| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya |
6. ලටුකිකොපමසුත්‌තං
6. Laṭukikopamasuttaṃ
148. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා අඞ්‌ගුත්‌තරාපෙසු විහරති ආපණං නාම අඞ්‌ගුත්‌තරාපානං නිගමො. අථ ඛො භගවා පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය ආපණං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. ආපණෙ පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතපටික්‌කන්‌තො යෙනඤ්‌ඤතරො වනසණ්‌ඩො තෙනුපසඞ්‌කමි දිවාවිහාරාය. තං වනසණ්‌ඩං අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා අඤ්‌ඤතරස්‌මිං රුක්‌ඛමූලෙ දිවාවිහාරං නිසීදි. ආයස්‌මාපි ඛො උදායී පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය ආපණං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. ආපණෙ පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතපටික්‌කන්‌තො යෙන සො වනසණ්‌ඩො තෙනුපසඞ්‌කමි දිවාවිහාරාය. තං වනසණ්‌ඩං අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා අඤ්‌ඤතරස්‌මිං රුක්‌ඛමූලෙ දිවාවිහාරං නිසීදි. අථ ඛො ආයස්‌මතො උදායිස්‌ස රහොගතස්‌ස පටිසල්‌ලීනස්‌ස එවං චෙතසො පරිවිතක්‌කො උදපාදි – ‘‘බහූනං 1 වත නො භගවා දුක්‌ඛධම්‌මානං අපහත්‌තා, බහූනං වත නො භගවා සුඛධම්‌මානං උපහත්‌තා; බහූනං වත නො භගවා අකුසලානං ධම්‌මානං අපහත්‌තා, බහූනං වත නො භගවා කුසලානං ධම්‌මානං උපහත්‌තා’’ති. අථ ඛො ආයස්‌මා උදායී සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි .
148. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā aṅguttarāpesu viharati āpaṇaṃ nāma aṅguttarāpānaṃ nigamo. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya āpaṇaṃ piṇḍāya pāvisi. Āpaṇe piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yenaññataro vanasaṇḍo tenupasaṅkami divāvihārāya. Taṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi. Āyasmāpi kho udāyī pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya āpaṇaṃ piṇḍāya pāvisi. Āpaṇe piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena so vanasaṇḍo tenupasaṅkami divāvihārāya. Taṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi. Atha kho āyasmato udāyissa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘‘bahūnaṃ 2 vata no bhagavā dukkhadhammānaṃ apahattā, bahūnaṃ vata no bhagavā sukhadhammānaṃ upahattā; bahūnaṃ vata no bhagavā akusalānaṃ dhammānaṃ apahattā, bahūnaṃ vata no bhagavā kusalānaṃ dhammānaṃ upahattā’’ti. Atha kho āyasmā udāyī sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi .
149. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා උදායී භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘ඉධ මය්‌හං, භන්‌තෙ, රහොගතස්‌ස පටිසල්‌ලීනස්‌ස එවං චෙතසො පරිවිතක්‌කො උදපාදි – ‘බහූනං වත නො භගවා දුක්‌ඛධම්‌මානං අපහත්‌තා, බහූනං වත නො භගවා සුඛධම්‌මානං උපහත්‌තා; බහූනං වත නො භගවා අකුසලානං ධම්‌මානං අපහත්‌තා, බහූනං වත නො භගවා කුසලානං ධම්‌මානං උපහත්‌තා’ති. මයඤ්‌හි, භන්‌තෙ, පුබ්‌බෙ සායඤ්‌චෙව භුඤ්‌ජාම පාතො ච දිවා ච විකාලෙ. අහු ඛො සො, භන්‌තෙ, සමයො යං භගවා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘ඉඞ්‌ඝ තුම්‌හෙ, භික්‌ඛවෙ, එතං දිවාවිකාලභොජනං පජහථා’ති. තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, අහුදෙව අඤ්‌ඤථත්‌තං, අහුදෙව 3 දොමනස්‌සං – ‘යම්‌පි නො සද්‌ධා ගහපතිකා දිවා විකාලෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං දෙන්‌ති තස්‌සපි නො භගවා පහානමාහ, තස්‌සපි නො සුගතො පටිනිස්‌සග්‌ගමාහා’ති. තෙ මයං, භන්‌තෙ, භගවති පෙමඤ්‌ච ගාරවඤ්‌ච හිරිඤ්‌ච ඔත්‌තප්‌පඤ්‌ච සම්‌පස්‌සමානා එවං තං දිවාවිකාලභොජනං පජහිම්‌හා. තෙ මයං, භන්‌තෙ, සායඤ්‌චෙව භුඤ්‌ජාම පාතො ච. අහු ඛො සො, භන්‌තෙ, සමයො යං භගවා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘ඉඞ්‌ඝ තුම්‌හෙ, භික්‌ඛවෙ, එතං රත්‌තිංවිකාලභොජනං පජහථා’ති. තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, අහුදෙව අඤ්‌ඤථත්‌තං අහුදෙව දොමනස්‌සං – ‘යම්‌පි නො ඉමෙසං ද්‌වින්‌නං භත්‌තානං පණීතසඞ්‌ඛාතතරං තස්‌සපි නො භගවා පහානමාහ, තස්‌සපි නො සුගතො පටිනිස්‌සග්‌ගමාහා’ති. භූතපුබ්‌බං, භන්‌තෙ, අඤ්‌ඤතරො පුරිසො දිවා සූපෙය්‍යං ලභිත්‌වා එවමාහ – ‘හන්‌ද ච ඉමං නික්‌ඛිපථ, සායං සබ්‌බෙව සමග්‌ගා භුඤ්‌ජිස්‌සාමා’ති. යා කාචි, භන්‌තෙ, සඞ්‌ඛතියො සබ්‌බා තා රත්‌තිං, අප්‌පා දිවා. තෙ මයං, භන්‌තෙ, භගවති පෙමඤ්‌ච ගාරවඤ්‌ච හිරිඤ්‌ච ඔත්‌තප්‌පඤ්‌ච සම්‌පස්‌සමානා එවං තං රත්‌තිංවිකාලභොජනං පජහිම්‌හා. භූතපුබ්‌බං, භන්‌තෙ, භික්‌ඛූ රත්‌තන්‌ධකාරතිමිසායං පිණ්‌ඩාය චරන්‌තා චන්‌දනිකම්‌පි පවිසන්‌ති, ඔලිගල්‌ලෙපි පපතන්‌ති, කණ්‌ටකාවාටම්‌පි 4 ආරොහන්‌ති, සුත්‌තම්‌පි ගාවිං ආරොහන්‌ති, මාණවෙහිපි සමාගච්‌ඡන්‌ති කතකම්‌මෙහිපි අකතකම්‌මෙහිපි, මාතුගාමොපි තෙ 5 අසද්‌ධම්‌මෙන නිමන්‌තෙති. භූතපුබ්‌බාහං, භන්‌තෙ, රත්‌තන්‌ධකාරතිමිසායං පිණ්‌ඩාය චරාමි. අද්‌දසා ඛො මං, භන්‌තෙ, අඤ්‌ඤතරා ඉත්‌ථී විජ්‌ජන්‌තරිකාය භාජනං ධොවන්‌තී. දිස්‌වා මං භීතා විස්‌සරමකාසි – ‘අභුම්‌මෙ 6 පිසාචො වත ම’න්‌ති! එවං වුත්‌තෙ, අහං, භන්‌තෙ, තං ඉත්‌ථිං එතදවොචං – ‘නාහං, භගිනි, පිසාචො; භික්‌ඛු පිණ්‌ඩාය ඨිතො’ති. ‘භික්‌ඛුස්‌ස ආතුමාරී, භික්‌ඛුස්‌ස මාතුමාරී 7! වරං තෙ, භික්‌ඛු, තිණ්‌හෙන ගොවිකන්‌තනෙන කුච්‌ඡි පරිකන්‌තො, න ත්‌වෙව වරං යං 8 රත්‌තන්‌ධකාරතිමිසායං කුච්‌ඡිහෙතු පිණ්‌ඩාය චරසී’ති 9. තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, තදනුස්‌සරතො එවං හොති – ‘බහූනං වත නො භගවා දුක්‌ඛධම්‌මානං අපහත්‌තා, බහූනං වත නො භගවා සුඛධම්‌මානං උපහත්‌තා; බහූනං වත නො භගවා අකුසලානං ධම්‌මානං අපහත්‌තා, බහූනං වත නො භගවා කුසලානං ධම්‌මානං උපහත්‌තා’’’ති.
149. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā udāyī bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idha mayhaṃ, bhante, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘bahūnaṃ vata no bhagavā dukkhadhammānaṃ apahattā, bahūnaṃ vata no bhagavā sukhadhammānaṃ upahattā; bahūnaṃ vata no bhagavā akusalānaṃ dhammānaṃ apahattā, bahūnaṃ vata no bhagavā kusalānaṃ dhammānaṃ upahattā’ti. Mayañhi, bhante, pubbe sāyañceva bhuñjāma pāto ca divā ca vikāle. Ahu kho so, bhante, samayo yaṃ bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘iṅgha tumhe, bhikkhave, etaṃ divāvikālabhojanaṃ pajahathā’ti. Tassa mayhaṃ, bhante, ahudeva aññathattaṃ, ahudeva 10 domanassaṃ – ‘yampi no saddhā gahapatikā divā vikāle paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ denti tassapi no bhagavā pahānamāha, tassapi no sugato paṭinissaggamāhā’ti. Te mayaṃ, bhante, bhagavati pemañca gāravañca hiriñca ottappañca sampassamānā evaṃ taṃ divāvikālabhojanaṃ pajahimhā. Te mayaṃ, bhante, sāyañceva bhuñjāma pāto ca. Ahu kho so, bhante, samayo yaṃ bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘iṅgha tumhe, bhikkhave, etaṃ rattiṃvikālabhojanaṃ pajahathā’ti. Tassa mayhaṃ, bhante, ahudeva aññathattaṃ ahudeva domanassaṃ – ‘yampi no imesaṃ dvinnaṃ bhattānaṃ paṇītasaṅkhātataraṃ tassapi no bhagavā pahānamāha, tassapi no sugato paṭinissaggamāhā’ti. Bhūtapubbaṃ, bhante, aññataro puriso divā sūpeyyaṃ labhitvā evamāha – ‘handa ca imaṃ nikkhipatha, sāyaṃ sabbeva samaggā bhuñjissāmā’ti. Yā kāci, bhante, saṅkhatiyo sabbā tā rattiṃ, appā divā. Te mayaṃ, bhante, bhagavati pemañca gāravañca hiriñca ottappañca sampassamānā evaṃ taṃ rattiṃvikālabhojanaṃ pajahimhā. Bhūtapubbaṃ, bhante, bhikkhū rattandhakāratimisāyaṃ piṇḍāya carantā candanikampi pavisanti, oligallepi papatanti, kaṇṭakāvāṭampi 11 ārohanti, suttampi gāviṃ ārohanti, māṇavehipi samāgacchanti katakammehipi akatakammehipi, mātugāmopi te 12 asaddhammena nimanteti. Bhūtapubbāhaṃ, bhante, rattandhakāratimisāyaṃ piṇḍāya carāmi. Addasā kho maṃ, bhante, aññatarā itthī vijjantarikāya bhājanaṃ dhovantī. Disvā maṃ bhītā vissaramakāsi – ‘abhumme 13 pisāco vata ma’nti! Evaṃ vutte, ahaṃ, bhante, taṃ itthiṃ etadavocaṃ – ‘nāhaṃ, bhagini, pisāco; bhikkhu piṇḍāya ṭhito’ti. ‘Bhikkhussa ātumārī, bhikkhussa mātumārī 14! Varaṃ te, bhikkhu, tiṇhena govikantanena kucchi parikanto, na tveva varaṃ yaṃ 15 rattandhakāratimisāyaṃ kucchihetu piṇḍāya carasī’ti 16. Tassa mayhaṃ, bhante, tadanussarato evaṃ hoti – ‘bahūnaṃ vata no bhagavā dukkhadhammānaṃ apahattā, bahūnaṃ vata no bhagavā sukhadhammānaṃ upahattā; bahūnaṃ vata no bhagavā akusalānaṃ dhammānaṃ apahattā, bahūnaṃ vata no bhagavā kusalānaṃ dhammānaṃ upahattā’’’ti.
150. ‘‘එවමෙව පනුදායි, ඉධෙකච්‌චෙ මොඝපුරිසා ‘ඉදං පජහථා’ති මයා වුච්‌චමානා තෙ එවමාහංසු – ‘කිං පනිමස්‌ස අප්‌පමත්‌තකස්‌ස ඔරමත්‌තකස්‌ස අධිසල්‌ලිඛතෙවායං සමණො’ති. තෙ තඤ්‌චෙව නප්‌පජහන්‌ති, මයි ච අප්‌පච්‌චයං උපට්‌ඨාපෙන්‌ති. යෙ ච භික්‌ඛූ සික්‌ඛාකාමා තෙසං තං, උදායි, හොති බලවං බන්‌ධනං, දළ්‌හං බන්‌ධනං, ථිරං බන්‌ධනං, අපූතිකං බන්‌ධනං, ථූලො, කලිඞ්‌ගරො – සෙය්‍යථාපි, උදායි, ලටුකිකා සකුණිකා පූතිලතාය බන්‌ධනෙන බද්‌ධා තත්‌ථෙව වධං වා බන්‌ධං වා මරණං වා ආගමෙති. යො නු ඛො, උදායි, එවං වදෙය්‍ය – ‘යෙන සා ලටුකිකා සකුණිකා පූතිලතාය බන්‌ධනෙන බද්‌ධා තත්‌ථෙව වධං වා බන්‌ධං වා මරණං වා ආගමෙති, තඤ්‌හි තස්‌සා අබලං බන්‌ධනං , දුබ්‌බලං බන්‌ධනං, පූතිකං බන්‌ධනං, අසාරකං බන්‌ධන’න්‌ති; සම්‌මා නු ඛො සො, උදායි, වදමානො වදෙය්‍යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ. යෙන සා, භන්‌තෙ, ලටුකිකා සකුණිකා පූතිලතාය බන්‌ධනෙන බද්‌ධා තත්‌ථෙව වධං වා බන්‌ධං වා මරණං වා ආගමෙති, තඤ්‌හි තස්‌සා බලවං බන්‌ධනං, දළ්‌හං බන්‌ධනං, ථිරං බන්‌ධනං අපූතිකං බන්‌ධනං, ථූලො, කලිඞ්‌ගරො’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, උදායි, ඉධෙකච්‌චෙ මොඝපුරිසා ‘ඉදං පජහථා’ති මයා වුච්‌චමානා තෙ එවමාහංසු – ‘කිං පනිමස්‌ස අප්‌පමත්‌තකස්‌ස ඔරමත්‌තකස්‌ස අධිසල්‌ලිඛතෙවායං සමණො’ති? තෙ තඤ්‌චෙව නප්‌පජහන්‌ති, මයි ච අප්‌පච්‌චයං උපට්‌ඨාපෙන්‌ති. යෙ ච භික්‌ඛූ සික්‌ඛාකාමා තෙසං තං, උදායි, හොති බලවං බන්‌ධනං, දළ්‌හං බන්‌ධනං, ථිරං බන්‌ධනං, අපූතිකං බන්‌ධනං, ථූලො, කලිඞ්‌ගරො’’.
150. ‘‘Evameva panudāyi, idhekacce moghapurisā ‘idaṃ pajahathā’ti mayā vuccamānā te evamāhaṃsu – ‘kiṃ panimassa appamattakassa oramattakassa adhisallikhatevāyaṃ samaṇo’ti. Te tañceva nappajahanti, mayi ca appaccayaṃ upaṭṭhāpenti. Ye ca bhikkhū sikkhākāmā tesaṃ taṃ, udāyi, hoti balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ, apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro – seyyathāpi, udāyi, laṭukikā sakuṇikā pūtilatāya bandhanena baddhā tattheva vadhaṃ vā bandhaṃ vā maraṇaṃ vā āgameti. Yo nu kho, udāyi, evaṃ vadeyya – ‘yena sā laṭukikā sakuṇikā pūtilatāya bandhanena baddhā tattheva vadhaṃ vā bandhaṃ vā maraṇaṃ vā āgameti, tañhi tassā abalaṃ bandhanaṃ , dubbalaṃ bandhanaṃ, pūtikaṃ bandhanaṃ, asārakaṃ bandhana’nti; sammā nu kho so, udāyi, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante. Yena sā, bhante, laṭukikā sakuṇikā pūtilatāya bandhanena baddhā tattheva vadhaṃ vā bandhaṃ vā maraṇaṃ vā āgameti, tañhi tassā balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro’’ti. ‘‘Evameva kho, udāyi, idhekacce moghapurisā ‘idaṃ pajahathā’ti mayā vuccamānā te evamāhaṃsu – ‘kiṃ panimassa appamattakassa oramattakassa adhisallikhatevāyaṃ samaṇo’ti? Te tañceva nappajahanti, mayi ca appaccayaṃ upaṭṭhāpenti. Ye ca bhikkhū sikkhākāmā tesaṃ taṃ, udāyi, hoti balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ, apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro’’.
151. ‘‘ඉධ පනුදායි, එකච්‌චෙ කුලපුත්‌තා ‘ඉදං පජහථා’ති මයා වුච්‌චමානා තෙ එවමාහංසු – ‘කිං පනිමස්‌ස අප්‌පමත්‌තකස්‌ස ඔරමත්‌තකස්‌ස පහාතබ්‌බස්‌ස යස්‌ස නො භගවා පහානමාහ, යස්‌ස නො සුගතො පටිනිස්‌සග්‌ගමාහා’ති? තෙ තඤ්‌චෙව පජහන්‌ති, මයි ච න අප්‌පච්‌චයං උපට්‌ඨාපෙන්‌ති. යෙ ච භික්‌ඛූ සික්‌ඛාකාමා තෙ තං පහාය අප්‌පොස්‌සුක්‌කා පන්‌නලොමා පරදත්‌තවුත්‌තා 17 මිගභූතෙන චෙතසා විහරන්‌ති. තෙසං තං, උදායි, හොති අබලං බන්‌ධනං, දුබ්‌බලං බන්‌ධනං, පූතිකං බන්‌ධනං, අසාරකං බන්‌ධනං – සෙය්‍යථාපි, උදායි, රඤ්‌ඤො නාගො ඊසාදන්‌තො උරූළ්‌හවා අභිජාතො සඞ්‌ගාමාවචරො දළ්‌හෙහි වරත්‌තෙහි බන්‌ධනෙහි බද්‌ධො ඊසකංයෙව කායං සන්‌නාමෙත්‌වා තානි බන්‌ධනානි සංඡින්‌දිත්‌වා සංපදාලෙත්‌වා යෙන කාමං පක්‌කමති. යො නු ඛො, උදායි, එවං වදෙය්‍ය – ‘යෙහි සො රඤ්‌ඤො නාගො ඊසාදන්‌තො උරූළ්‌හවා අභිජාතො සඞ්‌ගාමාවචරො දළ්‌හෙහි වරත්‌තෙහි බන්‌ධනෙහි බද්‌ධො ඊසකංයෙව කායං සන්‌නාමෙත්‌වා තානි බන්‌ධනානි සංඡින්‌දිත්‌වා සංපදාලෙත්‌වා යෙන කාමං පක්‌කමති, තඤ්‌හි තස්‌ස බලවං බන්‌ධනං, දළ්‌හං බන්‌ධනං, ථිරං බන්‌ධනං, අපූතිකං බන්‌ධනං, ථූලො, කලිඞ්‌ගරො’ති; සම්‌මා නු ඛො සො, උදායි, වදමානො වදෙය්‍යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ. යෙහි සො, භන්‌තෙ, රඤ්‌ඤො නාගො ඊසාදන්‌තො උරූළ්‌හවා අභිජාතො සඞ්‌ගාමාවචරො දළ්‌හෙහි වරත්‌තෙහි බන්‌ධනෙහි බද්‌ධො ඊසකංයෙව කායං සන්‌නාමෙත්‌වා තානි බන්‌ධනානි සංඡින්‌දිත්‌වා සංපදාලෙත්‌වා යෙන කාමං පක්‌කමති, තඤ්‌හි තස්‌ස අබලං බන්‌ධනං…පෙ.… අසාරකං බන්‌ධන’’න්‌ති. ‘‘එවමෙව ඛො, උදායි, ඉධෙකච්‌චෙ කුලපුත්‌තා ‘ඉදං පජහථා’ති මයා වුච්‌චමානා තෙ එවමාහංසු – ‘කිං පනිමස්‌ස අප්‌පමත්‌තකස්‌ස ඔරමත්‌තකස්‌ස පහාතබ්‌බස්‌ස යස්‌ස නො භගවා පහානමාහ, යස්‌ස නො සුගතො පටිනිස්‌සග්‌ගමාහා’ති? තෙ තඤ්‌චෙව පජහන්‌ති, මයි ච න අප්‌පච්‌චයං උපට්‌ඨාපෙන්‌ති. යෙ ච භික්‌ඛූ සික්‌ඛාකාමා තෙ තං පහාය අප්‌පොස්‌සුක්‌කා පන්‌නලොමා පරදත්‌තවුත්‌තා මිගභූතෙන චෙතසා විහරන්‌ති. තෙසං තං, උදායි, හොති අබලං බන්‌ධනං, දුබ්‌බලං බන්‌ධනං, පූතිකං බන්‌ධනං, අසාරකං බන්‌ධනං’’.
151. ‘‘Idha panudāyi, ekacce kulaputtā ‘idaṃ pajahathā’ti mayā vuccamānā te evamāhaṃsu – ‘kiṃ panimassa appamattakassa oramattakassa pahātabbassa yassa no bhagavā pahānamāha, yassa no sugato paṭinissaggamāhā’ti? Te tañceva pajahanti, mayi ca na appaccayaṃ upaṭṭhāpenti. Ye ca bhikkhū sikkhākāmā te taṃ pahāya appossukkā pannalomā paradattavuttā 18 migabhūtena cetasā viharanti. Tesaṃ taṃ, udāyi, hoti abalaṃ bandhanaṃ, dubbalaṃ bandhanaṃ, pūtikaṃ bandhanaṃ, asārakaṃ bandhanaṃ – seyyathāpi, udāyi, rañño nāgo īsādanto urūḷhavā abhijāto saṅgāmāvacaro daḷhehi varattehi bandhanehi baddho īsakaṃyeva kāyaṃ sannāmetvā tāni bandhanāni saṃchinditvā saṃpadāletvā yena kāmaṃ pakkamati. Yo nu kho, udāyi, evaṃ vadeyya – ‘yehi so rañño nāgo īsādanto urūḷhavā abhijāto saṅgāmāvacaro daḷhehi varattehi bandhanehi baddho īsakaṃyeva kāyaṃ sannāmetvā tāni bandhanāni saṃchinditvā saṃpadāletvā yena kāmaṃ pakkamati, tañhi tassa balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ, apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro’ti; sammā nu kho so, udāyi, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante. Yehi so, bhante, rañño nāgo īsādanto urūḷhavā abhijāto saṅgāmāvacaro daḷhehi varattehi bandhanehi baddho īsakaṃyeva kāyaṃ sannāmetvā tāni bandhanāni saṃchinditvā saṃpadāletvā yena kāmaṃ pakkamati, tañhi tassa abalaṃ bandhanaṃ…pe… asārakaṃ bandhana’’nti. ‘‘Evameva kho, udāyi, idhekacce kulaputtā ‘idaṃ pajahathā’ti mayā vuccamānā te evamāhaṃsu – ‘kiṃ panimassa appamattakassa oramattakassa pahātabbassa yassa no bhagavā pahānamāha, yassa no sugato paṭinissaggamāhā’ti? Te tañceva pajahanti, mayi ca na appaccayaṃ upaṭṭhāpenti. Ye ca bhikkhū sikkhākāmā te taṃ pahāya appossukkā pannalomā paradattavuttā migabhūtena cetasā viharanti. Tesaṃ taṃ, udāyi, hoti abalaṃ bandhanaṃ, dubbalaṃ bandhanaṃ, pūtikaṃ bandhanaṃ, asārakaṃ bandhanaṃ’’.
152. ‘‘සෙය්‍යථාපි, උදායි, පුරිසො දලිද්‌දො අස්‌සකො අනාළ්‌හියො; තස්‌ස’ස්‌ස එකං අගාරකං ඔලුග්‌ගවිලුග්‌ගං කාකාතිදායිං 19 නපරමරූපං, එකා ඛටොපිකා 20 ඔලුග්‌ගවිලුග්‌ගා නපරමරූපා, එකිස්‌සා කුම්‌භියා ධඤ්‌ඤසමවාපකං නපරමරූපං, එකා ජායිකා නපරමරූපා. සො ආරාමගතං භික්‌ඛුං පස්‌සෙය්‍ය සුධොතහත්‌ථපාදං මනුඤ්‌ඤං භොජනං භුත්‌තාවිං සීතාය ඡායාය නිසින්‌නං අධිචිත්‌තෙ යුත්‌තං. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘සුඛං වත, භො, සාමඤ්‌ඤං, ආරොග්‍යං වත, භො, සාමඤ්‌ඤං! සො වතස්‌සං 21 යොහං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජෙය්‍ය’න්‌ති. සො න සක්‌කුණෙය්‍ය එකං අගාරකං ඔලුග්‌ගවිලුග්‌ගං කාකාතිදායිං නපරමරූපං පහාය, එකං ඛටොපිකං ඔලුග්‌ගවිලුග්‌ගං නපරමරූපං පහාය, එකිස්‌සා කුම්‌භියා ධඤ්‌ඤසමවාපකං නපරමරූපං පහාය, එකං ජායිකං නපරමරූපං පහාය කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං. යො නු ඛො, උදායි, එවං වදෙය්‍ය – ‘යෙහි සො පුරිසො බන්‌ධනෙහි බද්‌ධො න සක්‌කොති එකං අගාරකං ඔලුග්‌ගවිලුග්‌ගං කාකාතිදායිං නපරමරූපං පහාය, එකං ඛටොපිකං ඔලුග්‌ගවිලුග්‌ගං නපරමරූපං පහාය, එකිස්‌සා කුම්‌භියා ධඤ්‌ඤසමවාපකං නපරමරූපං පහාය, එකං ජායිකං නපරමරූපං පහාය කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං; තඤ්‌හි තස්‌ස අබලං බන්‌ධනං, දුබ්‌බලං බන්‌ධනං, පූතිකං බන්‌ධනං, අසාරකං බන්‌ධන’න්‌ති; සම්‌මා නු ඛො සො, උදායි, වදමානො වදෙය්‍යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ. යෙහි සො, භන්‌තෙ, පුරිසො බන්‌ධනෙහි බද්‌ධො, න සක්‌කොති එකං අගාරකං ඔලුග්‌ගවිලුග්‌ගං කාකාතිදායිං නපරමරූපං පහාය, එකං ඛටොපිකං ඔලුග්‌ගවිලුග්‌ගං නපරමරූපං පහාය, එකිස්‌සා කුම්‌භියා ධඤ්‌ඤසමවාපකං නපරමරූපං පහාය, එකං ජායිකං නපරමරූපං පහාය කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං; තඤ්‌හි තස්‌ස බලවං බන්‌ධනං, දළ්‌හං බන්‌ධනං, ථිරං බන්‌ධනං, අපූතිකං බන්‌ධනං, ථූලො, කලිඞ්‌ගරො’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, උදායි, ඉධෙකච්‌චෙ මොඝපුරිසා ‘ඉදං පජහථා’ති මයා වුච්‌චමානා තෙ එවමාහංසු – ‘කිං පනිමස්‌ස අප්‌පමත්‌තකස්‌ස ඔරමත්‌තකස්‌ස අධිසල්‌ලිඛතෙවායං සමණො’ති? තෙ තඤ්‌චෙව නප්‌පජහන්‌ති, මයි ච අප්‌පච්‌චයං උපට්‌ඨාපෙන්‌ති. යෙ ච භික්‌ඛූ සික්‌ඛාකාමා තෙසං තං, උදායි, හොති බලවං බන්‌ධනං, දළ්‌හං බන්‌ධනං, ථිරං බන්‌ධනං, අපූතිකං බන්‌ධනං, ථූලො, කලිඞ්‌ගරො’’.
152. ‘‘Seyyathāpi, udāyi, puriso daliddo assako anāḷhiyo; tassa’ssa ekaṃ agārakaṃ oluggaviluggaṃ kākātidāyiṃ 22 naparamarūpaṃ, ekā khaṭopikā 23 oluggaviluggā naparamarūpā, ekissā kumbhiyā dhaññasamavāpakaṃ naparamarūpaṃ, ekā jāyikā naparamarūpā. So ārāmagataṃ bhikkhuṃ passeyya sudhotahatthapādaṃ manuññaṃ bhojanaṃ bhuttāviṃ sītāya chāyāya nisinnaṃ adhicitte yuttaṃ. Tassa evamassa – ‘sukhaṃ vata, bho, sāmaññaṃ, ārogyaṃ vata, bho, sāmaññaṃ! So vatassaṃ 24 yohaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti. So na sakkuṇeyya ekaṃ agārakaṃ oluggaviluggaṃ kākātidāyiṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekaṃ khaṭopikaṃ oluggaviluggaṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekissā kumbhiyā dhaññasamavāpakaṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekaṃ jāyikaṃ naparamarūpaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Yo nu kho, udāyi, evaṃ vadeyya – ‘yehi so puriso bandhanehi baddho na sakkoti ekaṃ agārakaṃ oluggaviluggaṃ kākātidāyiṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekaṃ khaṭopikaṃ oluggaviluggaṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekissā kumbhiyā dhaññasamavāpakaṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekaṃ jāyikaṃ naparamarūpaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ; tañhi tassa abalaṃ bandhanaṃ, dubbalaṃ bandhanaṃ, pūtikaṃ bandhanaṃ, asārakaṃ bandhana’nti; sammā nu kho so, udāyi, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante. Yehi so, bhante, puriso bandhanehi baddho, na sakkoti ekaṃ agārakaṃ oluggaviluggaṃ kākātidāyiṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekaṃ khaṭopikaṃ oluggaviluggaṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekissā kumbhiyā dhaññasamavāpakaṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekaṃ jāyikaṃ naparamarūpaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ; tañhi tassa balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ, apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro’’ti. ‘‘Evameva kho, udāyi, idhekacce moghapurisā ‘idaṃ pajahathā’ti mayā vuccamānā te evamāhaṃsu – ‘kiṃ panimassa appamattakassa oramattakassa adhisallikhatevāyaṃ samaṇo’ti? Te tañceva nappajahanti, mayi ca appaccayaṃ upaṭṭhāpenti. Ye ca bhikkhū sikkhākāmā tesaṃ taṃ, udāyi, hoti balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ, apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro’’.
153. ‘‘සෙය්‍යථාපි , උදායි, ගහපති වා ගහපතිපුත්‌තො වා අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො මහාභොගො, නෙකානං නික්‌ඛගණානං චයො, නෙකානං ධඤ්‌ඤගණානං චයො, නෙකානං ඛෙත්‌තගණානං චයො, නෙකානං වත්‌ථුගණානං චයො, නෙකානං භරියගණානං චයො, නෙකානං දාසගණානං චයො, නෙකානං දාසිගණානං චයො; සො ආරාමගතං භික්‌ඛුං පස්‌සෙය්‍ය සුධොතහත්‌ථපාදං මනුඤ්‌ඤං භොජනං භුත්‌තාවිං සීතාය ඡායාය නිසින්‌නං අධිචිත්‌තෙ යුත්‌තං. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘සුඛං වත, භො, සාමඤ්‌ඤං, ආරොග්‍යං වත, භො, සාමඤ්‌ඤං! සො වතස්‌සං යොහං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජෙය්‍ය’න්‌ති. සො සක්‌කුණෙය්‍ය නෙකානි නික්‌ඛගණානි පහාය, නෙකානි ධඤ්‌ඤගණානි පහාය, නෙකානි ඛෙත්‌තගණානි පහාය, නෙකානි වත්‌ථුගණානි පහාය, නෙකානි භරියගණානි පහාය, නෙකානි දාසගණානි පහාය, නෙකානි දාසිගණානි පහාය කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං. යො නු ඛො, උදායි, එවං වදෙය්‍ය – ‘යෙහි සො ගහපති වා ගහපතිපුත්‌තො වා බන්‌ධනෙහි බද්‌ධො, සක්‌කොති නෙකානි නික්‌ඛගණානි පහාය, නෙකානි ධඤ්‌ඤගණානි පහාය, නෙකානි ඛෙත්‌තගණානි පහාය, නෙකානි වත්‌ථුගණානි පහාය, නෙකානි භරියගණානි පහාය, නෙකානි දාසගණානි පහාය, නෙකානි දාසිගණානි පහාය කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං, තඤ්‌හි තස්‌ස බලවං බන්‌ධනං, දළ්‌හං බන්‌ධනං, ථිරං බන්‌ධනං, අපූතිකං බන්‌ධනං, ථූලො, කලිඞ්‌ගරො’ති; සම්‌මා නු ඛො සො, උදායි, වදමානො වදෙය්‍යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ. යෙහි සො, භන්‌තෙ, ගහපති වා ගහපතිපුත්‌තො වා බන්‌ධනෙහි බද්‌ධො, සක්‌කොති නෙකානි නික්‌ඛගණානි පහාය, නෙකානි ධඤ්‌ඤගණානි පහාය, නෙකානි ඛෙත්‌තගණානි පහාය, නෙකානි වත්‌ථුගණානි පහාය, නෙකානි භරියගණානි පහාය, නෙකානි දාසගණානි පහාය, නෙකානි දාසිගණානි පහාය කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං; තඤ්‌හි තස්‌ස අබලං බන්‌ධනං, දුබ්‌බලං බන්‌ධනං, පූතිකං බන්‌ධනං, අසාරකං බන්‌ධන’’න්‌ති. ‘‘එවමෙව ඛො, උදායි, ඉධෙකච්‌චෙ කුලපුත්‌තා ‘ඉදං පජහථා’ති මයා වුච්‌චමානා තෙ එවමාහංසු – ‘කිං පනිමස්‌ස අප්‌පමත්‌තකස්‌ස ඔරමත්‌තකස්‌ස පහාතබ්‌බස්‌ස යස්‌ස නො භගවා පහානමාහ යස්‌ස, නො සුගතො පටිනිස්‌සග්‌ගමාහා’ති? තෙ තඤ්‌චෙව පජහන්‌ති, මයි ච න අප්‌පච්‌චයං උපට්‌ඨාපෙන්‌ති. යෙ ච භික්‌ඛූ සික්‌ඛාකාමා තෙ තං පහාය අප්‌පොස්‌සුක්‌කා පන්‌නලොමා පරදත්‌තවුත්‌තා මිගභූතෙන චෙතසා විහරන්‌ති. තෙසං තං, උදායි, හොති අබලං බන්‌ධනං, දුබ්‌බලං බන්‌ධනං, පූතිකං බන්‌ධනං, අසාරකං බන්‌ධනං’’.
153. ‘‘Seyyathāpi , udāyi, gahapati vā gahapatiputto vā aḍḍho mahaddhano mahābhogo, nekānaṃ nikkhagaṇānaṃ cayo, nekānaṃ dhaññagaṇānaṃ cayo, nekānaṃ khettagaṇānaṃ cayo, nekānaṃ vatthugaṇānaṃ cayo, nekānaṃ bhariyagaṇānaṃ cayo, nekānaṃ dāsagaṇānaṃ cayo, nekānaṃ dāsigaṇānaṃ cayo; so ārāmagataṃ bhikkhuṃ passeyya sudhotahatthapādaṃ manuññaṃ bhojanaṃ bhuttāviṃ sītāya chāyāya nisinnaṃ adhicitte yuttaṃ. Tassa evamassa – ‘sukhaṃ vata, bho, sāmaññaṃ, ārogyaṃ vata, bho, sāmaññaṃ! So vatassaṃ yohaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti. So sakkuṇeyya nekāni nikkhagaṇāni pahāya, nekāni dhaññagaṇāni pahāya, nekāni khettagaṇāni pahāya, nekāni vatthugaṇāni pahāya, nekāni bhariyagaṇāni pahāya, nekāni dāsagaṇāni pahāya, nekāni dāsigaṇāni pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Yo nu kho, udāyi, evaṃ vadeyya – ‘yehi so gahapati vā gahapatiputto vā bandhanehi baddho, sakkoti nekāni nikkhagaṇāni pahāya, nekāni dhaññagaṇāni pahāya, nekāni khettagaṇāni pahāya, nekāni vatthugaṇāni pahāya, nekāni bhariyagaṇāni pahāya, nekāni dāsagaṇāni pahāya, nekāni dāsigaṇāni pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ, tañhi tassa balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ, apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro’ti; sammā nu kho so, udāyi, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante. Yehi so, bhante, gahapati vā gahapatiputto vā bandhanehi baddho, sakkoti nekāni nikkhagaṇāni pahāya, nekāni dhaññagaṇāni pahāya, nekāni khettagaṇāni pahāya, nekāni vatthugaṇāni pahāya, nekāni bhariyagaṇāni pahāya, nekāni dāsagaṇāni pahāya, nekāni dāsigaṇāni pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ; tañhi tassa abalaṃ bandhanaṃ, dubbalaṃ bandhanaṃ, pūtikaṃ bandhanaṃ, asārakaṃ bandhana’’nti. ‘‘Evameva kho, udāyi, idhekacce kulaputtā ‘idaṃ pajahathā’ti mayā vuccamānā te evamāhaṃsu – ‘kiṃ panimassa appamattakassa oramattakassa pahātabbassa yassa no bhagavā pahānamāha yassa, no sugato paṭinissaggamāhā’ti? Te tañceva pajahanti, mayi ca na appaccayaṃ upaṭṭhāpenti. Ye ca bhikkhū sikkhākāmā te taṃ pahāya appossukkā pannalomā paradattavuttā migabhūtena cetasā viharanti. Tesaṃ taṃ, udāyi, hoti abalaṃ bandhanaṃ, dubbalaṃ bandhanaṃ, pūtikaṃ bandhanaṃ, asārakaṃ bandhanaṃ’’.
154. ‘‘චත්‌තාරොමෙ , උදායි, පුග්‌ගලා සන්‌තො සංවිජ්‌ජමානා ලොකස්‌මිං. කතමෙ චත්‌තාරො? ඉධුදායි, එකච්‌චො පුග්‌ගලො උපධිපහානාය පටිපන්‌නො හොති උපධිපටිනිස්‌සග්‌ගාය. තමෙනං උපධිපහානාය පටිපන්‌නං උපධිපටිනිස්‌සග්‌ගාය උපධිපටිසංයුත්‌තා සරසඞ්‌කප්‌පා සමුදාචරන්‌ති. සො තෙ අධිවාසෙති, නප්‌පජහති, න විනොදෙති, න බ්‍යන්‌තීකරොති, න අනභාවං ගමෙති. ඉමං ඛො අහං, උදායි, පුග්‌ගලං ‘සංයුත්‌තො’ති වදාමි නො ‘විසංයුත්‌තො’. තං කිස්‌ස හෙතු? ඉන්‌ද්‍රියවෙමත්‌තතා හි මෙ, උදායි, ඉමස්‌මිං පුග්‌ගලෙ විදිතා.
154. ‘‘Cattārome , udāyi, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame cattāro? Idhudāyi, ekacco puggalo upadhipahānāya paṭipanno hoti upadhipaṭinissaggāya. Tamenaṃ upadhipahānāya paṭipannaṃ upadhipaṭinissaggāya upadhipaṭisaṃyuttā sarasaṅkappā samudācaranti. So te adhivāseti, nappajahati, na vinodeti, na byantīkaroti, na anabhāvaṃ gameti. Imaṃ kho ahaṃ, udāyi, puggalaṃ ‘saṃyutto’ti vadāmi no ‘visaṃyutto’. Taṃ kissa hetu? Indriyavemattatā hi me, udāyi, imasmiṃ puggale viditā.
‘‘ඉධ පනුදායි, එකච්‌චො පුග්‌ගලො උපධිපහානාය පටිපන්‌නො හොති උපධිපටිනිස්‌සග්‌ගාය. තමෙනං උපධිපහානාය පටිපන්‌නං උපධිපටිනිස්‌සග්‌ගාය උපධිපටිසංයුත්‌තා සරසඞ්‌කප්‌පා සමුදාචරන්‌ති. සො තෙ නාධිවාසෙති, පජහති, විනොදෙති, බ්‍යන්‌තීකරොති, අනභාවං ගමෙති. ඉමම්‌පි ඛො අහං, උදායි , පුග්‌ගලං ‘සංයුත්‌තො’ති වදාමි නො ‘විසංයුත්‌තො’. තං කිස්‌ස හෙතු? ඉන්‌ද්‍රියවෙමත්‌තතා හි මෙ, උදායි, ඉමස්‌මිං පුග්‌ගලෙ විදිතා.
‘‘Idha panudāyi, ekacco puggalo upadhipahānāya paṭipanno hoti upadhipaṭinissaggāya. Tamenaṃ upadhipahānāya paṭipannaṃ upadhipaṭinissaggāya upadhipaṭisaṃyuttā sarasaṅkappā samudācaranti. So te nādhivāseti, pajahati, vinodeti, byantīkaroti, anabhāvaṃ gameti. Imampi kho ahaṃ, udāyi , puggalaṃ ‘saṃyutto’ti vadāmi no ‘visaṃyutto’. Taṃ kissa hetu? Indriyavemattatā hi me, udāyi, imasmiṃ puggale viditā.
‘‘ඉධ පනුදායි, එකච්‌චො පුග්‌ගලො උපධිපහානාය පටිපන්‌නො හොති උපධිපටිනිස්‌සග්‌ගාය. තමෙනං උපධිපහානාය පටිපන්‌නං උපධිපටිනිස්‌සග්‌ගාය කදාචි කරහචි සතිසම්‌මොසා උපධිපටිසංයුත්‌තා සරසඞ්‌කප්‌පා සමුදාචරන්‌ති; දන්‌ධො, උදායි, සතුප්‌පාදො. අථ ඛො නං ඛිප්‌පමෙව පජහති, විනොදෙති, බ්‍යන්‌තීකරොති, අනභාවං ගමෙති. සෙය්‍යථාපි, උදායි, පුරිසො දිවසංසන්‌තත්‌තෙ 25 අයොකටාහෙ ද්‌වෙ වා තීණි වා උදකඵුසිතානි නිපාතෙය්‍ය; දන්‌ධො, උදායි, උදකඵුසිතානං නිපාතො. අථ ඛො නං ඛිප්‌පමෙව පරික්‌ඛයං පරියාදානං ගච්‌ඡෙය්‍ය. එවමෙව ඛො, උදායි, ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො උපධිපහානාය පටිපන්‌නො හොති උපධිපටිනිස්‌සග්‌ගාය. තමෙනං උපධිපහානාය පටිපන්‌නං උපධිපටිනිස්‌සග්‌ගාය කදාචි කරහචි සතිසම්‌මොසා උපධිපටිසංයුත්‌තා සරසඞ්‌කප්‌පා සමුදාචරන්‌ති; දන්‌ධො, උදායි, සතුප්‌පාදො. අථ ඛො නං ඛිප්‌පමෙව පජහති, විනොදෙති, බ්‍යන්‌තීකරොති, අනභාවං ගමෙති. ඉමම්‌පි ඛො අහං, උදායි, පුග්‌ගලං ‘සංයුත්‌තො’ති වදාමි නො ‘විසංයුත්‌තො’. තං කිස්‌ස හෙතු? ඉන්‌ද්‍රියවෙමත්‌තතා හි මෙ, උදායි, ඉමස්‌මිං පුග්‌ගලෙ විදිතා.
‘‘Idha panudāyi, ekacco puggalo upadhipahānāya paṭipanno hoti upadhipaṭinissaggāya. Tamenaṃ upadhipahānāya paṭipannaṃ upadhipaṭinissaggāya kadāci karahaci satisammosā upadhipaṭisaṃyuttā sarasaṅkappā samudācaranti; dandho, udāyi, satuppādo. Atha kho naṃ khippameva pajahati, vinodeti, byantīkaroti, anabhāvaṃ gameti. Seyyathāpi, udāyi, puriso divasaṃsantatte 26 ayokaṭāhe dve vā tīṇi vā udakaphusitāni nipāteyya; dandho, udāyi, udakaphusitānaṃ nipāto. Atha kho naṃ khippameva parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyya. Evameva kho, udāyi, idhekacco puggalo upadhipahānāya paṭipanno hoti upadhipaṭinissaggāya. Tamenaṃ upadhipahānāya paṭipannaṃ upadhipaṭinissaggāya kadāci karahaci satisammosā upadhipaṭisaṃyuttā sarasaṅkappā samudācaranti; dandho, udāyi, satuppādo. Atha kho naṃ khippameva pajahati, vinodeti, byantīkaroti, anabhāvaṃ gameti. Imampi kho ahaṃ, udāyi, puggalaṃ ‘saṃyutto’ti vadāmi no ‘visaṃyutto’. Taṃ kissa hetu? Indriyavemattatā hi me, udāyi, imasmiṃ puggale viditā.
‘‘ඉධ පනුදායි, එකච්‌චො පුග්‌ගලො ‘උපධි දුක්‌ඛස්‌ස මූල’න්‌ති – ඉති විදිත්‌වා නිරුපධි හොති, උපධිසඞ්‌ඛයෙ විමුත්‌තො. ඉමං ඛො අහං, උදායි, පුග්‌ගලං ‘විසංයුත්‌තො’ති වදාමි නො ‘සංයුත්‌තො’ති . තං කිස්‌ස හෙතු? ඉන්‌ද්‍රියවෙමත්‌තතා හි මෙ, උදායි, ඉමස්‌මිං පුග්‌ගලෙ විදිතා. ඉමෙ ඛො, උදායි, චත්‌තාරො පුග්‌ගලා සන්‌තො සංවිජ්‌ජමානා ලොකස්‌මිං.
‘‘Idha panudāyi, ekacco puggalo ‘upadhi dukkhassa mūla’nti – iti viditvā nirupadhi hoti, upadhisaṅkhaye vimutto. Imaṃ kho ahaṃ, udāyi, puggalaṃ ‘visaṃyutto’ti vadāmi no ‘saṃyutto’ti . Taṃ kissa hetu? Indriyavemattatā hi me, udāyi, imasmiṃ puggale viditā. Ime kho, udāyi, cattāro puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.
155. ‘‘පඤ්‌ච ඛො ඉමෙ, උදායි, කාමගුණා. කතමෙ පඤ්‌ච? චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා රූපා ඉට්‌ඨා කන්‌තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා, සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා සද්‌දා…පෙ.… ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා ගන්‌ධා… ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා රසා… කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා ඵොට්‌ඨබ්‌බා ඉට්‌ඨා කන්‌තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා. ඉමෙ ඛො, උදායි, පඤ්‌ච කාමගුණා. යං ඛො, උදායි, ඉමෙ පඤ්‌ච කාමගුණෙ පටිච්‌ච උප්‌පජ්‌ජති සුඛං සොමනස්‌සං ඉදං වුච්‌චති කාමසුඛං මිළ්‌හසුඛං 27 පුථුජ්‌ජනසුඛං අනරියසුඛං, න සෙවිතබ්‌බං, න භාවෙතබ්‌බං, න බහුලීකාතබ්‌බං; ‘භායිතබ්‌බං එතස්‌ස සුඛස්‌සා’ති වදාමි.
155. ‘‘Pañca kho ime, udāyi, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Ime kho, udāyi, pañca kāmaguṇā. Yaṃ kho, udāyi, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati kāmasukhaṃ miḷhasukhaṃ 28 puthujjanasukhaṃ anariyasukhaṃ, na sevitabbaṃ, na bhāvetabbaṃ, na bahulīkātabbaṃ; ‘bhāyitabbaṃ etassa sukhassā’ti vadāmi.
156. ‘‘ඉධුදායි , භික්‌ඛු විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා… දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, පීතියා ච විරාගා… තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, සුඛස්‌ස ච පහානා… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. ඉදං වුච්‌චති නෙක්‌ඛම්‌මසුඛං පවිවෙකසුඛං උපසමසුඛං සම්‌බොධසුඛං, ආසෙවිතබ්‌බං, භාවෙතබ්‌බං, බහුලීකාතබ්‌බං; ‘න භායිතබ්‌බං එතස්‌ස සුඛස්‌සා’ති වදාමි.
156. ‘‘Idhudāyi , bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, vitakkavicārānaṃ vūpasamā… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, pītiyā ca virāgā… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, sukhassa ca pahānā… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Idaṃ vuccati nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhasukhaṃ, āsevitabbaṃ, bhāvetabbaṃ, bahulīkātabbaṃ; ‘na bhāyitabbaṃ etassa sukhassā’ti vadāmi.
‘‘ඉධුදායි, භික්‌ඛු විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති; ඉදං ඛො අහං, උදායි, ඉඤ්‌ජිතස්‌මිං වදාමි. කිඤ්‌ච තත්‌ථ ඉඤ්‌ජිතස්‌මිං? යදෙව තත්‌ථ විතක්‌කවිචාරා අනිරුද්‌ධා හොන්‌ති ඉදං තත්‌ථ ඉඤ්‌ජිතස්‌මිං. ඉධුදායි, භික්‌ඛු විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති; ඉදම්‌පි ඛො අහං, උදායි, ඉඤ්‌ජිතස්‌මිං වදාමි. කිඤ්‌ච තත්‌ථ ඉඤ්‌ජිතස්‌මිං? යදෙව තත්‌ථ පීතිසුඛං අනිරුද්‌ධං හොති ඉදං තත්‌ථ ඉඤ්‌ජිතස්‌මිං. ඉධුදායි, භික්‌ඛු පීතියා ච විරාගා…පෙ.… තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති; ඉදම්‌පි ඛො අහං, උදායි, ඉඤ්‌ජිතස්‌මිං වදාමි. කිඤ්‌ච තත්‌ථ ඉඤ්‌ජිතස්‌මිං? යදෙව තත්‌ථ උපෙක්‌ඛාසුඛං අනිරුද්‌ධං හොති ඉදං තත්‌ථ ඉඤ්‌ජිතස්‌මිං. ඉධුදායි, භික්‌ඛු සුඛස්‌ස ච පහානා…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති; ඉදං ඛො අහං, උදායි, අනිඤ්‌ජිතස්‌මිං වදාමි.
‘‘Idhudāyi, bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; idaṃ kho ahaṃ, udāyi, iñjitasmiṃ vadāmi. Kiñca tattha iñjitasmiṃ? Yadeva tattha vitakkavicārā aniruddhā honti idaṃ tattha iñjitasmiṃ. Idhudāyi, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; idampi kho ahaṃ, udāyi, iñjitasmiṃ vadāmi. Kiñca tattha iñjitasmiṃ? Yadeva tattha pītisukhaṃ aniruddhaṃ hoti idaṃ tattha iñjitasmiṃ. Idhudāyi, bhikkhu pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; idampi kho ahaṃ, udāyi, iñjitasmiṃ vadāmi. Kiñca tattha iñjitasmiṃ? Yadeva tattha upekkhāsukhaṃ aniruddhaṃ hoti idaṃ tattha iñjitasmiṃ. Idhudāyi, bhikkhu sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; idaṃ kho ahaṃ, udāyi, aniñjitasmiṃ vadāmi.
‘‘ඉධුදායි , භික්‌ඛු විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති; ඉදං ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්‌ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්‌කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්‌ස සමතික්‌කමො? ඉධුදායි, භික්‌ඛු විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා… දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං තස්‌ස සමතික්‌කමො; ඉදම්‌පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්‌ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්‌කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්‌ස සමතික්‌කමො? ඉධුදායි, භික්‌ඛු පීතියා ච විරාගා… තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං තස්‌ස සමතික්‌කමො; ඉදම්‌පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්‌ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්‌කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්‌ස සමතික්‌කමො? ඉධුදායි, භික්‌ඛු සුඛස්‌ස ච පහානා… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං තස්‌ස සමතික්‌කමො; ඉදම්‌පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්‌ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්‌කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්‌ස සමතික්‌කමො? ඉධුදායි, භික්‌ඛු සබ්‌බසො රූපසඤ්‌ඤානං සමතික්‌කමා පටිඝසඤ්‌ඤානං අත්‌ථඞ්‌ගමා නානත්‌තසඤ්‌ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්‌තො ආකාසො’ති ආකාසානඤ්‌චායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං තස්‌ස සමතික්‌කමො; ඉදම්‌පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්‌ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්‌කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්‌ස සමතික්‌කමො? ඉධුදායි, භික්‌ඛු සබ්‌බසො ආකාසානඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌ම ‘අනන්‌තං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං තස්‌ස සමතික්‌කමො ; ඉදම්‌පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්‌ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්‌කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්‌ස සමතික්‌කමො? ඉධුදායි, භික්‌ඛු සබ්‌බසො විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌ම ‘නත්‌ථි කිඤ්‌චී’ති ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං තස්‌ස සමතික්‌කමො; ඉදම්‌පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්‌ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්‌කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්‌ස සමතික්‌කමො? ඉධුදායි, භික්‌ඛු සබ්‌බසො ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනං සමතික්‌කම්‌ම නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං තස්‌ස සමතික්‌කමො; ඉදම්‌පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්‌ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්‌කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්‌ස සමතික්‌කමො? ඉධුදායි, භික්‌ඛු සබ්‌බසො නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං සමතික්‌කම්‌ම සඤ්‌ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං තස්‌ස සමතික්‌කමො; ඉති ඛො අහං, උදායි, නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනස්‌සපි පහානං වදාමි. පස්‌සසි නො ත්‌වං, උදායි, තං සංයොජනං අණුං වා ථූලං වා යස්‌සාහං නො පහානං වදාමී’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’ති.
‘‘Idhudāyi , bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; idaṃ kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu pītiyā ca virāgā… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu sukhassa ca pahānā… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo ; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; iti kho ahaṃ, udāyi, nevasaññānāsaññāyatanassapi pahānaṃ vadāmi. Passasi no tvaṃ, udāyi, taṃ saṃyojanaṃ aṇuṃ vā thūlaṃ vā yassāhaṃ no pahānaṃ vadāmī’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’ti.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනො ආයස්‌මා උදායී භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දීති.
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā udāyī bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
ලටුකිකොපමසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං ඡට්‌ඨං.
Laṭukikopamasuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 6. ලටුකිකොපමසුත්‌තවණ්‌ණනා • 6. Laṭukikopamasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 6. ලටුකිකොපමසුත්‌තවණ්‌ණනා • 6. Laṭukikopamasuttavaṇṇanā
