Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ൨. ലകുണ്ഡകഭദ്ദിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ

    2. Lakuṇḍakabhaddiyattheragāthāvaṇṇanā

    പരേ അമ്ബാടകാരാമേതിആദികാ ആയസ്മതോ ലകുണ്ഡകഭദ്ദിയത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയം കിര പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ഹംസവതീനഗരേ മഹാഭോഗേ കുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ, വയപ്പത്തോ സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മം സുണന്തോ നിസിന്നോ തസ്മിം ഖണേ സത്ഥാരം ഏകം ഭിക്ഖും മഞ്ജുസ്സരാനം അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേന്തം ദിസ്വാ, സയമ്പി തം ഠാനം പത്ഥേന്തോ ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ മഹാദാനം ദത്വാ, ‘‘അഹോ വതാഹമ്പി അനാഗതേ അയം ഭിക്ഖു വിയ ഏകസ്സ ബുദ്ധസ്സ സാസനേ മഞ്ജുസ്സരാനം അഗ്ഗോ ഭവേയ്യ’’ന്തി പണിധാനം അകാസി. ഭഗവാ ച തസ്സ അനന്തരായതം ദിസ്വാ ബ്യാകരിത്വാ പക്കാമി.

    Pare ambāṭakārāmetiādikā āyasmato lakuṇḍakabhaddiyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhoge kule nibbattitvā, vayappatto satthu santike dhammaṃ suṇanto nisinno tasmiṃ khaṇe satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ mañjussarānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā, sayampi taṃ ṭhānaṃ patthento buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā, ‘‘aho vatāhampi anāgate ayaṃ bhikkhu viya ekassa buddhassa sāsane mañjussarānaṃ aggo bhaveyya’’nti paṇidhānaṃ akāsi. Bhagavā ca tassa anantarāyataṃ disvā byākaritvā pakkāmi.

    സോ തത്ഥ യാവജീവം പുഞ്ഞാനി കത്വാ ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഫുസ്സസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ചിത്തപത്തകോകിലോ ഹുത്വാ രാജുയ്യാനതോ മധുരം അമ്ബഫലം തുണ്ഡേനാദായ ഗച്ഛന്തോ സത്ഥാരം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ ‘‘ദസ്സാമീ’’തി ചിത്തം ഉപ്പാദേസി. സത്ഥാ തസ്സ ചിത്തം ഞത്വാ പത്തം ഗഹേത്വാ നിസീദി. കോകിലോ ദസബലസ്സ പത്തേ അമ്ബപക്കം പതിട്ഠാപേസി. സത്ഥാ തം പരിഭുഞ്ജി. സോ കോകിലോ പസന്നമാനസോ തേനേവ പീതിസുഖേന സത്താഹം വീതിനാമേസി. തേന ച പുഞ്ഞകമ്മേന മഞ്ജുസ്സരോ അഹോസി. കസ്സപസമ്മാസമ്ബുദ്ധകാലേ പന ചേതിയേ ആരദ്ധേ കിം പമാണം കരോമ? സത്തയോജനപ്പമാണം. അതിമഹന്തമേതം. ഛയോജനപ്പമാണം. ഏതമ്പി അതിമഹന്തം. പഞ്ചയോജനം, ചതുയോജനം, തിയോജനം, ദ്വിയോജനന്തി വുത്തേ അയം തദാ ജേട്ഠവഡ്ഢകീ ഹുത്വാ ‘‘ഏഥ, ഭോ, അനാഗതേ സുഖപടിജഗ്ഗിയം കാതും വട്ടതീ’’തി വത്വാ രജ്ജുയാ പരിക്ഖിപന്തോ ഗാവുതമത്തകേ ഠത്വാ ‘‘ഏകേകം മുഖം ഗാവുതം ഗാവുതം ഹോതു, ചേതിയം ഏകയോജനാവട്ടം യോജനുബ്ബേധം ഭവിസ്സതീ’’തി ആഹ. തേ തസ്സ വചനേ അട്ഠംസു. ഇതി അപ്പമാണസ്സ ബുദ്ധസ്സ പമാണം അകാസീതി. തേന പന കമ്മേന നിബ്ബത്തനിബ്ബത്തട്ഠാനേ അഞ്ഞേഹി നീചതരപ്പമാണോ ഹോതി.

    So tattha yāvajīvaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto phussassa bhagavato kāle cittapattakokilo hutvā rājuyyānato madhuraṃ ambaphalaṃ tuṇḍenādāya gacchanto satthāraṃ disvā pasannamānaso ‘‘dassāmī’’ti cittaṃ uppādesi. Satthā tassa cittaṃ ñatvā pattaṃ gahetvā nisīdi. Kokilo dasabalassa patte ambapakkaṃ patiṭṭhāpesi. Satthā taṃ paribhuñji. So kokilo pasannamānaso teneva pītisukhena sattāhaṃ vītināmesi. Tena ca puññakammena mañjussaro ahosi. Kassapasammāsambuddhakāle pana cetiye āraddhe kiṃ pamāṇaṃ karoma? Sattayojanappamāṇaṃ. Atimahantametaṃ. Chayojanappamāṇaṃ. Etampi atimahantaṃ. Pañcayojanaṃ, catuyojanaṃ, tiyojanaṃ, dviyojananti vutte ayaṃ tadā jeṭṭhavaḍḍhakī hutvā ‘‘etha, bho, anāgate sukhapaṭijaggiyaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā rajjuyā parikkhipanto gāvutamattake ṭhatvā ‘‘ekekaṃ mukhaṃ gāvutaṃ gāvutaṃ hotu, cetiyaṃ ekayojanāvaṭṭaṃ yojanubbedhaṃ bhavissatī’’ti āha. Te tassa vacane aṭṭhaṃsu. Iti appamāṇassa buddhassa pamāṇaṃ akāsīti. Tena pana kammena nibbattanibbattaṭṭhāne aññehi nīcatarappamāṇo hoti.

    സോ അമ്ഹാകം സത്ഥു കാലേ സാവത്ഥിയം മഹാഭോഗകുലേ നിബ്ബത്തി, ഭദ്ദിയോതിസ്സ നാമം അഹോസി. അതിരസ്സതായ പന ലകുണ്ഡകഭദ്ദിയോതി പഞ്ഞായിത്ഥ. സോ സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മം സുത്വാ, പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ, ബഹുസ്സുതോ ധമ്മകഥികോ ഹുത്വാ മധുരേന സരേന പരേസം ധമ്മം കഥേസി. അഥേകസ്മിം ഉസ്സവദിവസേ ഏകേന ബ്രാഹ്മണേന സദ്ധിം രഥേന ഗച്ഛന്തീ അഞ്ഞതരാ ഗണികാ ഥേരം ദിസ്വാ ദന്തവിദംസകം ഹസി. ഥേരോ തസ്സാ ദന്തട്ഠികേ നിമിത്തം ഗഹേത്വാ ഝാനം ഉപ്പാദേത്വാ, തം പാദകം കത്വാ, വിപസ്സനം പട്ഠപേത്വാ, അനാഗാമീ അഹോസി. സോ അഭിണ്ഹം കായഗതായ സതിയാ വിഹരന്തോ ഏകദിവസം ആയസ്മതാ ധമ്മസേനാപതിനാ ഓവദിയമാനോ അരഹത്തേ പതിട്ഠഹി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൫൫.൧-൩൩) –

    So amhākaṃ satthu kāle sāvatthiyaṃ mahābhogakule nibbatti, bhaddiyotissa nāmaṃ ahosi. Atirassatāya pana lakuṇḍakabhaddiyoti paññāyittha. So satthu santike dhammaṃ sutvā, paṭiladdhasaddho pabbajitvā, bahussuto dhammakathiko hutvā madhurena sarena paresaṃ dhammaṃ kathesi. Athekasmiṃ ussavadivase ekena brāhmaṇena saddhiṃ rathena gacchantī aññatarā gaṇikā theraṃ disvā dantavidaṃsakaṃ hasi. Thero tassā dantaṭṭhike nimittaṃ gahetvā jhānaṃ uppādetvā, taṃ pādakaṃ katvā, vipassanaṃ paṭṭhapetvā, anāgāmī ahosi. So abhiṇhaṃ kāyagatāya satiyā viharanto ekadivasaṃ āyasmatā dhammasenāpatinā ovadiyamāno arahatte patiṭṭhahi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.55.1-33) –

    ‘‘പദുമുത്തരോ നാമ ജിനോ, സബ്ബധമ്മേസു ചക്ഖുമാ;

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammesu cakkhumā;

    ഇതോ സതസഹസ്സമ്ഹി, കപ്പേ ഉപ്പജ്ജി നായകോ.

    Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.

    ‘‘തദാഹം ഹംസവതിയം സേട്ഠിപുത്തോ മഹദ്ധനോ;

    ‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ seṭṭhiputto mahaddhano;

    ജങ്ഘാവിഹാരം വിചരം, സങ്ഘാരാമം അഗച്ഛഹം.

    Jaṅghāvihāraṃ vicaraṃ, saṅghārāmaṃ agacchahaṃ.

    ‘‘തദാ സോ ലോകപജ്ജോതോ, ധമ്മം ദേസേസി നായകോ;

    ‘‘Tadā so lokapajjoto, dhammaṃ desesi nāyako;

    മഞ്ജുസ്സരാനം പവരം, സാവകം അഭികിത്തയി.

    Mañjussarānaṃ pavaraṃ, sāvakaṃ abhikittayi.

    ‘‘തം സുത്വാ മുദിതോ ഹുത്വാ, കാരം കത്വാ മഹേസിനോ;

    ‘‘Taṃ sutvā mudito hutvā, kāraṃ katvā mahesino;

    വന്ദിത്വാ സത്ഥുനോ പാദേ, തം ഠാനമഭിപത്ഥയിം.

    Vanditvā satthuno pāde, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ.

    ‘‘തദാ ബുദ്ധോ വിയാകാസി, സങ്ഘമജ്ഝേ വിനായകോ;

    ‘‘Tadā buddho viyākāsi, saṅghamajjhe vināyako;

    അനാഗതമ്ഹി അദ്ധാനേ, ലച്ഛസേ തം മനോരഥം.

    Anāgatamhi addhāne, lacchase taṃ manorathaṃ.

    ‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോ, ഓരസോ ധമ്മനിമ്മിതോ;

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;

    ഭദ്ദിയോ നാമ നാമേന, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ.

    Bhaddiyo nāma nāmena, hessati satthu sāvako.

    ‘‘തേന കമ്മേന സുകതേന, ചേതനാപണിധീഹി ച;

    ‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    ജഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, താവതിംസമഗച്ഛഹം.

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, ഫുസ്സോ ഉപ്പജ്ജി നായകോ;

    ‘‘Dvenavute ito kappe, phusso uppajji nāyako;

    ദുരാസദോ ദുപ്പസഹോ, സബ്ബലോകുത്തമോ ജിനോ.

    Durāsado duppasaho, sabbalokuttamo jino.

    ‘‘ചരണേന ച സമ്പന്നോ, ബ്രഹാ ഉജു പതാപവാ;

    ‘‘Caraṇena ca sampanno, brahā uju patāpavā;

    ഹിതേസീ സബ്ബസത്താനം, ബഹും മോചേസി ബന്ധനാ.

    Hitesī sabbasattānaṃ, bahuṃ mocesi bandhanā.

    ‘‘നന്ദാരാമവനേ തസ്സ, അഹോസിം ഫുസ്സകോകിലോ;

    ‘‘Nandārāmavane tassa, ahosiṃ phussakokilo;

    ഗന്ധകുടിസമാസന്നേ, അമ്ബരുക്ഖേ വസാമഹം.

    Gandhakuṭisamāsanne, ambarukkhe vasāmahaṃ.

    ‘‘തദാ പിണ്ഡായ ഗച്ഛന്തം, ദക്ഖിണേയ്യം ജിനുത്തമം;

    ‘‘Tadā piṇḍāya gacchantaṃ, dakkhiṇeyyaṃ jinuttamaṃ;

    ദിസ്വാ ചിത്തം പസാദേത്വാ, മഞ്ജുനാഭിനികൂജഹം.

    Disvā cittaṃ pasādetvā, mañjunābhinikūjahaṃ.

    ‘‘രാജുയ്യാനം തദാ ഗന്ത്വാ, സുപക്കം കനകത്തചം;

    ‘‘Rājuyyānaṃ tadā gantvā, supakkaṃ kanakattacaṃ;

    അമ്ബപിണ്ഡം ഗഹേത്വാന, സമ്ബുദ്ധസ്സോപനാമയിം.

    Ambapiṇḍaṃ gahetvāna, sambuddhassopanāmayiṃ.

    ‘‘തദാ മേ ചിത്തമഞ്ഞായ, മഹാകാരുണികോ ജിനോ;

    ‘‘Tadā me cittamaññāya, mahākāruṇiko jino;

    ഉപട്ഠാകസ്സ ഹത്ഥതോ, പത്തം പഗ്ഗണ്ഹി നായകോ.

    Upaṭṭhākassa hatthato, pattaṃ paggaṇhi nāyako.

    ‘‘അദാസിം ഹട്ഠചിത്തോഹം, അമ്ബപിണ്ഡം മഹാമുനേ;

    ‘‘Adāsiṃ haṭṭhacittohaṃ, ambapiṇḍaṃ mahāmune;

    പത്തേ പക്ഖിപ്പ പക്ഖേഹി, പഞ്ജലിം കത്വാന മഞ്ജുനാ.

    Patte pakkhippa pakkhehi, pañjaliṃ katvāna mañjunā.

    ‘‘സരേന രജനീയേന, സവനീയേന വഗ്ഗുനാ;

    ‘‘Sarena rajanīyena, savanīyena vaggunā;

    വസ്സന്തോ ബുദ്ധപൂജത്ഥം, നീളം ഗന്ത്വാ നിപജ്ജഹം.

    Vassanto buddhapūjatthaṃ, nīḷaṃ gantvā nipajjahaṃ.

    ‘‘തദാ മുദിതചിത്തം മം, ബുദ്ധപേമഗതാസയം;

    ‘‘Tadā muditacittaṃ maṃ, buddhapemagatāsayaṃ;

    സകുണഗ്ഘി ഉപാഗന്ത്വാ, ഘാതയീ ദുട്ഠമാനസോ.

    Sakuṇagghi upāgantvā, ghātayī duṭṭhamānaso.

    ‘‘തതോ ചുതോഹം തുസിതേ, അനുഭോത്വാ മഹാസുഖം;

    ‘‘Tato cutohaṃ tusite, anubhotvā mahāsukhaṃ;

    മനുസ്സയോനിമാഗച്ഛിം, തസ്സ കമ്മസ്സ വാഹസാ.

    Manussayonimāgacchiṃ, tassa kammassa vāhasā.

    ‘‘ഇമമ്ഹി ഭദ്ദകേ കപ്പേ, ബ്രഹ്മബന്ധു മഹായസോ;

    ‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;

    കസ്സപോ നാമ ഗോത്തേന, ഉപ്പജ്ജി വദതം വരോ.

    Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.

    ‘‘സാസനം ജോതയിത്വാ സോ, അഭിഭുയ്യ കുതിത്ഥിയേ;

    ‘‘Sāsanaṃ jotayitvā so, abhibhuyya kutitthiye;

    വിനയിത്വാന വേനേയ്യേ, നിബ്ബുതോ സോ സസാവകോ.

    Vinayitvāna veneyye, nibbuto so sasāvako.

    ‘‘നിബ്ബുതേ തമ്ഹി ലോകഗ്ഗേ, പസന്നാ ജനതാ ബഹൂ;

    ‘‘Nibbute tamhi lokagge, pasannā janatā bahū;

    പൂജനത്ഥായ ബുദ്ധസ്സ, ഥൂപം കുബ്ബന്തി സത്ഥുനോ.

    Pūjanatthāya buddhassa, thūpaṃ kubbanti satthuno.

    ‘‘സത്തയോജനികം ഥൂപം, സത്തരതനഭൂസിതം;

    ‘‘Sattayojanikaṃ thūpaṃ, sattaratanabhūsitaṃ;

    കരിസ്സാമ മഹേസിസ്സ, ഇച്ചേവം മന്തയന്തി തേ.

    Karissāma mahesissa, iccevaṃ mantayanti te.

    ‘‘കികിനോ കാസിരാജസ്സ, തദാ സേനായ നായകോ;

    ‘‘Kikino kāsirājassa, tadā senāya nāyako;

    ഹുത്വാഹം അപ്പമാണസ്സ, പമാണം ചേതിയേ വദിം.

    Hutvāhaṃ appamāṇassa, pamāṇaṃ cetiye vadiṃ.

    ‘‘തദാ തേ മമ വാക്യേന, ചേതിയം യോജനുഗ്ഗതം;

    ‘‘Tadā te mama vākyena, cetiyaṃ yojanuggataṃ;

    അകംസു നരവീരസ്സ, നാനാരതനഭൂസിതം.

    Akaṃsu naravīrassa, nānāratanabhūsitaṃ.

    ‘‘തേന കമ്മേന സുകതേന, ചേതനാപണിധീഹി ച;

    ‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    ജഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, താവതിംസമഗച്ഛഹം.

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘പച്ഛിമേ ച ഭവേ ദാനി, ജാതോ സേട്ഠികുലേ അഹം;

    ‘‘Pacchime ca bhave dāni, jāto seṭṭhikule ahaṃ;

    സാവത്ഥിയം പുരവരേ, ഇദ്ധേ ഫീതേ മഹദ്ധനേ.

    Sāvatthiyaṃ puravare, iddhe phīte mahaddhane.

    ‘‘പുരപ്പവേസേ സുഗതം, ദിസ്വാ വിമ്ഹിതമാനസോ;

    ‘‘Purappavese sugataṃ, disvā vimhitamānaso;

    പബ്ബജിത്വാന ന ചിരം, അരഹത്തമപാപുണിം.

    Pabbajitvāna na ciraṃ, arahattamapāpuṇiṃ.

    ‘‘ചേതിയസ്സ പമാണം യം, അകരിം തേന കമ്മുനാ;

    ‘‘Cetiyassa pamāṇaṃ yaṃ, akariṃ tena kammunā;

    ലകുണ്ഡകസരീരോഹം, ജാതോ പരിഭവാരഹോ.

    Lakuṇḍakasarīrohaṃ, jāto paribhavāraho.

    ‘‘സരേന മധുരേനാഹം, പൂജിത്വാ ഇസിസത്തമം;

    ‘‘Sarena madhurenāhaṃ, pūjitvā isisattamaṃ;

    മഞ്ജുസ്സരാനം ഭിക്ഖൂനം, അഗ്ഗത്തമനുപാപുണിം.

    Mañjussarānaṃ bhikkhūnaṃ, aggattamanupāpuṇiṃ.

    ‘‘ഫലദാനേന ബുദ്ധസ്സ, ഗുണാനുസ്സരണേന ച;

    ‘‘Phaladānena buddhassa, guṇānussaraṇena ca;

    സാമഞ്ഞഫലസമ്പന്നോ, വിഹരാമി അനാസവോ.

    Sāmaññaphalasampanno, viharāmi anāsavo.

    ‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    അപരഭാഗേ അഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തോ –

    Aparabhāge aññaṃ byākaronto –

    ൪൬൬.

    466.

    ‘‘പരേ അമ്ബാടകാരാമേ, വനസണ്ഡമ്ഹി ഭദ്ദിയോ;

    ‘‘Pare ambāṭakārāme, vanasaṇḍamhi bhaddiyo;

    സമൂലം തണ്ഹമബ്ബുയ്ഹ, തത്ഥ ഭദ്ദോവ ഝായതി.

    Samūlaṃ taṇhamabbuyha, tattha bhaddova jhāyati.

    ൪൬൭.

    467.

    ‘‘രമന്തേകേ മുദിങ്ഗേഹി, വീണാഹി പണവേഹി ച;

    ‘‘Ramanteke mudiṅgehi, vīṇāhi paṇavehi ca;

    അഹഞ്ച രുക്ഖമൂലസ്മിം, രതോ ബുദ്ധസ്സ സാസനേ.

    Ahañca rukkhamūlasmiṃ, rato buddhassa sāsane.

    ൪൬൮.

    468.

    ‘‘ബുദ്ധോ ചേ മേ വരം ദജ്ജാ, സോ ച ലബ്ഭേഥ മേ വരോ;

    ‘‘Buddho ce me varaṃ dajjā, so ca labbhetha me varo;

    ഗണ്ഹേഹം സബ്ബലോകസ്സ, നിച്ചം കായഗതം സതി’’ന്തി. –

    Gaṇhehaṃ sabbalokassa, niccaṃ kāyagataṃ sati’’nti. –

    ഇമാ തിസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി.

    Imā tisso gāthā abhāsi.

    തത്ഥ പരേതി സേട്ഠേ അധികേ, വിസിട്ഠേതി അത്ഥോ. അധികവാചീ ഹി അയം പരസദ്ദോ ‘‘പരം വിയ മത്തായാ’’തിആദീസു വിയ. അമ്ബാടകാരാമേതി ഏവംനാമകേ ആരാമേ. സോ കിര ഛായൂദകസമ്പന്നോ വനസണ്ഡമണ്ഡിതോ രമണീയോ ഹോതി തേന ‘‘പരേ’’തി വിസേസേത്വാ വുത്തോ. ‘‘അമ്ബാടകവനേ അമ്ബാടകേഹി അഭിലക്ഖിതവനേ’’തി ച വദന്തി. വനസണ്ഡമ്ഹീതി വനഗഹനേ, ഘനനിചിതരുക്ഖഗച്ഛലതാസമൂഹേ വനേതി അത്ഥോ. ഭദ്ദിയോതി ഏവംനാമകോ, അത്താനമേവ ഥേരോ അഞ്ഞം വിയ വദതി. സമൂലം തണ്ഹമബ്ബുയ്ഹാതി തണ്ഹായ മൂലം നാമ അവിജ്ജാ. തസ്മാ സാവിജ്ജം തണ്ഹം അഗ്ഗമഗ്ഗേന സമുഗ്ഘാടേത്വാതി അത്ഥോ. തത്ഥ ഭദ്ദോവ ഝായതീതി ലോകുത്തരേഹി സീലാദീഹി ഭദ്ദോ സുന്ദരോ തസ്മിംയേവ വനസണ്ഡേ കതകിച്ചതായ ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരവസേന അഗ്ഗഫലഝാനേന ഝായതി.

    Tattha pareti seṭṭhe adhike, visiṭṭheti attho. Adhikavācī hi ayaṃ parasaddo ‘‘paraṃ viya mattāyā’’tiādīsu viya. Ambāṭakārāmeti evaṃnāmake ārāme. So kira chāyūdakasampanno vanasaṇḍamaṇḍito ramaṇīyo hoti tena ‘‘pare’’ti visesetvā vutto. ‘‘Ambāṭakavane ambāṭakehi abhilakkhitavane’’ti ca vadanti. Vanasaṇḍamhīti vanagahane, ghananicitarukkhagacchalatāsamūhe vaneti attho. Bhaddiyoti evaṃnāmako, attānameva thero aññaṃ viya vadati. Samūlaṃ taṇhamabbuyhāti taṇhāya mūlaṃ nāma avijjā. Tasmā sāvijjaṃ taṇhaṃ aggamaggena samugghāṭetvāti attho. Tattha bhaddova jhāyatīti lokuttarehi sīlādīhi bhaddo sundaro tasmiṃyeva vanasaṇḍe katakiccatāya diṭṭhadhammasukhavihāravasena aggaphalajhānena jhāyati.

    ഫലസുഖേന ച ഝാനസമാപത്തീഹി ച വീതിനാമേതീതി അത്തനോ വിവേകരതിം ദസ്സേത്വാ ‘‘രമന്തേകേ’’തി ഗാഥായപി ബ്യതിരേകമുഖേന തമേവത്ഥം ദസ്സേതി. തത്ഥ മുദിങ്ഗേഹീതി അങ്ഗികാദീഹി മുരജേഹി. വീണാഹീതി നന്ദിനീആദീഹി വീണാഹി. പണവേഹീതി തുരിയേഹി രമന്തി ഏകേ കാമഭോഗിനോ, സാ പന തേസം രതി അനരിയാ അനത്ഥസംഹിതാ. അഹഞ്ചാ തി അഹം പന, ഏകകോ ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ സാസനേ രതോ, തതോ ഏവ രുക്ഖമൂലസ്മിം രതോ അഭിരതോ വിഹരാമീതി അത്ഥോ.

    Phalasukhena ca jhānasamāpattīhi ca vītināmetīti attano vivekaratiṃ dassetvā ‘‘ramanteke’’ti gāthāyapi byatirekamukhena tamevatthaṃ dasseti. Tattha mudiṅgehīti aṅgikādīhi murajehi. Vīṇāhīti nandinīādīhi vīṇāhi. Paṇavehīti turiyehi ramanti eke kāmabhogino, sā pana tesaṃ rati anariyā anatthasaṃhitā. Ahañcā ti ahaṃ pana, ekako buddhassa bhagavato sāsane rato, tato eva rukkhamūlasmiṃ rato abhirato viharāmīti attho.

    ഏവം അത്തനോ വിവേകാഭിരതിം കിത്തേത്വാ ഇദാനി യം കായഗതാസതികമ്മട്ഠാനം ഭാവേത്വാ അരഹത്തം പത്തോ, തസ്സ പസംസനത്ഥം ‘‘ബുദ്ധോ ചേ മേ’’തി ഗാഥമാഹ. തസ്സത്ഥോ – സചേ ബുദ്ധോ ഭഗവാ ‘‘ഏകാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം വരം യാചാമീ’’തി മയാ യാചിതോ ‘‘അതിക്കന്തവരാ ഖോ, ഭിക്ഖു, തഥാഗതാ’’തി അപടിക്ഖിപിത്വാ മയ്ഹം യഥായാചിതം വരം ദദേയ്യ, സോ ച വരോ മമാധിപ്പായപൂരകോ ലബ്ഭേഥ മയ്ഹം മനോരഥം മത്ഥകം പാപേയ്യാതി ഥേരോ പരികപ്പവസേന വദതി. ‘‘ഭന്തേ, സബ്ബോ ലോകോ സബ്ബകാലം കായഗതാസതികമ്മട്ഠാനം ഭാവേതൂ’’തി ‘‘സബ്ബലോകസ്സ നിച്ചം കായഗതാസതി ഭാവേതബ്ബാ’’തി കത്വാ വരം ഗണ്ഹേ അഹന്തി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘ഗണ്ഹേഹം സബ്ബലോകസ്സ, നിച്ചം കായഗതം സതി’’ന്തി. ഇദാനി അപരിക്ഖണഗരഹാമുഖേന പരിക്ഖണം പസംസന്തോ –

    Evaṃ attano vivekābhiratiṃ kittetvā idāni yaṃ kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ bhāvetvā arahattaṃ patto, tassa pasaṃsanatthaṃ ‘‘buddho ce me’’ti gāthamāha. Tassattho – sace buddho bhagavā ‘‘ekāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ varaṃ yācāmī’’ti mayā yācito ‘‘atikkantavarā kho, bhikkhu, tathāgatā’’ti apaṭikkhipitvā mayhaṃ yathāyācitaṃ varaṃ dadeyya, so ca varo mamādhippāyapūrako labbhetha mayhaṃ manorathaṃ matthakaṃ pāpeyyāti thero parikappavasena vadati. ‘‘Bhante, sabbo loko sabbakālaṃ kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ bhāvetū’’ti ‘‘sabbalokassa niccaṃ kāyagatāsati bhāvetabbā’’ti katvā varaṃ gaṇhe ahanti dassento āha ‘‘gaṇhehaṃ sabbalokassa, niccaṃ kāyagataṃ sati’’nti. Idāni aparikkhaṇagarahāmukhena parikkhaṇaṃ pasaṃsanto –

    ൪൬൯.

    469.

    ‘‘യേ മം രൂപേന പാമിംസു, യേ ച ഘോസേന അന്വഗൂ;

    ‘‘Ye maṃ rūpena pāmiṃsu, ye ca ghosena anvagū;

    ഛന്ദരാഗവസൂപേതാ, ന മം ജാനന്തി തേ ജനാ.

    Chandarāgavasūpetā, na maṃ jānanti te janā.

    ൪൭൦.

    470.

    ‘‘അജ്ഝത്തഞ്ച ന ജാനാതി, ബഹിദ്ധാ ച ന പസ്സതി;

    ‘‘Ajjhattañca na jānāti, bahiddhā ca na passati;

    സമന്താവരണോ ബാലോ, സ വേ ഘോസേന വുയ്ഹതി.

    Samantāvaraṇo bālo, sa ve ghosena vuyhati.

    ൪൭൧.

    471.

    ‘‘അജ്ഝത്തഞ്ച ന ജാനാതി, ബഹിദ്ധാ ച വിപസ്സതി;

    ‘‘Ajjhattañca na jānāti, bahiddhā ca vipassati;

    ബഹിദ്ധാ ഫലദസ്സാവീ, സോപി ഘോസേന വുയ്ഹതി.

    Bahiddhā phaladassāvī, sopi ghosena vuyhati.

    ൪൭൨.

    472.

    ‘‘അജ്ഝത്തഞ്ച പജാനാതി, ബഹിദ്ധാ ച വിപസ്സതി;

    ‘‘Ajjhattañca pajānāti, bahiddhā ca vipassati;

    അനാവരണദസ്സാവീ, ന സോ ഘോസേന വുയ്ഹതീ’’തി. –

    Anāvaraṇadassāvī, na so ghosena vuyhatī’’ti. –

    ഇമാ ചതസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി.

    Imā catasso gāthā abhāsi.

    തത്ഥ യേ മം രൂപേന പാമിംസൂതി യേ ജനാ അവിദ്ദസൂ മമ രൂപേന അപസാദികേന നിഹീനേന ‘‘ആകാരസദിസീ പഞ്ഞാ’’തി, ധമ്മസരീരേന ച മം നിഹീനം പാമിംസു, ‘‘ഓരകോ അയ’’ന്തി ഹീളേന്താ പരിച്ഛിന്ദനവസേന മഞ്ഞിംസൂതി അത്ഥോ. യേ ച ഘോസേന അന്വഗൂതി യേ ച സത്താ ഘോസേന മഞ്ജുനാ മം സമ്ഭാവനാവസേന അനുഗതാ ബഹു മഞ്ഞിംസു, തം തേസം മിച്ഛാ, ന ഹി അഹം രൂപമത്തേന അവമന്തബ്ബോ, ഘോസമത്തേന വാ ന ബഹും മന്തബ്ബോ, തസ്മാ ഛന്ദരാഗവസൂപേതാ, ന മം ജാനന്തി തേ ജനാതി തേ ദുവിധാപി ജനാ ഛന്ദരാഗസ്സ വസം ഉപേതാ അപ്പഹീനഛന്ദരാഗാ സബ്ബസോ പഹീനഛന്ദരാഗം മം ന ജാനന്തി.

    Tattha ye maṃ rūpena pāmiṃsūti ye janā aviddasū mama rūpena apasādikena nihīnena ‘‘ākārasadisī paññā’’ti, dhammasarīrena ca maṃ nihīnaṃ pāmiṃsu, ‘‘orako aya’’nti hīḷentā paricchindanavasena maññiṃsūti attho. Ye ca ghosena anvagūti ye ca sattā ghosena mañjunā maṃ sambhāvanāvasena anugatā bahu maññiṃsu, taṃ tesaṃ micchā, na hi ahaṃ rūpamattena avamantabbo, ghosamattena vā na bahuṃ mantabbo, tasmā chandarāgavasūpetā, na maṃ jānanti te janāti te duvidhāpi janā chandarāgassa vasaṃ upetā appahīnachandarāgā sabbaso pahīnachandarāgaṃ maṃ na jānanti.

    അവിസയോ തേസം മാദിസോ അജ്ഝത്തം ബഹിദ്ധാ ച അപരിഞ്ഞാതവത്ഥുതായാതി ദസ്സേതും ‘‘അജ്ഝത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം. അജ്ഝത്തന്തി അത്തനോ സന്താനേ ഖന്ധായതനാദിധമ്മം. ബഹിദ്ധാതി പരസന്താനേ. അഥ വാ അജ്ഝത്തന്തി, മമ അബ്ഭന്തരേ അസേക്ഖസീലക്ഖന്ധാദിം. ബഹിദ്ധാതി, മമേവ ആകപ്പസമ്പത്തിയാദിയുത്തം ബഹിദ്ധാ രൂപധമ്മപ്പവത്തിം ചക്ഖുവിഞ്ഞാണാദിപ്പവത്തിഞ്ച. സമന്താവരണോതി ഏവം അജ്ഝത്തഞ്ച ബഹിദ്ധാ ച അജാനനേന സമന്തതോ ആവരണയുത്തോ ആവടഞാണഗതികോ. സ വേ ഘോസേന വുയ്ഹതീതി സോ പരനേയ്യബുദ്ധികോ ബാലോ ഘോസേന പരേസം വചനേന വുയ്ഹതി നിയ്യതി ആകഡ്ഢീയതി.

    Avisayo tesaṃ mādiso ajjhattaṃ bahiddhā ca apariññātavatthutāyāti dassetuṃ ‘‘ajjhatta’’ntiādi vuttaṃ. Ajjhattanti attano santāne khandhāyatanādidhammaṃ. Bahiddhāti parasantāne. Atha vā ajjhattanti, mama abbhantare asekkhasīlakkhandhādiṃ. Bahiddhāti, mameva ākappasampattiyādiyuttaṃ bahiddhā rūpadhammappavattiṃ cakkhuviññāṇādippavattiñca. Samantāvaraṇoti evaṃ ajjhattañca bahiddhā ca ajānanena samantato āvaraṇayutto āvaṭañāṇagatiko. Sa ve ghosena vuyhatīti so paraneyyabuddhiko bālo ghosena paresaṃ vacanena vuyhati niyyati ākaḍḍhīyati.

    ബഹിദ്ധാ ച വിപസ്സതീതി യോ ച വുത്തനയേന അജ്ഝത്തം ന ജാനാതി, ബഹിദ്ധാ പന സുതാനുസാരേന ആകപ്പസമ്പത്തിആദിഉപധാരണേന വാ വിസേസതോ പസ്സതി. ‘‘ഗുണവിസേസയുത്തോ സിയാ’’തി മഞ്ഞതി, സോപി ബഹിദ്ധാ ഫലദസ്സാവീ നയഗ്ഗാഹേന ഫലമത്തം ഗണ്ഹന്തോ വുത്തനയേന ഘോസേന വുയ്ഹതി, സോപി മാദിസേ ന ജാനാതീതി അത്ഥോ.

    Bahiddhā ca vipassatīti yo ca vuttanayena ajjhattaṃ na jānāti, bahiddhā pana sutānusārena ākappasampattiādiupadhāraṇena vā visesato passati. ‘‘Guṇavisesayutto siyā’’ti maññati, sopi bahiddhā phaladassāvī nayaggāhena phalamattaṃ gaṇhanto vuttanayena ghosena vuyhati, sopi mādise na jānātīti attho.

    യോ പന അജ്ഝത്തഞ്ച ഖീണാസവസ്സ അബ്ഭന്തരേ അസേക്ഖസീലക്ഖന്ധാദിഗുണം ജാനാതി, ബഹിദ്ധാ ചസ്സ പടിപത്തിസല്ലക്ഖണേന വിസേസതോ ഗുണവിസേസയോഗം പസ്സതി. അനാവരണദസ്സാവീ കേനചി അനാവടോ ഹുത്വാ അരിയാനം ഗുണേ ദട്ഠും ഞാതും സമത്ഥോ, ന സോ ഘോസമത്തേന വുയ്ഹതി യാഥാവതോ ദസ്സനതോതി.

    Yo pana ajjhattañca khīṇāsavassa abbhantare asekkhasīlakkhandhādiguṇaṃ jānāti, bahiddhā cassa paṭipattisallakkhaṇena visesato guṇavisesayogaṃ passati. Anāvaraṇadassāvī kenaci anāvaṭo hutvā ariyānaṃ guṇe daṭṭhuṃ ñātuṃ samattho, na so ghosamattena vuyhati yāthāvato dassanatoti.

    ലകുണ്ഡകഭദ്ദിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Lakuṇḍakabhaddiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൨. ലകുണ്ഡകഭദ്ദിയത്ഥേരഗാഥാ • 2. Lakuṇḍakabhaddiyattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact