Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౨. లకుణ్డకభద్దియత్థేరగాథావణ్ణనా
2. Lakuṇḍakabhaddiyattheragāthāvaṇṇanā
పరే అమ్బాటకారామేతిఆదికా ఆయస్మతో లకుణ్డకభద్దియత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయం కిర పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హంసవతీనగరే మహాభోగే కులే నిబ్బత్తిత్వా, వయప్పత్తో సత్థు సన్తికే ధమ్మం సుణన్తో నిసిన్నో తస్మిం ఖణే సత్థారం ఏకం భిక్ఖుం మఞ్జుస్సరానం అగ్గట్ఠానే ఠపేన్తం దిస్వా, సయమ్పి తం ఠానం పత్థేన్తో బుద్ధప్పముఖస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స మహాదానం దత్వా, ‘‘అహో వతాహమ్పి అనాగతే అయం భిక్ఖు వియ ఏకస్స బుద్ధస్స సాసనే మఞ్జుస్సరానం అగ్గో భవేయ్య’’న్తి పణిధానం అకాసి. భగవా చ తస్స అనన్తరాయతం దిస్వా బ్యాకరిత్వా పక్కామి.
Pare ambāṭakārāmetiādikā āyasmato lakuṇḍakabhaddiyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhoge kule nibbattitvā, vayappatto satthu santike dhammaṃ suṇanto nisinno tasmiṃ khaṇe satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ mañjussarānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā, sayampi taṃ ṭhānaṃ patthento buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā, ‘‘aho vatāhampi anāgate ayaṃ bhikkhu viya ekassa buddhassa sāsane mañjussarānaṃ aggo bhaveyya’’nti paṇidhānaṃ akāsi. Bhagavā ca tassa anantarāyataṃ disvā byākaritvā pakkāmi.
సో తత్థ యావజీవం పుఞ్ఞాని కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఫుస్సస్స భగవతో కాలే చిత్తపత్తకోకిలో హుత్వా రాజుయ్యానతో మధురం అమ్బఫలం తుణ్డేనాదాయ గచ్ఛన్తో సత్థారం దిస్వా పసన్నమానసో ‘‘దస్సామీ’’తి చిత్తం ఉప్పాదేసి. సత్థా తస్స చిత్తం ఞత్వా పత్తం గహేత్వా నిసీది. కోకిలో దసబలస్స పత్తే అమ్బపక్కం పతిట్ఠాపేసి. సత్థా తం పరిభుఞ్జి. సో కోకిలో పసన్నమానసో తేనేవ పీతిసుఖేన సత్తాహం వీతినామేసి. తేన చ పుఞ్ఞకమ్మేన మఞ్జుస్సరో అహోసి. కస్సపసమ్మాసమ్బుద్ధకాలే పన చేతియే ఆరద్ధే కిం పమాణం కరోమ? సత్తయోజనప్పమాణం. అతిమహన్తమేతం. ఛయోజనప్పమాణం. ఏతమ్పి అతిమహన్తం. పఞ్చయోజనం, చతుయోజనం, తియోజనం, ద్వియోజనన్తి వుత్తే అయం తదా జేట్ఠవడ్ఢకీ హుత్వా ‘‘ఏథ, భో, అనాగతే సుఖపటిజగ్గియం కాతుం వట్టతీ’’తి వత్వా రజ్జుయా పరిక్ఖిపన్తో గావుతమత్తకే ఠత్వా ‘‘ఏకేకం ముఖం గావుతం గావుతం హోతు, చేతియం ఏకయోజనావట్టం యోజనుబ్బేధం భవిస్సతీ’’తి ఆహ. తే తస్స వచనే అట్ఠంసు. ఇతి అప్పమాణస్స బుద్ధస్స పమాణం అకాసీతి. తేన పన కమ్మేన నిబ్బత్తనిబ్బత్తట్ఠానే అఞ్ఞేహి నీచతరప్పమాణో హోతి.
So tattha yāvajīvaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto phussassa bhagavato kāle cittapattakokilo hutvā rājuyyānato madhuraṃ ambaphalaṃ tuṇḍenādāya gacchanto satthāraṃ disvā pasannamānaso ‘‘dassāmī’’ti cittaṃ uppādesi. Satthā tassa cittaṃ ñatvā pattaṃ gahetvā nisīdi. Kokilo dasabalassa patte ambapakkaṃ patiṭṭhāpesi. Satthā taṃ paribhuñji. So kokilo pasannamānaso teneva pītisukhena sattāhaṃ vītināmesi. Tena ca puññakammena mañjussaro ahosi. Kassapasammāsambuddhakāle pana cetiye āraddhe kiṃ pamāṇaṃ karoma? Sattayojanappamāṇaṃ. Atimahantametaṃ. Chayojanappamāṇaṃ. Etampi atimahantaṃ. Pañcayojanaṃ, catuyojanaṃ, tiyojanaṃ, dviyojananti vutte ayaṃ tadā jeṭṭhavaḍḍhakī hutvā ‘‘etha, bho, anāgate sukhapaṭijaggiyaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā rajjuyā parikkhipanto gāvutamattake ṭhatvā ‘‘ekekaṃ mukhaṃ gāvutaṃ gāvutaṃ hotu, cetiyaṃ ekayojanāvaṭṭaṃ yojanubbedhaṃ bhavissatī’’ti āha. Te tassa vacane aṭṭhaṃsu. Iti appamāṇassa buddhassa pamāṇaṃ akāsīti. Tena pana kammena nibbattanibbattaṭṭhāne aññehi nīcatarappamāṇo hoti.
సో అమ్హాకం సత్థు కాలే సావత్థియం మహాభోగకులే నిబ్బత్తి, భద్దియోతిస్స నామం అహోసి. అతిరస్సతాయ పన లకుణ్డకభద్దియోతి పఞ్ఞాయిత్థ. సో సత్థు సన్తికే ధమ్మం సుత్వా, పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా, బహుస్సుతో ధమ్మకథికో హుత్వా మధురేన సరేన పరేసం ధమ్మం కథేసి. అథేకస్మిం ఉస్సవదివసే ఏకేన బ్రాహ్మణేన సద్ధిం రథేన గచ్ఛన్తీ అఞ్ఞతరా గణికా థేరం దిస్వా దన్తవిదంసకం హసి. థేరో తస్సా దన్తట్ఠికే నిమిత్తం గహేత్వా ఝానం ఉప్పాదేత్వా, తం పాదకం కత్వా, విపస్సనం పట్ఠపేత్వా, అనాగామీ అహోసి. సో అభిణ్హం కాయగతాయ సతియా విహరన్తో ఏకదివసం ఆయస్మతా ధమ్మసేనాపతినా ఓవదియమానో అరహత్తే పతిట్ఠహి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౫.౧-౩౩) –
So amhākaṃ satthu kāle sāvatthiyaṃ mahābhogakule nibbatti, bhaddiyotissa nāmaṃ ahosi. Atirassatāya pana lakuṇḍakabhaddiyoti paññāyittha. So satthu santike dhammaṃ sutvā, paṭiladdhasaddho pabbajitvā, bahussuto dhammakathiko hutvā madhurena sarena paresaṃ dhammaṃ kathesi. Athekasmiṃ ussavadivase ekena brāhmaṇena saddhiṃ rathena gacchantī aññatarā gaṇikā theraṃ disvā dantavidaṃsakaṃ hasi. Thero tassā dantaṭṭhike nimittaṃ gahetvā jhānaṃ uppādetvā, taṃ pādakaṃ katvā, vipassanaṃ paṭṭhapetvā, anāgāmī ahosi. So abhiṇhaṃ kāyagatāya satiyā viharanto ekadivasaṃ āyasmatā dhammasenāpatinā ovadiyamāno arahatte patiṭṭhahi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.55.1-33) –
‘‘పదుముత్తరో నామ జినో, సబ్బధమ్మేసు చక్ఖుమా;
‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammesu cakkhumā;
ఇతో సతసహస్సమ్హి, కప్పే ఉప్పజ్జి నాయకో.
Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.
‘‘తదాహం హంసవతియం సేట్ఠిపుత్తో మహద్ధనో;
‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ seṭṭhiputto mahaddhano;
జఙ్ఘావిహారం విచరం, సఙ్ఘారామం అగచ్ఛహం.
Jaṅghāvihāraṃ vicaraṃ, saṅghārāmaṃ agacchahaṃ.
‘‘తదా సో లోకపజ్జోతో, ధమ్మం దేసేసి నాయకో;
‘‘Tadā so lokapajjoto, dhammaṃ desesi nāyako;
మఞ్జుస్సరానం పవరం, సావకం అభికిత్తయి.
Mañjussarānaṃ pavaraṃ, sāvakaṃ abhikittayi.
‘‘తం సుత్వా ముదితో హుత్వా, కారం కత్వా మహేసినో;
‘‘Taṃ sutvā mudito hutvā, kāraṃ katvā mahesino;
వన్దిత్వా సత్థునో పాదే, తం ఠానమభిపత్థయిం.
Vanditvā satthuno pāde, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ.
‘‘తదా బుద్ధో వియాకాసి, సఙ్ఘమజ్ఝే వినాయకో;
‘‘Tadā buddho viyākāsi, saṅghamajjhe vināyako;
అనాగతమ్హి అద్ధానే, లచ్ఛసే తం మనోరథం.
Anāgatamhi addhāne, lacchase taṃ manorathaṃ.
‘‘సతసహస్సితో కప్పే, ఓక్కాకకులసమ్భవో;
‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;
గోతమో నామ గోత్తేన, సత్థా లోకే భవిస్సతి.
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘తస్స ధమ్మేసు దాయాదో, ఓరసో ధమ్మనిమ్మితో;
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
భద్దియో నామ నామేన, హేస్సతి సత్థు సావకో.
Bhaddiyo nāma nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘తేన కమ్మేన సుకతేన, చేతనాపణిధీహి చ;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
జహిత్వా మానుసం దేహం, తావతింసమగచ్ఛహం.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ద్వేనవుతే ఇతో కప్పే, ఫుస్సో ఉప్పజ్జి నాయకో;
‘‘Dvenavute ito kappe, phusso uppajji nāyako;
దురాసదో దుప్పసహో, సబ్బలోకుత్తమో జినో.
Durāsado duppasaho, sabbalokuttamo jino.
‘‘చరణేన చ సమ్పన్నో, బ్రహా ఉజు పతాపవా;
‘‘Caraṇena ca sampanno, brahā uju patāpavā;
హితేసీ సబ్బసత్తానం, బహుం మోచేసి బన్ధనా.
Hitesī sabbasattānaṃ, bahuṃ mocesi bandhanā.
‘‘నన్దారామవనే తస్స, అహోసిం ఫుస్సకోకిలో;
‘‘Nandārāmavane tassa, ahosiṃ phussakokilo;
గన్ధకుటిసమాసన్నే, అమ్బరుక్ఖే వసామహం.
Gandhakuṭisamāsanne, ambarukkhe vasāmahaṃ.
‘‘తదా పిణ్డాయ గచ్ఛన్తం, దక్ఖిణేయ్యం జినుత్తమం;
‘‘Tadā piṇḍāya gacchantaṃ, dakkhiṇeyyaṃ jinuttamaṃ;
దిస్వా చిత్తం పసాదేత్వా, మఞ్జునాభినికూజహం.
Disvā cittaṃ pasādetvā, mañjunābhinikūjahaṃ.
‘‘రాజుయ్యానం తదా గన్త్వా, సుపక్కం కనకత్తచం;
‘‘Rājuyyānaṃ tadā gantvā, supakkaṃ kanakattacaṃ;
అమ్బపిణ్డం గహేత్వాన, సమ్బుద్ధస్సోపనామయిం.
Ambapiṇḍaṃ gahetvāna, sambuddhassopanāmayiṃ.
‘‘తదా మే చిత్తమఞ్ఞాయ, మహాకారుణికో జినో;
‘‘Tadā me cittamaññāya, mahākāruṇiko jino;
ఉపట్ఠాకస్స హత్థతో, పత్తం పగ్గణ్హి నాయకో.
Upaṭṭhākassa hatthato, pattaṃ paggaṇhi nāyako.
‘‘అదాసిం హట్ఠచిత్తోహం, అమ్బపిణ్డం మహామునే;
‘‘Adāsiṃ haṭṭhacittohaṃ, ambapiṇḍaṃ mahāmune;
పత్తే పక్ఖిప్ప పక్ఖేహి, పఞ్జలిం కత్వాన మఞ్జునా.
Patte pakkhippa pakkhehi, pañjaliṃ katvāna mañjunā.
‘‘సరేన రజనీయేన, సవనీయేన వగ్గునా;
‘‘Sarena rajanīyena, savanīyena vaggunā;
వస్సన్తో బుద్ధపూజత్థం, నీళం గన్త్వా నిపజ్జహం.
Vassanto buddhapūjatthaṃ, nīḷaṃ gantvā nipajjahaṃ.
‘‘తదా ముదితచిత్తం మం, బుద్ధపేమగతాసయం;
‘‘Tadā muditacittaṃ maṃ, buddhapemagatāsayaṃ;
సకుణగ్ఘి ఉపాగన్త్వా, ఘాతయీ దుట్ఠమానసో.
Sakuṇagghi upāgantvā, ghātayī duṭṭhamānaso.
‘‘తతో చుతోహం తుసితే, అనుభోత్వా మహాసుఖం;
‘‘Tato cutohaṃ tusite, anubhotvā mahāsukhaṃ;
మనుస్సయోనిమాగచ్ఛిం, తస్స కమ్మస్స వాహసా.
Manussayonimāgacchiṃ, tassa kammassa vāhasā.
‘‘ఇమమ్హి భద్దకే కప్పే, బ్రహ్మబన్ధు మహాయసో;
‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;
కస్సపో నామ గోత్తేన, ఉప్పజ్జి వదతం వరో.
Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.
‘‘సాసనం జోతయిత్వా సో, అభిభుయ్య కుతిత్థియే;
‘‘Sāsanaṃ jotayitvā so, abhibhuyya kutitthiye;
వినయిత్వాన వేనేయ్యే, నిబ్బుతో సో ససావకో.
Vinayitvāna veneyye, nibbuto so sasāvako.
‘‘నిబ్బుతే తమ్హి లోకగ్గే, పసన్నా జనతా బహూ;
‘‘Nibbute tamhi lokagge, pasannā janatā bahū;
పూజనత్థాయ బుద్ధస్స, థూపం కుబ్బన్తి సత్థునో.
Pūjanatthāya buddhassa, thūpaṃ kubbanti satthuno.
‘‘సత్తయోజనికం థూపం, సత్తరతనభూసితం;
‘‘Sattayojanikaṃ thūpaṃ, sattaratanabhūsitaṃ;
కరిస్సామ మహేసిస్స, ఇచ్చేవం మన్తయన్తి తే.
Karissāma mahesissa, iccevaṃ mantayanti te.
‘‘కికినో కాసిరాజస్స, తదా సేనాయ నాయకో;
‘‘Kikino kāsirājassa, tadā senāya nāyako;
హుత్వాహం అప్పమాణస్స, పమాణం చేతియే వదిం.
Hutvāhaṃ appamāṇassa, pamāṇaṃ cetiye vadiṃ.
‘‘తదా తే మమ వాక్యేన, చేతియం యోజనుగ్గతం;
‘‘Tadā te mama vākyena, cetiyaṃ yojanuggataṃ;
అకంసు నరవీరస్స, నానారతనభూసితం.
Akaṃsu naravīrassa, nānāratanabhūsitaṃ.
‘‘తేన కమ్మేన సుకతేన, చేతనాపణిధీహి చ;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
జహిత్వా మానుసం దేహం, తావతింసమగచ్ఛహం.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘పచ్ఛిమే చ భవే దాని, జాతో సేట్ఠికులే అహం;
‘‘Pacchime ca bhave dāni, jāto seṭṭhikule ahaṃ;
సావత్థియం పురవరే, ఇద్ధే ఫీతే మహద్ధనే.
Sāvatthiyaṃ puravare, iddhe phīte mahaddhane.
‘‘పురప్పవేసే సుగతం, దిస్వా విమ్హితమానసో;
‘‘Purappavese sugataṃ, disvā vimhitamānaso;
పబ్బజిత్వాన న చిరం, అరహత్తమపాపుణిం.
Pabbajitvāna na ciraṃ, arahattamapāpuṇiṃ.
‘‘చేతియస్స పమాణం యం, అకరిం తేన కమ్మునా;
‘‘Cetiyassa pamāṇaṃ yaṃ, akariṃ tena kammunā;
లకుణ్డకసరీరోహం, జాతో పరిభవారహో.
Lakuṇḍakasarīrohaṃ, jāto paribhavāraho.
‘‘సరేన మధురేనాహం, పూజిత్వా ఇసిసత్తమం;
‘‘Sarena madhurenāhaṃ, pūjitvā isisattamaṃ;
మఞ్జుస్సరానం భిక్ఖూనం, అగ్గత్తమనుపాపుణిం.
Mañjussarānaṃ bhikkhūnaṃ, aggattamanupāpuṇiṃ.
‘‘ఫలదానేన బుద్ధస్స, గుణానుస్సరణేన చ;
‘‘Phaladānena buddhassa, guṇānussaraṇena ca;
సామఞ్ఞఫలసమ్పన్నో, విహరామి అనాసవో.
Sāmaññaphalasampanno, viharāmi anāsavo.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అపరభాగే అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో –
Aparabhāge aññaṃ byākaronto –
౪౬౬.
466.
‘‘పరే అమ్బాటకారామే, వనసణ్డమ్హి భద్దియో;
‘‘Pare ambāṭakārāme, vanasaṇḍamhi bhaddiyo;
సమూలం తణ్హమబ్బుయ్హ, తత్థ భద్దోవ ఝాయతి.
Samūlaṃ taṇhamabbuyha, tattha bhaddova jhāyati.
౪౬౭.
467.
‘‘రమన్తేకే ముదిఙ్గేహి, వీణాహి పణవేహి చ;
‘‘Ramanteke mudiṅgehi, vīṇāhi paṇavehi ca;
అహఞ్చ రుక్ఖమూలస్మిం, రతో బుద్ధస్స సాసనే.
Ahañca rukkhamūlasmiṃ, rato buddhassa sāsane.
౪౬౮.
468.
‘‘బుద్ధో చే మే వరం దజ్జా, సో చ లబ్భేథ మే వరో;
‘‘Buddho ce me varaṃ dajjā, so ca labbhetha me varo;
గణ్హేహం సబ్బలోకస్స, నిచ్చం కాయగతం సతి’’న్తి. –
Gaṇhehaṃ sabbalokassa, niccaṃ kāyagataṃ sati’’nti. –
ఇమా తిస్సో గాథా అభాసి.
Imā tisso gāthā abhāsi.
తత్థ పరేతి సేట్ఠే అధికే, విసిట్ఠేతి అత్థో. అధికవాచీ హి అయం పరసద్దో ‘‘పరం వియ మత్తాయా’’తిఆదీసు వియ. అమ్బాటకారామేతి ఏవంనామకే ఆరామే. సో కిర ఛాయూదకసమ్పన్నో వనసణ్డమణ్డితో రమణీయో హోతి తేన ‘‘పరే’’తి విసేసేత్వా వుత్తో. ‘‘అమ్బాటకవనే అమ్బాటకేహి అభిలక్ఖితవనే’’తి చ వదన్తి. వనసణ్డమ్హీతి వనగహనే, ఘననిచితరుక్ఖగచ్ఛలతాసమూహే వనేతి అత్థో. భద్దియోతి ఏవంనామకో, అత్తానమేవ థేరో అఞ్ఞం వియ వదతి. సమూలం తణ్హమబ్బుయ్హాతి తణ్హాయ మూలం నామ అవిజ్జా. తస్మా సావిజ్జం తణ్హం అగ్గమగ్గేన సముగ్ఘాటేత్వాతి అత్థో. తత్థ భద్దోవ ఝాయతీతి లోకుత్తరేహి సీలాదీహి భద్దో సున్దరో తస్మింయేవ వనసణ్డే కతకిచ్చతాయ దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారవసేన అగ్గఫలఝానేన ఝాయతి.
Tattha pareti seṭṭhe adhike, visiṭṭheti attho. Adhikavācī hi ayaṃ parasaddo ‘‘paraṃ viya mattāyā’’tiādīsu viya. Ambāṭakārāmeti evaṃnāmake ārāme. So kira chāyūdakasampanno vanasaṇḍamaṇḍito ramaṇīyo hoti tena ‘‘pare’’ti visesetvā vutto. ‘‘Ambāṭakavane ambāṭakehi abhilakkhitavane’’ti ca vadanti. Vanasaṇḍamhīti vanagahane, ghananicitarukkhagacchalatāsamūhe vaneti attho. Bhaddiyoti evaṃnāmako, attānameva thero aññaṃ viya vadati. Samūlaṃ taṇhamabbuyhāti taṇhāya mūlaṃ nāma avijjā. Tasmā sāvijjaṃ taṇhaṃ aggamaggena samugghāṭetvāti attho. Tattha bhaddova jhāyatīti lokuttarehi sīlādīhi bhaddo sundaro tasmiṃyeva vanasaṇḍe katakiccatāya diṭṭhadhammasukhavihāravasena aggaphalajhānena jhāyati.
ఫలసుఖేన చ ఝానసమాపత్తీహి చ వీతినామేతీతి అత్తనో వివేకరతిం దస్సేత్వా ‘‘రమన్తేకే’’తి గాథాయపి బ్యతిరేకముఖేన తమేవత్థం దస్సేతి. తత్థ ముదిఙ్గేహీతి అఙ్గికాదీహి మురజేహి. వీణాహీతి నన్దినీఆదీహి వీణాహి. పణవేహీతి తురియేహి రమన్తి ఏకే కామభోగినో, సా పన తేసం రతి అనరియా అనత్థసంహితా. అహఞ్చా తి అహం పన, ఏకకో బుద్ధస్స భగవతో సాసనే రతో, తతో ఏవ రుక్ఖమూలస్మిం రతో అభిరతో విహరామీతి అత్థో.
Phalasukhena ca jhānasamāpattīhi ca vītināmetīti attano vivekaratiṃ dassetvā ‘‘ramanteke’’ti gāthāyapi byatirekamukhena tamevatthaṃ dasseti. Tattha mudiṅgehīti aṅgikādīhi murajehi. Vīṇāhīti nandinīādīhi vīṇāhi. Paṇavehīti turiyehi ramanti eke kāmabhogino, sā pana tesaṃ rati anariyā anatthasaṃhitā. Ahañcā ti ahaṃ pana, ekako buddhassa bhagavato sāsane rato, tato eva rukkhamūlasmiṃ rato abhirato viharāmīti attho.
ఏవం అత్తనో వివేకాభిరతిం కిత్తేత్వా ఇదాని యం కాయగతాసతికమ్మట్ఠానం భావేత్వా అరహత్తం పత్తో, తస్స పసంసనత్థం ‘‘బుద్ధో చే మే’’తి గాథమాహ. తస్సత్థో – సచే బుద్ధో భగవా ‘‘ఏకాహం, భన్తే, భగవన్తం వరం యాచామీ’’తి మయా యాచితో ‘‘అతిక్కన్తవరా ఖో, భిక్ఖు, తథాగతా’’తి అపటిక్ఖిపిత్వా మయ్హం యథాయాచితం వరం దదేయ్య, సో చ వరో మమాధిప్పాయపూరకో లబ్భేథ మయ్హం మనోరథం మత్థకం పాపేయ్యాతి థేరో పరికప్పవసేన వదతి. ‘‘భన్తే, సబ్బో లోకో సబ్బకాలం కాయగతాసతికమ్మట్ఠానం భావేతూ’’తి ‘‘సబ్బలోకస్స నిచ్చం కాయగతాసతి భావేతబ్బా’’తి కత్వా వరం గణ్హే అహన్తి దస్సేన్తో ఆహ ‘‘గణ్హేహం సబ్బలోకస్స, నిచ్చం కాయగతం సతి’’న్తి. ఇదాని అపరిక్ఖణగరహాముఖేన పరిక్ఖణం పసంసన్తో –
Evaṃ attano vivekābhiratiṃ kittetvā idāni yaṃ kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ bhāvetvā arahattaṃ patto, tassa pasaṃsanatthaṃ ‘‘buddho ce me’’ti gāthamāha. Tassattho – sace buddho bhagavā ‘‘ekāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ varaṃ yācāmī’’ti mayā yācito ‘‘atikkantavarā kho, bhikkhu, tathāgatā’’ti apaṭikkhipitvā mayhaṃ yathāyācitaṃ varaṃ dadeyya, so ca varo mamādhippāyapūrako labbhetha mayhaṃ manorathaṃ matthakaṃ pāpeyyāti thero parikappavasena vadati. ‘‘Bhante, sabbo loko sabbakālaṃ kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ bhāvetū’’ti ‘‘sabbalokassa niccaṃ kāyagatāsati bhāvetabbā’’ti katvā varaṃ gaṇhe ahanti dassento āha ‘‘gaṇhehaṃ sabbalokassa, niccaṃ kāyagataṃ sati’’nti. Idāni aparikkhaṇagarahāmukhena parikkhaṇaṃ pasaṃsanto –
౪౬౯.
469.
‘‘యే మం రూపేన పామింసు, యే చ ఘోసేన అన్వగూ;
‘‘Ye maṃ rūpena pāmiṃsu, ye ca ghosena anvagū;
ఛన్దరాగవసూపేతా, న మం జానన్తి తే జనా.
Chandarāgavasūpetā, na maṃ jānanti te janā.
౪౭౦.
470.
‘‘అజ్ఝత్తఞ్చ న జానాతి, బహిద్ధా చ న పస్సతి;
‘‘Ajjhattañca na jānāti, bahiddhā ca na passati;
సమన్తావరణో బాలో, స వే ఘోసేన వుయ్హతి.
Samantāvaraṇo bālo, sa ve ghosena vuyhati.
౪౭౧.
471.
‘‘అజ్ఝత్తఞ్చ న జానాతి, బహిద్ధా చ విపస్సతి;
‘‘Ajjhattañca na jānāti, bahiddhā ca vipassati;
బహిద్ధా ఫలదస్సావీ, సోపి ఘోసేన వుయ్హతి.
Bahiddhā phaladassāvī, sopi ghosena vuyhati.
౪౭౨.
472.
‘‘అజ్ఝత్తఞ్చ పజానాతి, బహిద్ధా చ విపస్సతి;
‘‘Ajjhattañca pajānāti, bahiddhā ca vipassati;
అనావరణదస్సావీ, న సో ఘోసేన వుయ్హతీ’’తి. –
Anāvaraṇadassāvī, na so ghosena vuyhatī’’ti. –
ఇమా చతస్సో గాథా అభాసి.
Imā catasso gāthā abhāsi.
తత్థ యే మం రూపేన పామింసూతి యే జనా అవిద్దసూ మమ రూపేన అపసాదికేన నిహీనేన ‘‘ఆకారసదిసీ పఞ్ఞా’’తి, ధమ్మసరీరేన చ మం నిహీనం పామింసు, ‘‘ఓరకో అయ’’న్తి హీళేన్తా పరిచ్ఛిన్దనవసేన మఞ్ఞింసూతి అత్థో. యే చ ఘోసేన అన్వగూతి యే చ సత్తా ఘోసేన మఞ్జునా మం సమ్భావనావసేన అనుగతా బహు మఞ్ఞింసు, తం తేసం మిచ్ఛా, న హి అహం రూపమత్తేన అవమన్తబ్బో, ఘోసమత్తేన వా న బహుం మన్తబ్బో, తస్మా ఛన్దరాగవసూపేతా, న మం జానన్తి తే జనాతి తే దువిధాపి జనా ఛన్దరాగస్స వసం ఉపేతా అప్పహీనఛన్దరాగా సబ్బసో పహీనఛన్దరాగం మం న జానన్తి.
Tattha ye maṃ rūpena pāmiṃsūti ye janā aviddasū mama rūpena apasādikena nihīnena ‘‘ākārasadisī paññā’’ti, dhammasarīrena ca maṃ nihīnaṃ pāmiṃsu, ‘‘orako aya’’nti hīḷentā paricchindanavasena maññiṃsūti attho. Ye ca ghosena anvagūti ye ca sattā ghosena mañjunā maṃ sambhāvanāvasena anugatā bahu maññiṃsu, taṃ tesaṃ micchā, na hi ahaṃ rūpamattena avamantabbo, ghosamattena vā na bahuṃ mantabbo, tasmā chandarāgavasūpetā, na maṃ jānanti te janāti te duvidhāpi janā chandarāgassa vasaṃ upetā appahīnachandarāgā sabbaso pahīnachandarāgaṃ maṃ na jānanti.
అవిసయో తేసం మాదిసో అజ్ఝత్తం బహిద్ధా చ అపరిఞ్ఞాతవత్థుతాయాతి దస్సేతుం ‘‘అజ్ఝత్త’’న్తిఆది వుత్తం. అజ్ఝత్తన్తి అత్తనో సన్తానే ఖన్ధాయతనాదిధమ్మం. బహిద్ధాతి పరసన్తానే. అథ వా అజ్ఝత్తన్తి, మమ అబ్భన్తరే అసేక్ఖసీలక్ఖన్ధాదిం. బహిద్ధాతి, మమేవ ఆకప్పసమ్పత్తియాదియుత్తం బహిద్ధా రూపధమ్మప్పవత్తిం చక్ఖువిఞ్ఞాణాదిప్పవత్తిఞ్చ. సమన్తావరణోతి ఏవం అజ్ఝత్తఞ్చ బహిద్ధా చ అజాననేన సమన్తతో ఆవరణయుత్తో ఆవటఞాణగతికో. స వే ఘోసేన వుయ్హతీతి సో పరనేయ్యబుద్ధికో బాలో ఘోసేన పరేసం వచనేన వుయ్హతి నియ్యతి ఆకడ్ఢీయతి.
Avisayo tesaṃ mādiso ajjhattaṃ bahiddhā ca apariññātavatthutāyāti dassetuṃ ‘‘ajjhatta’’ntiādi vuttaṃ. Ajjhattanti attano santāne khandhāyatanādidhammaṃ. Bahiddhāti parasantāne. Atha vā ajjhattanti, mama abbhantare asekkhasīlakkhandhādiṃ. Bahiddhāti, mameva ākappasampattiyādiyuttaṃ bahiddhā rūpadhammappavattiṃ cakkhuviññāṇādippavattiñca. Samantāvaraṇoti evaṃ ajjhattañca bahiddhā ca ajānanena samantato āvaraṇayutto āvaṭañāṇagatiko. Sa ve ghosena vuyhatīti so paraneyyabuddhiko bālo ghosena paresaṃ vacanena vuyhati niyyati ākaḍḍhīyati.
బహిద్ధా చ విపస్సతీతి యో చ వుత్తనయేన అజ్ఝత్తం న జానాతి, బహిద్ధా పన సుతానుసారేన ఆకప్పసమ్పత్తిఆదిఉపధారణేన వా విసేసతో పస్సతి. ‘‘గుణవిసేసయుత్తో సియా’’తి మఞ్ఞతి, సోపి బహిద్ధా ఫలదస్సావీ నయగ్గాహేన ఫలమత్తం గణ్హన్తో వుత్తనయేన ఘోసేన వుయ్హతి, సోపి మాదిసే న జానాతీతి అత్థో.
Bahiddhā ca vipassatīti yo ca vuttanayena ajjhattaṃ na jānāti, bahiddhā pana sutānusārena ākappasampattiādiupadhāraṇena vā visesato passati. ‘‘Guṇavisesayutto siyā’’ti maññati, sopi bahiddhā phaladassāvī nayaggāhena phalamattaṃ gaṇhanto vuttanayena ghosena vuyhati, sopi mādise na jānātīti attho.
యో పన అజ్ఝత్తఞ్చ ఖీణాసవస్స అబ్భన్తరే అసేక్ఖసీలక్ఖన్ధాదిగుణం జానాతి, బహిద్ధా చస్స పటిపత్తిసల్లక్ఖణేన విసేసతో గుణవిసేసయోగం పస్సతి. అనావరణదస్సావీ కేనచి అనావటో హుత్వా అరియానం గుణే దట్ఠుం ఞాతుం సమత్థో, న సో ఘోసమత్తేన వుయ్హతి యాథావతో దస్సనతోతి.
Yo pana ajjhattañca khīṇāsavassa abbhantare asekkhasīlakkhandhādiguṇaṃ jānāti, bahiddhā cassa paṭipattisallakkhaṇena visesato guṇavisesayogaṃ passati. Anāvaraṇadassāvī kenaci anāvaṭo hutvā ariyānaṃ guṇe daṭṭhuṃ ñātuṃ samattho, na so ghosamattena vuyhati yāthāvato dassanatoti.
లకుణ్డకభద్దియత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Lakuṇḍakabhaddiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౨. లకుణ్డకభద్దియత్థేరగాథా • 2. Lakuṇḍakabhaddiyattheragāthā