| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमानवत्थु-अट्ठकथा • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
४. लताविमानवण्णना
4. Latāvimānavaṇṇanā
लता च सज्जा पवरा च देवताति लताविमानं। तस्स का उप्पत्ति? भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने। तेन च समयेन सावत्थिवासिनो अञ्ञतरस्स उपासकस्स धीता लता नाम पण्डिता ब्यत्ता मेधाविनी पतिकुलं गता भत्तु सस्सुससुरानञ्च मनापचारिनी पियवादिनी परिजनस्स सङ्गहकुसला गेहे कुटुम्बभारस्स नित्थरणसमत्था अक्कोधना सीलाचारसम्पन्ना दानसंविभागरता अखण्डपञ्चसीला उपोसथरक्खणे च अप्पमत्ता अहोसि। सा अपरभागे कालं कत्वा वेस्सवणस्स महाराजस्स धीता हुत्वा निब्बत्ति लतात्वेव नामेन। अञ्ञापि तस्सा सज्जा, पवरा, अच्चिमती, सुताति चतस्सो भगिनियो अहेसुं। ता पञ्चपि सक्केन देवराजेन आनेत्वा नाटकित्थिभावेन परिचारिकट्ठाने ठपिता। लता पनस्स नच्चगीतादीसु छेकताय इट्ठतरा अहोसि।
Latāca sajjā pavarā ca devatāti latāvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena ca samayena sāvatthivāsino aññatarassa upāsakassa dhītā latā nāma paṇḍitā byattā medhāvinī patikulaṃ gatā bhattu sassusasurānañca manāpacārinī piyavādinī parijanassa saṅgahakusalā gehe kuṭumbabhārassa nittharaṇasamatthā akkodhanā sīlācārasampannā dānasaṃvibhāgaratā akhaṇḍapañcasīlā uposatharakkhaṇe ca appamattā ahosi. Sā aparabhāge kālaṃ katvā vessavaṇassa mahārājassa dhītā hutvā nibbatti latātveva nāmena. Aññāpi tassā sajjā, pavarā, accimatī, sutāti catasso bhaginiyo ahesuṃ. Tā pañcapi sakkena devarājena ānetvā nāṭakitthibhāvena paricārikaṭṭhāne ṭhapitā. Latā panassa naccagītādīsu chekatāya iṭṭhatarā ahosi.
तासं एकतो समागन्त्वा सुखनिसज्जाय निसिन्नानं सङ्गीतनेपुञ्ञं पटिच्च विवादो उप्पन्नो। ता सब्बापि वेस्सवणस्स महाराजस्स सन्तिकं गन्त्वा पुच्छिंसु ‘‘तात, कतमा अम्हाकं नच्चादीसु कुसला’’ति? सो एवमाह ‘‘गच्छथ धीतरो अनोतत्तदहतीरे देवसमागमे सङ्गीतं पवत्तेथ, तत्थ वो विसेसो पाकटो भविस्सती’’ति। ता तथा अकंसु। तत्थ देवपुत्ता लताय नच्चमानाय अत्तनो सभावेन ठातुं नासक्खिंसु, सञ्जातपहासा अच्छरियब्भुतचित्तजाता निरन्तरं साधुकारं देन्ता उक्कुट्ठिसद्दे चेलुक्खेपे च पवत्तेन्ता हिमवन्तं कम्पयमाना विय महन्तं कोलाहलमकंसु। इतरासु पन नच्चन्तीसु सिसिरकाले कोकिला विय तुण्हीभूता निसीदिंसु। एवं तत्थ सङ्गीते लताय विसेसो पाकटो अहोसि।
Tāsaṃ ekato samāgantvā sukhanisajjāya nisinnānaṃ saṅgītanepuññaṃ paṭicca vivādo uppanno. Tā sabbāpi vessavaṇassa mahārājassa santikaṃ gantvā pucchiṃsu ‘‘tāta, katamā amhākaṃ naccādīsu kusalā’’ti? So evamāha ‘‘gacchatha dhītaro anotattadahatīre devasamāgame saṅgītaṃ pavattetha, tattha vo viseso pākaṭo bhavissatī’’ti. Tā tathā akaṃsu. Tattha devaputtā latāya naccamānāya attano sabhāvena ṭhātuṃ nāsakkhiṃsu, sañjātapahāsā acchariyabbhutacittajātā nirantaraṃ sādhukāraṃ dentā ukkuṭṭhisadde celukkhepe ca pavattentā himavantaṃ kampayamānā viya mahantaṃ kolāhalamakaṃsu. Itarāsu pana naccantīsu sisirakāle kokilā viya tuṇhībhūtā nisīdiṃsu. Evaṃ tattha saṅgīte latāya viseso pākaṭo ahosi.
अथ तासं देवधीतानं सुताय देवधीताय एतदहोसि ‘‘किं नु खो कम्मं कत्वा अयं लता अम्हे अभिभुय्य तिट्ठति वण्णेन चेव यससा च, यंनूनाहं लताय कतकम्मं पुच्छेय्य’’न्ति। सा तं पुच्छि। इतरापि तस्सा एतमत्थं विस्सज्जेसि। तयिदं सब्बं वेस्सवणमहाराजा देवचारिकवसेन उपगतस्स आयस्मतो महामोग्गल्लानस्स आचिक्खि। थेरो तमत्थं पुच्छाय मूलकारणतो पट्ठाय भगवतो आरोचेन्तो –
Atha tāsaṃ devadhītānaṃ sutāya devadhītāya etadahosi ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā ayaṃ latā amhe abhibhuyya tiṭṭhati vaṇṇena ceva yasasā ca, yaṃnūnāhaṃ latāya katakammaṃ puccheyya’’nti. Sā taṃ pucchi. Itarāpi tassā etamatthaṃ vissajjesi. Tayidaṃ sabbaṃ vessavaṇamahārājā devacārikavasena upagatassa āyasmato mahāmoggallānassa ācikkhi. Thero tamatthaṃ pucchāya mūlakāraṇato paṭṭhāya bhagavato ārocento –
३१६.
316.
‘‘लता च सज्जा पवरा च देवता, अच्चिमती राजवरस्स सिरीमतो।
‘‘Latā ca sajjā pavarā ca devatā, accimatī rājavarassa sirīmato;
सुता च रञ्ञो वेस्सवणस्स धीता, राजीमती धम्मगुणेहि सोभथ॥
Sutā ca rañño vessavaṇassa dhītā, rājīmatī dhammaguṇehi sobhatha.
३१७.
317.
‘‘पञ्चेत्थ नारियो आगमंसु न्हायितुं, सीतोदकं उप्पलिनिं सिवं नदिं।
‘‘Pañcettha nāriyo āgamaṃsu nhāyituṃ, sītodakaṃ uppaliniṃ sivaṃ nadiṃ;
ता तत्थ न्हायित्वा रमेत्वा देवता, नच्चित्वा गायित्वा सुता लतं ब्रवि॥
Tā tattha nhāyitvā rametvā devatā, naccitvā gāyitvā sutā lataṃ bravi.
३१८.
318.
‘‘पुच्छामि तं उप्पलमालधारिनि, आवेळिनि कञ्चनसन्निभत्तचे।
‘‘Pucchāmi taṃ uppalamāladhārini, āveḷini kañcanasannibhattace;
तिमिरतम्बक्खि नभेव सोभने, दीघायुकी केन कतो यसो तव॥
Timiratambakkhi nabheva sobhane, dīghāyukī kena kato yaso tava.
३१९.
319.
‘‘केनासि भद्दे पतिनो पियतरा, विसिट्ठकल्याणितरस्सु रूपतो।
‘‘Kenāsi bhadde patino piyatarā, visiṭṭhakalyāṇitarassu rūpato;
पदक्खिणा नच्चनगीतवादिते, आचिक्ख नो त्वं नरनारिपुच्छिता’’ति॥ –
Padakkhiṇā naccanagītavādite, ācikkha no tvaṃ naranāripucchitā’’ti. –
सुताय पुच्छा।
Sutāya pucchā.
३२०.
320.
‘‘अहं मनुस्सेसु मनुस्सभूता, उळारभोगे कुले सुणिसा अहोसिं।
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā, uḷārabhoge kule suṇisā ahosiṃ;
अक्कोधना भत्तु वसानुवत्तिनी, उपोसथे अप्पमत्ता अहोसिं॥
Akkodhanā bhattu vasānuvattinī, uposathe appamattā ahosiṃ.
३२१.
321.
‘‘मनुस्सभूता दहरा अपापिका, पसन्नचित्ता पतिमाभिराधयिं।
‘‘Manussabhūtā daharā apāpikā, pasannacittā patimābhirādhayiṃ;
सदेवरं सस्ससुरं सदासकं, अभिराधयिं तम्हि कतो यसो मम॥
Sadevaraṃ sassasuraṃ sadāsakaṃ, abhirādhayiṃ tamhi kato yaso mama.
३२२.
322.
‘‘साहं तेन कुसलेन कम्मुना, चतुब्भि ठानेहि विसेसमज्झगा।
‘‘Sāhaṃ tena kusalena kammunā, catubbhi ṭhānehi visesamajjhagā;
आयुञ्च वण्णञ्च सुखं बलञ्च, खिड्डारतिं पच्चनुभोमनप्पकं॥
Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañca, khiḍḍāratiṃ paccanubhomanappakaṃ.
३२३.
323.
‘‘सुतं नु तं भासति यं अयं लता, यं नो अपुच्छिम्ह अकित्तयी नो।
‘‘Sutaṃ nu taṃ bhāsati yaṃ ayaṃ latā, yaṃ no apucchimha akittayī no;
पतिनो किरम्हाकं विसिट्ठ नारीनं, गती च तासं पवरा च देवता॥
Patino kiramhākaṃ visiṭṭha nārīnaṃ, gatī ca tāsaṃ pavarā ca devatā.
३२४.
324.
‘‘पतीसु धम्मं पचराम सब्बा, पतिब्बता यत्थ भवन्ति इत्थियो।
‘‘Patīsu dhammaṃ pacarāma sabbā, patibbatā yattha bhavanti itthiyo;
पतीसु धम्मं पचरित्वा सब्बा, लच्छामसे भासति यं अयं लता॥
Patīsu dhammaṃ pacaritvā sabbā, lacchāmase bhāsati yaṃ ayaṃ latā.
३२५.
325.
‘‘सीहो यथा पब्बतसानुगोचरो, महिन्धरं पब्बतमावसित्वा।
‘‘Sīho yathā pabbatasānugocaro, mahindharaṃ pabbatamāvasitvā;
पसय्ह हन्त्वा इतरे चतुप्पदे, खुद्दे मिगे खादति मंसभोजनो॥
Pasayha hantvā itare catuppade, khudde mige khādati maṃsabhojano.
३२६.
326.
‘‘तथेव सद्धा इध अरियसाविका, भत्तारं निस्साय पतिं अनुब्बता।
‘‘Tatheva saddhā idha ariyasāvikā, bhattāraṃ nissāya patiṃ anubbatā;
कोधं वधित्वा अभिभुय्य मच्छरं, सग्गम्हि सा मोदति धम्मचारिनी’’ति॥ –
Kodhaṃ vadhitvā abhibhuyya maccharaṃ, saggamhi sā modati dhammacārinī’’ti. –
लताय विस्सज्जनन्ति आह।
Latāya vissajjananti āha.
३१६. तत्थ लता च सज्जा पवरा अच्चिमती सुताति तासं नामं। च-सद्दो समुच्चयत्थो। राजवरस्साति चतुन्नं महाराजानं वरस्स सेट्ठस्स देवराजस्स। सक्कस्स परिचारिकाति अधिप्पायो। रञ्ञोति महाराजस्स। तेनाह ‘‘वेस्सवणस्स धीता’’ति, इदं पच्चेकं योजेतब्बं, वचनविपल्लासो वा, धीतरोति अत्थो। राजति विज्जोततीति राजी, राजीति मता पञ्ञाता राजीमती, इदं तासं सब्बासं विसेसनं। नाममेव एतं एकिस्सा देवतायाति केचि, तेसं मतेन ‘‘पवरा’’ति सब्बासं विसेसनमेव। धम्मगुणेहीति धम्मियेहि धम्मतो अनपेतेहि गुणेहि, यथाभुच्चगुणेहीति अत्थो। सोभथाति विरोचथ।
316. Tattha latā ca sajjā pavarā accimatī sutāti tāsaṃ nāmaṃ. Ca-saddo samuccayattho. Rājavarassāti catunnaṃ mahārājānaṃ varassa seṭṭhassa devarājassa. Sakkassa paricārikāti adhippāyo. Raññoti mahārājassa. Tenāha ‘‘vessavaṇassa dhītā’’ti, idaṃ paccekaṃ yojetabbaṃ, vacanavipallāso vā, dhītaroti attho. Rājati vijjotatīti rājī, rājīti matā paññātā rājīmatī, idaṃ tāsaṃ sabbāsaṃ visesanaṃ. Nāmameva etaṃ ekissā devatāyāti keci, tesaṃ matena ‘‘pavarā’’ti sabbāsaṃ visesanameva. Dhammaguṇehīti dhammiyehi dhammato anapetehi guṇehi, yathābhuccaguṇehīti attho. Sobhathāti virocatha.
३१७. पञ्चेत्थ नारियोति पञ्च यथावुत्तनामा देवधीतरो एत्थ इमस्मिं हिमवन्तपदेसे। सीतोदकं उप्पलिनिं सिवं नदिन्ति अनोतत्तदहतो निक्खन्तनदिमुखं सन्धाय वदति। नच्चित्वा गायित्वाति पितु वेस्सवणस्स आणाय देवसमागमे ताहि कतस्स नच्चगीतस्स वसेन वुत्तं। सुता लतं ब्रवीति सुता देवधीता लतं अत्तनो भगिनिं कथेसि। ‘‘सुता लतं ब्रवु’’न्तिपि पठन्ति, सुता धीतरो वेस्सवणस्स महाराजस्स लतं कथेसुन्ति अत्थो।
317.Pañcettha nāriyoti pañca yathāvuttanāmā devadhītaro ettha imasmiṃ himavantapadese. Sītodakaṃ uppaliniṃ sivaṃ nadinti anotattadahato nikkhantanadimukhaṃ sandhāya vadati. Naccitvā gāyitvāti pitu vessavaṇassa āṇāya devasamāgame tāhi katassa naccagītassa vasena vuttaṃ. Sutā lataṃ bravīti sutā devadhītā lataṃ attano bhaginiṃ kathesi. ‘‘Sutā lataṃ bravu’’ntipi paṭhanti, sutā dhītaro vessavaṇassa mahārājassa lataṃ kathesunti attho.
३१८. तिमिरतम्बक्खीति निचुलकेसरभाससदिसेहि तम्बराजीहि समन्नागतक्खि। नभेव सोभनेति नभं विय सोभमाने, सरदसमये अब्भमहिकादिउपक्किलेसविमुत्तं नभं विय सुविसुद्धङ्गपच्चङ्गताय विराजमानेति अत्थो। अथ वा नभेवाति नभे एव, समुच्चयत्थो एव-सद्दो, आकासट्ठविमानेसु हिमवन्तयुगन्धरादिभूमिपटिबद्धट्ठानेसु चाति सब्बत्थेव सोभमानेति अत्थो। केन कतोति केन कीदिसेन पुञ्ञेन निब्बत्तितो। यसोति परिवारसम्पत्ति कित्तिसद्दो च। कित्तिसद्दग्गहणेन च कित्तिसद्दहेतुभूता गुणा गय्हन्ति।
318.Timiratambakkhīti niculakesarabhāsasadisehi tambarājīhi samannāgatakkhi. Nabheva sobhaneti nabhaṃ viya sobhamāne, saradasamaye abbhamahikādiupakkilesavimuttaṃ nabhaṃ viya suvisuddhaṅgapaccaṅgatāya virājamāneti attho. Atha vā nabhevāti nabhe eva, samuccayattho eva-saddo, ākāsaṭṭhavimānesu himavantayugandharādibhūmipaṭibaddhaṭṭhānesu cāti sabbattheva sobhamāneti attho. Kena katoti kena kīdisena puññena nibbattito. Yasoti parivārasampatti kittisaddo ca. Kittisaddaggahaṇena ca kittisaddahetubhūtā guṇā gayhanti.
३१९. पतिनो पियतराति सामिनो पियतरा सामिवल्लभा। तेनस्सा सुभगतं दस्सेति। विसिट्ठकल्याणितरस्सू रूपतोति रूपसम्पत्तिया विसिट्ठा उत्तमा कल्याणितरा सुन्दरतरा, अस्सूति निपातमत्तं। ‘‘विसिट्ठकल्याणितरासि रूपतो’’ति च पठन्ति। पदक्खिणाति पकारेहि, विसेसेन वा दक्खिणा कुसला। नच्चनगीतवादितेति एत्थ नच्चनाति विभत्तिलोपो कतो, नच्चे च गीते च वादिते चाति अत्थो। नरनारिपुच्छिताति देवपुत्तेहि देवधीताहि च ‘‘कहं लता, किं करोति लता’’ति रूपदस्सनत्थञ्चेव सिप्पदस्सनत्थञ्च पुच्छिता।
319.Patino piyatarāti sāmino piyatarā sāmivallabhā. Tenassā subhagataṃ dasseti. Visiṭṭhakalyāṇitarassū rūpatoti rūpasampattiyā visiṭṭhā uttamā kalyāṇitarā sundaratarā, assūti nipātamattaṃ. ‘‘Visiṭṭhakalyāṇitarāsi rūpato’’ti ca paṭhanti. Padakkhiṇāti pakārehi, visesena vā dakkhiṇā kusalā. Naccanagītavāditeti ettha naccanāti vibhattilopo kato, nacce ca gīte ca vādite cāti attho. Naranāripucchitāti devaputtehi devadhītāhi ca ‘‘kahaṃ latā, kiṃ karoti latā’’ti rūpadassanatthañceva sippadassanatthañca pucchitā.
३२१. निच्चं कायेन असंसट्ठताय देवो विय रमेति, दुतियो वरोति वा देवरो, भत्तु कनिट्ठभाता, सह देवरेनाति सदेवरं। सस्सु च ससुरो च ससुरा, सह ससुरेहीति सस्ससुरं। सह दासेहि दासीहि चाति सदासकं पतिमाभिराधयिन्ति सम्बन्धो। तम्हि कतोति तम्हि कुले, काले वा सुणिसाकाले कतो यसो तन्निब्बत्तकपुञ्ञस्स निब्बत्तनेनाति अधिप्पायो। ममाति इदं ‘‘कतो’’ति पदं अपेक्खित्वा ‘‘मया’’ति परिणामेतब्बं।
321. Niccaṃ kāyena asaṃsaṭṭhatāya devo viya rameti, dutiyo varoti vā devaro, bhattu kaniṭṭhabhātā, saha devarenāti sadevaraṃ. Sassu ca sasuro ca sasurā, saha sasurehīti sassasuraṃ. Saha dāsehi dāsīhi cāti sadāsakaṃ patimābhirādhayinti sambandho. Tamhi katoti tamhi kule, kāle vā suṇisākāle kato yaso tannibbattakapuññassa nibbattanenāti adhippāyo. Mamāti idaṃ ‘‘kato’’ti padaṃ apekkhitvā ‘‘mayā’’ti pariṇāmetabbaṃ.
३२२. चतुब्भि ठानेहीति चतूहि कारणेहि, चतूसु वा ठानेसु निमित्तभूतेसु। विसेसमज्झगाति अञ्ञाहि अतिसयं अधिगता। आयुञ्च वण्णञ्च सुखं बलञ्चाति ‘‘चतूहि ठानेही’’ति वुत्तानं सरूपतो दस्सनं। आयुआदयो एव हिस्सा अञ्ञाहि विसिट्ठसभावताय विसेसा तस्सा तथा सम्भावनावसेन गहेतब्बताय हेतुभावतो ‘‘ठान’’न्ति च वुत्तं। विसेसमज्झगा। कीदिसं? आयुञ्च वण्णञ्च सुखञ्च बलञ्चाति योजना।
322.Catubbhiṭhānehīti catūhi kāraṇehi, catūsu vā ṭhānesu nimittabhūtesu. Visesamajjhagāti aññāhi atisayaṃ adhigatā. Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañcāti ‘‘catūhi ṭhānehī’’ti vuttānaṃ sarūpato dassanaṃ. Āyuādayo eva hissā aññāhi visiṭṭhasabhāvatāya visesā tassā tathā sambhāvanāvasena gahetabbatāya hetubhāvato ‘‘ṭhāna’’nti ca vuttaṃ. Visesamajjhagā. Kīdisaṃ? Āyuñca vaṇṇañca sukhañca balañcāti yojanā.
३२३. सुतं नु तं भासति यं अयं लताति अयं लता अम्हाकं जेट्ठभगिनी यं भासति, तं तुम्हेहि सुतं नु किं असुत’’न्ति इतरा तिस्सो भगिनियो पुच्छति। यं नोति यं अम्हाकं संसयितं। नोति निपातमत्तं, पुन नोति अम्हाकं, अवधारणे वा ‘‘न नो समं अत्थी’’तिआदीसु (खु॰ पा॰ ६.३; सु॰ नि॰ २२६) विय, तेन अकित्तयियेव, अविपरीतं ब्याकासियेवाति अत्थो। पतिनो किरम्हाकं विसिट्ठ नारीनं, गती च तासं पवरा च देवताति अनत्थतो पालनतो पतिनो सामिका ना अम्हाकं नारीनं इत्थीनं विसिट्ठा गति च तासं पटिसरणञ्च, तासं मातुगामानं सरणतो पवरा उत्तमा देवता च सम्मदेव आराधिता सम्पति आयतिञ्च हितसुखावहाति अत्थो।
323.Sutaṃnu taṃ bhāsati yaṃ ayaṃ latāti ayaṃ latā amhākaṃ jeṭṭhabhaginī yaṃ bhāsati, taṃ tumhehi sutaṃ nu kiṃ asuta’’nti itarā tisso bhaginiyo pucchati. Yaṃ noti yaṃ amhākaṃ saṃsayitaṃ. Noti nipātamattaṃ, puna noti amhākaṃ, avadhāraṇe vā ‘‘na no samaṃ atthī’’tiādīsu (khu. pā. 6.3; su. ni. 226) viya, tena akittayiyeva, aviparītaṃ byākāsiyevāti attho. Patino kiramhākaṃ visiṭṭha nārīnaṃ, gatī ca tāsaṃ pavarā ca devatāti anatthato pālanato patino sāmikā nā amhākaṃ nārīnaṃ itthīnaṃ visiṭṭhā gati ca tāsaṃ paṭisaraṇañca, tāsaṃ mātugāmānaṃ saraṇato pavarā uttamā devatā ca sammadeva ārādhitā sampati āyatiñca hitasukhāvahāti attho.
३२४. पतीसु धम्मं पचराम सब्बाति सब्बाव मयं पतीसु अत्तनो सामिकेसु पुब्बुट्ठानादिकं चरितब्बधम्मं पचराम। यत्थाति यं निमित्तं, यस्मिं वा पतीसु चरितब्बधम्मे चरियमाने इत्थियो पतिब्बता नाम भवन्ति। लच्छामसे भासति यं अयं लताति अयं लता यं सम्पत्तिं एतरहि लभतीति भासति, तं सम्पत्तिं पतीसु धम्मं पचरित्वाति लभिस्साम।
324.Patīsu dhammaṃ pacarāma sabbāti sabbāva mayaṃ patīsu attano sāmikesu pubbuṭṭhānādikaṃ caritabbadhammaṃ pacarāma. Yatthāti yaṃ nimittaṃ, yasmiṃ vā patīsu caritabbadhamme cariyamāne itthiyo patibbatā nāma bhavanti. Lacchāmase bhāsati yaṃ ayaṃ latāti ayaṃ latā yaṃ sampattiṃ etarahi labhatīti bhāsati, taṃ sampattiṃ patīsu dhammaṃ pacaritvāti labhissāma.
३२५. पब्बतसानुगोचरोति पब्बतवनसण्डचारी। महिन्धरं पब्बतमावसित्वाति महिं धारेतीति महिन्धरनामकं पब्बतं अचलं आवसित्वा अधिवसित्वा, तत्थ वसन्तोति अत्थो। ‘‘आवसित्वा’’ति हि पदं अपेक्खित्वा भुम्मत्थे चेतं उपयोगवचनं। पसय्हाति अभिभवित्वा। खुद्देति बलवसेननिहीने पमाणतो पन महन्ते हत्थिआदिकेपि मिगे सो हन्तियेव।
325.Pabbatasānugocaroti pabbatavanasaṇḍacārī. Mahindharaṃ pabbatamāvasitvāti mahiṃ dhāretīti mahindharanāmakaṃ pabbataṃ acalaṃ āvasitvā adhivasitvā, tattha vasantoti attho. ‘‘Āvasitvā’’ti hi padaṃ apekkhitvā bhummatthe cetaṃ upayogavacanaṃ. Pasayhāti abhibhavitvā. Khuddeti balavasenanihīne pamāṇato pana mahante hatthiādikepi mige so hantiyeva.
३२६. तथेवाति गाथाय अयं उपमासंसन्दनेन सद्धिं अत्थयोजना – यथा सीहो अत्तनो निवासगोचरट्ठानभूतं पब्बतं निस्साय वसन्तो अत्तनो यथिच्छितमत्थं साधेति, एवमेव सा सद्धा पसन्ना अरियसाविका घासच्छादनादीहि भरणतो पोसनतो भत्तारं पतिं सामिकं निस्साय वसन्ती सब्बत्थापि पतिअनुकूलतासङ्खातेन वतेन तं अनुब्बता परिजनादीसु उप्पज्जनकं कोधं वधित्वा पजहित्वा परिग्गहवत्थूसु उप्पज्जनकं मच्छेरं अभिभुय्य अभिभवित्वा अनुप्पादेत्वा पतिब्बताधम्मस्स च उपासिकाधम्मस्स च सम्मदेव चरणतो धम्मचारिनी सा सग्गम्हि देवलोके मोदति, पमोदं आपज्जतीति। सेसं वुत्तनयमेव।
326.Tathevāti gāthāya ayaṃ upamāsaṃsandanena saddhiṃ atthayojanā – yathā sīho attano nivāsagocaraṭṭhānabhūtaṃ pabbataṃ nissāya vasanto attano yathicchitamatthaṃ sādheti, evameva sā saddhā pasannā ariyasāvikā ghāsacchādanādīhi bharaṇato posanato bhattāraṃ patiṃ sāmikaṃ nissāya vasantī sabbatthāpi patianukūlatāsaṅkhātena vatena taṃ anubbatā parijanādīsu uppajjanakaṃ kodhaṃ vadhitvā pajahitvā pariggahavatthūsu uppajjanakaṃ maccheraṃ abhibhuyya abhibhavitvā anuppādetvā patibbatādhammassa ca upāsikādhammassa ca sammadeva caraṇato dhammacārinī sā saggamhi devaloke modati, pamodaṃ āpajjatīti. Sesaṃ vuttanayameva.
लताविमानवण्णना निट्ठिता।
Latāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / विमानवत्थुपाळि • Vimānavatthupāḷi / ४. लताविमानवत्थु • 4. Latāvimānavatthu
