| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਦੀਘ ਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
੭. ਲਕ੍ਖਣਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
7. Lakkhaṇasuttavaṇṇanā
ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇavaṇṇanā
੧੯੯. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਲਕ੍ਖਣਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਰਾਯਮਨੁਤ੍ਤਾਨਪਦવਣ੍ਣਨਾ। ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਿਮਾਨੀਤਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਇਮਾਨਿ। ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨੀਤਿ ਮਹਾਪੁਰਿਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਮਹਾਪੁਰਿਸਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ‘‘ਅਯਂ ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ’’ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਨਕਾਰਣਾਨਿ। ‘‘ਯੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਮਹਾਪਦਾਨੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
199.Evaṃme sutanti lakkhaṇasuttaṃ. Tatrāyamanuttānapadavaṇṇanā. Dvattiṃsimānīti dvattiṃsa imāni. Mahāpurisalakkhaṇānīti mahāpurisabyañjanāni mahāpurisanimittāni ‘‘ayaṃ mahāpuriso’’ti sañjānanakāraṇāni. ‘‘Yehi samannāgatassa mahāpurisassā’’tiādi mahāpadāne vitthāritanayeneva veditabbaṃ.
‘‘ਬਾਹਿਰਕਾਪਿ ਇਸਯੋ ਧਾਰੇਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਚ ਖੋ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ‘ਇਮਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ ਇਮਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਪਟਿਲਭਤੀ’ਤਿ’’ ਕਸ੍ਮਾ ਆਹ? ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨੁਰੂਪਤ੍ਤਾ। ਇਦਞ੍ਹਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਂ। ਸਾ ਪਨਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕਤ੍ਥ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਾ? ਅਨ੍ਤੋਗਾਮੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ। ਤਦਾ ਕਿਰ ਸਾવਤ੍ਥਿવਾਸਿਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੇਹੇਸੁ ਚ ਗੇਹਦ੍વਾਰੇਸੁ ਚ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਾਦੀਸੁ ਚ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ – ‘‘ਭਗવਤੋ ਅਸੀਤਿਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਭਾ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨਿ, ਯੇਹਿ ਚ ਭਗવਤੋ ਕਾਯੋ, ਸਬ੍ਬਫਾਲਿਫੁਲ੍ਲੋ વਿਯ ਪਾਰਿਚ੍ਛਤ੍ਤਕੋ, વਿਕਸਿਤਮਿવ ਕਮਲવਨਂ, ਨਾਨਾਰਤਨવਿਚਿਤ੍ਤਂ વਿਯ ਸੁવਣ੍ਣਤੋਰਣਂ, ਤਾਰਾਮਰਿਚਿવਿਰੋਚਮਿવ ਗਗਨਤਲਂ, ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਧਾવਮਾਨਾ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਮਾਨਾ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਰਸ੍ਮਿਯੋ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੋ ਅਤਿવਿਯ ਸੋਭਤਿ। ਭਗવਤੋ ਚ ਇਮਿਨਾ ਨਾਮ ਕਮ੍ਮੇਨ ਇਦਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਥਿਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਾਗੁਉਲ਼ੁਙ੍ਕਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਪਨ ਕਟਚ੍ਛੁਭਤ੍ਤਮਤ੍ਤਂ વਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਦਿਨ੍ਨਪਚ੍ਚਯਾ ਏવਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਸਤ੍ਥਾ ਕਮ੍ਮਂ ਅਕਾਸਿ, ਯੇਨਸ੍ਸ ਇਮਾਨਿ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Bāhirakāpi isayo dhārenti, no ca kho jānanti ‘imassa kammassa katattā imaṃ lakkhaṇaṃ paṭilabhatī’ti’’ kasmā āha? Aṭṭhuppattiyā anurūpattā. Idañhi suttaṃ saaṭṭhuppattikaṃ. Sā panassa aṭṭhuppatti kattha samuṭṭhitā? Antogāme manussānaṃ antare. Tadā kira sāvatthivāsino attano attano gehesu ca gehadvāresu ca santhāgārādīsu ca nisīditvā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘bhagavato asītianubyañjanāni byāmappabhā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yehi ca bhagavato kāyo, sabbaphāliphullo viya pāricchattako, vikasitamiva kamalavanaṃ, nānāratanavicittaṃ viya suvaṇṇatoraṇaṃ, tārāmaricivirocamiva gaganatalaṃ, ito cito ca vidhāvamānā vipphandamānā chabbaṇṇarasmiyo muñcanto ativiya sobhati. Bhagavato ca iminā nāma kammena idaṃ lakkhaṇaṃ nibbattanti kathitaṃ natthi, yāguuḷuṅkamattampi pana kaṭacchubhattamattaṃ vā pubbe dinnapaccayā evaṃ uppajjatīti bhagavatā vuttaṃ. Kiṃ nu kho satthā kammaṃ akāsi, yenassa imāni lakkhaṇāni nibbattantī’’ti.
ਅਥਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮੇ ਚਰਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪਂ ਸੁਤ੍વਾ ਕਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚੋ વਿਹਾਰਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ વਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ‘‘ਮਯਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨ੍ਤੋਗਾਮੇ ਏਕਾ ਕਥਾ ਸੁਤਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤੋ ਭਗવਤਾ ‘‘ਕਿਂ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਥੇਰਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨੀ’’ਤਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਏવਮਾਹ।
Athāyasmā ānando antogāme caranto imaṃ kathāsallāpaṃ sutvā katabhattakicco vihāraṃ āgantvā satthu vattaṃ katvā vanditvā ṭhito ‘‘mayā, bhante, antogāme ekā kathā sutā’’ti āha. Tato bhagavatā ‘‘kiṃ te, ānanda, suta’’nti vutte sabbaṃ ārocesi. Satthā therassa vacanaṃ sutvā parivāretvā nisinne bhikkhū āmantetvā ‘‘dvattiṃsimāni, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇānī’’ti paṭipāṭiyā lakkhaṇāni dassetvā yena kammena yaṃ nibbattaṃ, tassa dassanatthaṃ evamāha.
ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਪਾਦਤਾਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Suppatiṭṭhitapādatālakkhaṇavaṇṇanā
੨੦੧. ਪੁਰਿਮਂ ਜਾਤਿਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇ ਨਿવੁਤ੍ਥਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਜਾਤવਸੇਨ ‘‘ਜਾਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਭવਨવਸੇਨ ‘‘ਭવੋ’’ਤਿ, ਨਿવੁਤ੍ਥવਸੇਨ ਆਲਯਟ੍ਠੇਨ વਾ ‘‘ਨਿਕੇਤੋ’’ਤਿ। ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਪਦਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਨਿવੁਤ੍ਥਕ੍ਖਨ੍ਧਸਨ੍ਤਾਨੇ ਠਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਤਂ ਖਨ੍ਧਸਨ੍ਤਾਨਂ ਦੇવਲੋਕਾਦੀਸੁਪਿ વਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਸਮਤ੍ਥਂ ਪਨ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਂ ਤਤ੍ਥ ਨ ਸੁਕਰਂ, ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਸ੍ਸੇવ ਸੁਕਰਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾਭੂਤੇਨ ਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਸਮਾਨੋਤਿ ਆਹ। ਅਕਾਰਣਂ વਾ ਏਤਂ। ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਮਿਗਮਹਿਂਸવਾਨਰਾਦਿਭੂਤੋਪਿ ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤਿਯੇવ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਏવਰੂਪੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਠਿਤੇਨ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਸੁਖੇਨ ਦੀਪੇਤੁਂ, ਮਨੁਸ੍ਸਭਾવੇ ਠਿਤੇਨ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਪਨ ਸਕ੍ਕਾ ਸੁਖੇਨ ਦੀਪੇਤੁਂ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਸਮਾਨੋ’’ਤਿ ਆਹ।
201.Purimaṃjātintiādīsu pubbe nivutthakkhandhā jātavasena ‘‘jātī’’ti vuttā. Tathā bhavanavasena ‘‘bhavo’’ti, nivutthavasena ālayaṭṭhena vā ‘‘niketo’’ti. Tiṇṇampi padānaṃ pubbe nivutthakkhandhasantāne ṭhitoti attho. Idāni yasmā taṃ khandhasantānaṃ devalokādīsupi vattati. Lakkhaṇanibbattanasamatthaṃ pana kusalakammaṃ tattha na sukaraṃ, manussabhūtasseva sukaraṃ. Tasmā yathābhūtena yaṃ kammaṃ kataṃ, taṃ dassento pubbe manussabhūto samānoti āha. Akāraṇaṃ vā etaṃ. Hatthiassamigamahiṃsavānarādibhūtopi mahāpuriso pāramiyo pūretiyeva. Yasmā pana evarūpe attabhāve ṭhitena katakammaṃ na sakkā sukhena dīpetuṃ, manussabhāve ṭhitena katakammaṃ pana sakkā sukhena dīpetuṃ. Tasmā ‘‘pubbe manussabhūto samāno’’ti āha.
ਦਲ਼੍ਹਸਮਾਦਾਨੋਤਿ ਥਿਰਗਹਣੋ। ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਦਸਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥੇਸੁ। ਅવਤ੍ਥਿਤਸਮਾਦਾਨੋਤਿ ਨਿਚ੍ਚਲਗਹਣੋ ਅਨਿવਤ੍ਤਿਤਗਹਣੋ। ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਤੋ ਅਗ੍ਗਿਂ ਪਤ੍વਾ ਕੁਕ੍ਕੁਟਪਤ੍ਤਂ વਿਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਟਿਕੁਟਤਿ, ਕੁਸਲਂ ਪਤ੍વਾ વਿਤਾਨਂ વਿਯ ਪਸਾਰਿਯਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਦਲ਼੍ਹਸਮਾਦਾਨੋ ਹੋਤਿ ਅવਤ੍ਥਿਤਸਮਾਦਾਨੋ। ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕੇਨਚਿ ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਦੇવੇਨ વਾ ਮਾਰੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ વਾ ਕੁਸਲਸਮਾਦਾਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਤੁਂ।
Daḷhasamādānoti thiragahaṇo. Kusalesu dhammesūti dasakusalakammapathesu. Avatthitasamādānoti niccalagahaṇo anivattitagahaṇo. Mahāsattassa hi akusalakammato aggiṃ patvā kukkuṭapattaṃ viya cittaṃ paṭikuṭati, kusalaṃ patvā vitānaṃ viya pasāriyati. Tasmā daḷhasamādāno hoti avatthitasamādāno. Na sakkā kenaci samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kusalasamādānaṃ vissajjāpetuṃ.
ਤਤ੍ਰਿਮਾਨਿ વਤ੍ਥੂਨਿ – ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਿਰ ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਕਲਨ੍ਦਕਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਅਥ ਦੇવੇ વੁਟ੍ਠੇ ਓਘੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕੁਲਾવਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਮੁਦ੍ਦਮੇવ ਪવੇਸੇਸਿ। ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ‘‘ਪੁਤ੍ਤਕੇ ਨੀਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਂ ਤੇਮੇਤ੍વਾ ਤੇਮੇਤ੍વਾ ਸਮੁਦ੍ਦਤੋ ਉਦਕਂ ਬਹਿ ਖਿਪਿ। ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਸਕ੍ਕੋ ਆવਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਆਗਮ੍ਮ ‘‘ਕਿਂ ਕਰੋਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ? ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਸਕ੍ਕੋ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਤੋ ਉਦਕਸ੍ਸ ਦੁਨ੍ਨੀਹਰਣੀਯਭਾવਂ ਕਥੇਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤਾਦਿਸੇਨ ਕੁਸੀਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਤੁਮ੍ਪਿ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਮਾ ਇਧ ਤਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿ ਅਪਸਾਰੇਸਿ। ਸਕ੍ਕੋ ‘‘ਅਨੋਮਪੁਰਿਸੇਨ ਗਹਿਤਗਹਣਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਤੁਟ੍ਠੋ ਤਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਕੇ ਆਨੇਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਮਹਾਜਨਕਕਾਲੇਪਿ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਤਰਮਾਨੋ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਤਰਸੀ’’ਤਿ ਦੇવਤਾਯ ਪੁਟ੍ਠੋ ‘‘ਪਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕੁਲਸਨ੍ਤਕੇ ਰਟ੍ਠੇ ਰਜ੍ਜਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਾਨਂ ਦਾਤੁਂ ਤਰਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤੋ ਦੇવਤਾਯ – ‘‘ਅਯਂ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਗਮ੍ਭੀਰੋ ਚੇવ ਪੁਥੁਲੋ ਚ, ਕਦਾ ਨਂ ਤਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸੋ ਆਹ ‘‘ਤવੇਸੋ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਸਦਿਸੋ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਆਗਮ੍ਮ ਖੁਦ੍ਦਕਮਾਤਿਕਾ વਿਯ ਖਾਯਤਿ। ਤ੍વਂਯੇવ ਮਂ ਦਕ੍ਖਿਸ੍ਸਸਿ ਸਮੁਦ੍ਦਂ ਤਰਿਤ੍વਾ ਸਮੁਦ੍ਦਪਾਰਤੋ ਧਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਕੁਲਸਨ੍ਤਕਂ ਰਜ੍ਜਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਾਨਂ ਦਦਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਦੇવਤਾ ‘‘ਅਨੋਮਪੁਰਿਸੇਨ ਗਹਿਤਗਹਣਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਆਲਿਙ੍ਗੇਤ੍વਾ ਹਰਿਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਸਿ। ਸੋ ਛਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਪਞ੍ਚਸਤਸਹਸ੍ਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ ਕਤ੍વਾ ਅਪਰਭਾਗੇ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ਏવਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕੇਨਚਿ ਸਮਣੇਨ વਾ…ਪੇ॰… ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ વਾ ਕੁਸਲਸਮਾਦਾਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਤੁਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਦਲ਼੍ਹਸਮਾਦਾਨੋ ਅਹੋਸਿ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅવਤ੍ਥਿਤਸਮਾਦਾਨੋ’’ਤਿ।
Tatrimāni vatthūni – pubbe kira mahāpuriso kalandakayoniyaṃ nibbatti. Atha deve vuṭṭhe ogho āgantvā kulāvakaṃ gahetvā samuddameva pavesesi. Mahāpuriso ‘‘puttake nīharissāmī’’ti naṅguṭṭhaṃ temetvā temetvā samuddato udakaṃ bahi khipi. Sattame divase sakko āvajjitvā tattha āgamma ‘‘kiṃ karosī’’ti pucchi? So tassa ārocesi. Sakko mahāsamuddato udakassa dunnīharaṇīyabhāvaṃ kathesi. Bodhisatto tādisena kusītena saddhiṃ kathetumpi na vaṭṭati. ‘‘Mā idha tiṭṭhā’’ti apasāresi. Sakko ‘‘anomapurisena gahitagahaṇaṃ na sakkā vissajjāpetu’’nti tuṭṭho tassa puttake ānetvā adāsi. Mahājanakakālepi mahāsamuddaṃ taramāno ‘‘kasmā mahāsamuddaṃ tarasī’’ti devatāya puṭṭho ‘‘pāraṃ gantvā kulasantake raṭṭhe rajjaṃ gahetvā dānaṃ dātuṃ tarāmī’’ti āha. Tato devatāya – ‘‘ayaṃ mahāsamuddo gambhīro ceva puthulo ca, kadā naṃ tarissatī’’ti vutte so āha ‘‘taveso mahāsamuddasadiso, mayhaṃ pana ajjhāsayaṃ āgamma khuddakamātikā viya khāyati. Tvaṃyeva maṃ dakkhissasi samuddaṃ taritvā samuddapārato dhanaṃ āharitvā kulasantakaṃ rajjaṃ gahetvā dānaṃ dadamāna’’nti. Devatā ‘‘anomapurisena gahitagahaṇaṃ na sakkā vissajjāpetu’’nti bodhisattaṃ āliṅgetvā haritvā uyyāne nipajjāpesi. So chattaṃ ussāpetvā divase divase pañcasatasahassapariccāgaṃ katvā aparabhāge nikkhamma pabbajito. Evaṃ mahāsatto na sakkā kenaci samaṇena vā…pe… brahmunā vā kusalasamādānaṃ vissajjāpetuṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘daḷhasamādāno ahosi kusalesu dhammesu avatthitasamādāno’’ti.
ਇਦਾਨਿ ਯੇਸੁ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅવਤ੍ਥਿਤਸਮਾਦਾਨੋ ਅਹੋਸਿ, ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਦਾਨਸਂવਿਭਾਗੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚ ਦਾਨਮੇવ ਦਿਯ੍ਯਨવਸੇਨ ਦਾਨਂ, ਸਂવਿਭਾਗਕਰਣવਸੇਨ ਸਂવਿਭਾਗੋ। ਸੀਲਸਮਾਦਾਨੇਤਿ ਪਞ੍ਚਸੀਲਦਸਸੀਲਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਪੂਰਣਕਾਲੇ। ਉਪੋਸਥੂਪવਾਸੇਤਿ ਚਾਤੁਦ੍ਦਸਿਕਾਦਿਭੇਦਸ੍ਸ ਉਪੋਸਥਸ੍ਸ ਉਪવਸਨਕਾਲੇ। ਮਤ੍ਤੇਯ੍ਯਤਾਯਾਤਿ ਮਾਤੁਕਾਤਬ੍ਬવਤ੍ਤੇ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਞਤਰੇਸੁ ਚਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਚ ਏવਰੂਪੇਸੁ। ਅਧਿਕੁਸਲੇਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿ ਕੁਸਲਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਧਿਕੁਸਲਾ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਕਾਮਾવਚਰਾ ਕੁਸਲਾ ਕੁਸਲਾ ਨਾਮ, ਰੂਪਾવਚਰਾ ਅਧਿਕੁਸਲਾ। ਉਭੋਪਿ ਤੇ ਕੁਸਲਾ ਨਾਮ, ਅਰੂਪਾવਚਰਾ ਅਧਿਕੁਸਲਾ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਕੁਸਲਾ ਨਾਮ, ਸਾવਕਪਾਰਮੀਪਟਿਲਾਭਪਚ੍ਚਯਾ ਕੁਸਲਾ ਅਧਿਕੁਸਲਾ ਨਾਮ। ਤੇਪਿ ਕੁਸਲਾ ਨਾਮ, ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਪਟਿਲਾਭਪਚ੍ਚਯਾ ਕੁਸਲਾ ਅਧਿਕੁਸਲਾ। ਤੇਪਿ ਕੁਸਲਾ ਨਾਮ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਪ੍ਪਟਿਲਾਭਪਚ੍ਚਯਾ ਪਨ ਕੁਸਲਾ ਇਧ ‘‘ਅਧਿਕੁਸਲਾ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਤੇਸੁ ਅਧਿਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਦਲ਼੍ਹਸਮਾਦਾਨੋ ਅਹੋਸਿ ਅવਤ੍ਥਿਤਸਮਾਦਾਨੋ।
Idāni yesu kusalesu dhammesu avatthitasamādāno ahosi, te dassetuṃ kāyasucaritetiādimāha. Dānasaṃvibhāgeti ettha ca dānameva diyyanavasena dānaṃ, saṃvibhāgakaraṇavasena saṃvibhāgo. Sīlasamādāneti pañcasīladasasīlacatupārisuddhisīlapūraṇakāle. Uposathūpavāseti cātuddasikādibhedassa uposathassa upavasanakāle. Matteyyatāyāti mātukātabbavatte. Sesapadesupi eseva nayo. Aññataraññataresu cāti aññesu ca evarūpesu. Adhikusalesūti ettha atthi kusalā, atthi adhikusalā. Sabbepi kāmāvacarā kusalā kusalā nāma, rūpāvacarā adhikusalā. Ubhopi te kusalā nāma, arūpāvacarā adhikusalā. Sabbepi te kusalā nāma, sāvakapāramīpaṭilābhapaccayā kusalā adhikusalā nāma. Tepi kusalā nāma, paccekabodhipaṭilābhapaccayā kusalā adhikusalā. Tepi kusalā nāma, sabbaññutaññāṇappaṭilābhapaccayā pana kusalā idha ‘‘adhikusalā’’ti adhippetā. Tesu adhikusalesu dhammesu daḷhasamādāno ahosi avatthitasamādāno.
ਕਟਤ੍ਤਾ ਉਪਚਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਕਿਮ੍ਪਿ ਕਤਂ ਕਤਮੇવ, ਅਭਿਣ੍ਹਕਰਣੇਨ ਪਨ ਉਪਚਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਤ੍ਤਾਤਿ ਪਿਣ੍ਡੀਕਤਂ ਰਾਸੀਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ ਮਯਾ ਕਤਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਅਤਿਸਮ੍ਬਾਧਂ, ਭવਗ੍ਗਂ ਅਤਿਨੀਚਂ, ਏવਂ ਮੇ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વਿਪੁਲਤ੍ਤਾਤਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣਤ੍ਤਾ। ਇਮਿਨਾ ‘‘ਅਨਨ੍ਤਂ ਅਪਰਿਮਾਣਂ ਮਯਾ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਧਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਅਧਿਭવਤਿ, ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਦੇવੇਹਿ ਅਤਿਰੇਕਂ ਲਭਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਟਿਲਭਤੀਤਿ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤਿ।
Kaṭattā upacitattāti ettha sakimpi kataṃ katameva, abhiṇhakaraṇena pana upacitaṃ hoti. Ussannattāti piṇḍīkataṃ rāsīkataṃ kammaṃ ussannanti vuccati. Tasmā ‘‘ussannattā’’ti vadanto mayā katakammassa cakkavāḷaṃ atisambādhaṃ, bhavaggaṃ atinīcaṃ, evaṃ me ussannaṃ kammanti dasseti. Vipulattāti appamāṇattā. Iminā ‘‘anantaṃ aparimāṇaṃ mayā kataṃ kamma’’nti dasseti. Adhiggaṇhātīti adhibhavati, aññehi devehi atirekaṃ labhatīti attho. Paṭilabhatīti adhigacchati.
ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤੇਹਿ ਪਾਦਤਲੇਹੀਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਸਮਂ ਪਾਦਂ ਭੂਮਿਯਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਤੀ’’ਤਿ ਏਤਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰવਚਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤੇਹੀਤਿ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸવਨ੍ਤੇਹਿ, ਨ ਏਕੇਨ ਪਦੇਸੇਨ ਪਠਮਂ ਫੁਸਤਿ, ਨ ਏਕੇਨ ਪਚ੍ਛਾ, ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਪਾਦਤਲੇਹਿ ਸਮਂ ਫੁਸਤਿ, ਸਮਂ ਉਦ੍ਧਰਤਿ। ਸਚੇਪਿ ਹਿ ਤਥਾਗਤੋ ‘‘ਅਨੇਕਸਤਪੋਰਿਸਂ ਨਰਕਂ ਅਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪਾਦਂ ਅਭਿਨੀਹਰਤਿ। ਤਾવਦੇવ ਨਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ વਾਤਪੂਰਿਤਾ વਿਯ ਕਮ੍ਮਾਰਭਸ੍ਤਾ ਉਨ੍ਨਮਿਤ੍વਾ ਪਥવਿਸਮਂ ਹੋਤਿ। ਉਨ੍ਨਤਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਸਤਿ। ‘‘ਦੂਰੇ ਅਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਭਿਨੀਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਿਨੇਰੁਪ੍ਪਮਾਣੋਪਿ ਪਬ੍ਬਤੋ ਸੁਸੇਦਿਤવੇਤ੍ਤਙ੍ਕੁਰੋ વਿਯ ਓਨਮਿਤ੍વਾ ਪਾਦਸਮੀਪਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਥਾ ਹਿਸ੍ਸ ਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਯੁਗਨ੍ਧਰਪਬ੍ਬਤਂ ਅਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪਾਦੇ ਅਭਿਨੀਹਟੇ ਪਬ੍ਬਤੋ ਓਨਮਿਤ੍વਾ ਪਾਦਸਮੀਪਂ ਆਗਤੋ। ਸੋਪਿ ਤਂ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਪਾਦੇਨ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨਂ ਅਕ੍ਕਮਿ। ਨ ਹਿ ਚਕ੍ਕਲਕ੍ਖਣੇਨ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਂ વਿਸਮਂ ਭવਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਖਾਣੁ વਾ ਕਣ੍ਟਕੋ વਾ ਸਕ੍ਖਰਾ વਾ ਕਥਲਾ વਾ ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਖੇਲ਼ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਾਦੀਨਿ વਾ ਪੁਰਿਮਤਰਂ વਾ ਅਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ વਾ ਪਥવਿਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸੀਲਤੇਜੇਨ ਪੁਞ੍ਞਤੇਜੇਨ ਧਮ੍ਮਤੇਜੇਨ ਦਸਨ੍ਨਂ ਪਾਰਮੀਨਂ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਅਯਂ ਮਹਾਪਥવੀ ਸਮ੍ਮਾ ਮੁਦੁਪੁਪ੍ਫਾਭਿਕਿਣ੍ਣਾ ਹੋਤਿ।
Sabbāvantehi pādatalehīti idaṃ ‘‘samaṃ pādaṃ bhūmiyaṃ nikkhipatī’’ti etassa vitthāravacanaṃ. Tattha sabbāvantehīti sabbapadesavantehi, na ekena padesena paṭhamaṃ phusati, na ekena pacchā, sabbeheva pādatalehi samaṃ phusati, samaṃ uddharati. Sacepi hi tathāgato ‘‘anekasataporisaṃ narakaṃ akkamissāmī’’ti pādaṃ abhinīharati. Tāvadeva ninnaṭṭhānaṃ vātapūritā viya kammārabhastā unnamitvā pathavisamaṃ hoti. Unnataṭṭhānampi anto pavisati. ‘‘Dūre akkamissāmī’’ti abhinīharantassa sineruppamāṇopi pabbato suseditavettaṅkuro viya onamitvā pādasamīpaṃ āgacchati. Tathā hissa yamakapāṭihāriyaṃ katvā ‘‘yugandharapabbataṃ akkamissāmī’’ti pāde abhinīhaṭe pabbato onamitvā pādasamīpaṃ āgato. Sopi taṃ akkamitvā dutiyapādena tāvatiṃsabhavanaṃ akkami. Na hi cakkalakkhaṇena patiṭṭhātabbaṭṭhānaṃ visamaṃ bhavituṃ sakkoti. Khāṇu vā kaṇṭako vā sakkharā vā kathalā vā uccārapassāvakheḷasiṅghāṇikādīni vā purimataraṃ vā apagacchanti, tattha tattheva vā pathaviṃ pavisanti. Tathāgatassa hi sīlatejena puññatejena dhammatejena dasannaṃ pāramīnaṃ ānubhāvena ayaṃ mahāpathavī sammā mudupupphābhikiṇṇā hoti.
੨੦੨. ਸਾਗਰਪਰਿਯਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਾਗਰਸੀਮਂ। ਨ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾ ਰੁਕ੍ਖੋ વਾ ਪਬ੍ਬਤੋ વਾ ਨਦੀ વਾ ਸੀਮਾ ਹੋਤਿ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋવ ਸੀਮਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਾਗਰਪਰਿਯਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਖਿਲਮਨਿਮਿਤ੍ਤਮਕਣ੍ਟਕਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਚੋਰਂ। ਚੋਰਾ ਹਿ ਖਰਸਮ੍ਫਸ੍ਸਟ੍ਠੇਨ ਖਿਲਾ, ਉਪਦ੍ਦવਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠੇਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾ, વਿਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨ ਕਣ੍ਟਕਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਇਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਸਮਿਦ੍ਧਂ। ਫੀਤਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਫਾਲਿਫੁਲ੍ਲਂ। ਖੇਮਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਭਯਂ। ਸਿવਨ੍ਤਿ ਨਿਰੁਪਦ੍ਦવਂ। ਨਿਰਬ੍ਬੁਦਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਬੁਦવਿਰਹਿਤਂ, ਗੁਮ੍ਬਂ ਗੁਮ੍ਬਂ ਹੁਤ੍વਾ ਚਰਨ੍ਤੇਹਿ ਚੋਰੇਹਿ વਿਰਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਕ੍ਖਮ੍ਭਿਯੋਤਿ ਅવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨੀਯੋ। ਨ ਨਂ ਕੋਚਿ ਠਾਨਤੋ ਚਾਲੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇਨਾਤਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨ। ਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਪਟਿવਿਰੁਦ੍ਧੇਨ ਅਮਿਤ੍ਤੇਨ। ਉਭਯਮ੍ਪੇਤਂ ਸਪਤ੍ਤવੇવਚਨਂ। ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਹੀਤਿ ਅਨ੍ਤੋ ਉਟ੍ਠਿਤੇਹਿ ਰਾਗਾਦੀਹਿ।
202.Sāgarapariyantanti sāgarasīmaṃ. Na hi tassa rajjaṃ karontassa antarā rukkho vā pabbato vā nadī vā sīmā hoti mahāsamuddova sīmā. Tena vuttaṃ ‘‘sāgarapariyanta’’nti. Akhilamanimittamakaṇṭakanti niccoraṃ. Corā hi kharasamphassaṭṭhena khilā, upaddavapaccayaṭṭhena nimittā, vijjhanaṭṭhena kaṇṭakāti vuccanti. Iddhanti samiddhaṃ. Phītanti sabbasampattiphāliphullaṃ. Khemanti nibbhayaṃ. Sivanti nirupaddavaṃ. Nirabbudanti abbudavirahitaṃ, gumbaṃ gumbaṃ hutvā carantehi corehi virahitanti attho. Akkhambhiyoti avikkhambhanīyo. Na naṃ koci ṭhānato cāletuṃ sakkoti. Paccatthikenāti paṭipakkhaṃ icchantena. Paccāmittenāti paṭiviruddhena amittena. Ubhayampetaṃ sapattavevacanaṃ. Abbhantarehīti anto uṭṭhitehi rāgādīhi.
ਬਾਹਿਰੇਹੀਤਿ ਸਮਣਾਦੀਹਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਨਂ ਬਾਹਿਰਾ ਦੇવਦਤ੍ਤਕੋਕਾਲਿਕਾਦਯੋ ਸਮਣਾਪਿ ਸੋਣਦਣ੍ਡਕੂਟਦਣ੍ਡਾਦਯੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਪਿ ਸਕ੍ਕਸਦਿਸਾ ਦੇવਤਾਪਿ ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ ਅਨੁਬਨ੍ਧਮਾਨੋ ਮਾਰੋਪਿ ਬਕਾਦਯੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋਪਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ।
Bāhirehīti samaṇādīhi. Tathā hi naṃ bāhirā devadattakokālikādayo samaṇāpi soṇadaṇḍakūṭadaṇḍādayo brāhmaṇāpi sakkasadisā devatāpi satta vassāni anubandhamāno māropi bakādayo brahmānopi vikkhambhetuṃ nāsakkhiṃsu.
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਭਗવਤਾ ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਞ੍ਚ ਲਕ੍ਖਣਞ੍ਚ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿਸਂਸੋ ਚ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ। ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਸਤਸਹਸ੍ਸਕਪ੍ਪਾਧਿਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ ਦਲ਼੍ਹવੀਰਿਯੇਨ ਹੁਤ੍વਾ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਦਲ਼੍ਹੇਨ ਹੁਤ੍વਾ ਕਤਭਾવਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਪਾਦਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਂ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਪਾਦਤਾ। ਲਕ੍ਖਣਾਨਿਸਂਸੋ ਨਾਮ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇਹਿ ਅવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨੀਯਤਾ।
Ettāvatā bhagavatā kammañca kammasarikkhakañca lakkhaṇañca lakkhaṇānisaṃso ca vutto hoti. Kammaṃ nāma satasahassakappādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni daḷhavīriyena hutvā kataṃ kammaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma daḷhena hutvā katabhāvaṃ sadevako loko jānātūti suppatiṭṭhitapādamahāpurisalakkhaṇaṃ. Lakkhaṇaṃ nāma suppatiṭṭhitapādatā. Lakkhaṇānisaṃso nāma paccatthikehi avikkhambhanīyatā.
੨੦੩. ਤਤ੍ਥੇਤਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤੇ ਕਮ੍ਮਾਦਿਭੇਦੇ ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਗਾਥਾਬਨ੍ਧਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤਾ ਪਨ ਗਾਥਾ ਪੋਰਾਣਕਤ੍ਥੇਰਾ ‘‘ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੇਨ ਠਪਿਤਾ વਣ੍ਣਨਾਗਾਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਗਤਾ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਥੇਰਾ ‘‘ਏਕਪਦਿਕੋ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰੋ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ।
203.Tatthetaṃvuccatīti tattha vutte kammādibhede aparampi idaṃ vuccati, gāthābandhaṃ sandhāya vuttaṃ. Etā pana gāthā porāṇakattherā ‘‘ānandattherena ṭhapitā vaṇṇanāgāthā’’ti vatvā gatā. Aparabhāge therā ‘‘ekapadiko atthuddhāro’’ti āhaṃsu.
ਤਤ੍ਥ ਸਚ੍ਚੇਤਿ વਚੀਸਚ੍ਚੇ। ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਦਸਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਧਮ੍ਮੇ। ਦਮੇਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦਮਨੇ। ਸਂਯਮੇਤਿ ਸੀਲਸਂਯਮੇ। ‘‘ਸੋਚੇਯ੍ਯਸੀਲਾਲਯੁਪੋਸਥੇਸੁ ਚਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਾਯਸੋਚੇਯ੍ਯਾਦਿ ਤਿવਿਧਂ ਸੋਚੇਯ੍ਯਂ। ਆਲਯਭੂਤਂ ਸੀਲਮੇવ ਸੀਲਾਲਯੋ। ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਉਪੋਸਥੋ। ਅਹਿਂਸਾਯਾਤਿ ਅવਿਹਿਂਸਾਯ। ਸਮਤ੍ਤਮਾਚਰੀਤਿ ਸਕਲਂ ਅਚਰਿ।
Tattha sacceti vacīsacce. Dhammeti dasakusalakammapathadhamme. Dameti indriyadamane. Saṃyameti sīlasaṃyame. ‘‘Soceyyasīlālayuposathesu cā’’ti ettha kāyasoceyyādi tividhaṃ soceyyaṃ. Ālayabhūtaṃ sīlameva sīlālayo. Uposathakammaṃ uposatho. Ahiṃsāyāti avihiṃsāya. Samattamācarīti sakalaṃ acari.
ਅਨ੍વਭੀਤਿ ਅਨੁਭવਿ। વੇਯ੍ਯਞ੍ਜਨਿਕਾਤਿ ਲਕ੍ਖਣਪਾਠਕਾ। ਪਰਾਭਿਭੂਤਿ ਪਰੇ ਅਭਿਭવਨਸਮਤ੍ਥੋ। ਸਤ੍ਤੁਭੀਤਿ ਸਪਤ੍ਤੇਹਿ ਅਕ੍ਖਮ੍ਭਿਯੋ ਹੋਤਿ।
Anvabhīti anubhavi. Veyyañjanikāti lakkhaṇapāṭhakā. Parābhibhūti pare abhibhavanasamattho. Sattubhīti sapattehi akkhambhiyo hoti.
ਨ ਸੋ ਗਚ੍ਛਤਿ ਜਾਤੁ ਖਮ੍ਭਨਨ੍ਤਿ ਸੋ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤਬ੍ਬਤਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏਸਾ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਤਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਏਸਾ ਧਮ੍ਮਤਾ ਅਯਂ ਸਭਾવੋ।
Na so gacchati jātu khambhananti so ekaṃseneva aggapuggalo vikkhambhetabbataṃ na gacchati. Esā hi tassa dhammatāti tassa hi esā dhammatā ayaṃ sabhāvo.
ਪਾਦਤਲਚਕ੍ਕਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Pādatalacakkalakkhaṇavaṇṇanā
੨੦੪. ਉਬ੍ਬੇਗਉਤ੍ਤਾਸਭਯਨ੍ਤਿ ਉਬ੍ਬੇਗਭਯਞ੍ਚੇવ ਉਤ੍ਤਾਸਭਯਞ੍ਚ। ਤਤ੍ਥ ਚੋਰਤੋ વਾ ਰਾਜਤੋ વਾ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਤੋ વਾ વਿਲੋਪਨਬਨ੍ਧਨਾਦਿਨਿਸ੍ਸਯਂ ਭਯਂ ਉਬ੍ਬੇਗੋ ਨਾਮ, ਤਂਮੁਹੁਤ੍ਤਿਕਂ ਚਣ੍ਡਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਾਦੀਨਿ વਾ ਅਹਿਯਕ੍ਖਾਦਯੋ વਾ ਪਟਿਚ੍ਚ ਲੋਮਹਂਸਨਕਰਂ ਭਯਂ ਉਤ੍ਤਾਸਭਯਂ ਨਾਮ। ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਪਨੁਦਿਤਾ વੂਪਸਮੇਤਾ। ਸਂવਿਧਾਤਾਤਿ ਸਂવਿਦਹਿਤਾ। ਕਥਂ ਸਂવਿਦਹਤਿ? ਅਟવਿਯਂ ਸਾਸਙ੍ਕਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਦਾਨਸਾਲਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਆਗਤੇ ਭੋਜੇਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਦਤ੍વਾ ਅਤਿવਾਹੇਤਿ, ਤਂ ਠਾਨਂ ਪવਿਸਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਪવੇਸੇਤਿ। ਨਗਰਾਦੀਸੁਪਿ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਆਰਕ੍ਖਂ ਠਪੇਤਿ, ਏવਂ ਸਂવਿਦਹਤਿ। ਸਪਰਿવਾਰਞ੍ਚ ਦਾਨਂ ਅਦਾਸੀਤਿ ਅਨ੍ਨਂ ਪਾਨਨ੍ਤਿ ਦਸવਿਧਂ ਦਾਨવਤ੍ਥੁਂ।
204.Ubbegauttāsabhayanti ubbegabhayañceva uttāsabhayañca. Tattha corato vā rājato vā paccatthikato vā vilopanabandhanādinissayaṃ bhayaṃ ubbego nāma, taṃmuhuttikaṃ caṇḍahatthiassādīni vā ahiyakkhādayo vā paṭicca lomahaṃsanakaraṃ bhayaṃ uttāsabhayaṃ nāma. Taṃ sabbaṃ apanuditā vūpasametā. Saṃvidhātāti saṃvidahitā. Kathaṃ saṃvidahati? Aṭaviyaṃ sāsaṅkaṭṭhānesu dānasālaṃ kāretvā tattha āgate bhojetvā manusse datvā ativāheti, taṃ ṭhānaṃ pavisituṃ asakkontānaṃ manusse pesetvā paveseti. Nagarādīsupi tesu tesu ṭhānesu ārakkhaṃ ṭhapeti, evaṃ saṃvidahati. Saparivārañca dānaṃ adāsīti annaṃ pānanti dasavidhaṃ dānavatthuṃ.
ਤਤ੍ਥ ਅਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਯਾਗੁਭਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਦਦਨ੍ਤੋ ਨ ਦ੍વਾਰੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ, ਅਥ ਖੋ ਅਨ੍ਤੋਨਿવੇਸਨੇ ਹਰਿਤੁਪਲਿਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਲਾਜਾ ਚੇવ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਚ વਿਕਿਰਿਤ੍વਾ ਆਸਨਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ વਿਤਾਨਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਧੂਮਾਦੀਹਿ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਯਾਗੁਂ ਅਦਾਸਿ। ਯਾਗੁਂ ਦੇਨ੍ਤੋ ਚ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਅਦਾਸਿ। ਯਾਗੁਪਾਨਾવਸਾਨੇ ਪਾਦੇ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਤੇਲੇਨ ਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕਂ ਅਨਨ੍ਤਂ ਖਜ੍ਜਕਂ ਦਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਅਨੇਕਸੂਪਂ ਅਨੇਕਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਪਣੀਤਭੋਜਨਂ ਅਦਾਸਿ । ਪਾਨਂ ਦੇਨ੍ਤੋ ਅਮ੍ਬਪਾਨਾਦਿਅਟ੍ਠવਿਧਂ ਪਾਨਂ ਅਦਾਸਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਯਾਗੁਭਤ੍ਤਂ ਦਤ੍વਾ। વਤ੍ਥਂ ਦੇਨ੍ਤੋ ਨ ਸੁਦ੍ਧવਤ੍ਥਮੇવ ਅਦਾਸਿ, ਏਕਪਟ੍ਟਦੁਪਟ੍ਟਾਦਿਪਹੋਨਕਂ ਪਨ ਦਤ੍વਾ ਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਅਦਾਸਿ, ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਦਾਸਿ, ਸੁਤ੍ਤਂ વਟ੍ਟੇਸਿ, ਸੂਚਿਕਮ੍ਮਕਰਣਟ੍ਠਾਨੇ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਆਸਨਾਨਿ, ਯਾਗੁਭਤ੍ਤਂ, ਪਾਦਮਕ੍ਖਨਂ, ਪਿਟ੍ਠਿਮਕ੍ਖਨਂ, ਰਜਨਂ, ਪਣ੍ਡੁਪਲਾਸਂ, ਰਜਨਦੋਣਿਕਂ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਚੀવਰਰਜਨਕਂ ਕਪ੍ਪਿਯਕਾਰਕਮ੍ਪਿ ਅਦਾਸਿ।
Tattha annanti yāgubhattaṃ. Taṃ dadanto na dvāre ṭhapetvā adāsi, atha kho antonivesane haritupalittaṭṭhāne lājā ceva pupphāni ca vikiritvā āsanaṃ paññapetvā vitānaṃ bandhitvā gandhadhūmādīhi sakkāraṃ katvā bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpetvā yāguṃ adāsi. Yāguṃ dento ca sabyañjanaṃ adāsi. Yāgupānāvasāne pāde dhovitvā telena makkhetvā nānappakārakaṃ anantaṃ khajjakaṃ datvā pariyosāne anekasūpaṃ anekabyañjanaṃ paṇītabhojanaṃ adāsi . Pānaṃ dento ambapānādiaṭṭhavidhaṃ pānaṃ adāsi, tampi yāgubhattaṃ datvā. Vatthaṃ dento na suddhavatthameva adāsi, ekapaṭṭadupaṭṭādipahonakaṃ pana datvā sucimpi adāsi, suttampi adāsi, suttaṃ vaṭṭesi, sūcikammakaraṇaṭṭhāne bhikkhūnaṃ āsanāni, yāgubhattaṃ, pādamakkhanaṃ, piṭṭhimakkhanaṃ, rajanaṃ, paṇḍupalāsaṃ, rajanadoṇikaṃ, antamaso cīvararajanakaṃ kappiyakārakampi adāsi.
ਯਾਨਨ੍ਤਿ ਉਪਾਹਨਂ। ਤਂ ਦਦਨ੍ਤੋਪਿ ਉਪਾਹਨਤ੍ਥવਿਕਂ ਉਪਾਹਨਦਣ੍ਡਕਂ ਮਕ੍ਖਨਤੇਲਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਅਨ੍ਨਾਦੀਨਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਪਰਿવਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਮਾਲਂ ਦੇਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਸੁਦ੍ਧਮਾਲਮੇવ ਅਦਾਸਿ, ਅਥ ਖੋ ਨਂ ਗਨ੍ਧੇਹਿ ਮਿਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਪਰਿવਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਬੋਧਿਚੇਤਿਯਆਸਨਪੋਤ੍ਥਕਾਦਿਪੂਜਨਤ੍ਥਾਯ ਚੇવ ਚੇਤਿਯਘਰਧੂਪਨਤ੍ਥਾਯ ਚ ਗਨ੍ਧਂ ਦੇਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਸੁਦ੍ਧਗਨ੍ਧਮੇવ ਅਦਾਸਿ, ਗਨ੍ਧਪਿਸਨਕਨਿਸਦਾਯ ਚੇવ ਪਕ੍ਖਿਪਨਕਭਾਜਨੇਨ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿવਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਚੇਤਿਯਪੂਜਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਰਿਤਾਲਮਨੋਸਿਲਾਚੀਨਪਿਟ੍ਠਾਦਿવਿਲੇਪਨਂ ਦੇਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਸੁਦ੍ਧવਿਲੇਪਨਮੇવ ਅਦਾਸਿ, વਿਲੇਪਨਭਾਜਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਨਿ ਛ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿવਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਮਞ੍ਚਪੀਠਂ। ਤਂ ਦੇਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਸੁਦ੍ਧਕਮੇવ ਅਦਾਸਿ, ਕੋਜવਕਮ੍ਬਲਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣਮਞ੍ਚਪ੍ਪਟਿਪਾਦਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਮਙ੍ਗੁਲਸੋਧਨਦਣ੍ਡਕਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਨਿ ਚ ਸਤ੍ਤ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿવਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਆવਸਥਂ ਦੇਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਗੇਹਮਤ੍ਤਮੇવ ਅਦਾਸਿ, ਅਥ ਖੋ ਨਂ ਮਾਲਾਕਮ੍ਮਲਤਾਕਮ੍ਮਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਸੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਮਞ੍ਚਪੀਠਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿવਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਪਦੀਪੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਪਦੀਪਤੇਲਂ। ਤਂ ਦੇਨ੍ਤੋ ਚੇਤਿਯਙ੍ਗਣੇ ਬੋਧਿਯਙ੍ਗਣੇ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਗ੍ਗੇ વਸਨਗੇਹੇ ਪੋਤ੍ਥਕવਾਚਨਟ੍ਠਾਨੇ ਇਮਿਨਾ ਦੀਪਂ ਜਾਲਾਪੇਥਾਤਿ ਨ ਸੁਦ੍ਧਤੇਲਮੇવ ਅਦਾਸਿ, વਟ੍ਟਿ ਕਪਲ੍ਲਕਤੇਲਭਾਜਨਾਦੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਨਿ ਨવ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿવਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਸੁવਿਭਤ੍ਤਨ੍ਤਰਾਨੀਤਿ ਸੁવਿਭਤ੍ਤਅਨ੍ਤਰਾਨਿ।
Yānanti upāhanaṃ. Taṃ dadantopi upāhanatthavikaṃ upāhanadaṇḍakaṃ makkhanatelaṃ heṭṭhā vuttāni ca annādīni tasseva parivāraṃ katvā adāsi. Mālaṃ dentopi na suddhamālameva adāsi, atha kho naṃ gandhehi missetvā heṭṭhimāni cattāri tasseva parivāraṃ katvā adāsi. Bodhicetiyaāsanapotthakādipūjanatthāya ceva cetiyagharadhūpanatthāya ca gandhaṃ dentopi na suddhagandhameva adāsi, gandhapisanakanisadāya ceva pakkhipanakabhājanena ca saddhiṃ heṭṭhimāni pañca tassa parivāraṃ katvā adāsi. Cetiyapūjādīnaṃ atthāya haritālamanosilācīnapiṭṭhādivilepanaṃ dentopi na suddhavilepanameva adāsi, vilepanabhājanena saddhiṃ heṭṭhimāni cha tassa parivāraṃ katvā adāsi. Seyyāti mañcapīṭhaṃ. Taṃ dentopi na suddhakameva adāsi, kojavakambalapaccattharaṇamañcappaṭipādakehi saddhiṃ antamaso maṅgulasodhanadaṇḍakaṃ heṭṭhimāni ca satta tassa parivāraṃ katvā adāsi. Āvasathaṃ dentopi na gehamattameva adāsi, atha kho naṃ mālākammalatākammapaṭimaṇḍitaṃ supaññattaṃ mañcapīṭhaṃ kāretvā heṭṭhimāni aṭṭha tassa parivāraṃ katvā adāsi. Padīpeyyanti padīpatelaṃ. Taṃ dento cetiyaṅgaṇe bodhiyaṅgaṇe dhammassavanagge vasanagehe potthakavācanaṭṭhāne iminā dīpaṃ jālāpethāti na suddhatelameva adāsi, vaṭṭi kapallakatelabhājanādīhi saddhiṃ heṭṭhimāni nava tassa parivāraṃ katvā adāsi. Suvibhattantarānīti suvibhattaantarāni.
ਰਾਜਾਨੋਤਿ ਅਭਿਸਿਤ੍ਤਾ। ਭੋਗਿਯਾਤਿ ਭੋਜਕਾ ਕੁਮਾਰਾਤਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾ। ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਸਪਰਿવਾਰਂ ਦਾਨਂ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਸਪਰਿવਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਦਾਨਂ ਅਦਾਸੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ ਚਕ੍ਕਲਕ੍ਖਣਂ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਤਦੇવ ਚਕ੍ਕਲਕ੍ਖਣਂ। ਆਨਿਸਂਸੋ ਮਹਾਪਰਿવਾਰਤਾ।
Rājānoti abhisittā. Bhogiyāti bhojakā kumārāti rājakumārā. Idha kammaṃ nāma saparivāraṃ dānaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma saparivāraṃ katvā dānaṃ adāsīti iminā kāraṇena sadevako loko jānātūti nibbattaṃ cakkalakkhaṇaṃ. Lakkhaṇaṃ nāma tadeva cakkalakkhaṇaṃ. Ānisaṃso mahāparivāratā.
੨੦੫. ਤਤ੍ਥੇਤਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਇਮਾ ਤਦਤ੍ਥਪਰਿਦੀਪਨਾ ਗਾਥਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਦੁવਿਧਾ ਹਿ ਗਾਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ – ਤਦਤ੍ਥਪਰਿਦੀਪਨਾ ਚ વਿਸੇਸਤ੍ਥਪਰਿਦੀਪਨਾ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਆਗਤਮੇવ ਅਤ੍ਥਂ ਪਰਿਦੀਪਨਾ ਤਦਤ੍ਥਪਰਿਦੀਪਨਾ ਨਾਮ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਅਨਾਗਤਂ ਪਰਿਦੀਪਨਾ વਿਸੇਸਤ੍ਥਪਰਿਦੀਪਨਾ ਨਾਮ। ਇਮਾ ਪਨ ਤਦਤ੍ਥਪਰਿਦੀਪਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਰੇਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ। ਪੁਰਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਪੁਰਿਮਾਸੁ ਜਾਤੀਸੂਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਜਾਤਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਕਮ੍ਮਪਟਿਕ੍ਖੇਪਦੀਪਨਂ। ਉਬ੍ਬੇਗਉਤ੍ਤਾਸਭਯਾਪਨੂਦਨੋਤਿ ਉਬ੍ਬੇਗਭਯਸ੍ਸ ਚ ਉਤ੍ਤਾਸਭਯਸ੍ਸ ਚ ਅਪਨੂਦਨੋ। ਉਸ੍ਸੁਕੋਤਿ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤੋ।
205.Tatthetaṃ vuccatīti imā tadatthaparidīpanā gāthā vuccanti. Duvidhā hi gāthā honti – tadatthaparidīpanā ca visesatthaparidīpanā ca. Tattha pāḷiāgatameva atthaṃ paridīpanā tadatthaparidīpanā nāma. Pāḷiyaṃ anāgataṃ paridīpanā visesatthaparidīpanā nāma. Imā pana tadatthaparidīpanā. Tattha pureti pubbe. Puratthāti tasseva vevacanaṃ. Purimāsu jātīsūti imissā jātiyā pubbekatakammapaṭikkhepadīpanaṃ. Ubbegauttāsabhayāpanūdanoti ubbegabhayassa ca uttāsabhayassa ca apanūdano. Ussukoti adhimutto.
ਸਤਪੁਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਸਤੇਨ ਸਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ ਏਕੇਕਂ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਯੋ ਕੋਚਿ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਨ ਰੋਚਯਿਂਸੁ, ਅਨਨ੍ਤੇਸੁ ਪਨ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਏਕੇਕਂ ਕਮ੍ਮਂ ਸਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਏਤ੍ਤਕੇਹਿ ਜਨੇਹਿ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਏਕੋવ ਏਕੇਕਂ ਸਤਗੁਣਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਤਪੁਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣੋ’’ਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਰੋਚਯਿਂਸੁ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਸੁਰਸਕ੍ਕਰਕ੍ਖਸਾਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚ ਅਸੁਰਾ ਚ ਸਕ੍ਕਾ ਚ ਰਕ੍ਖਸਾ ਚ।
Satapuññalakkhaṇanti satena satena puññakammena nibbattaṃ ekekaṃ lakkhaṇaṃ. Evaṃ sante yo koci buddho bhaveyyāti na rocayiṃsu, anantesu pana cakkavāḷesu sabbe sattā ekekaṃ kammaṃ satakkhattuṃ kareyyuṃ, ettakehi janehi kataṃ kammaṃ bodhisatto ekova ekekaṃ sataguṇaṃ katvā nibbatto. Tasmā ‘‘satapuññalakkhaṇo’’ti imamatthaṃ rocayiṃsu. Manussāsurasakkarakkhasāti manussā ca asurā ca sakkā ca rakkhasā ca.
ਆਯਤਪਣ੍ਹਿਤਾਦਿਤਿਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Āyatapaṇhitāditilakkhaṇavaṇṇanā
੨੦੬. ਅਨ੍ਤਰਾਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਤੋ ਸਰਸਚੁਤਿਯਾ ਅਨ੍ਤਰੇ। ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વਿਰਤਿ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਦਸਦ੍ਦਸવਨਭਯਾ ਅਗ੍ਗਗ੍ਗਪਾਦੇਹਿ ਅਕ੍ਕਮਨ੍ਤਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਂ ਪਾਤੇਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਤੇ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਤੇਸਂ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਅਨ੍ਤੋવਙ੍ਕਪਾਦਾ વਾ ਬਹਿવਙ੍ਕਪਾਦਾ વਾ ਉਕ੍ਕੁਟਿਕਪਾਦਾ વਾ ਅਗ੍ਗਕੋਣ੍ਡਾ વਾ ਪਣ੍ਹਿਕੋਣ੍ਡਾ વਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਅਗ੍ਗਪਾਦੇਹਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਸ੍ਸ ਅਮਾਰਿਤਭਾવਂ ਪਨ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਆਯਤਪਣ੍ਹਿ ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ । ਤਥਾ ਪਰਂ ਘਾਤੇਨ੍ਤਾ ਉਨ੍ਨਤਕਾਯੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞੇ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਓਨਤਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਂ ਘਾਤੇਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਤੇ ਏવਮਿਮੇ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਂ ਘਾਤਯਿਂਸੂਤਿ ਨੇਸਂ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਪਰੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਖੁਜ੍ਜਾ વਾ વਾਮਨਾ વਾ ਪੀਠਸਪ੍ਪਿ વਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਏવਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰੇਸਂ ਅਘਾਤਿਤਭਾવਂ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਜੁਗਤ੍ਤਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਤਥਾ ਪਰਂ ਘਾਤੇਨ੍ਤਾ ਆવੁਧਂ વਾ ਮੁਗ੍ਗਰਂ વਾ ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਮੁਟ੍ਠਿਕਤਹਤ੍ਥਾ ਪਰਂ ਘਾਤੇਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਏવਂ ਤੇਸਂ ਪਰਸ੍ਸ ਘਾਤਿਤਭਾવਂ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਰਸ੍ਸਙ੍ਗੁਲੀ વਾ ਰਸ੍ਸਹਤ੍ਥਾ વਾ વਙ੍ਕਙ੍ਗੁਲੀ વਾ ਫਣਹਤ੍ਥਕਾ વਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਏવਂ ਪਰੇਸਂ ਅਘਾਤਿਤਭਾવਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਦੀਘਙ੍ਗੁਲਿਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਇਦਮੇਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ। ਇਦਮੇવ ਪਨ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਯਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ। ਦੀਘਾਯੁਕਭਾવੋ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿਸਂਸੋ।
206.Antarāti paṭisandhito sarasacutiyā antare. Idha kammaṃ nāma pāṇātipātā virati. Kammasarikkhakaṃ nāma pāṇātipātaṃ karonto padasaddasavanabhayā aggaggapādehi akkamantā gantvā paraṃ pātenti. Atha te iminā kāraṇena tesaṃ taṃ kammaṃ jano jānātūti antovaṅkapādā vā bahivaṅkapādā vā ukkuṭikapādā vā aggakoṇḍā vā paṇhikoṇḍā vā bhavanti. Aggapādehi gantvā parassa amāritabhāvaṃ pana tathāgatassa sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti āyatapaṇhi mahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattati . Tathā paraṃ ghātentā unnatakāyena gacchantā aññe passissantīti onatā gantvā paraṃ ghātenti. Atha te evamime gantvā paraṃ ghātayiṃsūti nesaṃ taṃ kammaṃ iminā kāraṇena paro jānātūti khujjā vā vāmanā vā pīṭhasappi vā bhavanti. Tathāgatassa pana evaṃ gantvā paresaṃ aghātitabhāvaṃ iminā kāraṇena sadevako loko jānātūti brahmujugattamahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattati. Tathā paraṃ ghātentā āvudhaṃ vā muggaraṃ vā gaṇhitvā muṭṭhikatahatthā paraṃ ghātenti. Te evaṃ tesaṃ parassa ghātitabhāvaṃ iminā kāraṇena jano jānātūti rassaṅgulī vā rassahatthā vā vaṅkaṅgulī vā phaṇahatthakā vā bhavanti. Tathāgatassa pana evaṃ paresaṃ aghātitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti dīghaṅgulimahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattati. Idamettha kammasarikkhakaṃ. Idameva pana lakkhaṇattayaṃ lakkhaṇaṃ nāma. Dīghāyukabhāvo lakkhaṇānisaṃso.
੨੦੭. ਮਰਣવਧਭਯਤ੍ਤਨੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮਰਣਸਙ੍ਖਾਤੋ વਧੋ ਮਰਣવਧੋ, ਮਰਣવਧਤੋ ਭਯਂ ਮਰਣવਧਭਯਂ, ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਪਟਿવਿਰਤੋ ਪਰਂਮਾਰਣਾਯਾਤਿ ਯਥਾ ਮਯ੍ਹਂ ਮਰਣਤੋ ਭਯਂ ਮਮ ਜੀવਿਤਂ ਪਿਯਂ, ਏવਂ ਪਰੇਸਮ੍ਪੀਤਿ ਞਤ੍વਾ ਪਰਂ ਮਾਰਣਤੋ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੁਚਰਿਤੇਨਾਤਿ ਸੁਚਿਣ੍ਣੇਨ। ਸਗ੍ਗਮਗਮਾਤਿ ਸਗ੍ਗਂ ਗਤੋ।
207.Maraṇavadhabhayattanoti ettha maraṇasaṅkhāto vadho maraṇavadho, maraṇavadhato bhayaṃ maraṇavadhabhayaṃ, taṃ attano jānitvā. Paṭivirato paraṃmāraṇāyāti yathā mayhaṃ maraṇato bhayaṃ mama jīvitaṃ piyaṃ, evaṃ paresampīti ñatvā paraṃ māraṇato paṭivirato ahosi. Sucaritenāti suciṇṇena. Saggamagamāti saggaṃ gato.
ਚવਿਯ ਪੁਨਰਿਧਾਗਤੋਤਿ ਚવਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਇਧਾਗਤੋ। ਦੀਘਪਾਸਣ੍ਹਿਕੋਤਿ ਦੀਘਪਣ੍ਹਿਕੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਾવ ਸੁਜੂਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ વਿਯ ਸੁਟ੍ਠੁ ਉਜੁ।
Caviya punaridhāgatoti cavitvā puna idhāgato. Dīghapāsaṇhikoti dīghapaṇhiko. Brahmāva sujūti brahmā viya suṭṭhu uju.
ਸੁਭੁਜੋਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਭੁਜੋ। ਸੁਸੂਤਿ ਮਹਲ੍ਲਕਕਾਲੇਪਿ ਤਰੁਣਰੂਪੋ। ਸੁਸਣ੍ਠਿਤੋਤਿ ਸੁਸਣ੍ਠਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਮੁਦੁਤਲੁਨਙ੍ਗੁਲਿਯਸ੍ਸਾਤਿ ਮੁਦੂ ਚ ਤਲੁਨਾ ਚ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯੋ ਅਸ੍ਸ। ਤੀਭੀਤਿ ਤੀਹਿ। ਪੁਰਿਸવਰਗ੍ਗਲਕ੍ਖਣੇਹੀਤਿ ਪੁਰਿਸવਰਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਲਕ੍ਖਣੇਹਿ। ਚਿਰਯਪਨਾਯਾਤਿ ਚਿਰਂ ਯਾਪਨਾਯ, ਦੀਘਾਯੁਕਭਾવਾਯ।
Subhujoti sundarabhujo. Susūti mahallakakālepi taruṇarūpo. Susaṇṭhitoti susaṇṭhānasampanno. Mudutalunaṅguliyassāti mudū ca talunā ca aṅguliyo assa. Tībhīti tīhi. Purisavaraggalakkhaṇehīti purisavarassa aggalakkhaṇehi. Cirayapanāyāti ciraṃ yāpanāya, dīghāyukabhāvāya.
ਚਿਰਂ ਯਪੇਤੀਤਿ ਚਿਰਂ ਯਾਪੇਤਿ। ਚਿਰਤਰਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ ਯਦਿ ਤਤੋਤਿ ਤਤੋ ਚਿਰਤਰਂ ਯਾਪੇਤਿ, ਯਦਿ ਪਬ੍ਬਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਾਪਯਤਿ ਚ વਸਿਦ੍ਧਿਭਾવਨਾਯਾਤਿ વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਇਦ੍ਧਿਭਾવਨਾਯ ਯਾਪੇਤਿ।
Ciraṃ yapetīti ciraṃ yāpeti. Cirataraṃ pabbajati yadi tatoti tato cirataraṃ yāpeti, yadi pabbajatīti attho. Yāpayatica vasiddhibhāvanāyāti vasippatto hutvā iddhibhāvanāya yāpeti.
ਸਤ੍ਤੁਸ੍ਸਦਤਾਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Sattussadatālakkhaṇavaṇṇanā
੨੦੮. ਰਸਿਤਾਨਨ੍ਤਿ ਰਸਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ। ‘‘ਖਾਦਨੀਯਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਖਾਦਨੀਯਾਨਿ ਨਾਮ ਪਿਟ੍ਠਖਜ੍ਜਕਾਦੀਨਿ। ਭੋਜਨੀਯਾਨੀਤਿ ਪਞ੍ਚ ਭੋਜਨਾਨਿ। ਸਾਯਨੀਯਾਨੀਤਿ ਸਾਯਿਤਬ੍ਬਾਨਿ ਸਪ੍ਪਿਨવਨੀਤਾਦੀਨਿ। ਲੇਹਨੀਯਾਨੀਤਿ ਨਿਲ੍ਲੇਹਿਤਬ੍ਬਾਨਿ ਪਿਟ੍ਠਪਾਯਾਸਾਦੀਨਿ। ਪਾਨਾਨੀਤਿ ਅਟ੍ਠ ਪਾਨਕਾਨਿ।
208.Rasitānanti rasasampannānaṃ. ‘‘Khādanīyāna’’ntiādīsu khādanīyāni nāma piṭṭhakhajjakādīni. Bhojanīyānīti pañca bhojanāni. Sāyanīyānīti sāyitabbāni sappinavanītādīni. Lehanīyānīti nillehitabbāni piṭṭhapāyāsādīni. Pānānīti aṭṭha pānakāni.
ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ ਦਿਨ੍ਨਂ ਇਦਂ ਪਣੀਤਭੋਜਨਦਾਨਂ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਲੂਖਭੋਜਨੇ ਕੁਚ੍ਛਿਗਤੇ ਲੋਹਿਤਂ ਸੁਸ੍ਸਤਿ, ਮਂਸਂ ਮਿਲਾਯਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਲੂਖਦਾਯਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਨੇਸਂ ਲੂਖਭੋਜਨਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨਭਾવਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਅਪ੍ਪਮਂਸਾ ਅਪ੍ਪਲੋਹਿਤਾ ਮਨੁਸ੍ਸਪੇਤਾ વਿਯ ਦੁਲ੍ਲਭਨ੍ਨਪਾਨਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਪਣੀਤਭੋਜਨੇ ਪਨ ਕੁਚ੍ਛਿਗਤੇ ਮਂਸਲੋਹਿਤਂ વਡ੍ਢਤਿ, ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕਾਯਾ ਪਾਸਾਦਿਕਾ ਅਭਿਰੂਪਦਸ੍ਸਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਪਣੀਤਭੋਜਨਦਾਯਕਤ੍ਤਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਸਤ੍ਤੁਸ੍ਸਦਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਸਤ੍ਤੁਸ੍ਸਦਲਕ੍ਖਣਮੇવ। ਪਣੀਤਲਾਭਿਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ।
Idha kammaṃ nāma kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni dinnaṃ idaṃ paṇītabhojanadānaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma lūkhabhojane kucchigate lohitaṃ sussati, maṃsaṃ milāyati. Tasmā lūkhadāyakā sattā iminā kāraṇena nesaṃ lūkhabhojanassa dinnabhāvaṃ jano jānātūti appamaṃsā appalohitā manussapetā viya dullabhannapānā bhavanti. Paṇītabhojane pana kucchigate maṃsalohitaṃ vaḍḍhati, paripuṇṇakāyā pāsādikā abhirūpadassanā honti. Tasmā tathāgatassa dīgharattaṃ paṇītabhojanadāyakattaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti sattussadamahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma sattussadalakkhaṇameva. Paṇītalābhitā ānisaṃso.
੨੦੯. ਖਜ੍ਜਭੋਜ੍ਜਮਥਲੇਯ੍ਯਸਾਯਿਤਨ੍ਤਿ ਖਜ੍ਜਕਞ੍ਚ ਭੋਜਨਞ੍ਚ ਲੇਹਨੀਯਞ੍ਚ ਸਾਯਨੀਯਞ੍ਚ। ਉਤ੍ਤਮਗ੍ਗਰਸਦਾਯਕੋਤਿ ਉਤ੍ਤਮੋ ਅਗ੍ਗਰਸਦਾਯਕੋ, ਉਤ੍ਤਮਾਨਂ વਾ ਅਗ੍ਗਰਸਾਨਂ ਦਾਯਕੋ।
209.Khajjabhojjamathaleyyasāyitanti khajjakañca bhojanañca lehanīyañca sāyanīyañca. Uttamaggarasadāyakoti uttamo aggarasadāyako, uttamānaṃ vā aggarasānaṃ dāyako.
ਸਤ੍ਤ ਚੁਸ੍ਸਦੇਤਿ ਸਤ੍ਤ ਚ ਉਸ੍ਸਦੇ। ਤਦਤ੍ਥਜੋਤਕਨ੍ਤਿ ਖਜ੍ਜਭੋਜ੍ਜਾਦਿਜੋਤਕਂ, ਤੇਸਂ ਲਾਭਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਬ੍ਬਜਮ੍ਪਿ ਚਾਤਿ ਪਬ੍ਬਜਮਾਨੋਪਿ ਚ। ਤਦਾਧਿਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਤਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤਿ। ਲਾਭਿਰੁਤ੍ਤਮਨ੍ਤਿ ਲਾਭਿ ਉਤ੍ਤਮਂ।
Satta cussadeti satta ca ussade. Tadatthajotakanti khajjabhojjādijotakaṃ, tesaṃ lābhasaṃvattanikanti attho. Pabbajampi cāti pabbajamānopi ca. Tadādhigacchatīti taṃ adhigacchati. Lābhiruttamanti lābhi uttamaṃ.
ਕਰਚਰਣਾਦਿਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Karacaraṇādilakkhaṇavaṇṇanā
੨੧੦. ਦਾਨੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ਏਕਚ੍ਚੋ ਦਾਨੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤਬ੍ਬੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਾਨੇਨ ਸਙ੍ਗਹੇਸਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ, ਗਿਹੀਨਂ ਗਿਹਿਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਅਦਾਸਿ।
210.Dānenātiādīsu ekacco dāneneva saṅgaṇhitabbo hoti, taṃ dānena saṅgahesi. Pabbajitānaṃ pabbajitaparikkhāraṃ, gihīnaṃ gihiparikkhāraṃ adāsi.
ਪੇਯ੍ਯવਜ੍ਜੇਨਾਤਿ ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ ‘‘ਅਯਂ ਦਾਤਬ੍ਬਂ ਨਾਮ ਦੇਤਿ, ਏਕੇਨ ਪਨ વਚਨੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਨਾਸੇਤਿ, ਕਿਂ ਏਤਸ੍ਸ ਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੋ ‘‘ਅਯਂ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਦਾਨਂ ਨ ਦੇਤਿ, ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਪਨ ਤੇਲੇਨ વਿਯ ਮਕ੍ਖੇਤਿ। ਏਸੋ ਦੇਤੁ વਾ ਮਾ વਾ, વਚਨਮੇવ ਤਸ੍ਸ ਸਹਸ੍ਸਂ ਅਗ੍ਘਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ। ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਾਨਂ ਨ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ, ਪਿਯવਚਨਮੇવ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ। ਤਂ ਪਿਯવਚਨੇਨ ਸਙ੍ਗਹੇਸਿ।
Peyyavajjenāti ekacco hi ‘‘ayaṃ dātabbaṃ nāma deti, ekena pana vacanena sabbaṃ makkhetvā nāseti, kiṃ etassa dāna’’nti vattā hoti. Ekacco ‘‘ayaṃ kiñcāpi dānaṃ na deti, kathento pana telena viya makkheti. Eso detu vā mā vā, vacanameva tassa sahassaṃ agghatī’’ti vattā hoti. Evarūpo puggalo dānaṃ na paccāsīsati, piyavacanameva paccāsīsati. Taṃ piyavacanena saṅgahesi.
ਅਤ੍ਥਚਰਿਯਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥਸਂવਡ੍ਢਨਕਥਾਯ। ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ ਨੇવ ਦਾਨਂ, ਨ ਪਿਯવਚਨਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਿਤਕਥਂ વਡ੍ਢਿਤਕਥਮੇવ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ। ਏવਰੂਪਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ‘‘ਇਦਂ ਤੇ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਤੇ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ, ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਤ੍ਥਚਰਿਯਾਯ ਸਙ੍ਗਹੇਸਿ।
Atthacariyāyāti atthasaṃvaḍḍhanakathāya. Ekacco hi neva dānaṃ, na piyavacanaṃ paccāsīsati. Attano hitakathaṃ vaḍḍhitakathameva paccāsīsati. Evarūpaṃ puggalaṃ ‘‘idaṃ te kātabbaṃ, idaṃ te na kātabbaṃ. Evarūpo puggalo sevitabbo, evarūpo puggalo na sevitabbo’’ti evaṃ atthacariyāya saṅgahesi.
ਸਮਾਨਤ੍ਤਤਾਯਾਤਿ ਸਮਾਨਸੁਖਦੁਕ੍ਖਭਾવੇਨ। ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ ਦਾਨਾਦੀਸੁ ਏਕਮ੍ਪਿ ਨ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ, ਏਕਾਸਨੇ ਨਿਸਜ੍ਜਂ, ਏਕਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਸਯਨਂ, ਏਕਤੋ ਭੋਜਨਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਮਾਨਸੁਖਦੁਕ੍ਖਤਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਿਯਾ ਹੀਨੋ ਭੋਗੇਨ ਅਧਿਕੋ ਦੁਸ੍ਸਙ੍ਗਹੋ ਹੋਤਿ। ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਪਰਿਭੋਗੋ ਕਾਤੁਂ, ਤਥਾ ਅਕਰਿਯਮਾਨੇ ਚ ਸੋ ਕੁਜ੍ਝਤਿ। ਭੋਗੇਨ ਹੀਨੋ ਜਾਤਿਯਾ ਅਧਿਕੋਪਿ ਦੁਸ੍ਸਙ੍ਗਹੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਹਿ ‘‘ਅਹਂ ਜਾਤਿਮਾ’’ਤਿ ਭੋਗਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਪਰਿਭੋਗਂ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਕਰਿਯਮਾਨੇ ਕੁਜ੍ਝਤਿ। ਉਭੋਹਿਪਿ ਹੀਨੋ ਪਨ ਸੁਸਙ੍ਗਹੋ ਹੋਤਿ। ਨ ਹਿ ਸੋ ਇਤਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਪਰਿਭੋਗਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਅਕਰਿਯਮਾਨੇ ਚ ਕੁਜ੍ਝਤਿ। ਉਭੋਹਿ ਸਦਿਸੋਪਿ ਸੁਸਙ੍ਗਹੋਯੇવ। ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਦੁਸ੍ਸਙ੍ਗਹੋ ਹੋਤਿ। ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਪਰਿਭੋਗੋ ਕਾਤੁਂ, ਤਥਾ ਅਕਰਿਯਮਾਨੇ ਚ ਕੁਜ੍ਝਤਿ। ਸੀਲવਾ ਸੁਸਙ੍ਗਹੋ ਹੋਤਿ। ਸੀਲવਾ ਹਿ ਅਦੀਯਮਾਨੇਪਿ ਅਕਰਿਯਮਾਨੇਪਿ ਨ ਕੁਜ੍ਝਤਿ। ਅਞ੍ਞਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਰਿਭੋਗਂ ਅਕਰੋਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਪਾਪਕੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਪਰਿਭੋਗੋਪਿ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸੁਕਰੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવਰੂਪਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਸਮਾਨਤ੍ਤਤਾਯ ਸਙ੍ਗਹੇਸਿ।
Samānattatāyāti samānasukhadukkhabhāvena. Ekacco hi dānādīsu ekampi na paccāsīsati, ekāsane nisajjaṃ, ekapallaṅke sayanaṃ, ekato bhojananti evaṃ samānasukhadukkhataṃ paccāsīsati. Tattha jātiyā hīno bhogena adhiko dussaṅgaho hoti. Na hi sakkā tena saddhiṃ ekaparibhogo kātuṃ, tathā akariyamāne ca so kujjhati. Bhogena hīno jātiyā adhikopi dussaṅgaho hoti. So hi ‘‘ahaṃ jātimā’’ti bhogasampannena saddhiṃ ekaparibhogaṃ na icchati, tasmiṃ akariyamāne kujjhati. Ubhohipi hīno pana susaṅgaho hoti. Na hi so itarena saddhiṃ ekaparibhogaṃ icchati, na akariyamāne ca kujjhati. Ubhohi sadisopi susaṅgahoyeva. Bhikkhūsu dussīlo dussaṅgaho hoti. Na hi sakkā tena saddhiṃ ekaparibhogo kātuṃ, tathā akariyamāne ca kujjhati. Sīlavā susaṅgaho hoti. Sīlavā hi adīyamānepi akariyamānepi na kujjhati. Aññaṃ attanā saddhiṃ paribhogaṃ akarontampi na pāpakena cittena passati. Paribhogopi tena saddhiṃ sukaro hoti. Tasmā evarūpaṃ puggalaṃ evaṃ samānattatāya saṅgahesi.
ਸੁਸਙ੍ਗਹਿਤਾਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਸੁਸਙ੍ਗਹਿਤਾ ਅਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਦੇਤੁ વਾ ਮਾ વਾ ਦੇਤੁ, ਕਰੋਤੁ વਾ ਮਾ વਾ ਕਰੋਤੁ, ਸੁਸਙ੍ਗਹਿਤਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਭਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ‘‘ਯਦਾਸ੍ਸ ਦਾਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ, ਤਦਾ ਦੇਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਮਞ੍ਞੇ ਨਤ੍ਥਿ, ਤੇਨ ਨ ਦੇਤਿ। ਕਿਂ ਮਯਂ ਦਦਮਾਨਮੇવ ਉਪਟ੍ਠਹਾਮ? ਅਦੇਨ੍ਤਂ ਅਕਰੋਨ੍ਤਂ ਨ ਉਪਟ੍ਠਹਾਮਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ।
Susaṅgahitāssa hontīti susaṅgahitā assa honti. Detu vā mā vā detu, karotu vā mā vā karotu, susaṅgahitāva honti, na bhijjanti. ‘‘Yadāssa dātabbaṃ hoti, tadā deti. Idāni maññe natthi, tena na deti. Kiṃ mayaṃ dadamānameva upaṭṭhahāma? Adentaṃ akarontaṃ na upaṭṭhahāmā’’ti evaṃ cintenti.
ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਕਤਂ ਦਾਨਾਦਿਸਙ੍ਗਹਕਮ੍ਮਂ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਯੋ ਏવਂ ਅਸਙ੍ਗਾਹਕੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨਸ੍ਸ ਅਸਙ੍ਗਾਹਕਭਾવਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਥਦ੍ਧਹਤ੍ਥਪਾਦੋ ਚੇવ ਹੋਤਿ, વਿਸਮਟ੍ਠਿਤਾવਯવਲਕ੍ਖਣੋ ਚ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਸਙ੍ਗਾਹਕਭਾવਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਦ੍વਯਂ। ਸੁਸਙ੍ਗਹਿਤਪਰਿਜਨਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ।
Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ kataṃ dānādisaṅgahakammaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma yo evaṃ asaṅgāhako hoti, so iminā kāraṇenassa asaṅgāhakabhāvaṃ jano jānātūti thaddhahatthapādo ceva hoti, visamaṭṭhitāvayavalakkhaṇo ca. Tathāgatassa pana dīgharattaṃ saṅgāhakabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti imāni dve lakkhaṇāni nibbattanti. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Susaṅgahitaparijanatā ānisaṃso.
੨੧੧. ਕਰਿਯਾਤਿ ਕਰਿਤ੍વਾ। ਚਰਿਯਾਤਿ ਚਰਿਤ੍વਾ। ਅਨવਮਤੇਨਾਤਿ ਅਨવਞ੍ਞਾਤੇਨ। ‘‘ਅਨਪਮੋਦੇਨਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਨ ਅਪ੍ਪਮੋਦੇਨ, ਨ ਦੀਨੇਨ ਨ ਗਬ੍ਭਿਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
211.Kariyāti karitvā. Cariyāti caritvā. Anavamatenāti anavaññātena. ‘‘Anapamodenā’’tipi pāṭho, na appamodena, na dīnena na gabbhitenāti attho.
ਚવਿਯਾਤਿ ਚવਿਤ੍વਾ। ਅਤਿਰੁਚਿਰ ਸੁવਗ੍ਗੁ ਦਸ੍ਸਨੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਅਤਿਰੁਚਿਰਞ੍ਚ ਸੁਪਾਸਾਦਿਕਂ ਸੁવਗ੍ਗੁ ਚ ਸੁਟ੍ਠੁ ਛੇਕਂ ਦਸ੍ਸਨੇਯ੍ਯਞ੍ਚ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਂ। ਸੁਸੁ ਕੁਮਾਰੋਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸੁਕੁਮਾਰੋ।
Caviyāti cavitvā. Atirucira suvaggu dassaneyyanti atirucirañca supāsādikaṃ suvaggu ca suṭṭhu chekaṃ dassaneyyañca daṭṭhabbayuttaṃ. Susu kumāroti suṭṭhu sukumāro.
ਪਰਿਜਨਸ੍ਸવੋਤਿ ਪਰਿਜਨੋ ਅਸ੍ਸવੋ વਚਨਕਰੋ। વਿਧੇਯ੍ਯੋਤਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਾਕਤ੍ਤਬ੍ਬੇਸੁ ਯਥਾਰੁਚਿ વਿਧਾਤਬ੍ਬੋ। ਮਹਿਮਨ੍ਤਿ ਮਹਿਂ ਇਮਂ। ਪਿਯવਦੂ ਹਿਤਸੁਖਤਂ ਜਿਗੀਸਮਾਨੋਤਿ ਪਿਯવਦੋ ਹੁਤ੍વਾ ਹਿਤਞ੍ਚ ਸੁਖਞ੍ਚ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨੋ। વਚਨਪਟਿਕਰਸ੍ਸਾ ਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾਤਿ વਚਨਪਟਿਕਰਾ ਅਸ੍ਸ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ। ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਅਨੁਧਮ੍ਮਞ੍ਚ।
Parijanassavoti parijano assavo vacanakaro. Vidheyyoti kattabbākattabbesu yathāruci vidhātabbo. Mahimanti mahiṃ imaṃ. Piyavadū hitasukhataṃ jigīsamānoti piyavado hutvā hitañca sukhañca pariyesamāno. Vacanapaṭikarassā bhippasannāti vacanapaṭikarā assa abhippasannā. Dhammānudhammanti dhammañca anudhammañca.
ਉਸ੍ਸਙ੍ਖਪਾਦਾਦਿਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Ussaṅkhapādādilakkhaṇavaṇṇanā
੨੧੨. ਅਤ੍ਥੂਪਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਤ੍ਥਨਿਸ੍ਸਿਤਂ। ਧਮ੍ਮੂਪਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ ਦਸਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਨਿਸ੍ਸਿਤਂ। ਬਹੁਜਨਂ ਨਿਦਂਸੇਸੀਤਿ ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ ਨਿਦਂਸਨਕਥਂ ਕਥੇਸਿ। ਪਾਣੀਨਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ। ‘‘ਅਗ੍ਗੋ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવੇવਚਨਾਨਿ। ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਭਾਸਿਤਾ ਉਦ੍ਧਙ੍ਗਮਨੀਯਾ ਅਤ੍ਥੂਪਸਂਹਿਤਾ વਾਚਾ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਯੋ ਏવਰੂਪਂ ਉਗ੍ਗਤવਾਚਂ ਨ ਭਾਸਤਿ, ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਉਗ੍ਗਤવਾਚਾਯ ਅਭਾਸਨਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਅਧੋਸਙ੍ਖਪਾਦੋ ਚ ਹੋਤਿ ਅਧੋਨਤਲੋਮੋ ਚ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਏવਰੂਪਾਯ ਉਗ੍ਗਤવਾਚਾਯ ਭਾਸਿਤਭਾવਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਉਸ੍ਸਙ੍ਖਪਾਦਲਕ੍ਖਣਞ੍ਚ ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਲੋਮਲਕ੍ਖਣਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਦ੍વਯਂ। ਉਤ੍ਤਮਭਾવੋ ਆਨਿਸਂਸੋ।
212.Atthūpasaṃhitanti idhalokaparalokatthanissitaṃ. Dhammūpasaṃhitanti dasakusalakammapathanissitaṃ. Bahujanaṃ nidaṃsesīti bahujanassa nidaṃsanakathaṃ kathesi. Pāṇīnanti sattānaṃ. ‘‘Aggo’’tiādīni sabbāni aññamaññavevacanāni. Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ bhāsitā uddhaṅgamanīyā atthūpasaṃhitā vācā. Kammasarikkhakaṃ nāma yo evarūpaṃ uggatavācaṃ na bhāsati, so iminā kāraṇena uggatavācāya abhāsanaṃ jano jānātūti adhosaṅkhapādo ca hoti adhonatalomo ca. Tathāgatassa pana dīgharattaṃ evarūpāya uggatavācāya bhāsitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti ussaṅkhapādalakkhaṇañca uddhaggalomalakkhaṇañca nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Uttamabhāvo ānisaṃso.
੨੧੩. ਏਰਯਨ੍ਤਿ ਭਣਨ੍ਤੋ। ਬਹੁਜਨਂ ਨਿਦਂਸਯੀਤਿ ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ ਹਿਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਧਮ੍ਮਯਾਗਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਦਾਨਯਞ੍ਞਂ।
213.Erayanti bhaṇanto. Bahujanaṃ nidaṃsayīti bahujanassa hitaṃ dasseti. Dhammayāganti dhammadānayaññaṃ.
ਉਬ੍ਭਮੁਪ੍ਪਤਿਤਲੋਮવਾ ਸਸੋਤਿ ਸੋ ਏਸ ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਤਲੋਮવਾ ਹੋਤਿ। ਪਾਦਗਣ੍ਠਿਰਹੂਤਿ ਪਾਦਗੋਪ੍ਫਕਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਸਾਧੁਸਣ੍ਠਿਤਾਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਣ੍ਠਿਤਾ। ਮਂਸਲੋਹਿਤਾਚਿਤਾਤਿ ਮਂਸੇਨ ਚ ਲੋਹਿਤੇਨ ਚ ਆਚਿਤਾ। ਤਚੋਤ੍ਥਤਾਤਿ ਤਚੇਨ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਾ ਨਿਗੁਲ਼੍ਹਾ। વਜਤੀਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਨੋਮਨਿਕ੍ਕਮੋਤਿ ਅਨੋਮવਿਹਾਰੀ ਸੇਟ੍ਠવਿਹਾਰੀ।
Ubbhamuppatitalomavā sasoti so esa uddhaggatalomavā hoti. Pādagaṇṭhirahūti pādagopphakā ahesuṃ. Sādhusaṇṭhitāti suṭṭhu saṇṭhitā. Maṃsalohitācitāti maṃsena ca lohitena ca ācitā. Tacotthatāti tacena pariyonaddhā niguḷhā. Vajatīti gacchati. Anomanikkamoti anomavihārī seṭṭhavihārī.
ਏਣਿਜਙ੍ਘਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Eṇijaṅghalakkhaṇavaṇṇanā
੨੧੪. ਸਿਪ੍ਪਂ વਾਤਿਆਦੀਸੁ ਸਿਪ੍ਪਂ ਨਾਮ ਦ੍વੇ ਸਿਪ੍ਪਾਨਿ – ਹੀਨਞ੍ਚ ਸਿਪ੍ਪਂ, ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਞ੍ਚ ਸਿਪ੍ਪਂ। ਹੀਨਂ ਨਾਮ ਸਿਪ੍ਪਂ ਨਲ਼ਕਾਰਸਿਪ੍ਪਂ, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਿਪ੍ਪਂ ਪੇਸਕਾਰਸਿਪ੍ਪਂ ਨਹਾਪਿਤਸਿਪ੍ਪਂ। ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਸਿਪ੍ਪਂ ਲੇਖਾ ਮੁਦ੍ਦਾ ਗਣਨਾ। વਿਜ੍ਜਾਤਿ ਅਹਿવਿਜ੍ਜਾਦਿਅਨੇਕવਿਧਾ। ਚਰਣਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਸੀਲਂ ਦਸਸੀਲਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸੀਲਂ। ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਾਜਾਨਨਪਞ੍ਞਾ। ਕਿਲਿਸ੍ਸੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਕਿਲਮੇਯ੍ਯੁਂ। ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕવਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਤਂ ਨੇਸਂ ਮਾ ਚਿਰਮਹੋਸੀਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ।
214.Sippaṃ vātiādīsu sippaṃ nāma dve sippāni – hīnañca sippaṃ, ukkaṭṭhañca sippaṃ. Hīnaṃ nāma sippaṃ naḷakārasippaṃ, kumbhakārasippaṃ pesakārasippaṃ nahāpitasippaṃ. Ukkaṭṭhaṃ nāma sippaṃ lekhā muddā gaṇanā. Vijjāti ahivijjādianekavidhā. Caraṇanti pañcasīlaṃ dasasīlaṃ pātimokkhasaṃvarasīlaṃ. Kammanti kammassakatājānanapaññā. Kilisseyyunti kilameyyuṃ. Antevāsikavattaṃ nāma dukkhaṃ, taṃ nesaṃ mā ciramahosīti cintesi.
ਰਾਜਾਰਹਾਨੀਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਅਨੁਰੂਪਾਨਿ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਾਦੀਨਿ, ਤਾਨਿਯੇવ ਰਞ੍ਞੋ ਸੇਨਾਯ ਅਙ੍ਗਭੂਤਤ੍ਤਾ ਰਾਜਙ੍ਗਾਨੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਰਾਜੂਪਭੋਗਾਨੀਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਉਪਭੋਗਪਰਿਭੋਗਭਣ੍ਡਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਚੇવ ਸਤ੍ਤਰਤਨਾਨਿ ਚ। ਰਾਜਾਨੁਚ੍ਛવਿਕਾਨੀਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਾਨਿ। ਤੇਸਂਯੇવ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਇਦਂ ਗਹਣਂ। ਸਮਣਾਰਹਾਨੀਤਿ ਸਮਣਾਨਂ ਅਨੁਰੂਪਾਨਿ ਚੀવਰਾਦੀਨਿ। ਸਮਣਙ੍ਗਾਨੀਤਿ ਸਮਣਾਨਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸਭੂਤਾ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਰਿਸਾ। ਸਮਣੂਪਭੋਗਾਨੀਤਿ ਸਮਣਾਨਂ ਉਪਭੋਗਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ। ਸਮਣਾਨੁਚ੍ਛવਿਕਾਨੀਤਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਧਿવਚਨਂ।
Rājārahānīti rañño anurūpāni hatthiassādīni, tāniyeva rañño senāya aṅgabhūtattā rājaṅgānīti vuccanti. Rājūpabhogānīti rañño upabhogaparibhogabhaṇḍāni, tāni ceva sattaratanāni ca. Rājānucchavikānīti rañño anucchavikāni. Tesaṃyeva sabbesaṃ idaṃ gahaṇaṃ. Samaṇārahānīti samaṇānaṃ anurūpāni cīvarādīni. Samaṇaṅgānīti samaṇānaṃ koṭṭhāsabhūtā catasso parisā. Samaṇūpabhogānīti samaṇānaṃ upabhogaparikkhārā. Samaṇānucchavikānīti tesaṃyeva adhivacanaṃ.
ਇਧ ਪਨ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸਿਪ੍ਪਾਦਿવਾਚਨਂ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਯੋ ਏવਂ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸਿਪ੍ਪਂ ਅવਾਚੇਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੇ ਉਕ੍ਕੁਟਿਕਾਸਨਜਙ੍ਘਪੇਸਨਿਕਾਦੀਹਿ ਕਿਲਮੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਜਙ੍ਘਮਂਸਂ ਲਿਖਿਤ੍વਾ ਪਾਤਿਤਂ વਿਯ ਹੋਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ વਾਚਿਤਭਾવਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਉਗ੍ਗਤવਟ੍ਟਿਤਂ ਏਣਿਜਙ੍ਘਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਲਾਭਿਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ।
Idha pana kammaṃ nāma dīgharattaṃ sakkaccaṃ sippādivācanaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma yo evaṃ sakkaccaṃ sippaṃ avācento antevāsike ukkuṭikāsanajaṅghapesanikādīhi kilameti, tassa jaṅghamaṃsaṃ likhitvā pātitaṃ viya hoti. Tathāgatassa pana sakkaccaṃ vācitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti anupubbauggatavaṭṭitaṃ eṇijaṅghalakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇaṃ. Anucchavikalābhitā ānisaṃso.
੨੧੫. ਯਦੂਪਘਾਤਾਯਾਤਿ ਯਂ ਸਿਪ੍ਪਂ ਕਸ੍ਸਚਿ ਉਪਘਾਤਾਯ ਨ ਹੋਤਿ। ਕਿਲਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਕਿਲਮਿਸ੍ਸਤਿ। ਸੁਖੁਮਤ੍ਤਚੋਤ੍ਥਤਾਤਿ ਸੁਖੁਮਤ੍ਤਚੇਨ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਾ। ਕਿਂ ਪਨ ਅਞ੍ਞੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਅਞ੍ਞਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੀਤਿ? ਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਯਂ ਪਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ, ਤਂ ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਧ વੁਤ੍ਤਂ।
215.Yadūpaghātāyāti yaṃ sippaṃ kassaci upaghātāya na hoti. Kilissatīti kilamissati. Sukhumattacotthatāti sukhumattacena pariyonaddhā. Kiṃ pana aññena kammena aññaṃ lakkhaṇaṃ nibbattatīti? Na nibbattati. Yaṃ pana nibbattati, taṃ anubyañjanaṃ hoti, tasmā idha vuttaṃ.
ਸੁਖੁਮਚ੍ਛવਿਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Sukhumacchavilakkhaṇavaṇṇanā
੨੧੬. ਸਮਣਂ વਾਤਿ ਸਮਿਤਪਾਪਟ੍ਠੇਨ ਸਮਣਂ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਾਤਿ ਬਾਹਿਤਪਾਪਟ੍ਠੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ।
216.Samaṇaṃ vāti samitapāpaṭṭhena samaṇaṃ. Brāhmaṇaṃ vāti bāhitapāpaṭṭhena brāhmaṇaṃ.
ਮਹਾਪਞ੍ਞੋਤਿਆਦੀਸੁ ਮਹਾਪਞ੍ਞਾਦੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਮਹਾਪਞ੍ਞਾਦੀਨਂ ਨਾਨਤ੍ਤਂ।
Mahāpaññotiādīsu mahāpaññādīhi samannāgato hotīti attho. Tatridaṃ mahāpaññādīnaṃ nānattaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਮਹਾਪਞ੍ਞਾ? ਮਹਨ੍ਤੇ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਮਹਾਪਞ੍ਞਾ, ਮਹਨ੍ਤੇ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੇ વਿਮੁਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਮਹਾਪਞ੍ਞਾ। ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਠਾਨਾਠਾਨਾਨਿ ਮਹਨ੍ਤਾ વਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਮਹਨ੍ਤੇ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨੇ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੇ ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਬਲਾਨਿ ਮਹਨ੍ਤੇ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਮਹਨ੍ਤੇ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇ ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾਨਿ ਮਹਨ੍ਤਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਮਹਨ੍ਤਂ ਪਰਮਤ੍ਥਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਮਹਾਪਞ੍ਞਾ।
Tattha katamā mahāpaññā? Mahante sīlakkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante samādhikkhandhe paññākkhandhe vimuttikkhandhe vimuttiñāṇadassanakkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā. Mahantāni ṭhānāṭhānāni mahantā vihārasamāpattiyo mahantāni ariyasaccāni mahante satipaṭṭhāne sammappadhāne iddhipāde mahantāni indriyāni balāni mahante bojjhaṅge mahante ariyamagge mahantāni sāmaññaphalāni mahantā abhiññāyo mahantaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ pariggaṇhātīti mahāpaññā.
ਕਤਮਾ ਪੁਥੁਪਞ੍ਞਾ? ਪੁਥੁਨਾਨਾਖਨ੍ਧੇਸੁ ਞਾਣਂ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਪੁਥੁਪਞ੍ਞਾ। ਪੁਥੁਨਾਨਾਧਾਤੂਸੁ ਪੁਥੁਨਾਨਾਆਯਤਨੇਸੁ ਪੁਥੁਨਾਨਾਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੇਸੁ ਪੁਥੁਨਾਨਾਸੁਞ੍ਞਤਮਨੁਪਲਬ੍ਭੇਸੁ ਪੁਥੁਨਾਨਾਅਤ੍ਥੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਿਰੁਤ੍ਤੀਸੁ ਪਟਿਭਾਨੇਸੁ। ਪੁਥੁਨਾਨਾਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਪੁਥੁਨਾਨਾਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿવਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਦਸ੍ਸਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਪੁਥੁਨਾਨਾਠਾਨਾਠਾਨੇਸੁ ਪੁਥੁਨਾਨਾવਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ ਪੁਥੁਨਾਨਾਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇਸੁ ਪੁਥੁਨਾਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨੇਸੁ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੇਸੁ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਬਲੇਸੁ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇਸੁ ਪੁਥੁਨਾਨਾਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਸੁ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲੇਸੁ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸੁ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸਾਧਾਰਣੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਪਰਮਤ੍ਥੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਞਾਣਂ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਪੁਥੁਪਞ੍ਞਾ।
Katamā puthupaññā? Puthunānākhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā. Puthunānādhātūsu puthunānāāyatanesu puthunānāpaṭiccasamuppādesu puthunānāsuññatamanupalabbhesu puthunānāatthesu dhammesu niruttīsu paṭibhānesu. Puthunānāsīlakkhandhesu puthunānāsamādhipaññāvimuttivimuttiñādassanakkhandhesu puthunānāṭhānāṭhānesu puthunānāvihārasamāpattīsu puthunānāariyasaccesu puthunānāsatipaṭṭhānesu sammappadhānesu iddhipādesu indriyesu balesu bojjhaṅgesu puthunānāariyamaggesu sāmaññaphalesu abhiññāsu puthujjanasādhāraṇe dhamme samatikkamma paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā.
ਕਤਮਾ ਹਾਸਪਞ੍ਞਾ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਹਾਸਬਹੁਲੋ વੇਦਬਹੁਲੋ ਤੁਟ੍ਠਿਬਹੁਲੋ ਪਾਮੋਜ੍ਜਬਹੁਲੋ ਸੀਲਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤਿ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਂ ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗਂ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤੀਤਿ ਹਾਸਪਞ੍ਞਾ। ਹਾਸਬਹੁਲੋ…ਪੇ॰… ਪਾਮੋਜ੍ਜਬਹੁਲੋ ਠਾਨਾਠਾਨਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਹਾਸਪਞ੍ਞਾ। ਹਾਸਬਹੁਲੋ વਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਰਿਪੂਰੇਤੀਤਿ ਹਾਸਪਞ੍ਞਾ। ਹਾਸਬਹੁਲੋ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਹਾਸਪਞ੍ਞਾ। ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨੇ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਬਲਾਨਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤੀਤਿ ਹਾਸਪਞ੍ਞਾ। ਹਾਸਬਹੁਲੋ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾਨਿ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤੀਤਿ ਹਾਸਪਞ੍ਞਾ। ਅਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਹਾਸਪਞ੍ਞਾ। ਹਾਸਬਹੁਲੋ વੇਦਤੁਟ੍ਠਿਪਾਮੋਜ੍ਜਬਹੁਲੋ ਪਰਮਤ੍ਥਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤੀਤਿ ਹਾਸਪਞ੍ਞਾ।
Katamā hāsapaññā? Idhekacco hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo sīlaṃ paripūreti indriyasaṃvaraṃ paripūreti bhojane mattaññutaṃ jāgariyānuyogaṃ sīlakkhandhaṃ samādhikkhandhaṃ paññākkhandhaṃ vimuttikkhandhaṃ vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti hāsapaññā. Hāsabahulo…pe… pāmojjabahulo ṭhānāṭhānaṃ paṭivijjhatīti hāsapaññā. Hāsabahulo vihārasamāpattiyo paripūretīti hāsapaññā. Hāsabahulo ariyasaccāni paṭivijjhatīti hāsapaññā. Satipaṭṭhāne sammappadhāne iddhipāde indriyāni balāni bojjhaṅge ariyamaggaṃ bhāvetīti hāsapaññā. Hāsabahulo sāmaññaphalāni sacchikarotīti hāsapaññā. Abhiññāyo paṭivijjhatīti hāsapaññā. Hāsabahulo vedatuṭṭhipāmojjabahulo paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti hāsapaññā.
ਕਤਮਾ ਜવਨਪਞ੍ਞਾ? ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਰੂਪਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਯਂ ਦੂਰੇ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਾ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਖਿਪ੍ਪਂ ਜવਤੀਤਿ ਜવਨਪਞ੍ਞਾ। ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਖਿਪ੍ਪਂ ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਖਿਪ੍ਪਂ ਜવਤੀਤਿ ਜવਨਪਞ੍ਞਾ। ਯਾ ਕਾਚਿ વੇਦਨਾ…ਪੇ॰… ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਖਿਪ੍ਪਂ ਜવਤੀਤਿ ਜવਨਪਞ੍ਞਾ। ਚਕ੍ਖੁ…ਪੇ॰… ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਖਿਪ੍ਪਂ ਜવਤੀਤਿ ਜવਨਪਞ੍ਞਾ। ਰੂਪਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਖਯਟ੍ਠੇਨ ਦੁਕ੍ਖਂ ਭਯਟ੍ਠੇਨ ਅਨਤ੍ਤਾ ਅਸਾਰਕਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ ਰੂਪਨਿਰੋਧੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਖਿਪ੍ਪਂ ਜવਤੀਤਿ ਜવਨਪਞ੍ਞਾ। વੇਦਨਾ ਸਞ੍ਞਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਚਕ੍ਖੁ…ਪੇ॰… ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਖਯਟ੍ਠੇਨ…ਪੇ॰… વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ ਜਰਾਮਰਣਨਿਰੋਧੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਖਿਪ੍ਪਂ ਜવਤੀਤਿ ਜવਨਪਞ੍ਞਾ। ਰੂਪਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ । ਚਕ੍ਖੁਂ…ਪੇ॰… ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਖਯਧਮ੍ਮਂ વਯਧਮ੍ਮਂ વਿਰਾਗਧਮ੍ਮਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ ਜਰਾਮਰਣਨਿਰੋਧੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਖਿਪ੍ਪਂ ਜવਤੀਤਿ ਜવਨਪਞ੍ਞਾ।
Katamā javanapaññā? Yaṃkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ taṃ rūpaṃ aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā. Dukkhato khippaṃ anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Yā kāci vedanā…pe… yaṃkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ, sabbaṃ taṃ viññāṇaṃ aniccato dukkhato anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccato dukkhato anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā. Vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena…pe… vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā. Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ . Cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā.
ਕਤਮਾ ਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞਾ? ਖਿਪ੍ਪਂ ਕਿਲੇਸੇ ਛਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞਾ। ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਂ ਨਾਧਿવਾਸੇਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕਂ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕਂ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਪਾਪਕੇ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਰਾਗਂ ਦੋਸਂ ਮੋਹਂ ਕੋਧਂ ਉਪਨਾਹਂ ਮਕ੍ਖਂ ਪਲ਼ਾਸਂ ਇਸ੍ਸਂ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ ਮਾਯਂ ਸਾਠੇਯ੍ਯਂ ਥਮ੍ਭਂ ਸਾਰਮ੍ਭਂ ਮਾਨਂ ਅਤਿਮਾਨਂ ਮਦਂ ਪਮਾਦਂ ਸਬ੍ਬੇ ਕਿਲੇਸੇ ਸਬ੍ਬੇ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਬ੍ਬੇ ਭવਗਾਮਿਕਮ੍ਮੇ ਨਾਧਿવਾਸੇਤਿ ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀ ਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤੀਤਿ ਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞਾ। ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਆਸਨੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾਨਿ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯੋ ਛ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਅਧਿਗਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਚ੍ਛਿਕਤਾ ਫਸ੍ਸਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞਾ।
Katamā tikkhapaññā? Khippaṃ kilese chindatīti tikkhapaññā. Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti, uppannaṃ byāpādavitakkaṃ, uppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ, uppannuppanne pāpake akusale dhamme uppannaṃ rāgaṃ dosaṃ mohaṃ kodhaṃ upanāhaṃ makkhaṃ paḷāsaṃ issaṃ macchariyaṃ māyaṃ sāṭheyyaṃ thambhaṃ sārambhaṃ mānaṃ atimānaṃ madaṃ pamādaṃ sabbe kilese sabbe duccarite sabbe abhisaṅkhāre sabbe bhavagāmikamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā. Ekasmiṃ āsane cattāro ariyamaggā cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo cha abhiññāyo adhigatā honti sacchikatā phassitā paññāyāti tikkhapaññā.
ਕਤਮਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਪਞ੍ਞਾ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਉਬ੍ਬੇਗਬਹੁਲੋ ਹੋਤਿ ਉਤ੍ਤਾਸਬਹੁਲੋ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਨਬਹੁਲੋ ਅਰਤਿਬਹੁਲੋ ਅਨਭਿਰਤਿਬਹੁਲੋ ਬਹਿਮੁਖੋ ਨ ਰਮਤਿ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ, ਅਨਿਬ੍ਬਿਦ੍ਧਪੁਬ੍ਬਂ ਅਪਦਾਲਿਤਪੁਬ੍ਬਂ ਲੋਭਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਝਤਿ ਪਦਾਲੇਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਪਞ੍ਞਾ। ਅਨਿਬ੍ਬਿਦ੍ਧਪੁਬ੍ਬਂ ਅਪਦਾਲਿਤਪੁਬ੍ਬਂ ਦੋਸਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਮੋਹਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਕੋਧਂ ਉਪਨਾਹਂ…ਪੇ॰… ਸਬ੍ਬੇ ਭવਗਾਮਿਕਮ੍ਮੇ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਝਤਿ ਪਦਾਲੇਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਪਞ੍ਞਾਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੩)।
Katamā nibbedhikapaññā? Idhekacco sabbasaṅkhāresu ubbegabahulo hoti uttāsabahulo ukkaṇṭhanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati sabbasaṅkhāresu, anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā. Anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ dosakkhandhaṃ mohakkhandhaṃ kodhaṃ upanāhaṃ…pe… sabbe bhavagāmikamme nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññāti (paṭi. ma. 3.3).
੨੧੭. ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ ਉਪਾਸਿਤਾਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤਾ। ਅਤ੍ਥਨ੍ਤਰੋਤਿ ਯਥਾ ਏਕੇ ਰਨ੍ਧਗવੇਸਿਨੋ ਉਪਾਰਮ੍ਭਚਿਤ੍ਤਤਾਯ ਦੋਸਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਨਿਸਾਮਯਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਅਨਿਸਾਮੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਯੁਤ੍ਤਂ ਕਥਂ ਨਿਸਾਮਯਿ ਉਪਧਾਰਯਿ।
217.Pabbajitaṃ upāsitāti paṇḍitaṃ pabbajitaṃ upasaṅkamitvā payirupāsitā. Atthantaroti yathā eke randhagavesino upārambhacittatāya dosaṃ abbhantaraṃ karitvā nisāmayanti, evaṃ anisāmetvā atthaṃ abbhantaraṃ katvā atthayuttaṃ kathaṃ nisāmayi upadhārayi.
ਪਟਿਲਾਭਗਤੇਨਾਤਿ ਪਟਿਲਾਭਤ੍ਥਾਯ ਗਤੇਨ। ਉਪ੍ਪਾਦਨਿਮਿਤ੍ਤਕੋવਿਦਾਤਿ ਉਪ੍ਪਾਦੇ ਚ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਚ ਛੇਕਾ। ਅવੇਚ੍ਚ ਦਕ੍ਖਿਤੀਤਿ ਞਤ੍વਾ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤਿ।
Paṭilābhagatenāti paṭilābhatthāya gatena. Uppādanimittakovidāti uppāde ca nimitte ca chekā. Avecca dakkhitīti ñatvā passissati.
ਅਤ੍ਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠੀਸੁ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਸੁ ਚਾਤਿ ਯੇ ਅਤ੍ਥਾਨੁਸਾਸਨੇਸੁ ਪਰਿਗ੍ਗਹਾ ਅਤ੍ਥਾਨਤ੍ਥਂ ਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕਾਨਿ ਞਾਣਾਨਿ, ਤੇਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Atthānusiṭṭhīsu pariggahesu cāti ye atthānusāsanesu pariggahā atthānatthaṃ pariggāhakāni ñāṇāni, tesūti attho.
ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Suvaṇṇavaṇṇalakkhaṇavaṇṇanā
੨੧੮. ਅਕ੍ਕੋਧਨੋਤਿ ਨ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਕੋਧਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ, ਅਥ ਖੋ ਸਚੇਪਿ ਮੇ ਕੋਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਨਂ ਪਟਿવਿਨੋਦੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਕ੍ਕੋਧવਸਿਕਤ੍ਤਾ। ਨਾਭਿਸਜ੍ਜੀਤਿ ਕੁਟਿਲਕਣ੍ਟਕੋ વਿਯ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਮਮ੍ਮਂ ਤੁਦਨ੍ਤੋ વਿਯ ਨ ਲਗ੍ਗਿ। ਨ ਕੁਪ੍ਪਿ ਨ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜੀਤਿਆਦੀਸੁ ਪੁਬ੍ਬੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਕੋਪੋ। ਤਤੋ ਬਲવਤਰੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ। ਤਤੋ ਬਲવਤਰਾ ਪਤਿਤ੍ਥਿਯਨਾ। ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨ ਕੁਪ੍ਪਿ ਨ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਿ ਨ ਪਤਿਤ੍ਥਿਯਿ। ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਨ ਪਾਤ੍વਾਕਾਸੀਤਿ ਨ ਕਾਯવਿਕਾਰੇਨ વਾ વਚੀવਿਕਾਰੇਨ વਾ ਪਾਕਟਮਕਾਸਿ।
218.Akkodhanoti na anāgāmimaggena kodhassa pahīnattā, atha kho sacepi me kodho uppajjeyya, khippameva naṃ paṭivinodeyyanti evaṃ akkodhavasikattā. Nābhisajjīti kuṭilakaṇṭako viya tattha tattha mammaṃ tudanto viya na laggi. Na kuppi na byāpajjītiādīsu pubbuppattiko kopo. Tato balavataro byāpādo. Tato balavatarā patitthiyanā. Taṃ sabbaṃ akaronto na kuppi na byāpajji na patitthiyi. Appaccayanti domanassaṃ. Na pātvākāsīti na kāyavikārena vā vacīvikārena vā pākaṭamakāsi.
ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਕ੍ਕੋਧਨਤਾ ਚੇવ ਸੁਖੁਮਤ੍ਥਰਣਾਦਿਦਾਨਞ੍ਚ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਕੋਧਨਸ੍ਸ ਛવਿવਣ੍ਣੋ ਆવਿਲੋ ਹੋਤਿ ਮੁਖਂ ਦੁਦ੍ਦਸਿਯਂ વਤ੍ਥਚ੍ਛਾਦਨਸਦਿਸਞ੍ਚ ਮਣ੍ਡਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯੋ ਕੋਧਨੋ ਚੇવ વਤ੍ਥਚ੍ਛਾਦਨਾਨਞ੍ਚ ਅਦਾਤਾ, ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨਸ੍ਸ ਜਨੋ ਕੋਧਨਾਦਿਭਾવਂ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ ਦੁਸ੍ਸਣ੍ਠਾਨੋ। ਅਕ੍ਕੋਧਨਸ੍ਸ ਪਨ ਮੁਖਂ વਿਰੋਚਤਿ, ਛવਿવਣ੍ਣੋ વਿਪ੍ਪਸੀਦਤਿ। ਸਤ੍ਤਾ ਹਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਪਾਸਾਦਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਆਮਿਸਦਾਨੇਨ વਾ વਤ੍ਥਦਾਨੇਨ વਾ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨੇਨ વਾ ਅਕ੍ਕੋਧਨਤਾਯ વਾ। ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿਪਿ ਕਾਰਣਾਨਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਕਤਾਨੇવ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਇਮੇਸਂ ਕਤਭਾવਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਸੁਖੁਮਤ੍ਥਰਣਾਦਿਲਾਭਿਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ।
Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ akkodhanatā ceva sukhumattharaṇādidānañca. Kammasarikkhakaṃ nāma kodhanassa chavivaṇṇo āvilo hoti mukhaṃ duddasiyaṃ vatthacchādanasadisañca maṇḍanaṃ nāma natthi. Tasmā yo kodhano ceva vatthacchādanānañca adātā, so iminā kāraṇenassa jano kodhanādibhāvaṃ jānātūti dubbaṇṇo hoti dussaṇṭhāno. Akkodhanassa pana mukhaṃ virocati, chavivaṇṇo vippasīdati. Sattā hi catūhi kāraṇehi pāsādikā honti āmisadānena vā vatthadānena vā sammajjanena vā akkodhanatāya vā. Imāni cattāripi kāraṇāni dīgharattaṃ tathāgatena katāneva. Tenassa imesaṃ katabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti suvaṇṇavaṇṇaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇaṃ. Sukhumattharaṇādilābhitā ānisaṃso.
੨੧੯. ਅਭਿવਿਸ੍ਸਜੀਤਿ ਅਭਿવਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਮਹਿਮਿવ ਸੁਰੋ ਅਭਿવਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸੁਰੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਦੇવੋ, ਮਹਾਪਥવਿਂ ਅਭਿવਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਦੇવੋ વਿਯ।
219.Abhivissajīti abhivissajjesi. Mahimiva suro abhivassanti suro vuccati devo, mahāpathaviṃ abhivassanto devo viya.
ਸੁਰવਰਤਰੋਰਿવ ਇਨ੍ਦੋਤਿ ਸੁਰਾਨਂ વਰਤਰੋ ਇਨ੍ਦੋ વਿਯ।
Suravarataroriva indoti surānaṃ varataro indo viya.
ਅਪਬ੍ਬਜ੍ਜਮਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਅਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਗਿਹਿਭਾવਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋ। ਮਹਤਿਮਹਿਨ੍ਤਿ ਮਹਨ੍ਤਿਂ ਪਥવਿਂ।
Apabbajjamicchanti apabbajjaṃ gihibhāvaṃ icchanto. Mahatimahinti mahantiṃ pathaviṃ.
ਅਚ੍ਛਾਦਨવਤ੍ਥਮੋਕ੍ਖਪਾવੁਰਣਾਨਨ੍ਤਿ ਅਚ੍ਛਾਦਨਾਨਞ੍ਚੇવ વਤ੍ਥਾਨਞ੍ਚ ਉਤ੍ਤਮਪਾવੁਰਣਾਨਞ੍ਚ। ਪਨਾਸੋਤਿ વਿਨਾਸੋ।
Acchādanavatthamokkhapāvuraṇānanti acchādanānañceva vatthānañca uttamapāvuraṇānañca. Panāsoti vināso.
ਕੋਸੋਹਿਤવਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Kosohitavatthaguyhalakkhaṇavaṇṇanā
੨੨੦. ਮਾਤਰਮ੍ਪਿ ਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸਮਾਨੇਤਾ ਅਹੋਸੀਤਿ ਇਮਂ ਕਮ੍ਮਂ ਰਜ੍ਜੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕਾਤੁਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰਯਮਾਨੋ ਅਨ੍ਤੋਨਗਰੇ ਚਤੁਕ੍ਕਾਦੀਸੁ ਚਤੂਸੁ ਨਗਰਦ੍વਾਰੇਸੁ ਬਹਿਨਗਰੇ ਚਤੂਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਇਮਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਥਾਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਠਪੇਸਿ। ਤੇ ਮਾਤਰਂ ਕੁਹਿਂ ਮੇ ਪੁਤ੍ਤੋ ਪੁਤ੍ਤਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વਿਲਪਨ੍ਤਿਂ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਹਿ, ਅਮ੍ਮ, ਪੁਤ੍ਤਂ ਦਕ੍ਖਸੀਤਿ ਤਂ ਆਦਾਯ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਹਾਪੇਤ੍વਾ ਭੋਜੇਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸਾ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ।
220.Mātarampiputtena samānetā ahosīti imaṃ kammaṃ rajje patiṭṭhitena sakkā kātuṃ. Tasmā bodhisattopi rajjaṃ kārayamāno antonagare catukkādīsu catūsu nagaradvāresu bahinagare catūsu disāsu imaṃ kammaṃ karothāti manusse ṭhapesi. Te mātaraṃ kuhiṃ me putto puttaṃ na passāmīti vilapantiṃ pariyesamānaṃ disvā ehi, amma, puttaṃ dakkhasīti taṃ ādāya gantvā nahāpetvā bhojetvā puttamassā pariyesitvā dassenti. Esa nayo sabbattha.
ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਞਾਤੀਨਂ ਸਮਙ੍ਗਿਭਾવਕਰਣਂ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਞਾਤਯੋ ਹਿ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ વਜ੍ਜਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਨ੍ਤਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਹਿ ਤੇ ਕਲਹਕਾਲੇ ਕਲਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਏਕਸ੍ਸ ਪਨ ਦੋਸੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਅਞ੍ਞਂ ਜਾਨਾਪੇਤੁਂ ਨ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਨਾਮ ਏਤਸ੍ਸ ਦੋਸੋਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠਂ ਕੇਨ ਸੁਤਂ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਞਾਤੀਸੁ ਏવਰੂਪਂ ਕਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀਤਿ। ਤਥਾਗਤੇਨ ਚ ਤਂ ਞਾਤਿਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਇਦਂ વਜ੍ਜਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਕਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਤਭਾવਂ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਕੋਸੋਹਿਤવਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਪਹੂਤਪੁਤ੍ਤਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ।
Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ ñātīnaṃ samaṅgibhāvakaraṇaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma ñātayo hi samaṅgībhūtā aññamaññassa vajjaṃ paṭicchādenti. Kiñcāpi hi te kalahakāle kalahaṃ karonti, ekassa pana dose uppanne aññaṃ jānāpetuṃ na icchanti. Ayaṃ nāma etassa dosoti vutte sabbe uṭṭhahitvā kena diṭṭhaṃ kena sutaṃ, amhākaṃ ñātīsu evarūpaṃ kattā nāma natthīti. Tathāgatena ca taṃ ñātisaṅgahaṃ karontena dīgharattaṃ idaṃ vajjappaṭicchādanakammaṃ nāma kataṃ hoti. Athassa sadevako loko iminā kāraṇena evarūpassa kammassa katabhāvaṃ jānātūti kosohitavatthaguyhalakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇaṃ. Pahūtaputtatā ānisaṃso.
੨੨੧. વਤ੍ਥਛਾਦਿਯਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੇਨ ਛਾਦੇਤਬ੍ਬਂ વਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹਂ।
221.Vatthachādiyanti vatthena chādetabbaṃ vatthaguyhaṃ.
ਅਮਿਤ੍ਤਤਾਪਨਾਤਿ ਅਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਪਤਾਪਨਾ। ਗਿਹਿਸ੍ਸ ਪੀਤਿਂ ਜਨਨਾਤਿ ਗਿਹਿਭੂਤਸ੍ਸ ਸਤੋ ਪੀਤਿਜਨਨਾ।
Amittatāpanāti amittānaṃ patāpanā. Gihissa pītiṃ jananāti gihibhūtassa sato pītijananā.
ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਾਦਿਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Parimaṇḍalādilakkhaṇavaṇṇanā
੨੨੨. ਸਮਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਤਾਰੁਕ੍ਖਸਮੋ ਅਯਂ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿਸਮੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਤੇਨ ਤੇਨ ਸਮਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਸਾਮਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਸਯਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਪੁਰਿਸਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਸੇਟ੍ਠਸਮ੍ਮਤੋ’’ਤਿ ਪੁਰਿਸਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਪੁਰਿਸવਿਸੇਸਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਮੁਗ੍ਗਂ ਮਾਸੇਨ ਸਮਂ ਅਕਤ੍વਾ ਗੁਣવਿਸਿਟ੍ਠਸ੍ਸ વਿਸੇਸਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਅਯਮਿਦਮਰਹਤੀਤਿ ਅਯਂ ਪੁਰਿਸੋ ਇਦਂ ਨਾਮ ਦਾਨਸਕ੍ਕਾਰਂ ਅਰਹਤਿ । ਪੁਰਿਸવਿਸੇਸਕਰੋ ਅਹੋਸੀਤਿ ਪੁਰਿਸવਿਸੇਸਂ ਞਤ੍વਾ ਕਾਰਕੋ ਅਹੋਸਿ। ਯੋ ਯਂ ਅਰਹਤਿ, ਤਸ੍ਸੇવ ਤਂ ਅਦਾਸਿ। ਯੋ ਹਿ ਕਹਾਪਣਾਰਹਸ੍ਸ ਅਡ੍ਢਂ ਦੇਤਿ, ਸੋ ਪਰਸ੍ਸ ਅਡ੍ਢਂ ਨਾਸੇਤਿ। ਯੋ ਦ੍વੇ ਕਹਾਪਣੇ ਦੇਤਿ, ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਹਾਪਣਂ ਨਾਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਇਦਂ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਅਕਤ੍વਾ ਯੋ ਯਂ ਅਰਹਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਦੇવ ਅਦਾਸਿ। ਸਦ੍ਧਾਧਨਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਟਿਲਾਭਟ੍ਠੇਨ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਧਨਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
222.Samaṃ jānātīti ‘‘ayaṃ tārukkhasamo ayaṃ pokkharasātisamo’’ti evaṃ tena tena samaṃ jānāti. Sāmaṃ jānātīti sayaṃ jānāti. Purisaṃ jānātīti ‘‘ayaṃ seṭṭhasammato’’ti purisaṃ jānāti. Purisavisesaṃ jānātīti muggaṃ māsena samaṃ akatvā guṇavisiṭṭhassa visesaṃ jānāti. Ayamidamarahatīti ayaṃ puriso idaṃ nāma dānasakkāraṃ arahati . Purisavisesakaro ahosīti purisavisesaṃ ñatvā kārako ahosi. Yo yaṃ arahati, tasseva taṃ adāsi. Yo hi kahāpaṇārahassa aḍḍhaṃ deti, so parassa aḍḍhaṃ nāseti. Yo dve kahāpaṇe deti, so attano kahāpaṇaṃ nāseti. Tasmā idaṃ ubhayampi akatvā yo yaṃ arahati, tassa tadeva adāsi. Saddhādhanantiādīsu sampattipaṭilābhaṭṭhena saddhādīnaṃ dhanabhāvo veditabbo.
ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਪੁਰਿਸવਿਸੇਸਂ ਞਤ੍વਾ ਕਤਂ ਸਮਸਙ੍ਗਹਕਮ੍ਮਂ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਤਦਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਦ੍વਯਂ। ਧਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਆਨਿਸਂਸੋ।
Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ purisavisesaṃ ñatvā kataṃ samasaṅgahakammaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma tadassa kammaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti imāni dve lakkhaṇāni nibbattanti. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Dhanasampatti ānisaṃso.
੨੨੩. ਤੁਲਿਯਾਤਿ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ। ਪਟਿવਿਚਯਾਤਿ ਪਟਿવਿਚਿਨਿਤ੍વਾ। ਮਹਾਜਨਸਙ੍ਗਾਹਕਨ੍ਤਿ ਮਹਾਜਨਸਙ੍ਗਹਣਂ। ਸਮੇਕ੍ਖਮਾਨੋਤਿ ਸਮਂ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ। ਅਤਿਨਿਪੁਣਾ ਮਨੁਜਾਤਿ ਅਤਿਨਿਪੁਣਾ ਸੁਖੁਮਪਞ੍ਞਾ ਲਕ੍ਖਣਪਾਠਕਮਨੁਸ੍ਸਾ। ਬਹੁવਿવਿਧਾ ਗਿਹੀਨਂ ਅਰਹਾਨੀਤਿ ਬਹੂ વਿવਿਧਾਨਿ ਗਿਹੀਨਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਾਨਿ ਪਟਿਲਭਤਿ। ਦਹਰੋ ਸੁਸੁ ਕੁਮਾਰੋ ‘‘ਅਯਂ ਦਹਰੋ ਕੁਮਾਰੋ ਪਟਿਲਭਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਂਸੁ ਮਹੀਪਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਰਞ੍ਞੋ।
223.Tuliyāti tulayitvā. Paṭivicayāti paṭivicinitvā. Mahājanasaṅgāhakanti mahājanasaṅgahaṇaṃ. Samekkhamānoti samaṃ pekkhamāno. Atinipuṇāmanujāti atinipuṇā sukhumapaññā lakkhaṇapāṭhakamanussā. Bahuvividhā gihīnaṃ arahānīti bahū vividhāni gihīnaṃ anucchavikāni paṭilabhati. Daharo susu kumāro ‘‘ayaṃ daharo kumāro paṭilabhissatī’’ti byākaṃsu mahīpatissāti rañño.
ਸੀਹਪੁਬ੍ਬਦ੍ਧਕਾਯਾਦਿਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Sīhapubbaddhakāyādilakkhaṇavaṇṇanā
੨੨੪. ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਕਾਮੋਤਿ ਯੋਗਤੋ ਖੇਮਕਾਮੋ। ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਪਞ੍ਞਾਯ। ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਕਾਮਤਾ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਤਂ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਕਾਮਤਾਯ વਡ੍ਢਿਮੇવ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਿਤਭਾવਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਇਮਾਨਿ ਸਮਨ੍ਤਪਰਿਪੂਰਾਨਿ ਅਪਰਿਹੀਨਾਨਿ ਤੀਣਿ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਯਂ। ਧਨਾਦੀਹਿ ਚੇવ ਸਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਚ ਅਪਰਿਹਾਨਿ ਆਨਿਸਂਸੋ।
224.Yogakkhemakāmoti yogato khemakāmo. Paññāyāti kammassakatapaññāya. Idha kammaṃ nāma mahājanassa atthakāmatā. Kammasarikkhakaṃ nāma taṃ mahājanassa atthakāmatāya vaḍḍhimeva paccāsīsitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti imāni samantaparipūrāni aparihīnāni tīṇi lakkhaṇāni nibbattanti. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇattayaṃ. Dhanādīhi ceva saddhādīhi ca aparihāni ānisaṃso.
੨੨੫. ਸਦ੍ਧਾਯਾਤਿ ਓਕਪ੍ਪਨਸਦ੍ਧਾਯ ਪਸਾਦਸਦ੍ਧਾਯ। ਸੀਲੇਨਾਤਿ ਪਞ੍ਚਸੀਲੇਨ ਦਸਸੀਲੇਨ। ਸੁਤੇਨਾਤਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸવਨੇਨ। ਬੁਦ੍ਧਿਯਾਤਿ ਏਤੇਸਂ ਬੁਦ੍ਧਿਯਾ , ‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਏਤੇਹਿ વਡ੍ਢੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਲੋਕਿਯਧਮ੍ਮੇਨ। ਬਹੂਹਿ ਸਾਧੂਹੀਤਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿਪਿ ਬਹੂਹਿ ਉਤ੍ਤਮਗੁਣੇਹਿ। ਅਸਹਾਨਧਮ੍ਮਤਨ੍ਤਿ ਅਪਰਿਹੀਨਧਮ੍ਮਂ।
225.Saddhāyāti okappanasaddhāya pasādasaddhāya. Sīlenāti pañcasīlena dasasīlena. Sutenāti pariyattisavanena. Buddhiyāti etesaṃ buddhiyā , ‘‘kinti etehi vaḍḍheyyu’’nti evaṃ cintesīti attho. Dhammenāti lokiyadhammena. Bahūhi sādhūhīti aññehipi bahūhi uttamaguṇehi. Asahānadhammatanti aparihīnadhammaṃ.
ਰਸਗ੍ਗਸਗ੍ਗਿਤਾਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Rasaggasaggitālakkhaṇavaṇṇanā
੨੨੬. ਸਮਾਭਿવਾਹਿਨਿਯੋਤਿ ਯਥਾ ਤਿਲਫਲਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਜਿવ੍ਹਗ੍ਗੇ ਠਪਿਤਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਫਰਤਿ, ਏવਂ ਸਮਾ ਹੁਤ੍વਾ વਹਨ੍ਤਿ। ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਅવਿਹੇਠਨਕਮ੍ਮਂ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਪਾਣਿਆਦੀਹਿ ਪਹਾਰਂ ਲਦ੍ਧਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਲੋਹਿਤਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਗਣ੍ਠਿ ਗਣ੍ਠਿ ਹੁਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋવ ਪੁਬ੍ਬਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਅਨ੍ਤੋવ ਭਿਜ੍ਜਤਿ, ਏવਂ ਸੋ ਬਹੁਰੋਗੋ ਹੋਤਿ। ਤਥਾਗਤੇਨ ਪਨ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਇਮਂ ਆਰੋਗ੍ਯਕਰਣਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ। ਤਦਸ੍ਸ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਆਰੋਗ੍ਯਕਰਂ ਰਸਗ੍ਗਸਗ੍ਗਿਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ।
226.Samābhivāhiniyoti yathā tilaphalamattampi jivhagge ṭhapitaṃ sabbattha pharati, evaṃ samā hutvā vahanti. Idha kammaṃ nāma aviheṭhanakammaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma pāṇiādīhi pahāraṃ laddhassa tattha tattha lohitaṃ saṇṭhāti, gaṇṭhi gaṇṭhi hutvā antova pubbaṃ gaṇhāti, antova bhijjati, evaṃ so bahurogo hoti. Tathāgatena pana dīgharattaṃ imaṃ ārogyakaraṇakammaṃ kataṃ. Tadassa sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti ārogyakaraṃ rasaggasaggilakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇaṃ. Appābādhatā ānisaṃso.
੨੨੭. ਮਰਣવਧੇਨਾਤਿ ‘‘ਏਤਂ ਮਾਰੇਥ ਏਤਂ ਘਾਤੇਥਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਆਣਤ੍ਤੇਨ ਮਰਣવਧੇਨ। ਉਬ੍ਬਾਧਨਾਯਾਤਿ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਪ੍ਪવੇਸਨੇਨ।
227.Maraṇavadhenāti ‘‘etaṃ māretha etaṃ ghātethā’’ti evaṃ āṇattena maraṇavadhena. Ubbādhanāyāti bandhanāgārappavesanena.
ਅਭਿਨੀਲਨੇਤ੍ਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Abhinīlanettādilakkhaṇavaṇṇanā
੨੨੮. ਨ ਚ વਿਸਟਨ੍ਤਿ ਕਕ੍ਕਟਕੋ વਿਯ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਨ ਕੋਧવਸੇਨ ਪੇਕ੍ਖਿਤਾ ਅਹੋਸਿ। ਨ ਚ વਿਸਾਚੀਤਿ વਙ੍ਕਕ੍ਖਿਕੋਟਿਯਾ ਪੇਕ੍ਖਿਤਾਪਿ ਨਾਹੋਸਿ। ਨ ਚ ਪਨ વਿਚੇਯ੍ਯ ਪੇਕ੍ਖਿਤਾਤਿ વਿਚੇਯ੍ਯ ਪੇਕ੍ਖਿਤਾ ਨਾਮ ਯੋ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਯਦਾ ਨਂ ਪਰੋ ਓਲੋਕੇਤਿ, ਤਦਾ ਨਿਮ੍ਮੀਲੇਤਿ ਨ ਓਲੋਕੇਤਿ, ਪੁਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਤਿ, ਏવਰੂਪੋ ਨਾਹੋਸਿ। ‘‘વਿਨੇਯ੍ਯਪੇਕ੍ਖਿਤਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਅਯਮੇવਤ੍ਥੋ। ਉਜੁਂ ਤਥਾ ਪਸਟਮੁਜੁਮਨੋਤਿ ਉਜੁਮਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਉਜੁ ਪੇਕ੍ਖਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਯਥਾ ਚ ਉਜੁਂ, ਤਥਾ ਪਸਟਂ વਿਪੁਲਂ વਿਤ੍ਥਤਂ ਪੇਕ੍ਖਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਪਿਯਦਸ੍ਸਨੋਤਿ ਪਿਯਾਯਮਾਨੇਹਿ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੋ।
228.Na ca visaṭanti kakkaṭako viya akkhīni nīharitvā na kodhavasena pekkhitā ahosi. Na ca visācīti vaṅkakkhikoṭiyā pekkhitāpi nāhosi. Na ca pana viceyya pekkhitāti viceyya pekkhitā nāma yo kujjhitvā yadā naṃ paro oloketi, tadā nimmīleti na oloketi, puna gacchantaṃ kujjhitvā oloketi, evarūpo nāhosi. ‘‘Vineyyapekkhitā’’tipi pāṭho, ayamevattho. Ujuṃ tathā pasaṭamujumanoti ujumano hutvā uju pekkhitā hoti, yathā ca ujuṃ, tathā pasaṭaṃ vipulaṃ vitthataṃ pekkhitā hoti. Piyadassanoti piyāyamānehi passitabbo.
ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਿਯਚਕ੍ਖੁਨਾ ਓਲੋਕਨਕਮ੍ਮਂ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਕਾਣੋ વਿਯ ਕਾਕਕ੍ਖਿ વਿਯ ਹੋਤਿ, વਙ੍ਕਕ੍ਖਿ ਪਨ ਆવਿਲਕ੍ਖਿ ਚ ਹੋਤਿਯੇવ। ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਓਲੋਕਯਤੋ ਅਕ੍ਖੀਨਂ ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣੋ ਪਸਾਦੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਤਥਾਗਤੋ ਚ ਤਥਾ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਤਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਪਿਯਚਕ੍ਖੁਨਾ ਓਲੋਕਿਤਭਾવਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਇਮਾਨਿ ਨੇਤ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਕਰਾਨਿ ਦ੍વੇ ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਦ੍વਯਂ। ਪਿਯਦਸ੍ਸਨਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ। ਅਭਿਯੋਗਿਨੋਤਿ ਲਕ੍ਖਣਸਤ੍ਥੇ ਯੁਤ੍ਤਾ।
Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ mahājanassa piyacakkhunā olokanakammaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma kujjhitvā olokento kāṇo viya kākakkhi viya hoti, vaṅkakkhi pana āvilakkhi ca hotiyeva. Pasannacittassa pana olokayato akkhīnaṃ pañcavaṇṇo pasādo paññāyati. Tathāgato ca tathā olokesi. Athassa taṃ dīgharattaṃ piyacakkhunā olokitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti imāni nettasampattikarāni dve mahāpurisalakkhaṇāni nibbattanti. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Piyadassanatā ānisaṃso. Abhiyoginoti lakkhaṇasatthe yuttā.
ਉਣ੍ਹੀਸਸੀਸਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Uṇhīsasīsalakkhaṇavaṇṇanā
੨੩੦. ਬਹੁਜਨਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ ਅਹੋਸੀਤਿ ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ ਅਹੋਸਿ ਗਣਜੇਟ੍ਠਕੋ। ਤਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਗਤਿਂ ਅਞ੍ਞੇ ਆਪਜ੍ਜਿਂਸੁ। ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਤਾ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਯੋ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਸੋ ਅਮਙ੍ਕੁਭੂਤੋ ਸੀਸਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪੀਤਿਪਾਮੋਜ੍ਜੇਨ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਸੀਸੋ વਿਚਰਤਿ, ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਚ ਹੋਤਿ। ਤਥਾਗਤੋ ਚ ਤਥਾ ਅਕਾਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਇਦਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਕਮ੍ਮਂ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਉਣ੍ਹੀਸਸੀਸਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਮਹਾਜਨਾਨੁવਤ੍ਤਨਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ।
230.Bahujanapubbaṅgamo ahosīti bahujanassa pubbaṅgamo ahosi gaṇajeṭṭhako. Tassa diṭṭhānugatiṃ aññe āpajjiṃsu. Idha kammaṃ nāma pubbaṅgamatā. Kammasarikkhakaṃ nāma yo pubbaṅgamo hutvā dānādīni kusalakammāni karoti, so amaṅkubhūto sīsaṃ ukkhipitvā pītipāmojjena paripuṇṇasīso vicarati, mahāpuriso ca hoti. Tathāgato ca tathā akāsi. Athassa sadevako loko iminā kāraṇena idaṃ pubbaṅgamakammaṃ jānātūti uṇhīsasīsalakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇaṃ. Mahājanānuvattanatā ānisaṃso.
੨੩੧. ਬਹੁਜਨਂ ਹੇਸ੍ਸਤੀਤਿ ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਪਟਿਭੋਗਿਯਾਤਿ વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਕਰਾ, ਏਤਸ੍ਸ ਬਹੂ વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਕਰਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਭਿਹਰਨ੍ਤਿ ਤਦਾਤਿ ਦਹਰਕਾਲੇਯੇવ ਤਦਾ ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਪਟਿਹਾਰਕਨ੍ਤਿ વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਕਰਭਾવਂ। વਿਸવੀਤਿ ਚਿਣ੍ਣવਸੀ।
231.Bahujanaṃhessatīti bahujanassa bhavissati. Paṭibhogiyāti veyyāvaccakarā, etassa bahū veyyāvaccakarā bhavissantīti attho. Abhiharanti tadāti daharakāleyeva tadā evaṃ byākaronti. Paṭihārakanti veyyāvaccakarabhāvaṃ. Visavīti ciṇṇavasī.
ਏਕੇਕਲੋਮਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Ekekalomatādilakkhaṇavaṇṇanā
੨੩੨. ਉਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਅਨੁવਤ੍ਤਤਿ, ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਸਚ੍ਚਕਥਨਂ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਦ੍વੇਜ੍ਝਕਥਾਯ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਕਥਾਯ ਕਥਿਤਭਾવਮਸ੍ਸ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਏਕੇਕਲੋਮਲਕ੍ਖਣਞ੍ਚ ਉਣ੍ਣਾਲਕ੍ਖਣਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਦ੍વਯਂ। ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਕੂਲੇਨ ਅਨੁવਤ੍ਤਨਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ। ਏਕੇਕਲੋਮੂਪਚਿਤਙ੍ਗવਾਤਿ ਏਕੇਕੇਹਿ ਲੋਮੇਹਿ ਉਪਚਿਤਸਰੀਰੋ।
232.Upavattatīti ajjhāsayaṃ anuvattati, idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ saccakathanaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma dīgharattaṃ advejjhakathāya parisuddhakathāya kathitabhāvamassa sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti ekekalomalakkhaṇañca uṇṇālakkhaṇañca nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Mahājanassa ajjhāsayānukūlena anuvattanatā ānisaṃso. Ekekalomūpacitaṅgavāti ekekehi lomehi upacitasarīro.
ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਦਿਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Cattālīsādilakkhaṇavaṇṇanā
੨੩੪. ਅਭੇਜ੍ਜਪਰਿਸੋਤਿ ਅਭਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਪਰਿਸੋ। ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਪਿਸੁਣવਾਚਾਯ ਕਥਨਂ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਪਿਸੁਣવਾਚਸ੍ਸ ਕਿਰ ਸਮਗ੍ਗਭਾવਂ ਭਿਨ੍ਦਨਤੋ ਦਨ੍ਤਾ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ વਿਰਲ਼ਾ ਚ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਪਿਸੁਣવਾਚਤਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਇਦਂ ਲਕ੍ਖਣਦ੍વਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਦ੍વਯਂ। ਅਭੇਜ੍ਜਪਰਿਸਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ। ਚਤੁਰੋ ਦਸਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਦਸ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਂ।
234.Abhejjaparisoti abhinditabbapariso. Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ apisuṇavācāya kathanaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma pisuṇavācassa kira samaggabhāvaṃ bhindanato dantā aparipuṇṇā ceva honti viraḷā ca. Tathāgatassa pana dīgharattaṃ apisuṇavācataṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti idaṃ lakkhaṇadvayaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Abhejjaparisatā ānisaṃso. Caturo dasāti cattāro dasa cattālīsaṃ.
ਪਹੂਤਜਿવ੍ਹਾਦਿਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Pahūtajivhādilakkhaṇavaṇṇanā
੨੩੬. ਆਦੇਯ੍ਯવਾਚੋ ਹੋਤੀਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬવਚਨੋ ਹੋਤਿ। ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਫਰੁਸવਾਦਿਤਾ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਯੇ ਫਰੁਸવਾਚਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਨੇਸਂ ਜਿવ੍ਹਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਫਰੁਸવਾਚਾਯ ਕਥਿਤਭਾવਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਬਦ੍ਧਜਿવ੍ਹਾ વਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਗੂਲ਼੍ਹਜਿવ੍ਹਾ વਾ ਦ੍વਿਜਿવ੍ਹਾ વਾ ਮਮ੍ਮਨਾ વਾ। ਯੇ ਪਨ ਜਿવ੍ਹਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਫਰੁਸવਾਚਂ ਨ વਦਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਬਦ੍ਧਜਿવ੍ਹਾ ਗੂਲ਼੍ਹਜਿવ੍ਹਾ ਦ੍વਿਜਿવ੍ਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਮੁਦੁ ਨੇਸਂ ਜਿવ੍ਹਾ ਹੋਤਿ ਰਤ੍ਤਕਮ੍ਬਲવਣ੍ਣਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਜਿવ੍ਹਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਅਕਥਿਤਭਾવਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਪਹੂਤਜਿવ੍ਹਾਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਫਰੁਸવਾਚਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਸਦ੍ਦੋ ਭਿਜ੍ਜਤਿ। ਤੇ ਸਦ੍ਦਭੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਫਰੁਸવਾਚਾਯ ਕਥਿਤਭਾવਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਛਿਨ੍ਨਸ੍ਸਰਾ વਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਭਿਨ੍ਨਸ੍ਸਰਾ વਾ ਕਾਕਸ੍ਸਰਾ વਾ। ਯੇ ਪਨ ਸਰਭੇਦਕਰਂ ਫਰੁਸવਾਚਂ ਨ ਕਥੇਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਸਦ੍ਦੋ ਮਧੁਰੋ ਚ ਹੋਤਿ ਪੇਮਨੀਯੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਸਰਭੇਦਕਰਾਯ ਫਰੁਸવਾਚਾਯ ਅਕਥਿਤਭਾવਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਸ੍ਸਰਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਦ੍વਯਂ। ਆਦੇਯ੍ਯવਚਨਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ।
236.Ādeyyavāco hotīti gahetabbavacano hoti. Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ apharusavāditā. Kammasarikkhakaṃ nāma ye pharusavācā honti, te iminā kāraṇena nesaṃ jivhaṃ parivattetvā parivattetvā pharusavācāya kathitabhāvaṃ jano jānātūti baddhajivhā vā honti, gūḷhajivhā vā dvijivhā vā mammanā vā. Ye pana jivhaṃ parivattetvā parivattetvā pharusavācaṃ na vadanti, te baddhajivhā gūḷhajivhā dvijivhā na honti. Mudu nesaṃ jivhā hoti rattakambalavaṇṇā. Tasmā tathāgatassa dīgharattaṃ jivhaṃ parivattetvā pharusāya vācāya akathitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti pahūtajivhālakkhaṇaṃ nibbattati. Pharusavācaṃ kathentānañca saddo bhijjati. Te saddabhedaṃ katvā pharusavācāya kathitabhāvaṃ jano jānātūti chinnassarā vā honti bhinnassarā vā kākassarā vā. Ye pana sarabhedakaraṃ pharusavācaṃ na kathenti, tesaṃ saddo madhuro ca hoti pemanīyo. Tasmā tathāgatassa dīgharattaṃ sarabhedakarāya pharusavācāya akathitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti brahmassaralakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Ādeyyavacanatā ānisaṃso.
੨੩੭. ਉਬ੍ਬਾਧਿਕਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਕੋਸਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਆਬਾਧਕਰਿਂ ਬਹੁਜਨਪ੍ਪਮਦ੍ਦਨਨ੍ਤਿ ਬਹੁਜਨਾਨਂ ਪਮਦ੍ਦਨਿਂ ਅਬਾਲ਼੍ਹਂ ਗਿਰਂ ਸੋ ਨ ਭਣਿ ਫਰੁਸਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਕਾਰੋ ਪਰਤੋ ਭਣਿਸਦ੍ਦੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ। ਬਾਲ਼੍ਹਨ੍ਤਿ ਬਲવਂ ਅਤਿਫਰੁਸਂ। ਬਾਲ਼੍ਹਂ ਗਿਰਂ ਸੋ ਨ ਅਭਣੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪੇਮਸਞ੍ਹਿਤਂ। ਸਖਿਲਨ੍ਤਿ ਮੁਦੁਕਂ। વਾਚਾਤਿ વਾਚਾਯੋ। ਕਣ੍ਣਸੁਖਾਤਿ ਕਣ੍ਣਸੁਖਾਯੋ। ‘‘ਕਣ੍ਣਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਯਥਾ ਕਣ੍ਣਾਨਂ ਸੁਖਂ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਏਰਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વੇਦਯਥਾਤਿ વੇਦਯਿਤ੍ਥ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਸ੍ਸਰਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਸ੍ਸਰਤਂ। ਬਹੁਨੋ ਬਹੁਨ੍ਤਿ ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ ਬਹੁਂ। ‘‘ਬਹੂਨਂ ਬਹੁਨ੍ਤਿ’’ਪਿ ਪਾਠੋ, ਬਹੁਜਨਾਨਂ ਬਹੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
237.Ubbādhikanti akkosayuttattā ābādhakariṃ bahujanappamaddananti bahujanānaṃ pamaddaniṃ abāḷhaṃ giraṃ so na bhaṇi pharusanti ettha akāro parato bhaṇisaddena yojetabbo. Bāḷhanti balavaṃ atipharusaṃ. Bāḷhaṃ giraṃ so na abhaṇīti ayamettha attho. Susaṃhitanti suṭṭhu pemasañhitaṃ. Sakhilanti mudukaṃ. Vācāti vācāyo. Kaṇṇasukhāti kaṇṇasukhāyo. ‘‘Kaṇṇasukha’’ntipi pāṭho, yathā kaṇṇānaṃ sukhaṃ hoti, evaṃ erayatīti attho. Vedayathāti vedayittha. Brahmassarattanti brahmassarataṃ. Bahuno bahunti bahujanassa bahuṃ. ‘‘Bahūnaṃ bahunti’’pi pāṭho, bahujanānaṃ bahunti attho.
ਸੀਹਹਨੁਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Sīhahanulakkhaṇavaṇṇanā
੨੩੮. ਅਪ੍ਪਧਂਸਿਕੋ ਹੋਤੀਤਿ ਗੁਣਤੋ વਾ ਠਾਨਤੋ વਾ ਪਧਂਸੇਤੁਂ ਚਾવੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯੋ। ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਪਲਾਪਕਥਾਯ ਅਕਥਨਂ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਯੇ ਤਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਨੇਸਂ ਹਨੁਕਂ ਚਾਲੇਤ੍વਾ ਚਾਲੇਤ੍વਾ ਪਲਾਪਕਥਾਯ ਕਥਿਤਭਾવਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਅਨ੍ਤੋਪવਿਟ੍ਠਹਨੁਕਾ વਾ વਙ੍ਕਹਨੁਕਾ વਾ ਪਬ੍ਭਾਰਹਨੁਕਾ વਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਥਾਗਤੋ ਪਨ ਤਥਾ ਨ ਕਥੇਸਿ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਹਨੁਕਂ ਚਾਲੇਤ੍વਾ ਚਾਲੇਤ੍વਾ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਪਲਾਪਕਥਾਯ ਅਕਥਿਤਭਾવਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਸੀਹਹਨੁਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਅਪ੍ਪਧਂਸਿਕਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ।
238.Appadhaṃsiko hotīti guṇato vā ṭhānato vā padhaṃsetuṃ cāvetuṃ asakkuṇeyyo. Idha kammaṃ nāma palāpakathāya akathanaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma ye taṃ kathenti, te iminā kāraṇena nesaṃ hanukaṃ cāletvā cāletvā palāpakathāya kathitabhāvaṃ jano jānātūti antopaviṭṭhahanukā vā vaṅkahanukā vā pabbhārahanukā vā honti. Tathāgato pana tathā na kathesi. Tenassa hanukaṃ cāletvā cāletvā dīgharattaṃ palāpakathāya akathitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti sīhahanulakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇaṃ. Appadhaṃsikatā ānisaṃso.
੨੩੯. ਅવਿਕਿਣ੍ਣવਚਨਬ੍ਯਪ੍ਪਥੋ ਚਾਤਿ ਅવਿਕਿਣ੍ਣવਚਨਾਨਂ વਿਯ ਪੁਰਿਮਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ વਚਨਪਥੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਅવਿਕਿਣ੍ਣવਚਨਬ੍ਯਪ੍ਪਥੋ। ਦ੍વਿਦੁਗਮવਰਤਰਹਨੁਤ੍ਤਮਲਤ੍ਥਾਤਿ ਦ੍વੀਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦ੍વਿਦੁਗਮੋ, ਦ੍વੀਹਿ ਦ੍વੀਹੀਤਿ ਚਤੂਹਿ, ਚਤੁਪ੍ਪਦਾਨਂ વਰਤਰਸ੍ਸ ਸੀਹਸ੍ਸੇવ ਹਨੁਭਾવਂ ਅਲਤ੍ਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਨੁਜਾਧਿਪਤੀਤਿ ਮਨੁਜਾਨਂ ਅਧਿਪਤਿ। ਤਥਤ੍ਤੋਤਿ ਤਥਸਭਾવੋ।
239.Avikiṇṇavacanabyappatho cāti avikiṇṇavacanānaṃ viya purimabodhisattānaṃ vacanapatho assāti avikiṇṇavacanabyappatho. Dvidugamavaratarahanuttamalatthāti dvīhi dvīhi gacchatīti dvidugamo, dvīhi dvīhīti catūhi, catuppadānaṃ varatarassa sīhasseva hanubhāvaṃ alatthāti attho. Manujādhipatīti manujānaṃ adhipati. Tathattoti tathasabhāvo.
ਸਮਦਨ੍ਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣવਣ੍ਣਨਾ
Samadantādilakkhaṇavaṇṇanā
੨੪੦. ਸੁਚਿਪਰਿવਾਰੋਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਪਰਿવਾਰੋ। ਇਧ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਸਮ੍ਮਾਜੀવਤਾ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਨਾਮ ਯੋ વਿਸਮੇਨ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਾਜੀવੇਨ ਜੀવਿਤਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਦਨ੍ਤਾਪਿ વਿਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਦਾਠਾਪਿ ਕਿਲਿਟ੍ਠਾ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਸਮੇਨ ਸੁਦ੍ਧਾਜੀવੇਨ ਜੀવਿਤਂ ਕਪ੍ਪਿਤਭਾવਂ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਸਮਦਨ੍ਤਲਕ੍ਖਣਞ੍ਚ ਸੁਸੁਕ੍ਕਦਾਠਾਲਕ੍ਖਣਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਦ੍વਯਂ। ਸੁਚਿਪਰਿવਾਰਤਾ ਆਨਿਸਂਸੋ।
240.Suciparivāroti parisuddhaparivāro. Idha kammaṃ nāma sammājīvatā. Kammasarikkhakaṃ nāma yo visamena saṃkiliṭṭhājīvena jīvitaṃ kappeti, tassa dantāpi visamā honti dāṭhāpi kiliṭṭhā. Tathāgatassa pana samena suddhājīvena jīvitaṃ kappitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti samadantalakkhaṇañca susukkadāṭhālakkhaṇañca nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Suciparivāratā ānisaṃso.
੨੪੧. ਅવਸ੍ਸਜੀਤਿ ਪਹਾਸਿ ਤਿਦਿવਪੁਰવਰਸਮੋਤਿ ਤਿਦਿવਪੁਰવਰੇਨ ਸਕ੍ਕੇਨ ਸਮੋ। ਲਪਨਜਨ੍ਤਿ ਮੁਖਜਂ, ਦਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਿਜਸਮਸੁਕ੍ਕਸੁਚਿਸੋਭਨਦਨ੍ਤੋਤਿ ਦ੍વੇ વਾਰੇ ਜਾਤਤ੍ਤਾ ਦਿਜਨਾਮਕਾ ਸੁਕ੍ਕਾ ਸੁਚਿ ਸੋਭਨਾ ਚ ਦਨ੍ਤਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਦਿਜਸਮਸੁਕ੍ਕਸੁਚਿਸੋਭਨਦਨ੍ਤੋ। ਨ ਚ ਜਨਪਦਤੁਦਨਨ੍ਤਿ ਯੋ ਤਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਜਨਪਦੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੇਨ ਤੁਦਨਂ ਪੀਲ਼ਾ વਾ ਆਬਾਧੋ વਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਹਿਤਮਪਿ ਚ ਬਹੁਜਨ ਸੁਖਞ੍ਚ ਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਬਹੁਜਨਾ ਸਮਾਨਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾ ਹੁਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਜਨਪਦੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਹਿਤਞ੍ਚੇવ ਸੁਖਞ੍ਚ ਚਰਨ੍ਤਿ। વਿਪਾਪੋਤਿ વਿਗਤਪਾਪੋ। વਿਗਤਦਰਥਕਿਲਮਥੋਤਿ વਿਗਤਕਾਯਿਕਦਰਥਕਿਲਮਥੋ। ਮਲਖਿਲਕਲਿਕਿਲੇਸੇ ਪਨੁਦੇਹੀਤਿ ਰਾਗਾਦਿਮਲਾਨਞ੍ਚੇવ ਰਾਗਾਦਿਖਿਲਾਨਞ੍ਚ ਦੋਸਕਲੀਨਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਾਨਞ੍ਚ ਅਪਨੁਦੇਹਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।
241.Avassajīti pahāsi tidivapuravarasamoti tidivapuravarena sakkena samo. Lapanajanti mukhajaṃ, dantanti attho. Dijasamasukkasucisobhanadantoti dve vāre jātattā dijanāmakā sukkā suci sobhanā ca dantā assāti dijasamasukkasucisobhanadanto. Na ca janapadatudananti yo tassa cakkavāḷaparicchinno janapado, tassa aññena tudanaṃ pīḷā vā ābādho vā natthi. Hitamapi ca bahujana sukhañca carantīti bahujanā samānasukhadukkhā hutvā tasmiṃ janapade aññamaññassa hitañceva sukhañca caranti. Vipāpoti vigatapāpo. Vigatadarathakilamathoti vigatakāyikadarathakilamatho. Malakhilakalikilese panudehīti rāgādimalānañceva rāgādikhilānañca dosakalīnañca sabbakilesānañca apanudehi. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ਸੁਮਙ੍ਗਲવਿਲਾਸਿਨਿਯਾ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya
ਲਕ੍ਖਣਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Lakkhaṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ • Dīghanikāya / ੭. ਲਕ੍ਖਣਸੁਤ੍ਤਂ • 7. Lakkhaṇasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਦੀਘਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ੭. ਲਕ੍ਖਣਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 7. Lakkhaṇasuttavaṇṇanā
