Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੨. ਲਕੁਣ੍ਡਕਭਦ੍ਦਿਯਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
2. Lakuṇḍakabhaddiyattheragāthāvaṇṇanā
ਪਰੇ ਅਮ੍ਬਾਟਕਾਰਾਮੇਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਲਕੁਣ੍ਡਕਭਦ੍ਦਿਯਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਂ ਕਿਰ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਹਂਸવਤੀਨਗਰੇ ਮਹਾਭੋਗੇ ਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ, વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਏਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਮਞ੍ਜੁਸ੍ਸਰਾਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਸਯਮ੍ਪਿ ਤਂ ਠਾਨਂ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ, ‘‘ਅਹੋ વਤਾਹਮ੍ਪਿ ਅਨਾਗਤੇ ਅਯਂ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਯ ਏਕਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਮਞ੍ਜੁਸ੍ਸਰਾਨਂ ਅਗ੍ਗੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਣਿਧਾਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਭਗવਾ ਚ ਤਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਬ੍ਯਾਕਰਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
Pare ambāṭakārāmetiādikā āyasmato lakuṇḍakabhaddiyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhoge kule nibbattitvā, vayappatto satthu santike dhammaṃ suṇanto nisinno tasmiṃ khaṇe satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ mañjussarānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā, sayampi taṃ ṭhānaṃ patthento buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā, ‘‘aho vatāhampi anāgate ayaṃ bhikkhu viya ekassa buddhassa sāsane mañjussarānaṃ aggo bhaveyya’’nti paṇidhānaṃ akāsi. Bhagavā ca tassa anantarāyataṃ disvā byākaritvā pakkāmi.
ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਯਾવਜੀવਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਫੁਸ੍ਸਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਚਿਤ੍ਤਪਤ੍ਤਕੋਕਿਲੋ ਹੁਤ੍વਾ ਰਾਜੁਯ੍ਯਾਨਤੋ ਮਧੁਰਂ ਅਮ੍ਬਫਲਂ ਤੁਣ੍ਡੇਨਾਦਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ‘‘ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਕੋਕਿਲੋ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੇ ਅਮ੍ਬਪਕ੍ਕਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿ। ਸੋ ਕੋਕਿਲੋ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਤੇਨੇવ ਪੀਤਿਸੁਖੇਨ ਸਤ੍ਤਾਹਂ વੀਤਿਨਾਮੇਸਿ। ਤੇਨ ਚ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਮਞ੍ਜੁਸ੍ਸਰੋ ਅਹੋਸਿ। ਕਸ੍ਸਪਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਪਨ ਚੇਤਿਯੇ ਆਰਦ੍ਧੇ ਕਿਂ ਪਮਾਣਂ ਕਰੋਮ? ਸਤ੍ਤਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਅਤਿਮਹਨ੍ਤਮੇਤਂ। ਛਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਏਤਮ੍ਪਿ ਅਤਿਮਹਨ੍ਤਂ। ਪਞ੍ਚਯੋਜਨਂ, ਚਤੁਯੋਜਨਂ, ਤਿਯੋਜਨਂ, ਦ੍વਿਯੋਜਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਅਯਂ ਤਦਾ ਜੇਟ੍ਠવਡ੍ਢਕੀ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਏਥ, ਭੋ, ਅਨਾਗਤੇ ਸੁਖਪਟਿਜਗ੍ਗਿਯਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਰਜ੍ਜੁਯਾ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋ ਗਾવੁਤਮਤ੍ਤਕੇ ਠਤ੍વਾ ‘‘ਏਕੇਕਂ ਮੁਖਂ ਗਾવੁਤਂ ਗਾવੁਤਂ ਹੋਤੁ, ਚੇਤਿਯਂ ਏਕਯੋਜਨਾવਟ੍ਟਂ ਯੋਜਨੁਬ੍ਬੇਧਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇ ਤਸ੍ਸ વਚਨੇ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਇਤਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਮਾਣਂ ਅਕਾਸੀਤਿ। ਤੇਨ ਪਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਨੀਚਤਰਪ੍ਪਮਾਣੋ ਹੋਤਿ।
So tattha yāvajīvaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto phussassa bhagavato kāle cittapattakokilo hutvā rājuyyānato madhuraṃ ambaphalaṃ tuṇḍenādāya gacchanto satthāraṃ disvā pasannamānaso ‘‘dassāmī’’ti cittaṃ uppādesi. Satthā tassa cittaṃ ñatvā pattaṃ gahetvā nisīdi. Kokilo dasabalassa patte ambapakkaṃ patiṭṭhāpesi. Satthā taṃ paribhuñji. So kokilo pasannamānaso teneva pītisukhena sattāhaṃ vītināmesi. Tena ca puññakammena mañjussaro ahosi. Kassapasammāsambuddhakāle pana cetiye āraddhe kiṃ pamāṇaṃ karoma? Sattayojanappamāṇaṃ. Atimahantametaṃ. Chayojanappamāṇaṃ. Etampi atimahantaṃ. Pañcayojanaṃ, catuyojanaṃ, tiyojanaṃ, dviyojananti vutte ayaṃ tadā jeṭṭhavaḍḍhakī hutvā ‘‘etha, bho, anāgate sukhapaṭijaggiyaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā rajjuyā parikkhipanto gāvutamattake ṭhatvā ‘‘ekekaṃ mukhaṃ gāvutaṃ gāvutaṃ hotu, cetiyaṃ ekayojanāvaṭṭaṃ yojanubbedhaṃ bhavissatī’’ti āha. Te tassa vacane aṭṭhaṃsu. Iti appamāṇassa buddhassa pamāṇaṃ akāsīti. Tena pana kammena nibbattanibbattaṭṭhāne aññehi nīcatarappamāṇo hoti.
ਸੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਤ੍ਥੁ ਕਾਲੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਮਹਾਭੋਗਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਭਦ੍ਦਿਯੋਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਤਿਰਸ੍ਸਤਾਯ ਪਨ ਲਕੁਣ੍ਡਕਭਦ੍ਦਿਯੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਸੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ, ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ, ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਧੁਰੇਨ ਸਰੇਨ ਪਰੇਸਂ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਸਿ। ਅਥੇਕਸ੍ਮਿਂ ਉਸ੍ਸવਦਿવਸੇ ਏਕੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰਥੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ ਅਞ੍ਞਤਰਾ ਗਣਿਕਾ ਥੇਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਦਨ੍ਤવਿਦਂਸਕਂ ਹਸਿ। ਥੇਰੋ ਤਸ੍ਸਾ ਦਨ੍ਤਟ੍ਠਿਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਝਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ, ਤਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ, વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ, ਅਨਾਗਾਮੀ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਕਾਯਗਤਾਯ ਸਤਿਯਾ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨਾ ਓવਦਿਯਮਾਨੋ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੫.੧-੩੩) –
So amhākaṃ satthu kāle sāvatthiyaṃ mahābhogakule nibbatti, bhaddiyotissa nāmaṃ ahosi. Atirassatāya pana lakuṇḍakabhaddiyoti paññāyittha. So satthu santike dhammaṃ sutvā, paṭiladdhasaddho pabbajitvā, bahussuto dhammakathiko hutvā madhurena sarena paresaṃ dhammaṃ kathesi. Athekasmiṃ ussavadivase ekena brāhmaṇena saddhiṃ rathena gacchantī aññatarā gaṇikā theraṃ disvā dantavidaṃsakaṃ hasi. Thero tassā dantaṭṭhike nimittaṃ gahetvā jhānaṃ uppādetvā, taṃ pādakaṃ katvā, vipassanaṃ paṭṭhapetvā, anāgāmī ahosi. So abhiṇhaṃ kāyagatāya satiyā viharanto ekadivasaṃ āyasmatā dhammasenāpatinā ovadiyamāno arahatte patiṭṭhahi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.55.1-33) –
‘‘ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਜਿਨੋ, ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਮਾ।
‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammesu cakkhumā;
ਇਤੋ ਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਹਿ, ਕਪ੍ਪੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਨਾਯਕੋ॥
Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.
‘‘ਤਦਾਹਂ ਹਂਸવਤਿਯਂ ਸੇਟ੍ਠਿਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਦ੍ਧਨੋ।
‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ seṭṭhiputto mahaddhano;
ਜਙ੍ਘਾવਿਹਾਰਂ વਿਚਰਂ, ਸਙ੍ਘਾਰਾਮਂ ਅਗਚ੍ਛਹਂ॥
Jaṅghāvihāraṃ vicaraṃ, saṅghārāmaṃ agacchahaṃ.
‘‘ਤਦਾ ਸੋ ਲੋਕਪਜ੍ਜੋਤੋ, ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ ਨਾਯਕੋ।
‘‘Tadā so lokapajjoto, dhammaṃ desesi nāyako;
ਮਞ੍ਜੁਸ੍ਸਰਾਨਂ ਪવਰਂ, ਸਾવਕਂ ਅਭਿਕਿਤ੍ਤਯਿ॥
Mañjussarānaṃ pavaraṃ, sāvakaṃ abhikittayi.
‘‘ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮੁਦਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਮਹੇਸਿਨੋ।
‘‘Taṃ sutvā mudito hutvā, kāraṃ katvā mahesino;
વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਪਾਦੇ, ਤਂ ਠਾਨਮਭਿਪਤ੍ਥਯਿਂ॥
Vanditvā satthuno pāde, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ.
‘‘ਤਦਾ ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਯਾਕਾਸਿ, ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ વਿਨਾਯਕੋ।
‘‘Tadā buddho viyākāsi, saṅghamajjhe vināyako;
ਅਨਾਗਤਮ੍ਹਿ ਅਦ੍ਧਾਨੇ, ਲਚ੍ਛਸੇ ਤਂ ਮਨੋਰਥਂ॥
Anāgatamhi addhāne, lacchase taṃ manorathaṃ.
‘‘ਸਤਸਹਸ੍ਸਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਓਕ੍ਕਾਕਕੁਲਸਮ੍ਭવੋ।
‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;
ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਗੋਤ੍ਤੇਨ, ਸਤ੍ਥਾ ਲੋਕੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਦਾਯਾਦੋ, ਓਰਸੋ ਧਮ੍ਮਨਿਮ੍ਮਿਤੋ।
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਹੇਸ੍ਸਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਾવਕੋ॥
Bhaddiyo nāma nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘ਤੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਸੁਕਤੇਨ, ਚੇਤਨਾਪਣਿਧੀਹਿ ਚ।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ਜਹਿਤ੍વਾ ਮਾਨੁਸਂ ਦੇਹਂ, ਤਾવਤਿਂਸਮਗਚ੍ਛਹਂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ਦ੍વੇਨવੁਤੇ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਫੁਸ੍ਸੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਨਾਯਕੋ।
‘‘Dvenavute ito kappe, phusso uppajji nāyako;
ਦੁਰਾਸਦੋ ਦੁਪ੍ਪਸਹੋ, ਸਬ੍ਬਲੋਕੁਤ੍ਤਮੋ ਜਿਨੋ॥
Durāsado duppasaho, sabbalokuttamo jino.
‘‘ਚਰਣੇਨ ਚ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਬ੍ਰਹਾ ਉਜੁ ਪਤਾਪવਾ।
‘‘Caraṇena ca sampanno, brahā uju patāpavā;
ਹਿਤੇਸੀ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਬਹੁਂ ਮੋਚੇਸਿ ਬਨ੍ਧਨਾ॥
Hitesī sabbasattānaṃ, bahuṃ mocesi bandhanā.
‘‘ਨਨ੍ਦਾਰਾਮવਨੇ ਤਸ੍ਸ, ਅਹੋਸਿਂ ਫੁਸ੍ਸਕੋਕਿਲੋ।
‘‘Nandārāmavane tassa, ahosiṃ phussakokilo;
ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਸਮਾਸਨ੍ਨੇ, ਅਮ੍ਬਰੁਕ੍ਖੇ વਸਾਮਹਂ॥
Gandhakuṭisamāsanne, ambarukkhe vasāmahaṃ.
‘‘ਤਦਾ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ, ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਂ ਜਿਨੁਤ੍ਤਮਂ।
‘‘Tadā piṇḍāya gacchantaṃ, dakkhiṇeyyaṃ jinuttamaṃ;
ਦਿਸ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ, ਮਞ੍ਜੁਨਾਭਿਨਿਕੂਜਹਂ॥
Disvā cittaṃ pasādetvā, mañjunābhinikūjahaṃ.
‘‘ਰਾਜੁਯ੍ਯਾਨਂ ਤਦਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸੁਪਕ੍ਕਂ ਕਨਕਤ੍ਤਚਂ।
‘‘Rājuyyānaṃ tadā gantvā, supakkaṃ kanakattacaṃ;
ਅਮ੍ਬਪਿਣ੍ਡਂ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸੋਪਨਾਮਯਿਂ॥
Ambapiṇḍaṃ gahetvāna, sambuddhassopanāmayiṃ.
‘‘ਤਦਾ ਮੇ ਚਿਤ੍ਤਮਞ੍ਞਾਯ, ਮਹਾਕਾਰੁਣਿਕੋ ਜਿਨੋ।
‘‘Tadā me cittamaññāya, mahākāruṇiko jino;
ਉਪਟ੍ਠਾਕਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਤੋ, ਪਤ੍ਤਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਿ ਨਾਯਕੋ॥
Upaṭṭhākassa hatthato, pattaṃ paggaṇhi nāyako.
‘‘ਅਦਾਸਿਂ ਹਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋਹਂ, ਅਮ੍ਬਪਿਣ੍ਡਂ ਮਹਾਮੁਨੇ।
‘‘Adāsiṃ haṭṭhacittohaṃ, ambapiṇḍaṃ mahāmune;
ਪਤ੍ਤੇ ਪਕ੍ਖਿਪ੍ਪ ਪਕ੍ਖੇਹਿ, ਪਞ੍ਜਲਿਂ ਕਤ੍વਾਨ ਮਞ੍ਜੁਨਾ॥
Patte pakkhippa pakkhehi, pañjaliṃ katvāna mañjunā.
‘‘ਸਰੇਨ ਰਜਨੀਯੇਨ, ਸવਨੀਯੇਨ વਗ੍ਗੁਨਾ।
‘‘Sarena rajanīyena, savanīyena vaggunā;
વਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਤ੍ਥਂ, ਨੀਲ਼ਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਹਂ॥
Vassanto buddhapūjatthaṃ, nīḷaṃ gantvā nipajjahaṃ.
‘‘ਤਦਾ ਮੁਦਿਤਚਿਤ੍ਤਂ ਮਂ, ਬੁਦ੍ਧਪੇਮਗਤਾਸਯਂ।
‘‘Tadā muditacittaṃ maṃ, buddhapemagatāsayaṃ;
ਸਕੁਣਗ੍ਘਿ ਉਪਾਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਘਾਤਯੀ ਦੁਟ੍ਠਮਾਨਸੋ॥
Sakuṇagghi upāgantvā, ghātayī duṭṭhamānaso.
‘‘ਤਤੋ ਚੁਤੋਹਂ ਤੁਸਿਤੇ, ਅਨੁਭੋਤ੍વਾ ਮਹਾਸੁਖਂ।
‘‘Tato cutohaṃ tusite, anubhotvā mahāsukhaṃ;
ਮਨੁਸ੍ਸਯੋਨਿਮਾਗਚ੍ਛਿਂ, ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਾਹਸਾ॥
Manussayonimāgacchiṃ, tassa kammassa vāhasā.
‘‘ਇਮਮ੍ਹਿ ਭਦ੍ਦਕੇ ਕਪ੍ਪੇ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਬਨ੍ਧੁ ਮਹਾਯਸੋ।
‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;
ਕਸ੍ਸਪੋ ਨਾਮ ਗੋਤ੍ਤੇਨ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ વਦਤਂ વਰੋ॥
Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.
‘‘ਸਾਸਨਂ ਜੋਤਯਿਤ੍વਾ ਸੋ, ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਕੁਤਿਤ੍ਥਿਯੇ।
‘‘Sāsanaṃ jotayitvā so, abhibhuyya kutitthiye;
વਿਨਯਿਤ੍વਾਨ વੇਨੇਯ੍ਯੇ, ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੋ ਸਸਾવਕੋ॥
Vinayitvāna veneyye, nibbuto so sasāvako.
‘‘ਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਤਮ੍ਹਿ ਲੋਕਗ੍ਗੇ, ਪਸਨ੍ਨਾ ਜਨਤਾ ਬਹੂ।
‘‘Nibbute tamhi lokagge, pasannā janatā bahū;
ਪੂਜਨਤ੍ਥਾਯ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਥੂਪਂ ਕੁਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥
Pūjanatthāya buddhassa, thūpaṃ kubbanti satthuno.
‘‘ਸਤ੍ਤਯੋਜਨਿਕਂ ਥੂਪਂ, ਸਤ੍ਤਰਤਨਭੂਸਿਤਂ।
‘‘Sattayojanikaṃ thūpaṃ, sattaratanabhūsitaṃ;
ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ ਮਹੇਸਿਸ੍ਸ, ਇਚ੍ਚੇવਂ ਮਨ੍ਤਯਨ੍ਤਿ ਤੇ॥
Karissāma mahesissa, iccevaṃ mantayanti te.
‘‘ਕਿਕਿਨੋ ਕਾਸਿਰਾਜਸ੍ਸ, ਤਦਾ ਸੇਨਾਯ ਨਾਯਕੋ।
‘‘Kikino kāsirājassa, tadā senāya nāyako;
ਹੁਤ੍વਾਹਂ ਅਪ੍ਪਮਾਣਸ੍ਸ, ਪਮਾਣਂ ਚੇਤਿਯੇ વਦਿਂ॥
Hutvāhaṃ appamāṇassa, pamāṇaṃ cetiye vadiṃ.
‘‘ਤਦਾ ਤੇ ਮਮ વਾਕ੍ਯੇਨ, ਚੇਤਿਯਂ ਯੋਜਨੁਗ੍ਗਤਂ।
‘‘Tadā te mama vākyena, cetiyaṃ yojanuggataṃ;
ਅਕਂਸੁ ਨਰવੀਰਸ੍ਸ, ਨਾਨਾਰਤਨਭੂਸਿਤਂ॥
Akaṃsu naravīrassa, nānāratanabhūsitaṃ.
‘‘ਤੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਸੁਕਤੇਨ, ਚੇਤਨਾਪਣਿਧੀਹਿ ਚ।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ਜਹਿਤ੍વਾ ਮਾਨੁਸਂ ਦੇਹਂ, ਤਾવਤਿਂਸਮਗਚ੍ਛਹਂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਚ ਭવੇ ਦਾਨਿ, ਜਾਤੋ ਸੇਟ੍ਠਿਕੁਲੇ ਅਹਂ।
‘‘Pacchime ca bhave dāni, jāto seṭṭhikule ahaṃ;
ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪੁਰવਰੇ, ਇਦ੍ਧੇ ਫੀਤੇ ਮਹਦ੍ਧਨੇ॥
Sāvatthiyaṃ puravare, iddhe phīte mahaddhane.
‘‘ਪੁਰਪ੍ਪવੇਸੇ ਸੁਗਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ વਿਮ੍ਹਿਤਮਾਨਸੋ।
‘‘Purappavese sugataṃ, disvā vimhitamānaso;
ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾਨ ਨ ਚਿਰਂ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਪਾਪੁਣਿਂ॥
Pabbajitvāna na ciraṃ, arahattamapāpuṇiṃ.
‘‘ਚੇਤਿਯਸ੍ਸ ਪਮਾਣਂ ਯਂ, ਅਕਰਿਂ ਤੇਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾ।
‘‘Cetiyassa pamāṇaṃ yaṃ, akariṃ tena kammunā;
ਲਕੁਣ੍ਡਕਸਰੀਰੋਹਂ, ਜਾਤੋ ਪਰਿਭવਾਰਹੋ॥
Lakuṇḍakasarīrohaṃ, jāto paribhavāraho.
‘‘ਸਰੇਨ ਮਧੁਰੇਨਾਹਂ, ਪੂਜਿਤ੍વਾ ਇਸਿਸਤ੍ਤਮਂ।
‘‘Sarena madhurenāhaṃ, pūjitvā isisattamaṃ;
ਮਞ੍ਜੁਸ੍ਸਰਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ, ਅਗ੍ਗਤ੍ਤਮਨੁਪਾਪੁਣਿਂ॥
Mañjussarānaṃ bhikkhūnaṃ, aggattamanupāpuṇiṃ.
‘‘ਫਲਦਾਨੇਨ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਗੁਣਾਨੁਸ੍ਸਰਣੇਨ ਚ।
‘‘Phaladānena buddhassa, guṇānussaraṇena ca;
ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, વਿਹਰਾਮਿ ਅਨਾਸવੋ॥
Sāmaññaphalasampanno, viharāmi anāsavo.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਪਰਭਾਗੇ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤੋ –
Aparabhāge aññaṃ byākaronto –
੪੬੬.
466.
‘‘ਪਰੇ ਅਮ੍ਬਾਟਕਾਰਾਮੇ, વਨਸਣ੍ਡਮ੍ਹਿ ਭਦ੍ਦਿਯੋ।
‘‘Pare ambāṭakārāme, vanasaṇḍamhi bhaddiyo;
ਸਮੂਲਂ ਤਣ੍ਹਮਬ੍ਬੁਯ੍ਹ, ਤਤ੍ਥ ਭਦ੍ਦੋવ ਝਾਯਤਿ॥
Samūlaṃ taṇhamabbuyha, tattha bhaddova jhāyati.
੪੬੭.
467.
‘‘ਰਮਨ੍ਤੇਕੇ ਮੁਦਿਙ੍ਗੇਹਿ, વੀਣਾਹਿ ਪਣવੇਹਿ ਚ।
‘‘Ramanteke mudiṅgehi, vīṇāhi paṇavehi ca;
ਅਹਞ੍ਚ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਸ੍ਮਿਂ, ਰਤੋ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ॥
Ahañca rukkhamūlasmiṃ, rato buddhassa sāsane.
੪੬੮.
468.
‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਚੇ ਮੇ વਰਂ ਦਜ੍ਜਾ, ਸੋ ਚ ਲਬ੍ਭੇਥ ਮੇ વਰੋ।
‘‘Buddho ce me varaṃ dajjā, so ca labbhetha me varo;
ਗਣ੍ਹੇਹਂ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਕਾਯਗਤਂ ਸਤਿ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
Gaṇhehaṃ sabbalokassa, niccaṃ kāyagataṃ sati’’nti. –
ਇਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Imā tisso gāthā abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਪਰੇਤਿ ਸੇਟ੍ਠੇ ਅਧਿਕੇ, વਿਸਿਟ੍ਠੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਧਿਕવਾਚੀ ਹਿ ਅਯਂ ਪਰਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਪਰਂ વਿਯ ਮਤ੍ਤਾਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ। ਅਮ੍ਬਾਟਕਾਰਾਮੇਤਿ ਏવਂਨਾਮਕੇ ਆਰਾਮੇ। ਸੋ ਕਿਰ ਛਾਯੂਦਕਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ વਨਸਣ੍ਡਮਣ੍ਡਿਤੋ ਰਮਣੀਯੋ ਹੋਤਿ ਤੇਨ ‘‘ਪਰੇ’’ਤਿ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤੋ। ‘‘ਅਮ੍ਬਾਟਕવਨੇ ਅਮ੍ਬਾਟਕੇਹਿ ਅਭਿਲਕ੍ਖਿਤવਨੇ’’ਤਿ ਚ વਦਨ੍ਤਿ। વਨਸਣ੍ਡਮ੍ਹੀਤਿ વਨਗਹਨੇ, ਘਨਨਿਚਿਤਰੁਕ੍ਖਗਚ੍ਛਲਤਾਸਮੂਹੇ વਨੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਦ੍ਦਿਯੋਤਿ ਏવਂਨਾਮਕੋ, ਅਤ੍ਤਾਨਮੇવ ਥੇਰੋ ਅਞ੍ਞਂ વਿਯ વਦਤਿ। ਸਮੂਲਂ ਤਣ੍ਹਮਬ੍ਬੁਯ੍ਹਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਮੂਲਂ ਨਾਮ ਅવਿਜ੍ਜਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਾવਿਜ੍ਜਂ ਤਣ੍ਹਂ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮੁਗ੍ਘਾਟੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥ ਭਦ੍ਦੋવ ਝਾਯਤੀਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੇਹਿ ਸੀਲਾਦੀਹਿ ਭਦ੍ਦੋ ਸੁਨ੍ਦਰੋ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ વਨਸਣ੍ਡੇ ਕਤਕਿਚ੍ਚਤਾਯ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰવਸੇਨ ਅਗ੍ਗਫਲਝਾਨੇਨ ਝਾਯਤਿ।
Tattha pareti seṭṭhe adhike, visiṭṭheti attho. Adhikavācī hi ayaṃ parasaddo ‘‘paraṃ viya mattāyā’’tiādīsu viya. Ambāṭakārāmeti evaṃnāmake ārāme. So kira chāyūdakasampanno vanasaṇḍamaṇḍito ramaṇīyo hoti tena ‘‘pare’’ti visesetvā vutto. ‘‘Ambāṭakavane ambāṭakehi abhilakkhitavane’’ti ca vadanti. Vanasaṇḍamhīti vanagahane, ghananicitarukkhagacchalatāsamūhe vaneti attho. Bhaddiyoti evaṃnāmako, attānameva thero aññaṃ viya vadati. Samūlaṃ taṇhamabbuyhāti taṇhāya mūlaṃ nāma avijjā. Tasmā sāvijjaṃ taṇhaṃ aggamaggena samugghāṭetvāti attho. Tattha bhaddova jhāyatīti lokuttarehi sīlādīhi bhaddo sundaro tasmiṃyeva vanasaṇḍe katakiccatāya diṭṭhadhammasukhavihāravasena aggaphalajhānena jhāyati.
ਫਲਸੁਖੇਨ ਚ ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤੀਹਿ ਚ વੀਤਿਨਾਮੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿવੇਕਰਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਰਮਨ੍ਤੇਕੇ’’ਤਿ ਗਾਥਾਯਪਿ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕਮੁਖੇਨ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਮੁਦਿਙ੍ਗੇਹੀਤਿ ਅਙ੍ਗਿਕਾਦੀਹਿ ਮੁਰਜੇਹਿ। વੀਣਾਹੀਤਿ ਨਨ੍ਦਿਨੀਆਦੀਹਿ વੀਣਾਹਿ। ਪਣવੇਹੀਤਿ ਤੁਰਿਯੇਹਿ ਰਮਨ੍ਤਿ ਏਕੇ ਕਾਮਭੋਗਿਨੋ, ਸਾ ਪਨ ਤੇਸਂ ਰਤਿ ਅਨਰਿਯਾ ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤਾ। ਅਹਞ੍ਚਾ ਤਿ ਅਹਂ ਪਨ, ਏਕਕੋ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾਸਨੇ ਰਤੋ, ਤਤੋ ਏવ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਸ੍ਮਿਂ ਰਤੋ ਅਭਿਰਤੋ વਿਹਰਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Phalasukhena ca jhānasamāpattīhi ca vītināmetīti attano vivekaratiṃ dassetvā ‘‘ramanteke’’ti gāthāyapi byatirekamukhena tamevatthaṃ dasseti. Tattha mudiṅgehīti aṅgikādīhi murajehi. Vīṇāhīti nandinīādīhi vīṇāhi. Paṇavehīti turiyehi ramanti eke kāmabhogino, sā pana tesaṃ rati anariyā anatthasaṃhitā. Ahañcā ti ahaṃ pana, ekako buddhassa bhagavato sāsane rato, tato eva rukkhamūlasmiṃ rato abhirato viharāmīti attho.
ਏવਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿવੇਕਾਭਿਰਤਿਂ ਕਿਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯਂ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਪਸਂਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਚੇ ਮੇ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸਚੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ ‘‘ਏਕਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ વਰਂ ਯਾਚਾਮੀ’’ਤਿ ਮਯਾ ਯਾਚਿਤੋ ‘‘ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤવਰਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਥਾਗਤਾ’’ਤਿ ਅਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਯਥਾਯਾਚਿਤਂ વਰਂ ਦਦੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਚ વਰੋ ਮਮਾਧਿਪ੍ਪਾਯਪੂਰਕੋ ਲਬ੍ਭੇਥ ਮਯ੍ਹਂ ਮਨੋਰਥਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਥੇਰੋ ਪਰਿਕਪ੍ਪવਸੇਨ વਦਤਿ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਸਬ੍ਬੋ ਲੋਕੋ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਤੂ’’ਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸ ਨਿਚ੍ਚਂ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਕਤ੍વਾ વਰਂ ਗਣ੍ਹੇ ਅਹਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਗਣ੍ਹੇਹਂ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਕਾਯਗਤਂ ਸਤਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਅਪਰਿਕ੍ਖਣਗਰਹਾਮੁਖੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਣਂ ਪਸਂਸਨ੍ਤੋ –
Evaṃ attano vivekābhiratiṃ kittetvā idāni yaṃ kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ bhāvetvā arahattaṃ patto, tassa pasaṃsanatthaṃ ‘‘buddho ce me’’ti gāthamāha. Tassattho – sace buddho bhagavā ‘‘ekāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ varaṃ yācāmī’’ti mayā yācito ‘‘atikkantavarā kho, bhikkhu, tathāgatā’’ti apaṭikkhipitvā mayhaṃ yathāyācitaṃ varaṃ dadeyya, so ca varo mamādhippāyapūrako labbhetha mayhaṃ manorathaṃ matthakaṃ pāpeyyāti thero parikappavasena vadati. ‘‘Bhante, sabbo loko sabbakālaṃ kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ bhāvetū’’ti ‘‘sabbalokassa niccaṃ kāyagatāsati bhāvetabbā’’ti katvā varaṃ gaṇhe ahanti dassento āha ‘‘gaṇhehaṃ sabbalokassa, niccaṃ kāyagataṃ sati’’nti. Idāni aparikkhaṇagarahāmukhena parikkhaṇaṃ pasaṃsanto –
੪੬੯.
469.
‘‘ਯੇ ਮਂ ਰੂਪੇਨ ਪਾਮਿਂਸੁ, ਯੇ ਚ ਘੋਸੇਨ ਅਨ੍વਗੂ।
‘‘Ye maṃ rūpena pāmiṃsu, ye ca ghosena anvagū;
ਛਨ੍ਦਰਾਗવਸੂਪੇਤਾ, ਨ ਮਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਤੇ ਜਨਾ॥
Chandarāgavasūpetā, na maṃ jānanti te janā.
੪੭੦.
470.
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Ajjhattañca na jānāti, bahiddhā ca na passati;
ਸਮਨ੍ਤਾવਰਣੋ ਬਾਲੋ, ਸ વੇ ਘੋਸੇਨ વੁਯ੍ਹਤਿ॥
Samantāvaraṇo bālo, sa ve ghosena vuyhati.
੪੭੧.
471.
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ વਿਪਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Ajjhattañca na jānāti, bahiddhā ca vipassati;
ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਫਲਦਸ੍ਸਾવੀ, ਸੋਪਿ ਘੋਸੇਨ વੁਯ੍ਹਤਿ॥
Bahiddhā phaladassāvī, sopi ghosena vuyhati.
੪੭੨.
472.
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ વਿਪਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Ajjhattañca pajānāti, bahiddhā ca vipassati;
ਅਨਾવਰਣਦਸ੍ਸਾવੀ, ਨ ਸੋ ਘੋਸੇਨ વੁਯ੍ਹਤੀ’’ਤਿ॥ –
Anāvaraṇadassāvī, na so ghosena vuyhatī’’ti. –
ਇਮਾ ਚਤਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Imā catasso gāthā abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਮਂ ਰੂਪੇਨ ਪਾਮਿਂਸੂਤਿ ਯੇ ਜਨਾ ਅવਿਦ੍ਦਸੂ ਮਮ ਰੂਪੇਨ ਅਪਸਾਦਿਕੇਨ ਨਿਹੀਨੇਨ ‘‘ਆਕਾਰਸਦਿਸੀ ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ, ਧਮ੍ਮਸਰੀਰੇਨ ਚ ਮਂ ਨਿਹੀਨਂ ਪਾਮਿਂਸੁ, ‘‘ਓਰਕੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਹੀਲ਼ੇਨ੍ਤਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨવਸੇਨ ਮਞ੍ਞਿਂਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੇ ਚ ਘੋਸੇਨ ਅਨ੍વਗੂਤਿ ਯੇ ਚ ਸਤ੍ਤਾ ਘੋਸੇਨ ਮਞ੍ਜੁਨਾ ਮਂ ਸਮ੍ਭਾવਨਾવਸੇਨ ਅਨੁਗਤਾ ਬਹੁ ਮਞ੍ਞਿਂਸੁ, ਤਂ ਤੇਸਂ ਮਿਚ੍ਛਾ, ਨ ਹਿ ਅਹਂ ਰੂਪਮਤ੍ਤੇਨ ਅવਮਨ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਘੋਸਮਤ੍ਤੇਨ વਾ ਨ ਬਹੁਂ ਮਨ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਛਨ੍ਦਰਾਗવਸੂਪੇਤਾ, ਨ ਮਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਤੇ ਜਨਾਤਿ ਤੇ ਦੁવਿਧਾਪਿ ਜਨਾ ਛਨ੍ਦਰਾਗਸ੍ਸ વਸਂ ਉਪੇਤਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਛਨ੍ਦਰਾਗਾ ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਹੀਨਛਨ੍ਦਰਾਗਂ ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ।
Tattha ye maṃ rūpena pāmiṃsūti ye janā aviddasū mama rūpena apasādikena nihīnena ‘‘ākārasadisī paññā’’ti, dhammasarīrena ca maṃ nihīnaṃ pāmiṃsu, ‘‘orako aya’’nti hīḷentā paricchindanavasena maññiṃsūti attho. Ye ca ghosena anvagūti ye ca sattā ghosena mañjunā maṃ sambhāvanāvasena anugatā bahu maññiṃsu, taṃ tesaṃ micchā, na hi ahaṃ rūpamattena avamantabbo, ghosamattena vā na bahuṃ mantabbo, tasmā chandarāgavasūpetā, na maṃ jānanti te janāti te duvidhāpi janā chandarāgassa vasaṃ upetā appahīnachandarāgā sabbaso pahīnachandarāgaṃ maṃ na jānanti.
ਅવਿਸਯੋ ਤੇਸਂ ਮਾਦਿਸੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਅਪਰਿਞ੍ਞਾਤવਤ੍ਥੁਤਾਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਾਦਿਧਮ੍ਮਂ। ਬਹਿਦ੍ਧਾਤਿ ਪਰਸਨ੍ਤਾਨੇ। ਅਥ વਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਮਮ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਅਸੇਕ੍ਖਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਂ। ਬਹਿਦ੍ਧਾਤਿ, ਮਮੇવ ਆਕਪ੍ਪਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾਦਿਯੁਤ੍ਤਂ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਧਮ੍ਮਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਞ੍ਚ। ਸਮਨ੍ਤਾવਰਣੋਤਿ ਏવਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਅਜਾਨਨੇਨ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਆવਰਣਯੁਤ੍ਤੋ ਆવਟਞਾਣਗਤਿਕੋ। ਸ વੇ ਘੋਸੇਨ વੁਯ੍ਹਤੀਤਿ ਸੋ ਪਰਨੇਯ੍ਯਬੁਦ੍ਧਿਕੋ ਬਾਲੋ ਘੋਸੇਨ ਪਰੇਸਂ વਚਨੇਨ વੁਯ੍ਹਤਿ ਨਿਯ੍ਯਤਿ ਆਕਡ੍ਢੀਯਤਿ।
Avisayo tesaṃ mādiso ajjhattaṃ bahiddhā ca apariññātavatthutāyāti dassetuṃ ‘‘ajjhatta’’ntiādi vuttaṃ. Ajjhattanti attano santāne khandhāyatanādidhammaṃ. Bahiddhāti parasantāne. Atha vā ajjhattanti, mama abbhantare asekkhasīlakkhandhādiṃ. Bahiddhāti, mameva ākappasampattiyādiyuttaṃ bahiddhā rūpadhammappavattiṃ cakkhuviññāṇādippavattiñca. Samantāvaraṇoti evaṃ ajjhattañca bahiddhā ca ajānanena samantato āvaraṇayutto āvaṭañāṇagatiko. Sa ve ghosena vuyhatīti so paraneyyabuddhiko bālo ghosena paresaṃ vacanena vuyhati niyyati ākaḍḍhīyati.
ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ વਿਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਯੋ ਚ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਪਨ ਸੁਤਾਨੁਸਾਰੇਨ ਆਕਪ੍ਪਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਆਦਿਉਪਧਾਰਣੇਨ વਾ વਿਸੇਸਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ। ‘‘ਗੁਣવਿਸੇਸਯੁਤ੍ਤੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਤਿ, ਸੋਪਿ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਫਲਦਸ੍ਸਾવੀ ਨਯਗ੍ਗਾਹੇਨ ਫਲਮਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਘੋਸੇਨ વੁਯ੍ਹਤਿ, ਸੋਪਿ ਮਾਦਿਸੇ ਨ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Bahiddhā ca vipassatīti yo ca vuttanayena ajjhattaṃ na jānāti, bahiddhā pana sutānusārena ākappasampattiādiupadhāraṇena vā visesato passati. ‘‘Guṇavisesayutto siyā’’ti maññati, sopi bahiddhā phaladassāvī nayaggāhena phalamattaṃ gaṇhanto vuttanayena ghosena vuyhati, sopi mādise na jānātīti attho.
ਯੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਅਸੇਕ੍ਖਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਗੁਣਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚਸ੍ਸ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣੇਨ વਿਸੇਸਤੋ ਗੁਣવਿਸੇਸਯੋਗਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਅਨਾવਰਣਦਸ੍ਸਾવੀ ਕੇਨਚਿ ਅਨਾવਟੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਰਿਯਾਨਂ ਗੁਣੇ ਦਟ੍ਠੁਂ ਞਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ, ਨ ਸੋ ਘੋਸਮਤ੍ਤੇਨ વੁਯ੍ਹਤਿ ਯਾਥਾવਤੋ ਦਸ੍ਸਨਤੋਤਿ।
Yo pana ajjhattañca khīṇāsavassa abbhantare asekkhasīlakkhandhādiguṇaṃ jānāti, bahiddhā cassa paṭipattisallakkhaṇena visesato guṇavisesayogaṃ passati. Anāvaraṇadassāvī kenaci anāvaṭo hutvā ariyānaṃ guṇe daṭṭhuṃ ñātuṃ samattho, na so ghosamattena vuyhati yāthāvato dassanatoti.
ਲਕੁਣ੍ਡਕਭਦ੍ਦਿਯਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Lakuṇḍakabhaddiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੨. ਲਕੁਣ੍ਡਕਭਦ੍ਦਿਯਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 2. Lakuṇḍakabhaddiyattheragāthā