu,
අද්වෙජ්ඣවාචො අලිකං විවජ්ජයි;
Advejjhavāco alikaṃ vivajjayi;
න සො විසංවාදයිතාපි කස්සචි,
Na so visaṃvādayitāpi kassaci,
‘‘සෙතා සුසුක්කා මුදුතූලසන්නිභා,
‘‘Setā susukkā mudutūlasannibhā,
න ලොමකූපෙසු දුවෙ අජායිසුං,
Na lomakūpesu duve ajāyisuṃ,
එකෙකලොමූපචිතඞ්ගවා අහු.
Ekekalomūpacitaṅgavā ahu.
‘‘තං ලක්ඛණඤ්ඤූ බහවො සමාගතා,
‘‘Taṃ lakkhaṇaññū bahavo samāgatā,
බ්යාකංසු උප්පාදනිමිත්තකොවිදා;
Byākaṃsu uppādanimittakovidā;
උණ්ණා ච ලොමා ච යථා සුසණ්ඨිතා,
Uṇṇā ca lomā ca yathā susaṇṭhitā,
උපවත්තතී ඊදිසකං බහුජ්ජනො.
Upavattatī īdisakaṃ bahujjano.
‘‘ගිහිම්පි සන්තං උපවත්තතී ජනො,
‘‘Gihimpi santaṃ upavattatī jano,
බහු පුරත්ථාපකතෙන කම්මුනා;
Bahu puratthāpakatena kammunā;
අකිඤ්චනං පබ්බජිතං අනුත්තරං,
Akiñcanaṃ pabbajitaṃ anuttaraṃ,
බුද්ධම්පි සන්තං උපවත්තති ජනො’’ති.
Buddhampi santaṃ upavattati jano’’ti.
(26-27) චත්තාලීසඅවිරළදන්තලක්ඛණානි
(26-27) Cattālīsaaviraḷadantalakkhaṇāni
234. ‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො පිසුණං වාචං පහාය පිසුණාය වාචාය පටිවිරතො අහොසි. ඉතො සුත්වා න අමුත්ර අක්ඛාතා ඉමෙසං භෙදාය, අමුත්ර වා සුත්වා න ඉමෙසං අක්ඛාතා අමූසං භෙදාය , ඉති භින්නානං වා සන්ධාතා, සහිතානං වා අනුප්පදාතා, සමග්ගාරාමො සමග්ගරතො සමග්ගනන්දී සමග්ගකරණිං වාචං භාසිතා අහොසි. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමානි ද්වෙ මහාපුරිසලක්ඛණානි පටිලභති. චත්තාලීසදන්තො ච හොති අවිරළදන්තො ච.
234. ‘‘Yampi, bhikkhave tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno pisuṇaṃ vācaṃ pahāya pisuṇāya vācāya paṭivirato ahosi. Ito sutvā na amutra akkhātā imesaṃ bhedāya, amutra vā sutvā na imesaṃ akkhātā amūsaṃ bhedāya , iti bhinnānaṃ vā sandhātā, sahitānaṃ vā anuppadātā, samaggārāmo samaggarato samagganandī samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā ahosi. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Cattālīsadanto ca hoti aviraḷadanto ca.
‘‘සො තෙහි ලක්ඛණෙහි සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? අභෙජ්ජපරිසො හොති, අභෙජ්ජාස්ස හොන්ති පරිසා, බ්රාහ්මණගහපතිකා නෙගමජානපදා ගණකමහාමත්තා අනීකට්ඨා දොවාරිකා අමච්චා පාරිසජ්ජා රාජානො භොගියා කුමාරා. රාජා සමානො ඉදං ලභති … බුද්ධො සමානො කිං ලභති? අභෙජ්ජපරිසො හොති, අභෙජ්ජාස්ස හොන්ති පරිසා, භික්ඛූ භික්ඛුනියො උපාසකා උපාසිකායො දෙවා මනුස්සා අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Abhejjapariso hoti, abhejjāssa honti parisā, brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati … buddho samāno kiṃ labhati? Abhejjapariso hoti, abhejjāssa honti parisā, bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
235. තත්ථෙතං වුච්චති –
235. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘වෙභූතියං සහිතභෙදකාරිං,
‘‘Vebhūtiyaṃ sahitabhedakāriṃ,
භෙදප්පවඩ්ඪනවිවාදකාරිං;
Bhedappavaḍḍhanavivādakāriṃ;
කලහප්පවඩ්ඪනආකිච්චකාරිං,
Kalahappavaḍḍhanaākiccakāriṃ,
සහිතානං භෙදජනනිං න භණි.
Sahitānaṃ bhedajananiṃ na bhaṇi.
‘‘අවිවාදවඩ්ඪනකරිං සුගිරං,
‘‘Avivādavaḍḍhanakariṃ sugiraṃ,
භින්නානුසන්ධිජනනිං අභණි;
Bhinnānusandhijananiṃ abhaṇi;
කලහං ජනස්ස පනුදී සමඞ්ගී,
Kalahaṃ janassa panudī samaṅgī,
සහිතෙහි නන්දති පමොදති ච.
Sahitehi nandati pamodati ca.
‘‘සුගතීසු සො ඵලවිපාකං,
‘‘Sugatīsu so phalavipākaṃ,
අනුභවති තත්ථ මොදති;
Anubhavati tattha modati;
දන්තා ඉධ හොන්ති අවිරළා සහිතා,
Dantā idha honti aviraḷā sahitā,
චතුරො දසස්ස මුඛජා සුසණ්ඨිතා.
Caturo dasassa mukhajā susaṇṭhitā.
‘‘යදි ඛත්තියො භවති භූමිපති,
‘‘Yadi khattiyo bhavati bhūmipati,
අවිභෙදියාස්ස පරිසා භවති;
Avibhediyāssa parisā bhavati;
සමණො ච හොති විරජො විමලො,
Samaṇo ca hoti virajo vimalo,
පරිසාස්ස හොති අනුගතා අචලා’’ති.
Parisāssa hoti anugatā acalā’’ti.
(28-29) පහූතජිව්හාබ්රහ්මස්සරලක්ඛණානි
(28-29) Pahūtajivhābrahmassaralakkhaṇāni
236. ‘‘යම්පි , භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො ඵරුසං වාචං පහාය ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතො අහොසි. යා සා වාචා නෙලා කණ්ණසුඛා පෙමනීයා හදයඞ්ගමා පොරී බහුජනකන්තා බහුජනමනාපා, තථාරූපිං වාචං භාසිතා අහොසි. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා උපචිතත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමානි ද්වෙ මහාපුරිසලක්ඛණානි පටිලභති. පහූතජිව්හො ච හොති බ්රහ්මස්සරො ච කරවීකභාණී.
236. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno pharusaṃ vācaṃ pahāya pharusāya vācāya paṭivirato ahosi. Yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā, tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā ahosi. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Pahūtajivho ca hoti brahmassaro ca karavīkabhāṇī.
‘‘සො තෙහි ලක්ඛණෙහි සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? ආදෙය්යවාචො හොති, ආදියන්තිස්ස වචනං බ්රාහ්මණගහපතිකා නෙගමජානපදා ගණකමහාමත්තා අනීකට්ඨා දොවාරිකා අමච්චා පාරිසජ්ජා රාජානො භොගියා කුමාරා. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? ආදෙය්යවාචො හොති, ආදියන්තිස්ස වචනං භික්ඛූ භික්ඛුනියො උපාසකා උපාසිකායො දෙවා මනුස්සා අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Ādeyyavāco hoti, ādiyantissa vacanaṃ brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Ādeyyavāco hoti, ādiyantissa vacanaṃ bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
237. තත්ථෙතං වුච්චති –
237. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘අක්කොසභණ්ඩනවිහෙසකාරිං,
‘‘Akkosabhaṇḍanavihesakāriṃ,
අබාළ්හං ගිරං සො න භණි ඵරුසං,
Abāḷhaṃ giraṃ so na bhaṇi pharusaṃ,
‘‘මනසො පියා හදයගාමිනියො,
‘‘Manaso piyā hadayagāminiyo,
වාචා සො එරයති කණ්ණසුඛා;
Vācā so erayati kaṇṇasukhā;
වාචාසුචිණ්ණඵලමනුභවි,
Vācāsuciṇṇaphalamanubhavi,
‘‘වෙදිත්වා සො සුචරිතස්ස ඵලං,
‘‘Veditvā so sucaritassa phalaṃ,
බ්රහ්මස්සරත්තමිධමජ්ඣගමා;
Brahmassarattamidhamajjhagamā;
ජිව්හාස්ස හොති විපුලා පුථුලා,
Jivhāssa hoti vipulā puthulā,
ආදෙය්යවාක්යවචනො භවති.
Ādeyyavākyavacano bhavati.
‘‘ගිහිනොපි ඉජ්ඣති යථා භණතො,
‘‘Gihinopi ijjhati yathā bhaṇato,
අථ චෙ පබ්බජති සො මනුජො;
Atha ce pabbajati so manujo;
ආදියන්තිස්ස වචනං ජනතා,
Ādiyantissa vacanaṃ janatā,
බහුනො බහුං සුභණිතං භණතො’’ති.
Bahuno bahuṃ subhaṇitaṃ bhaṇato’’ti.
(30) සීහහනුලක්ඛණං
(30) Sīhahanulakkhaṇaṃ
238. ‘‘යම්පි , භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො සම්ඵප්පලාපං පහාය සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතො අහොසි කාලවාදී භූතවාදී අත්ථවාදී ධම්මවාදී විනයවාදී, නිධානවතිං වාචං භාසිතා අහොසි කාලෙන සාපදෙසං පරියන්තවතිං අත්ථසංහිතං. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා…පෙ.… සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමං මහාපුරිසලක්ඛණං පටිලභති, සීහහනු හොති.
238. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno samphappalāpaṃ pahāya samphappalāpā paṭivirato ahosi kālavādī bhūtavādī atthavādī dhammavādī vinayavādī, nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā ahosi kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasaṃhitaṃ. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati, sīhahanu hoti.
‘‘සො තෙන ලක්ඛණෙන සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී…පෙ.… රාජා සමානො කිං ලභති? අප්පධංසියො හොති කෙනචි මනුස්සභූතෙන පච්චත්ථිකෙන පච්චාමිත්තෙන. රාජා සමානො ඉදං ලභති… බුද්ධො සමානො කිං ලභති? අප්පධංසියො හොති අබ්භන්තරෙහි වා බාහිරෙහි වා පච්චත්ථිකෙහි පච්චාමිත්තෙහි, රාගෙන වා දොසෙන වා මොහෙන වා සමණෙන වා බ්රාහ්මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්රහ්මුනා වා කෙනචි වා ලොකස්මිං. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Appadhaṃsiyo hoti kenaci manussabhūtena paccatthikena paccāmittena. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Appadhaṃsiyo hoti abbhantarehi vā bāhirehi vā paccatthikehi paccāmittehi, rāgena vā dosena vā mohena vā samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
239. තත්ථෙතං වුච්චති –
239. Tatthetaṃ vuccati –
අවිකිණ්ණවචනබ්යප්පථො අහොසි;
Avikiṇṇavacanabyappatho ahosi;
අහිතමපි ච අපනුදි,
Ahitamapi ca apanudi,
හිතමපි ච බහුජනසුඛඤ්ච අභණි.
Hitamapi ca bahujanasukhañca abhaṇi.
‘‘තං කත්වා ඉතො චුතො දිවමුපපජ්ජි,
‘‘Taṃ katvā ito cuto divamupapajji,
සුකතඵලවිපාකමනුභොසි;
Sukataphalavipākamanubhosi;
චවිය පුනරිධාගතො සමානො,
Caviya punaridhāgato samāno,
ද්විදුගමවරතරහනුත්තමලත්ථ.
Dvidugamavaratarahanuttamalattha.
‘‘රාජා හොති සුදුප්පධංසියො,
‘‘Rājā hoti suduppadhaṃsiyo,
මනුජින්දො මනුජාධිපති මහානුභාවො;
Manujindo manujādhipati mahānubhāvo;
තිදිවපුරවරසමො භවති,
Tidivapuravarasamo bhavati,
සුරවරතරොරිව ඉන්දො.
Suravarataroriva indo.
සුරෙහි න හි භවති සුප්පධංසියො;
Surehi na hi bhavati suppadhaṃsiyo;
තථත්තො යදි භවති තථාවිධො,
Tathatto yadi bhavati tathāvidho,
ඉධ දිසා ච පටිදිසා ච විදිසා චා’’ති.
Idha disā ca paṭidisā ca vidisā cā’’ti.
(31-32) සමදන්තසුසුක්කදාඨාලක්ඛණානි
(31-32) Samadantasusukkadāṭhālakkhaṇāni
240. ‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො මිච්ඡාජීවං පහාය සම්මාආජීවෙන ජීවිකං කප්පෙසි, තුලාකූට කංසකූට මානකූට උක්කොටන වඤ්චන නිකති සාචියොග ඡෙදන වධ බන්ධන විපරාමොස ආලොප සහසාකාරා 131 පටිවිරතො අහොසි. සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා උපචිතත්තා උස්සන්නත්තා විපුලත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති. සො තත්ථ අඤ්ඤෙ දෙවෙ දසහි ඨානෙහි අධිගණ්හාති දිබ්බෙන ආයුනා දිබ්බෙන වණ්ණෙන දිබ්බෙන සුඛෙන දිබ්බෙන යසෙන දිබ්බෙන ආධිපතෙය්යෙන දිබ්බෙහි රූපෙහි දිබ්බෙහි සද්දෙහි දිබ්බෙහි ගන්ධෙහි දිබ්බෙහි රසෙහි දිබ්බෙහි ඵොට්ඨබ්බෙහි. සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමානි ද්වෙ මහාපුරිසලක්ඛණානි පටිලභති, සමදන්තො ච හොති සුසුක්කදාඨො ච.
240. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno micchājīvaṃ pahāya sammāājīvena jīvikaṃ kappesi, tulākūṭa kaṃsakūṭa mānakūṭa ukkoṭana vañcana nikati sāciyoga chedana vadha bandhana viparāmosa ālopa sahasākārā 132 paṭivirato ahosi. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā ussannattā vipulattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. So tattha aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhāti dibbena āyunā dibbena vaṇṇena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena ādhipateyyena dibbehi rūpehi dibbehi saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi phoṭṭhabbehi. So tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati, samadanto ca hoti susukkadāṭho ca.
‘‘සො තෙහි ලක්ඛණෙහි සමන්නාගතො සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී ධම්මිකො ධම්මරාජා චාතුරන්තො විජිතාවී ජනපදත්ථාවරියප්පත්තො සත්තරතනසමන්නාගතො. තස්සිමානි සත්ත රතනානි භවන්ති, සෙය්යථිදං – චක්කරතනං හත්ථිරතනං අස්සරතනං මණිරතනං ඉත්ථිරතනං ගහපතිරතනං පරිණායකරතනමෙව සත්තමං. පරොසහස්සං ඛො පනස්ස පුත්තා භවන්ති සූරා වීරඞ්ගරූපා පරසෙනප්පමද්දනා. සො ඉමං පථවිං සාගරපරියන්තං අඛිලමනිමිත්තමකණ්ටකං ඉද්ධං ඵීතං ඛෙමං සිවං නිරබ්බුදං අදණ්ඩෙන අසත්ථෙන ධම්මෙන අභිවිජිය අජ්ඣාවසති. රාජා සමානො කිං ලභති? සුචිපරිවාරො හොති සුචිස්ස හොන්ති පරිවාරා බ්රාහ්මණගහපතිකා නෙගමජානපදා ගණකමහාමත්තා අනීකට්ඨා දොවාරිකා අමච්චා පාරිසජ්ජා රාජානො භොගියා කුමාරා. රාජා සමානො ඉදං ලභති.
‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti, seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ akhilamanimittamakaṇṭakaṃ iddhaṃ phītaṃ khemaṃ sivaṃ nirabbudaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Rājā samāno kiṃ labhati? Suciparivāro hoti sucissa honti parivārā brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati.
‘‘සචෙ ඛො පන අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති, අරහං හොති සම්මාසම්බුද්ධො ලොකෙ විවට්ටච්ඡදො. බුද්ධො සමානො කිං ලභති? සුචිපරිවාරො හොති, සුචිස්ස හොන්ති පරිවාරා, භික්ඛූ භික්ඛුනියො උපාසකා උපාසිකායො දෙවා මනුස්සා අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා. බුද්ධො සමානො ඉදං ලභති’’. එතමත්ථං භගවා අවොච.
‘‘Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado. Buddho samāno kiṃ labhati? Suciparivāro hoti, sucissa honti parivārā, bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.
241. තත්ථෙතං වුච්චති –
241. Tatthetaṃ vuccati –
‘‘මිච්ඡාජීවඤ්ච අවස්සජි සමෙන වුත්තිං,
‘‘Micchājīvañca avassaji samena vuttiṃ,
සුචිනා සො ජනයිත්ථ ධම්මිකෙන;
Sucinā so janayittha dhammikena;
අහිතමපි ච අපනුදි,
Ahitamapi ca apanudi,
හිතමපි ච බහුජනසුඛඤ්ච අචරි.
Hitamapi ca bahujanasukhañca acari.
‘‘සග්ගෙ වෙදයති නරො සුඛප්ඵලානි,
‘‘Sagge vedayati naro sukhapphalāni,
කරිත්වා නිපුණෙභි විදූහි සබ්භි;
Karitvā nipuṇebhi vidūhi sabbhi;
වණ්ණිතානි තිදිවපුරවරසමො,
Vaṇṇitāni tidivapuravarasamo,
අභිරමති රතිඛිඩ්ඩාසමඞ්ගී.
Abhiramati ratikhiḍḍāsamaṅgī.
‘‘ලද්ධානං මානුසකං භවං තතො,
‘‘Laddhānaṃ mānusakaṃ bhavaṃ tato,
චවිත්වාන සුකතඵලවිපාකං;
Cavitvāna sukataphalavipākaṃ;
සෙසකෙන පටිලභති ලපනජං,
Sesakena paṭilabhati lapanajaṃ,
‘‘තං වෙය්යඤ්ජනිකා සමාගතා බහවො,
‘‘Taṃ veyyañjanikā samāgatā bahavo,
බ්යාකංසු නිපුණසම්මතා මනුජා;
Byākaṃsu nipuṇasammatā manujā;
සුචිජනපරිවාරගණො භවති,
Sucijanaparivāragaṇo bhavati,
දිජසමසුක්කසුචිසොභනදන්තො.
Dijasamasukkasucisobhanadanto.
‘‘රඤ්ඤො හොති බහුජනො,
‘‘Rañño hoti bahujano,
සුචිපරිවාරො මහතිං මහිං අනුසාසතො;
Suciparivāro mahatiṃ mahiṃ anusāsato;
පසය්හ න ච ජනපදතුදනං,
Pasayha na ca janapadatudanaṃ,
හිතමපි ච බහුජනසුඛඤ්ච චරන්ති.
Hitamapi ca bahujanasukhañca caranti.
‘‘අථ චෙ පබ්බජති භවති විපාපො,
‘‘Atha ce pabbajati bhavati vipāpo,
සමණො සමිතරජො විවට්ටච්ඡදො;
Samaṇo samitarajo vivaṭṭacchado;
විගතදරථකිලමථො,
Vigatadarathakilamatho,
‘‘තස්සොවාදකරා බහුගිහී ච පබ්බජිතා ච,
‘‘Tassovādakarā bahugihī ca pabbajitā ca,
අසුචිං ගරහිතං ධුනන්ති පාපං;
Asuciṃ garahitaṃ dhunanti pāpaṃ;
ස හි සුචිභි පරිවුතො භවති,
Sa hi sucibhi parivuto bhavati,
ඉදමවොච භගවා. අත්තමනා තෙ භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
ලක්ඛණසුත්තං නිට්ඨිතං සත්තමං.
Lakkhaṇasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / දීඝ නිකාය (අට්ඨකථා) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / 7. ලක්ඛණසුත්තවණ්ණනා • 7. Lakkhaṇasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / දීඝනිකාය (ටීකා) • Dīghanikāya (ṭīkā) / 7. ලක්ඛණසුත්තවණ්ණනා • 7. Lakkhaṇasuttavaṇṇanā