| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā |
५५. भद्दियवग्गो
55. Bhaddiyavaggo
१. लकुण्डकभद्दियत्थेरअपदानवण्णना
1. Lakuṇḍakabhaddiyattheraapadānavaṇṇanā
पञ्चपञ्ञासमवग्गे पठमापदाने पदुमुत्तरो नाम जिनोतिआदिकं आयस्मतो लकुण्डकभद्दियत्थेरस्स अपदानं। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारो तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयानि पुञ्ञानि उपचिनन्तो पदुमुत्तरस्स भगवतो काले हंसवतीनगरे महाभोगकुले निब्बत्तित्वा विञ्ञुतं पत्तो सत्थु धम्मं सुणन्तो निसिन्नो सत्थारं एकं भिक्खुं मञ्जुस्सरानं अग्गट्ठाने ठपेन्तं दिस्वा सयम्पि तं ठानन्तरं पत्थेन्तो बुद्धप्पमुखस्स भिक्खुसङ्घस्स सप्पिसक्खरादिमधुररससम्मिस्सं महादानं दत्वा ‘‘अहम्पि, भन्ते, अनागते अयं भिक्खु विय एकस्स बुद्धस्स सासने मञ्जुस्सरानं अग्गो भवेय्य’’न्ति पणिधानं अकासि। भगवा तस्स अनन्तरायं दिस्वा ब्याकरित्वा पक्कामि।
Pañcapaññāsamavagge paṭhamāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato lakuṇḍakabhaddiyattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbattitvā viññutaṃ patto satthu dhammaṃ suṇanto nisinno satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ mañjussarānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sappisakkharādimadhurarasasammissaṃ mahādānaṃ datvā ‘‘ahampi, bhante, anāgate ayaṃ bhikkhu viya ekassa buddhassa sāsane mañjussarānaṃ aggo bhaveyya’’nti paṇidhānaṃ akāsi. Bhagavā tassa anantarāyaṃ disvā byākaritvā pakkāmi.
सो यावतायुकं पुञ्ञानि कत्वा देवमनुस्सेसु संसरन्तो उभयसम्पत्तियो अनुभवित्वा फुस्सभगवतो काले चित्रकोकिलो हुत्वा निब्बत्तो राजुय्यानतो मधुरं अम्बफलं तुण्डेनादाय गच्छन्तो सत्थारं दिस्वा पसन्नमानसो ‘‘दस्सामि बुद्धस्सा’’ति चित्तं उप्पादेसि। सत्था तस्स चित्ताचारं ञत्वा पत्तं गहेत्वा निसीदि। कोकिलो दसबलस्स पत्ते अम्बपक्कं ठपेसि। सत्था तस्स सोमनस्सुप्पादनत्थं तस्स पस्सन्तस्सेव तं परिभुञ्जि। अथ सो कोकिलो पसन्नमानसो तेनेव पीतिसुखेन सत्ताहं वीतिनामेसि। तेनेव पुञ्ञकम्मेन उप्पन्नुप्पन्नभवे मञ्जुस्सरो अहोसि। कस्सपसम्मासम्बुद्धकाले वड्ढकिकुले निब्बत्तेत्वा जेट्ठकवड्ढकी हुत्वा पाकटो अहोसि। परिनिब्बुते भगवति तस्स सरीरधातुयो निदहितुं सत्तयोजनप्पमाणे थूपे आरद्धे सो आह – ‘‘योजनावट्टं योजनुब्बेधं करोमा’’ति। ते सब्बे तस्स वचने अट्ठंसु। इति अप्पमाणस्स बुद्धस्स ओरप्पमाणं चेतियं कारेसि, तेन कम्मेन निब्बत्तट्ठाने अञ्ञेहि हीनप्पमाणो अहोसि। सो अम्हाकं भगवतो काले कुलगेहे निब्बत्तित्वा अतिरस्सताय च सुवण्णपटिमा विय सुन्दरसरीरताय च लकुण्डकभद्दियोति पञ्ञायित्थ। सो अपरभागे सत्थु धम्मदेसनं सुत्वा पटिलद्धसद्धो पब्बजित्वा बहुस्सुतो धम्मकथिको हुत्वा मधुरेन सरेन परेसं धम्मं कथेसि।
So yāvatāyukaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā phussabhagavato kāle citrakokilo hutvā nibbatto rājuyyānato madhuraṃ ambaphalaṃ tuṇḍenādāya gacchanto satthāraṃ disvā pasannamānaso ‘‘dassāmi buddhassā’’ti cittaṃ uppādesi. Satthā tassa cittācāraṃ ñatvā pattaṃ gahetvā nisīdi. Kokilo dasabalassa patte ambapakkaṃ ṭhapesi. Satthā tassa somanassuppādanatthaṃ tassa passantasseva taṃ paribhuñji. Atha so kokilo pasannamānaso teneva pītisukhena sattāhaṃ vītināmesi. Teneva puññakammena uppannuppannabhave mañjussaro ahosi. Kassapasammāsambuddhakāle vaḍḍhakikule nibbattetvā jeṭṭhakavaḍḍhakī hutvā pākaṭo ahosi. Parinibbute bhagavati tassa sarīradhātuyo nidahituṃ sattayojanappamāṇe thūpe āraddhe so āha – ‘‘yojanāvaṭṭaṃ yojanubbedhaṃ karomā’’ti. Te sabbe tassa vacane aṭṭhaṃsu. Iti appamāṇassa buddhassa orappamāṇaṃ cetiyaṃ kāresi, tena kammena nibbattaṭṭhāne aññehi hīnappamāṇo ahosi. So amhākaṃ bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā atirassatāya ca suvaṇṇapaṭimā viya sundarasarīratāya ca lakuṇḍakabhaddiyoti paññāyittha. So aparabhāge satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā bahussuto dhammakathiko hutvā madhurena sarena paresaṃ dhammaṃ kathesi.
अथेकस्मिं उस्सवदिवसे एकेन ब्राह्मणेन सद्धिं रथेन गच्छन्ती एका गणिका थेरं दिस्वा दन्तविदंसकं हसि। थेरो तस्सा दन्तट्ठिके निमित्तं गहेत्वा झानं उप्पादेत्वा तं पादकं कत्वा विपस्सनं वड्ढेत्वा अनागामी अहोसि, सो अभिण्हं कायगताय सतिया विहरन्तो एकदिवसं आयस्मता धम्मसेनापतिना ओवदियमानो अनुसासियमानो अरहत्ते पतिट्ठहि। एकच्चे भिक्खू च सामणेरा च तस्स अरहत्तप्पत्तभावं अजानन्तो कण्णेसु गहेत्वा कड्ढन्ति, सीसे बाहाय हत्थपादादीसु वा गहेत्वा चालेत्वा कीळन्ता विहेठेसुं। अथ भगवा सुत्वा – ‘‘मा, भिक्खवे, मम पुत्तं विहेठेथा’’ति आह। ततो पट्ठाय तं ‘‘अरहा’’ति जानित्वा न विहेठेसुं।
Athekasmiṃ ussavadivase ekena brāhmaṇena saddhiṃ rathena gacchantī ekā gaṇikā theraṃ disvā dantavidaṃsakaṃ hasi. Thero tassā dantaṭṭhike nimittaṃ gahetvā jhānaṃ uppādetvā taṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā anāgāmī ahosi, so abhiṇhaṃ kāyagatāya satiyā viharanto ekadivasaṃ āyasmatā dhammasenāpatinā ovadiyamāno anusāsiyamāno arahatte patiṭṭhahi. Ekacce bhikkhū ca sāmaṇerā ca tassa arahattappattabhāvaṃ ajānanto kaṇṇesu gahetvā kaḍḍhanti, sīse bāhāya hatthapādādīsu vā gahetvā cāletvā kīḷantā viheṭhesuṃ. Atha bhagavā sutvā – ‘‘mā, bhikkhave, mama puttaṃ viheṭhethā’’ti āha. Tato paṭṭhāya taṃ ‘‘arahā’’ti jānitvā na viheṭhesuṃ.
१२. सो अरहा हुत्वा सञ्जातसोमनस्सो अत्तनो पुब्बचरितापदानं पकासेन्तो पदुमुत्तरो नाम जिनोतिआदिमाह। मञ्जुनाभिनिकूजहन्ति मधुरेन पेमनियेन सरेन अभिनिकूजिं सद्दं निच्छारेसिं अहन्ति अत्थो। सेसमेत्थ सुविञ्ञेय्यमेवाति।
12. So arahā hutvā sañjātasomanasso attano pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādimāha. Mañjunābhinikūjahanti madhurena pemaniyena sarena abhinikūjiṃ saddaṃ nicchāresiṃ ahanti attho. Sesamettha suviññeyyamevāti.
लकुण्डकभद्दियत्थेरअपदानवण्णना समत्ता।
Lakuṇḍakabhaddiyattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / अपदानपाळि • Apadānapāḷi / १. लकुण्डभद्दियत्थेरअपदानं • 1. Lakuṇḍabhaddiyattheraapadānaṃ
