| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
६. लकुण्डकभद्दियसुत्तवण्णना
6. Lakuṇḍakabhaddiyasuttavaṇṇanā
२४०. छट्ठे दुब्बण्णन्ति विरूपसरीरवण्णं। ओकोटिमकन्ति रस्सं। परिभूतरूपन्ति पमाणवसेन परिभूतजातिकं। तं किर छब्बग्गिया भिक्खू, ‘‘आवुसो भद्दिय, आवुसो, भद्दिया’’ति तत्थ तत्थ परामसित्वा नानप्पकारं कीळन्ति आकड्ढन्ति परिकड्ढन्ति। तेन वुत्तं ‘‘परिभूतरूप’’न्ति। कस्मा पनेस एवरूपो जातो? अयं किर अतीते एको महाराजा अहोसि, तस्स महल्लका च महल्लकित्थियो च पटिकूला होन्ति। सो सचे महल्लके पस्सति, तेसं चूळं ठपापेत्वा कच्छं बन्धापेत्वा यथारुचि कीळापेति। महल्लकित्थियोपि दिस्वा तासम्पि इच्छितिच्छितं विप्पकारं कत्वा यथारुचि कीळापेति। तेसं पुत्तधीतादीनं सन्तिके महासारज्जं उप्पज्जति। तस्स पापकिरिया पथवितो पट्ठाय छदेवलोके एककोलाहलं अकासि।
240. Chaṭṭhe dubbaṇṇanti virūpasarīravaṇṇaṃ. Okoṭimakanti rassaṃ. Paribhūtarūpanti pamāṇavasena paribhūtajātikaṃ. Taṃ kira chabbaggiyā bhikkhū, ‘‘āvuso bhaddiya, āvuso, bhaddiyā’’ti tattha tattha parāmasitvā nānappakāraṃ kīḷanti ākaḍḍhanti parikaḍḍhanti. Tena vuttaṃ ‘‘paribhūtarūpa’’nti. Kasmā panesa evarūpo jāto? Ayaṃ kira atīte eko mahārājā ahosi, tassa mahallakā ca mahallakitthiyo ca paṭikūlā honti. So sace mahallake passati, tesaṃ cūḷaṃ ṭhapāpetvā kacchaṃ bandhāpetvā yathāruci kīḷāpeti. Mahallakitthiyopi disvā tāsampi icchiticchitaṃ vippakāraṃ katvā yathāruci kīḷāpeti. Tesaṃ puttadhītādīnaṃ santike mahāsārajjaṃ uppajjati. Tassa pāpakiriyā pathavito paṭṭhāya chadevaloke ekakolāhalaṃ akāsi.
अथ सक्को चिन्तेसि – ‘‘अयं अन्धबालो महाजनं विहेठेति, करिस्सामिस्स निग्गह’’न्ति। सो महल्लकगामियवण्णं कत्वा यानके एकं तक्कचाटिं आरोपेत्वा यानं पेसेन्तो नगरं पविसति। राजापि हत्थिं आरुय्ह नगरतो निक्खन्तो तं दिस्वा – ‘‘अयं महल्लको तक्कयानकेन अम्हाकं अभिमुखो आगच्छति, वारेथ वारेथा’’ति आह। मनुस्सा इतो चितो च पक्खन्दन्तापि न पस्सन्ति। सक्को हि ‘‘राजाव मं पस्सतु, मा अञ्ञे’’ति एवं अधिट्ठहि। अथ तेसु मनुस्सेसु ‘‘कहं, देव, कहं देवा’’ति वदन्तेसु एव राजा सह हत्थिना वच्छो विय धेनुया यानस्स हेट्ठा पाविसि। सक्को तक्कचाटिं भिन्दि।
Atha sakko cintesi – ‘‘ayaṃ andhabālo mahājanaṃ viheṭheti, karissāmissa niggaha’’nti. So mahallakagāmiyavaṇṇaṃ katvā yānake ekaṃ takkacāṭiṃ āropetvā yānaṃ pesento nagaraṃ pavisati. Rājāpi hatthiṃ āruyha nagarato nikkhanto taṃ disvā – ‘‘ayaṃ mahallako takkayānakena amhākaṃ abhimukho āgacchati, vāretha vārethā’’ti āha. Manussā ito cito ca pakkhandantāpi na passanti. Sakko hi ‘‘rājāva maṃ passatu, mā aññe’’ti evaṃ adhiṭṭhahi. Atha tesu manussesu ‘‘kahaṃ, deva, kahaṃ devā’’ti vadantesu eva rājā saha hatthinā vaccho viya dhenuyā yānassa heṭṭhā pāvisi. Sakko takkacāṭiṃ bhindi.
राजा सीसतो पट्ठाय तक्केन किलिन्नसरीरो अहोसि। सो सरीरं उब्बट्टापेत्वा उय्यानपोक्खरणियं न्हत्वा अलङ्कतसरीरो नगरं पविसन्तो पुन तं अद्दस। दिस्वा ‘‘अयं सो अम्हेहि दिट्ठमहल्लको पुन दिस्सति। वारेथ वारेथ न’’न्ति आह। मनुस्सा ‘‘कहं, देव, कहं, देवा’’ति इतो चितो च विधाविंसु। सो पठमविप्पकारमेव पुन पापुणि। तस्मिं खणे सक्को गोणे च यानञ्च अन्तरधापेत्वा आकासे ठत्वा आह, ‘‘अन्धबाल, त्वं मयि तक्कवाणिजको एसो’’ति सञ्ञं करोसि, सक्कोहं देवराजा, ‘‘तवेतं पापकिरियं निवारेस्सामी’’ति आगतो, ‘‘मा पुन एवरूपं अकासी’’ति सन्तज्जेत्वा अगमासि। इमिना कम्मेन सो दुब्बण्णो अहोसि।
Rājā sīsato paṭṭhāya takkena kilinnasarīro ahosi. So sarīraṃ ubbaṭṭāpetvā uyyānapokkharaṇiyaṃ nhatvā alaṅkatasarīro nagaraṃ pavisanto puna taṃ addasa. Disvā ‘‘ayaṃ so amhehi diṭṭhamahallako puna dissati. Vāretha vāretha na’’nti āha. Manussā ‘‘kahaṃ, deva, kahaṃ, devā’’ti ito cito ca vidhāviṃsu. So paṭhamavippakārameva puna pāpuṇi. Tasmiṃ khaṇe sakko goṇe ca yānañca antaradhāpetvā ākāse ṭhatvā āha, ‘‘andhabāla, tvaṃ mayi takkavāṇijako eso’’ti saññaṃ karosi, sakkohaṃ devarājā, ‘‘tavetaṃ pāpakiriyaṃ nivāressāmī’’ti āgato, ‘‘mā puna evarūpaṃ akāsī’’ti santajjetvā agamāsi. Iminā kammena so dubbaṇṇo ahosi.
विपस्सीसम्मासम्बुद्धकाले पनेस चित्तपत्तकोकिलो नाम हुत्वा खेमे मिगदाये वसन्तो एकदिवसं हिमवन्तं गन्त्वा मधुरं अम्बफलं तुण्डेन गहेत्वा आगच्छन्तो भिक्खुसङ्घपरिवारं सत्थारं दिस्वा चिन्तेसि – ‘‘अहं अञ्ञेसु दिवसेसु रित्तको तथागतं पस्सामि। अज्ज पन मे इमं अम्बपक्कं अत्थि, दसबलस्स तं दस्सामी’’ति ओतरित्वा आकासे चरति। सत्था तस्स चित्तं ञत्वा उपट्ठाकं ओलोकेसि। सो पत्तं नीहरित्वा दसबलं वन्दित्वा सत्थु हत्थे ठपेसि। कोकिलो दसबलस्स पत्ते अम्बपक्कं पतिट्ठापेसि। सत्था तत्थेव निसीदित्वा तं परिभुञ्जि। कोकिलो पसन्नचित्तो पुनप्पुनं दसबलस्स गुणे आवज्जेत्वा दसबलं वन्दित्वा अत्तनो कुलावकं गन्त्वा सत्ताहं पीतिसुखेनेव वीतिनामेसि। इमिना कम्मेन सरो मधुरो अहोसि।
Vipassīsammāsambuddhakāle panesa cittapattakokilo nāma hutvā kheme migadāye vasanto ekadivasaṃ himavantaṃ gantvā madhuraṃ ambaphalaṃ tuṇḍena gahetvā āgacchanto bhikkhusaṅghaparivāraṃ satthāraṃ disvā cintesi – ‘‘ahaṃ aññesu divasesu rittako tathāgataṃ passāmi. Ajja pana me imaṃ ambapakkaṃ atthi, dasabalassa taṃ dassāmī’’ti otaritvā ākāse carati. Satthā tassa cittaṃ ñatvā upaṭṭhākaṃ olokesi. So pattaṃ nīharitvā dasabalaṃ vanditvā satthu hatthe ṭhapesi. Kokilo dasabalassa patte ambapakkaṃ patiṭṭhāpesi. Satthā tattheva nisīditvā taṃ paribhuñji. Kokilo pasannacitto punappunaṃ dasabalassa guṇe āvajjetvā dasabalaṃ vanditvā attano kulāvakaṃ gantvā sattāhaṃ pītisukheneva vītināmesi. Iminā kammena saro madhuro ahosi.
कस्सपसम्मासम्बुद्धकाले पन चेतिये आरद्धे ‘‘किंपमाणं करोम? सत्तयोजनप्पमाणं। अतिमहन्तं एतं, छयोजनप्पमाणं करोम। इदम्पि अतिमहन्तं, पञ्चयोजनं करोम, चतुयोजनं, तियोजनं, द्वियोजन’’न्ति। अयं तदा जेट्ठकवड्ढकी हुत्वा, ‘‘एवं, भो, अनागते सुखपटिजग्गितं कातुं वट्टती’’ति वत्वा रज्जुं आदाय परिक्खिपन्तो गावुतमत्तके ठत्वा, ‘‘एकेकं मुखं गावुतं होतु, चेतियं योजनावट्टं योजनुब्बेधं भविस्सती’’ति आह। ते तस्स वचने अट्ठंसु। चेतियं सत्तदिवससत्तमासाधिकेहि सत्तहि संवच्छरेहि निट्ठितं। इति अप्पमाणस्स बुद्धस्स पमाणं अकासीति। तेन कम्मेन ओकोटिमको जातो।
Kassapasammāsambuddhakāle pana cetiye āraddhe ‘‘kiṃpamāṇaṃ karoma? Sattayojanappamāṇaṃ. Atimahantaṃ etaṃ, chayojanappamāṇaṃ karoma. Idampi atimahantaṃ, pañcayojanaṃ karoma, catuyojanaṃ, tiyojanaṃ, dviyojana’’nti. Ayaṃ tadā jeṭṭhakavaḍḍhakī hutvā, ‘‘evaṃ, bho, anāgate sukhapaṭijaggitaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā rajjuṃ ādāya parikkhipanto gāvutamattake ṭhatvā, ‘‘ekekaṃ mukhaṃ gāvutaṃ hotu, cetiyaṃ yojanāvaṭṭaṃ yojanubbedhaṃ bhavissatī’’ti āha. Te tassa vacane aṭṭhaṃsu. Cetiyaṃ sattadivasasattamāsādhikehi sattahi saṃvaccharehi niṭṭhitaṃ. Iti appamāṇassa buddhassa pamāṇaṃ akāsīti. Tena kammena okoṭimako jāto.
हत्थयो पसदा मिगाति हत्थिनो च पसदमिगा च। नत्थि कायस्मिं तुल्यताति कायस्मिं पमाणं नाम नत्थि, अकारणं कायपमाणन्ति अत्थो। छट्ठं।
Hatthayo pasadā migāti hatthino ca pasadamigā ca. Natthi kāyasmiṃ tulyatāti kāyasmiṃ pamāṇaṃ nāma natthi, akāraṇaṃ kāyapamāṇanti attho. Chaṭṭhaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ६. लकुण्डकभद्दियसुत्तं • 6. Lakuṇḍakabhaddiyasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ६. लकुण्डकभद्दियसुत्तवण्णना • 6. Lakuṇḍakabhaddiyasuttavaṇṇanā
