| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮಾನವತ್ಥು-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
೪. ಲತಾವಿಮಾನವಣ್ಣನಾ
4. Latāvimānavaṇṇanā
ಲತಾ ಚ ಸಜ್ಜಾ ಪವರಾ ಚ ದೇವತಾತಿ ಲತಾವಿಮಾನಂ। ತಸ್ಸ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ। ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಧೀತಾ ಲತಾ ನಾಮ ಪಣ್ಡಿತಾ ಬ್ಯತ್ತಾ ಮೇಧಾವಿನೀ ಪತಿಕುಲಂ ಗತಾ ಭತ್ತು ಸಸ್ಸುಸಸುರಾನಞ್ಚ ಮನಾಪಚಾರಿನೀ ಪಿಯವಾದಿನೀ ಪರಿಜನಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಕುಸಲಾ ಗೇಹೇ ಕುಟುಮ್ಬಭಾರಸ್ಸ ನಿತ್ಥರಣಸಮತ್ಥಾ ಅಕ್ಕೋಧನಾ ಸೀಲಾಚಾರಸಮ್ಪನ್ನಾ ದಾನಸಂವಿಭಾಗರತಾ ಅಖಣ್ಡಪಞ್ಚಸೀಲಾ ಉಪೋಸಥರಕ್ಖಣೇ ಚ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಲತಾತ್ವೇವ ನಾಮೇನ। ಅಞ್ಞಾಪಿ ತಸ್ಸಾ ಸಜ್ಜಾ, ಪವರಾ, ಅಚ್ಚಿಮತೀ, ಸುತಾತಿ ಚತಸ್ಸೋ ಭಗಿನಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ। ತಾ ಪಞ್ಚಪಿ ಸಕ್ಕೇನ ದೇವರಾಜೇನ ಆನೇತ್ವಾ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಭಾವೇನ ಪರಿಚಾರಿಕಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತಾ। ಲತಾ ಪನಸ್ಸ ನಚ್ಚಗೀತಾದೀಸು ಛೇಕತಾಯ ಇಟ್ಠತರಾ ಅಹೋಸಿ।
Latāca sajjā pavarā ca devatāti latāvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena ca samayena sāvatthivāsino aññatarassa upāsakassa dhītā latā nāma paṇḍitā byattā medhāvinī patikulaṃ gatā bhattu sassusasurānañca manāpacārinī piyavādinī parijanassa saṅgahakusalā gehe kuṭumbabhārassa nittharaṇasamatthā akkodhanā sīlācārasampannā dānasaṃvibhāgaratā akhaṇḍapañcasīlā uposatharakkhaṇe ca appamattā ahosi. Sā aparabhāge kālaṃ katvā vessavaṇassa mahārājassa dhītā hutvā nibbatti latātveva nāmena. Aññāpi tassā sajjā, pavarā, accimatī, sutāti catasso bhaginiyo ahesuṃ. Tā pañcapi sakkena devarājena ānetvā nāṭakitthibhāvena paricārikaṭṭhāne ṭhapitā. Latā panassa naccagītādīsu chekatāya iṭṭhatarā ahosi.
ತಾಸಂ ಏಕತೋ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ಸುಖನಿಸಜ್ಜಾಯ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಸಙ್ಗೀತನೇಪುಞ್ಞಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವಿವಾದೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು ‘‘ತಾತ, ಕತಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಚ್ಚಾದೀಸು ಕುಸಲಾ’’ತಿ? ಸೋ ಏವಮಾಹ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ಧೀತರೋ ಅನೋತತ್ತದಹತೀರೇ ದೇವಸಮಾಗಮೇ ಸಙ್ಗೀತಂ ಪವತ್ತೇಥ, ತತ್ಥ ವೋ ವಿಸೇಸೋ ಪಾಕಟೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತಾ ತಥಾ ಅಕಂಸು। ತತ್ಥ ದೇವಪುತ್ತಾ ಲತಾಯ ನಚ್ಚಮಾನಾಯ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನ ಠಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ಸಞ್ಜಾತಪಹಾಸಾ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತಜಾತಾ ನಿರನ್ತರಂ ಸಾಧುಕಾರಂ ದೇನ್ತಾ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಸದ್ದೇ ಚೇಲುಕ್ಖೇಪೇ ಚ ಪವತ್ತೇನ್ತಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಕಮ್ಪಯಮಾನಾ ವಿಯ ಮಹನ್ತಂ ಕೋಲಾಹಲಮಕಂಸು। ಇತರಾಸು ಪನ ನಚ್ಚನ್ತೀಸು ಸಿಸಿರಕಾಲೇ ಕೋಕಿಲಾ ವಿಯ ತುಣ್ಹೀಭೂತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಏವಂ ತತ್ಥ ಸಙ್ಗೀತೇ ಲತಾಯ ವಿಸೇಸೋ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ।
Tāsaṃ ekato samāgantvā sukhanisajjāya nisinnānaṃ saṅgītanepuññaṃ paṭicca vivādo uppanno. Tā sabbāpi vessavaṇassa mahārājassa santikaṃ gantvā pucchiṃsu ‘‘tāta, katamā amhākaṃ naccādīsu kusalā’’ti? So evamāha ‘‘gacchatha dhītaro anotattadahatīre devasamāgame saṅgītaṃ pavattetha, tattha vo viseso pākaṭo bhavissatī’’ti. Tā tathā akaṃsu. Tattha devaputtā latāya naccamānāya attano sabhāvena ṭhātuṃ nāsakkhiṃsu, sañjātapahāsā acchariyabbhutacittajātā nirantaraṃ sādhukāraṃ dentā ukkuṭṭhisadde celukkhepe ca pavattentā himavantaṃ kampayamānā viya mahantaṃ kolāhalamakaṃsu. Itarāsu pana naccantīsu sisirakāle kokilā viya tuṇhībhūtā nisīdiṃsu. Evaṃ tattha saṅgīte latāya viseso pākaṭo ahosi.
ಅಥ ತಾಸಂ ದೇವಧೀತಾನಂ ಸುತಾಯ ದೇವಧೀತಾಯ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಯಂ ಲತಾ ಅಮ್ಹೇ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ತಿಟ್ಠತಿ ವಣ್ಣೇನ ಚೇವ ಯಸಸಾ ಚ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಲತಾಯ ಕತಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಸಾ ತಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಇತರಾಪಿ ತಸ್ಸಾ ಏತಮತ್ಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ತಯಿದಂ ಸಬ್ಬಂ ವೇಸ್ಸವಣಮಹಾರಾಜಾ ದೇವಚಾರಿಕವಸೇನ ಉಪಗತಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಥೇರೋ ತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛಾಯ ಮೂಲಕಾರಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇನ್ತೋ –
Atha tāsaṃ devadhītānaṃ sutāya devadhītāya etadahosi ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā ayaṃ latā amhe abhibhuyya tiṭṭhati vaṇṇena ceva yasasā ca, yaṃnūnāhaṃ latāya katakammaṃ puccheyya’’nti. Sā taṃ pucchi. Itarāpi tassā etamatthaṃ vissajjesi. Tayidaṃ sabbaṃ vessavaṇamahārājā devacārikavasena upagatassa āyasmato mahāmoggallānassa ācikkhi. Thero tamatthaṃ pucchāya mūlakāraṇato paṭṭhāya bhagavato ārocento –
೩೧೬.
316.
‘‘ಲತಾ ಚ ಸಜ್ಜಾ ಪವರಾ ಚ ದೇವತಾ, ಅಚ್ಚಿಮತೀ ರಾಜವರಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ।
‘‘Latā ca sajjā pavarā ca devatā, accimatī rājavarassa sirīmato;
ಸುತಾ ಚ ರಞ್ಞೋ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಧೀತಾ, ರಾಜೀಮತೀ ಧಮ್ಮಗುಣೇಹಿ ಸೋಭಥ॥
Sutā ca rañño vessavaṇassa dhītā, rājīmatī dhammaguṇehi sobhatha.
೩೧೭.
317.
‘‘ಪಞ್ಚೇತ್ಥ ನಾರಿಯೋ ಆಗಮಂಸು ನ್ಹಾಯಿತುಂ, ಸೀತೋದಕಂ ಉಪ್ಪಲಿನಿಂ ಸಿವಂ ನದಿಂ।
‘‘Pañcettha nāriyo āgamaṃsu nhāyituṃ, sītodakaṃ uppaliniṃ sivaṃ nadiṃ;
ತಾ ತತ್ಥ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ರಮೇತ್ವಾ ದೇವತಾ, ನಚ್ಚಿತ್ವಾ ಗಾಯಿತ್ವಾ ಸುತಾ ಲತಂ ಬ್ರವಿ॥
Tā tattha nhāyitvā rametvā devatā, naccitvā gāyitvā sutā lataṃ bravi.
೩೧೮.
318.
‘‘ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಉಪ್ಪಲಮಾಲಧಾರಿನಿ, ಆವೇಳಿನಿ ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚೇ।
‘‘Pucchāmi taṃ uppalamāladhārini, āveḷini kañcanasannibhattace;
ತಿಮಿರತಮ್ಬಕ್ಖಿ ನಭೇವ ಸೋಭನೇ, ದೀಘಾಯುಕೀ ಕೇನ ಕತೋ ಯಸೋ ತವ॥
Timiratambakkhi nabheva sobhane, dīghāyukī kena kato yaso tava.
೩೧೯.
319.
‘‘ಕೇನಾಸಿ ಭದ್ದೇ ಪತಿನೋ ಪಿಯತರಾ, ವಿಸಿಟ್ಠಕಲ್ಯಾಣಿತರಸ್ಸು ರೂಪತೋ।
‘‘Kenāsi bhadde patino piyatarā, visiṭṭhakalyāṇitarassu rūpato;
ಪದಕ್ಖಿಣಾ ನಚ್ಚನಗೀತವಾದಿತೇ, ಆಚಿಕ್ಖ ನೋ ತ್ವಂ ನರನಾರಿಪುಚ್ಛಿತಾ’’ತಿ॥ –
Padakkhiṇā naccanagītavādite, ācikkha no tvaṃ naranāripucchitā’’ti. –
ಸುತಾಯ ಪುಚ್ಛಾ।
Sutāya pucchā.
೩೨೦.
320.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಉಳಾರಭೋಗೇ ಕುಲೇ ಸುಣಿಸಾ ಅಹೋಸಿಂ।
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā, uḷārabhoge kule suṇisā ahosiṃ;
ಅಕ್ಕೋಧನಾ ಭತ್ತು ವಸಾನುವತ್ತಿನೀ, ಉಪೋಸಥೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಅಹೋಸಿಂ॥
Akkodhanā bhattu vasānuvattinī, uposathe appamattā ahosiṃ.
೩೨೧.
321.
‘‘ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ದಹರಾ ಅಪಾಪಿಕಾ, ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಪತಿಮಾಭಿರಾಧಯಿಂ।
‘‘Manussabhūtā daharā apāpikā, pasannacittā patimābhirādhayiṃ;
ಸದೇವರಂ ಸಸ್ಸಸುರಂ ಸದಾಸಕಂ, ಅಭಿರಾಧಯಿಂ ತಮ್ಹಿ ಕತೋ ಯಸೋ ಮಮ॥
Sadevaraṃ sassasuraṃ sadāsakaṃ, abhirādhayiṃ tamhi kato yaso mama.
೩೨೨.
322.
‘‘ಸಾಹಂ ತೇನ ಕುಸಲೇನ ಕಮ್ಮುನಾ, ಚತುಬ್ಭಿ ಠಾನೇಹಿ ವಿಸೇಸಮಜ್ಝಗಾ।
‘‘Sāhaṃ tena kusalena kammunā, catubbhi ṭhānehi visesamajjhagā;
ಆಯುಞ್ಚ ವಣ್ಣಞ್ಚ ಸುಖಂ ಬಲಞ್ಚ, ಖಿಡ್ಡಾರತಿಂ ಪಚ್ಚನುಭೋಮನಪ್ಪಕಂ॥
Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañca, khiḍḍāratiṃ paccanubhomanappakaṃ.
೩೨೩.
323.
‘‘ಸುತಂ ನು ತಂ ಭಾಸತಿ ಯಂ ಅಯಂ ಲತಾ, ಯಂ ನೋ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹ ಅಕಿತ್ತಯೀ ನೋ।
‘‘Sutaṃ nu taṃ bhāsati yaṃ ayaṃ latā, yaṃ no apucchimha akittayī no;
ಪತಿನೋ ಕಿರಮ್ಹಾಕಂ ವಿಸಿಟ್ಠ ನಾರೀನಂ, ಗತೀ ಚ ತಾಸಂ ಪವರಾ ಚ ದೇವತಾ॥
Patino kiramhākaṃ visiṭṭha nārīnaṃ, gatī ca tāsaṃ pavarā ca devatā.
೩೨೪.
324.
‘‘ಪತೀಸು ಧಮ್ಮಂ ಪಚರಾಮ ಸಬ್ಬಾ, ಪತಿಬ್ಬತಾ ಯತ್ಥ ಭವನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಯೋ।
‘‘Patīsu dhammaṃ pacarāma sabbā, patibbatā yattha bhavanti itthiyo;
ಪತೀಸು ಧಮ್ಮಂ ಪಚರಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾ, ಲಚ್ಛಾಮಸೇ ಭಾಸತಿ ಯಂ ಅಯಂ ಲತಾ॥
Patīsu dhammaṃ pacaritvā sabbā, lacchāmase bhāsati yaṃ ayaṃ latā.
೩೨೫.
325.
‘‘ಸೀಹೋ ಯಥಾ ಪಬ್ಬತಸಾನುಗೋಚರೋ, ಮಹಿನ್ಧರಂ ಪಬ್ಬತಮಾವಸಿತ್ವಾ।
‘‘Sīho yathā pabbatasānugocaro, mahindharaṃ pabbatamāvasitvā;
ಪಸಯ್ಹ ಹನ್ತ್ವಾ ಇತರೇ ಚತುಪ್ಪದೇ, ಖುದ್ದೇ ಮಿಗೇ ಖಾದತಿ ಮಂಸಭೋಜನೋ॥
Pasayha hantvā itare catuppade, khudde mige khādati maṃsabhojano.
೩೨೬.
326.
‘‘ತಥೇವ ಸದ್ಧಾ ಇಧ ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ, ಭತ್ತಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪತಿಂ ಅನುಬ್ಬತಾ।
‘‘Tatheva saddhā idha ariyasāvikā, bhattāraṃ nissāya patiṃ anubbatā;
ಕೋಧಂ ವಧಿತ್ವಾ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಮಚ್ಛರಂ, ಸಗ್ಗಮ್ಹಿ ಸಾ ಮೋದತಿ ಧಮ್ಮಚಾರಿನೀ’’ತಿ॥ –
Kodhaṃ vadhitvā abhibhuyya maccharaṃ, saggamhi sā modati dhammacārinī’’ti. –
ಲತಾಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ಆಹ।
Latāya vissajjananti āha.
೩೧೬. ತತ್ಥ ಲತಾ ಚ ಸಜ್ಜಾ ಪವರಾ ಅಚ್ಚಿಮತೀ ಸುತಾತಿ ತಾಸಂ ನಾಮಂ। ಚ-ಸದ್ದೋ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ। ರಾಜವರಸ್ಸಾತಿ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ ವರಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಸ್ಸ ದೇವರಾಜಸ್ಸ। ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪರಿಚಾರಿಕಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ರಞ್ಞೋತಿ ಮಹಾರಾಜಸ್ಸ। ತೇನಾಹ ‘‘ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಧೀತಾ’’ತಿ, ಇದಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ವಚನವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ವಾ, ಧೀತರೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ರಾಜತಿ ವಿಜ್ಜೋತತೀತಿ ರಾಜೀ, ರಾಜೀತಿ ಮತಾ ಪಞ್ಞಾತಾ ರಾಜೀಮತೀ, ಇದಂ ತಾಸಂ ಸಬ್ಬಾಸಂ ವಿಸೇಸನಂ। ನಾಮಮೇವ ಏತಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ದೇವತಾಯಾತಿ ಕೇಚಿ, ತೇಸಂ ಮತೇನ ‘‘ಪವರಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಾಸಂ ವಿಸೇಸನಮೇವ। ಧಮ್ಮಗುಣೇಹೀತಿ ಧಮ್ಮಿಯೇಹಿ ಧಮ್ಮತೋ ಅನಪೇತೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ, ಯಥಾಭುಚ್ಚಗುಣೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋಭಥಾತಿ ವಿರೋಚಥ।
316. Tattha latā ca sajjā pavarā accimatī sutāti tāsaṃ nāmaṃ. Ca-saddo samuccayattho. Rājavarassāti catunnaṃ mahārājānaṃ varassa seṭṭhassa devarājassa. Sakkassa paricārikāti adhippāyo. Raññoti mahārājassa. Tenāha ‘‘vessavaṇassa dhītā’’ti, idaṃ paccekaṃ yojetabbaṃ, vacanavipallāso vā, dhītaroti attho. Rājati vijjotatīti rājī, rājīti matā paññātā rājīmatī, idaṃ tāsaṃ sabbāsaṃ visesanaṃ. Nāmameva etaṃ ekissā devatāyāti keci, tesaṃ matena ‘‘pavarā’’ti sabbāsaṃ visesanameva. Dhammaguṇehīti dhammiyehi dhammato anapetehi guṇehi, yathābhuccaguṇehīti attho. Sobhathāti virocatha.
೩೧೭. ಪಞ್ಚೇತ್ಥ ನಾರಿಯೋತಿ ಪಞ್ಚ ಯಥಾವುತ್ತನಾಮಾ ದೇವಧೀತರೋ ಏತ್ಥ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ। ಸೀತೋದಕಂ ಉಪ್ಪಲಿನಿಂ ಸಿವಂ ನದಿನ್ತಿ ಅನೋತತ್ತದಹತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತನದಿಮುಖಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ನಚ್ಚಿತ್ವಾ ಗಾಯಿತ್ವಾತಿ ಪಿತು ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಆಣಾಯ ದೇವಸಮಾಗಮೇ ತಾಹಿ ಕತಸ್ಸ ನಚ್ಚಗೀತಸ್ಸ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಸುತಾ ಲತಂ ಬ್ರವೀತಿ ಸುತಾ ದೇವಧೀತಾ ಲತಂ ಅತ್ತನೋ ಭಗಿನಿಂ ಕಥೇಸಿ। ‘‘ಸುತಾ ಲತಂ ಬ್ರವು’’ನ್ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ, ಸುತಾ ಧೀತರೋ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಲತಂ ಕಥೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
317.Pañcettha nāriyoti pañca yathāvuttanāmā devadhītaro ettha imasmiṃ himavantapadese. Sītodakaṃ uppaliniṃ sivaṃ nadinti anotattadahato nikkhantanadimukhaṃ sandhāya vadati. Naccitvā gāyitvāti pitu vessavaṇassa āṇāya devasamāgame tāhi katassa naccagītassa vasena vuttaṃ. Sutā lataṃ bravīti sutā devadhītā lataṃ attano bhaginiṃ kathesi. ‘‘Sutā lataṃ bravu’’ntipi paṭhanti, sutā dhītaro vessavaṇassa mahārājassa lataṃ kathesunti attho.
೩೧೮. ತಿಮಿರತಮ್ಬಕ್ಖೀತಿ ನಿಚುಲಕೇಸರಭಾಸಸದಿಸೇಹಿ ತಮ್ಬರಾಜೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಕ್ಖಿ। ನಭೇವ ಸೋಭನೇತಿ ನಭಂ ವಿಯ ಸೋಭಮಾನೇ, ಸರದಸಮಯೇ ಅಬ್ಭಮಹಿಕಾದಿಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವಿಮುತ್ತಂ ನಭಂ ವಿಯ ಸುವಿಸುದ್ಧಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗತಾಯ ವಿರಾಜಮಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ನಭೇವಾತಿ ನಭೇ ಏವ, ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ ಏವ-ಸದ್ದೋ, ಆಕಾಸಟ್ಠವಿಮಾನೇಸು ಹಿಮವನ್ತಯುಗನ್ಧರಾದಿಭೂಮಿಪಟಿಬದ್ಧಟ್ಠಾನೇಸು ಚಾತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥೇವ ಸೋಭಮಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇನ ಕತೋತಿ ಕೇನ ಕೀದಿಸೇನ ಪುಞ್ಞೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ। ಯಸೋತಿ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪತ್ತಿ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ ಚ। ಕಿತ್ತಿಸದ್ದಗ್ಗಹಣೇನ ಚ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದಹೇತುಭೂತಾ ಗುಣಾ ಗಯ್ಹನ್ತಿ।
318.Timiratambakkhīti niculakesarabhāsasadisehi tambarājīhi samannāgatakkhi. Nabheva sobhaneti nabhaṃ viya sobhamāne, saradasamaye abbhamahikādiupakkilesavimuttaṃ nabhaṃ viya suvisuddhaṅgapaccaṅgatāya virājamāneti attho. Atha vā nabhevāti nabhe eva, samuccayattho eva-saddo, ākāsaṭṭhavimānesu himavantayugandharādibhūmipaṭibaddhaṭṭhānesu cāti sabbattheva sobhamāneti attho. Kena katoti kena kīdisena puññena nibbattito. Yasoti parivārasampatti kittisaddo ca. Kittisaddaggahaṇena ca kittisaddahetubhūtā guṇā gayhanti.
೩೧೯. ಪತಿನೋ ಪಿಯತರಾತಿ ಸಾಮಿನೋ ಪಿಯತರಾ ಸಾಮಿವಲ್ಲಭಾ। ತೇನಸ್ಸಾ ಸುಭಗತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಿಸಿಟ್ಠಕಲ್ಯಾಣಿತರಸ್ಸೂ ರೂಪತೋತಿ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಸಿಟ್ಠಾ ಉತ್ತಮಾ ಕಲ್ಯಾಣಿತರಾ ಸುನ್ದರತರಾ, ಅಸ್ಸೂತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ‘‘ವಿಸಿಟ್ಠಕಲ್ಯಾಣಿತರಾಸಿ ರೂಪತೋ’’ತಿ ಚ ಪಠನ್ತಿ। ಪದಕ್ಖಿಣಾತಿ ಪಕಾರೇಹಿ, ವಿಸೇಸೇನ ವಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಕುಸಲಾ। ನಚ್ಚನಗೀತವಾದಿತೇತಿ ಏತ್ಥ ನಚ್ಚನಾತಿ ವಿಭತ್ತಿಲೋಪೋ ಕತೋ, ನಚ್ಚೇ ಚ ಗೀತೇ ಚ ವಾದಿತೇ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನರನಾರಿಪುಚ್ಛಿತಾತಿ ದೇವಪುತ್ತೇಹಿ ದೇವಧೀತಾಹಿ ಚ ‘‘ಕಹಂ ಲತಾ, ಕಿಂ ಕರೋತಿ ಲತಾ’’ತಿ ರೂಪದಸ್ಸನತ್ಥಞ್ಚೇವ ಸಿಪ್ಪದಸ್ಸನತ್ಥಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿತಾ।
319.Patino piyatarāti sāmino piyatarā sāmivallabhā. Tenassā subhagataṃ dasseti. Visiṭṭhakalyāṇitarassū rūpatoti rūpasampattiyā visiṭṭhā uttamā kalyāṇitarā sundaratarā, assūti nipātamattaṃ. ‘‘Visiṭṭhakalyāṇitarāsi rūpato’’ti ca paṭhanti. Padakkhiṇāti pakārehi, visesena vā dakkhiṇā kusalā. Naccanagītavāditeti ettha naccanāti vibhattilopo kato, nacce ca gīte ca vādite cāti attho. Naranāripucchitāti devaputtehi devadhītāhi ca ‘‘kahaṃ latā, kiṃ karoti latā’’ti rūpadassanatthañceva sippadassanatthañca pucchitā.
೩೨೧. ನಿಚ್ಚಂ ಕಾಯೇನ ಅಸಂಸಟ್ಠತಾಯ ದೇವೋ ವಿಯ ರಮೇತಿ, ದುತಿಯೋ ವರೋತಿ ವಾ ದೇವರೋ, ಭತ್ತು ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ, ಸಹ ದೇವರೇನಾತಿ ಸದೇವರಂ। ಸಸ್ಸು ಚ ಸಸುರೋ ಚ ಸಸುರಾ, ಸಹ ಸಸುರೇಹೀತಿ ಸಸ್ಸಸುರಂ। ಸಹ ದಾಸೇಹಿ ದಾಸೀಹಿ ಚಾತಿ ಸದಾಸಕಂ ಪತಿಮಾಭಿರಾಧಯಿನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಮ್ಹಿ ಕತೋತಿ ತಮ್ಹಿ ಕುಲೇ, ಕಾಲೇ ವಾ ಸುಣಿಸಾಕಾಲೇ ಕತೋ ಯಸೋ ತನ್ನಿಬ್ಬತ್ತಕಪುಞ್ಞಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತನೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಮಮಾತಿ ಇದಂ ‘‘ಕತೋ’’ತಿ ಪದಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ’’ತಿ ಪರಿಣಾಮೇತಬ್ಬಂ।
321. Niccaṃ kāyena asaṃsaṭṭhatāya devo viya rameti, dutiyo varoti vā devaro, bhattu kaniṭṭhabhātā, saha devarenāti sadevaraṃ. Sassu ca sasuro ca sasurā, saha sasurehīti sassasuraṃ. Saha dāsehi dāsīhi cāti sadāsakaṃ patimābhirādhayinti sambandho. Tamhi katoti tamhi kule, kāle vā suṇisākāle kato yaso tannibbattakapuññassa nibbattanenāti adhippāyo. Mamāti idaṃ ‘‘kato’’ti padaṃ apekkhitvā ‘‘mayā’’ti pariṇāmetabbaṃ.
೩೨೨. ಚತುಬ್ಭಿ ಠಾನೇಹೀತಿ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ, ಚತೂಸು ವಾ ಠಾನೇಸು ನಿಮಿತ್ತಭೂತೇಸು। ವಿಸೇಸಮಜ್ಝಗಾತಿ ಅಞ್ಞಾಹಿ ಅತಿಸಯಂ ಅಧಿಗತಾ। ಆಯುಞ್ಚ ವಣ್ಣಞ್ಚ ಸುಖಂ ಬಲಞ್ಚಾತಿ ‘‘ಚತೂಹಿ ಠಾನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಂ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸನಂ। ಆಯುಆದಯೋ ಏವ ಹಿಸ್ಸಾ ಅಞ್ಞಾಹಿ ವಿಸಿಟ್ಠಸಭಾವತಾಯ ವಿಸೇಸಾ ತಸ್ಸಾ ತಥಾ ಸಮ್ಭಾವನಾವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬತಾಯ ಹೇತುಭಾವತೋ ‘‘ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ। ವಿಸೇಸಮಜ್ಝಗಾ। ಕೀದಿಸಂ? ಆಯುಞ್ಚ ವಣ್ಣಞ್ಚ ಸುಖಞ್ಚ ಬಲಞ್ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ।
322.Catubbhiṭhānehīti catūhi kāraṇehi, catūsu vā ṭhānesu nimittabhūtesu. Visesamajjhagāti aññāhi atisayaṃ adhigatā. Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañcāti ‘‘catūhi ṭhānehī’’ti vuttānaṃ sarūpato dassanaṃ. Āyuādayo eva hissā aññāhi visiṭṭhasabhāvatāya visesā tassā tathā sambhāvanāvasena gahetabbatāya hetubhāvato ‘‘ṭhāna’’nti ca vuttaṃ. Visesamajjhagā. Kīdisaṃ? Āyuñca vaṇṇañca sukhañca balañcāti yojanā.
೩೨೩. ಸುತಂ ನು ತಂ ಭಾಸತಿ ಯಂ ಅಯಂ ಲತಾತಿ ಅಯಂ ಲತಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಜೇಟ್ಠಭಗಿನೀ ಯಂ ಭಾಸತಿ, ತಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸುತಂ ನು ಕಿಂ ಅಸುತ’’ನ್ತಿ ಇತರಾ ತಿಸ್ಸೋ ಭಗಿನಿಯೋ ಪುಚ್ಛತಿ। ಯಂ ನೋತಿ ಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಂಸಯಿತಂ। ನೋತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಪುನ ನೋತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ, ಅವಧಾರಣೇ ವಾ ‘‘ನ ನೋ ಸಮಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಖು॰ ಪಾ॰ ೬.೩; ಸು॰ ನಿ॰ ೨೨೬) ವಿಯ, ತೇನ ಅಕಿತ್ತಯಿಯೇವ, ಅವಿಪರೀತಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪತಿನೋ ಕಿರಮ್ಹಾಕಂ ವಿಸಿಟ್ಠ ನಾರೀನಂ, ಗತೀ ಚ ತಾಸಂ ಪವರಾ ಚ ದೇವತಾತಿ ಅನತ್ಥತೋ ಪಾಲನತೋ ಪತಿನೋ ಸಾಮಿಕಾ ನಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಾರೀನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ವಿಸಿಟ್ಠಾ ಗತಿ ಚ ತಾಸಂ ಪಟಿಸರಣಞ್ಚ, ತಾಸಂ ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ಸರಣತೋ ಪವರಾ ಉತ್ತಮಾ ದೇವತಾ ಚ ಸಮ್ಮದೇವ ಆರಾಧಿತಾ ಸಮ್ಪತಿ ಆಯತಿಞ್ಚ ಹಿತಸುಖಾವಹಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
323.Sutaṃnu taṃ bhāsati yaṃ ayaṃ latāti ayaṃ latā amhākaṃ jeṭṭhabhaginī yaṃ bhāsati, taṃ tumhehi sutaṃ nu kiṃ asuta’’nti itarā tisso bhaginiyo pucchati. Yaṃ noti yaṃ amhākaṃ saṃsayitaṃ. Noti nipātamattaṃ, puna noti amhākaṃ, avadhāraṇe vā ‘‘na no samaṃ atthī’’tiādīsu (khu. pā. 6.3; su. ni. 226) viya, tena akittayiyeva, aviparītaṃ byākāsiyevāti attho. Patino kiramhākaṃ visiṭṭha nārīnaṃ, gatī ca tāsaṃ pavarā ca devatāti anatthato pālanato patino sāmikā nā amhākaṃ nārīnaṃ itthīnaṃ visiṭṭhā gati ca tāsaṃ paṭisaraṇañca, tāsaṃ mātugāmānaṃ saraṇato pavarā uttamā devatā ca sammadeva ārādhitā sampati āyatiñca hitasukhāvahāti attho.
೩೨೪. ಪತೀಸು ಧಮ್ಮಂ ಪಚರಾಮ ಸಬ್ಬಾತಿ ಸಬ್ಬಾವ ಮಯಂ ಪತೀಸು ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕೇಸು ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾನಾದಿಕಂ ಚರಿತಬ್ಬಧಮ್ಮಂ ಪಚರಾಮ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯಂ ನಿಮಿತ್ತಂ, ಯಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪತೀಸು ಚರಿತಬ್ಬಧಮ್ಮೇ ಚರಿಯಮಾನೇ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪತಿಬ್ಬತಾ ನಾಮ ಭವನ್ತಿ। ಲಚ್ಛಾಮಸೇ ಭಾಸತಿ ಯಂ ಅಯಂ ಲತಾತಿ ಅಯಂ ಲತಾ ಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಏತರಹಿ ಲಭತೀತಿ ಭಾಸತಿ, ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತೀಸು ಧಮ್ಮಂ ಪಚರಿತ್ವಾತಿ ಲಭಿಸ್ಸಾಮ।
324.Patīsu dhammaṃ pacarāma sabbāti sabbāva mayaṃ patīsu attano sāmikesu pubbuṭṭhānādikaṃ caritabbadhammaṃ pacarāma. Yatthāti yaṃ nimittaṃ, yasmiṃ vā patīsu caritabbadhamme cariyamāne itthiyo patibbatā nāma bhavanti. Lacchāmase bhāsati yaṃ ayaṃ latāti ayaṃ latā yaṃ sampattiṃ etarahi labhatīti bhāsati, taṃ sampattiṃ patīsu dhammaṃ pacaritvāti labhissāma.
೩೨೫. ಪಬ್ಬತಸಾನುಗೋಚರೋತಿ ಪಬ್ಬತವನಸಣ್ಡಚಾರೀ। ಮಹಿನ್ಧರಂ ಪಬ್ಬತಮಾವಸಿತ್ವಾತಿ ಮಹಿಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಮಹಿನ್ಧರನಾಮಕಂ ಪಬ್ಬತಂ ಅಚಲಂ ಆವಸಿತ್ವಾ ಅಧಿವಸಿತ್ವಾ, ತತ್ಥ ವಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಆವಸಿತ್ವಾ’’ತಿ ಹಿ ಪದಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ಪಸಯ್ಹಾತಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ। ಖುದ್ದೇತಿ ಬಲವಸೇನನಿಹೀನೇ ಪಮಾಣತೋ ಪನ ಮಹನ್ತೇ ಹತ್ಥಿಆದಿಕೇಪಿ ಮಿಗೇ ಸೋ ಹನ್ತಿಯೇವ।
325.Pabbatasānugocaroti pabbatavanasaṇḍacārī. Mahindharaṃ pabbatamāvasitvāti mahiṃ dhāretīti mahindharanāmakaṃ pabbataṃ acalaṃ āvasitvā adhivasitvā, tattha vasantoti attho. ‘‘Āvasitvā’’ti hi padaṃ apekkhitvā bhummatthe cetaṃ upayogavacanaṃ. Pasayhāti abhibhavitvā. Khuddeti balavasenanihīne pamāṇato pana mahante hatthiādikepi mige so hantiyeva.
೩೨೬. ತಥೇವಾತಿ ಗಾಥಾಯ ಅಯಂ ಉಪಮಾಸಂಸನ್ದನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ – ಯಥಾ ಸೀಹೋ ಅತ್ತನೋ ನಿವಾಸಗೋಚರಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಪಬ್ಬತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಯಥಿಚ್ಛಿತಮತ್ಥಂ ಸಾಧೇತಿ, ಏವಮೇವ ಸಾ ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ ಘಾಸಚ್ಛಾದನಾದೀಹಿ ಭರಣತೋ ಪೋಸನತೋ ಭತ್ತಾರಂ ಪತಿಂ ಸಾಮಿಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸನ್ತೀ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಪತಿಅನುಕೂಲತಾಸಙ್ಖಾತೇನ ವತೇನ ತಂ ಅನುಬ್ಬತಾ ಪರಿಜನಾದೀಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಂ ಕೋಧಂ ವಧಿತ್ವಾ ಪಜಹಿತ್ವಾ ಪರಿಗ್ಗಹವತ್ಥೂಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಂ ಮಚ್ಛೇರಂ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪತಿಬ್ಬತಾಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಉಪಾಸಿಕಾಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಸಮ್ಮದೇವ ಚರಣತೋ ಧಮ್ಮಚಾರಿನೀ ಸಾ ಸಗ್ಗಮ್ಹಿ ದೇವಲೋಕೇ ಮೋದತಿ, ಪಮೋದಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
326.Tathevāti gāthāya ayaṃ upamāsaṃsandanena saddhiṃ atthayojanā – yathā sīho attano nivāsagocaraṭṭhānabhūtaṃ pabbataṃ nissāya vasanto attano yathicchitamatthaṃ sādheti, evameva sā saddhā pasannā ariyasāvikā ghāsacchādanādīhi bharaṇato posanato bhattāraṃ patiṃ sāmikaṃ nissāya vasantī sabbatthāpi patianukūlatāsaṅkhātena vatena taṃ anubbatā parijanādīsu uppajjanakaṃ kodhaṃ vadhitvā pajahitvā pariggahavatthūsu uppajjanakaṃ maccheraṃ abhibhuyya abhibhavitvā anuppādetvā patibbatādhammassa ca upāsikādhammassa ca sammadeva caraṇato dhammacārinī sā saggamhi devaloke modati, pamodaṃ āpajjatīti. Sesaṃ vuttanayameva.
ಲತಾವಿಮಾನವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Latāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ವಿಮಾನವತ್ಥುಪಾಳಿ • Vimānavatthupāḷi / ೪. ಲತಾವಿಮಾನವತ್ಥು • 4. Latāvimānavatthu
