| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೬. ಲಟುಕಿಕೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
6. Laṭukikopamasuttavaṇṇanā
೧೪೮. ಮಹಾಉದಾಯಿತ್ಥೇರೋತಿ ಕಾಳುದಾಯಿಲಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರೇಹಿ ಅಞ್ಞೋ ಮಹಾದೇಹತಾಯ ಮಹಾಉದಾಯೀತಿ ಸಾಸನೇ ಪಞ್ಞಾತೋ ಥೇರೋ। ಅಪಹರಿ ಅಪಹರತಿ ಅಪಹರಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಪಹತ್ತಾ। ತೇಕಾಲಿಕೋ ಹಿ ಅಯಂ ಸದ್ದೋ। ಉಪಹತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಪಹಾರಕೋತಿ ಅಪನೇತಾ। ಉಪಹಾರಕೋತಿ ಉಪನೇತಾ।
148.Mahāudāyittheroti kāḷudāyilāḷudāyittherehi añño mahādehatāya mahāudāyīti sāsane paññāto thero. Apahari apaharati apaharissatīti apahattā. Tekāliko hi ayaṃ saddo. Upahattāti etthāpi eseva nayo. Apahārakoti apanetā. Upahārakoti upanetā.
೧೪೯. ಯನ್ತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ, ತೇನ ಚ ಅನನ್ತರನಿದ್ದಿಟ್ಠಸಮಯೋ ಪಚ್ಚಾಮಟ್ಠೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ’’ತಿ। ನ ಭಗವನ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿ ನ ಭಗವನ್ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ।
149.Yanti bhummatthe paccattavacanaṃ, tena ca anantaraniddiṭṭhasamayo paccāmaṭṭhoti āha ‘‘yasmiṃ samaye’’ti. Na bhagavantaṃ paṭiccāti na bhagavantaṃ ārammaṇaṃ katvā.
ಕಮ್ಮನಿಪ್ಫನ್ನತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಆಯಾಚಿಯಮಾನಕಮ್ಮಸಿದ್ಧಿಅತ್ಥಂ। ಭವತೀತಿ ಭೂ, ನ ಭೂತಿ ಅಭೂ, ಭಯವಸೇನ ಪನ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ‘‘ಅಭು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಆತು ಮಾತೂತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾ –
Kammanipphannatthanti attanā āyāciyamānakammasiddhiatthaṃ. Bhavatīti bhū, na bhūti abhū, bhayavasena pana sā itthī ‘‘abhu’’nti āha. Ātu mātūti ettha yathā –
‘‘ಅಙ್ಗಾ ಅಙ್ಗಾ ಸಮ್ಭವಸಿ, ಹದಯಾ ಅಧಿಜಾಯಸೇ।
‘‘Aṅgā aṅgā sambhavasi, hadayā adhijāyase;
ಅತ್ತಾ ಏವ ಪುತ್ತ ನಾಮಾಸಿ, ಸ ಜೀವ ಸರದೋಸತ’’ನ್ತಿ॥ –
Attā eva putta nāmāsi, sa jīva saradosata’’nti. –
ಆದೀಸು ಪುತ್ತೋ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಕುಲವಸೇನ ಸನ್ತಾನೇ ಪವತ್ತನತೋ। ಏವಂ ಪಿತಾಪಿ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಅತ್ತಾ ಮಾತಾ’’ತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಾ ಭಯವಸೇನ ‘‘ಆತು ಮಾತೂ’’ತಿ ಆಹ। ತೇನಾಹ ‘‘ಆತೂತಿ ಪಿತಾ’’ತಿಆದಿ।
Ādīsu putto ‘‘attā’’ti vuccati kulavasena santāne pavattanato. Evaṃ pitāpi ‘‘puttassa attā’’ti vuccati. Yasmā ‘‘bhikkhussa attā mātā’’ti vatthukāmā bhayavasena ‘‘ātu mātū’’ti āha. Tenāha ‘‘ātūti pitā’’tiādi.
೧೫೦. ಏವಮೇವನ್ತಿ ಇದಂ ಗರಹತ್ಥಜೋತನನಿಪಾತಪದನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಗರಹನ್ತೋ ಆಹಾ’’ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ನಂ ವಾಚಕಸದ್ದೇನೇವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಮೋಘಪುರಿಸಾ’’ತಿ ಆಹ। ಆಹಂಸೂತಿ ತೇಸಂ ತಥಾ ವಚನಸ್ಸ ಅವಿಚ್ಛೇದೇನ ಪವತ್ತಿದೀಪನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ವದನ್ತೀ’’ತಿ। ಕಿಂ ಪನಿಮಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಸ್ಸಾತಿ ಪಹಾತಬ್ಬವತ್ಥುಂ ಅವಮಞ್ಞಮಾನೇಹಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಿಂ ಪನಾ’’ತಿ। ಹೇತುಮ್ಹಿ ಜೋತೇತಬ್ಬೇ ಚೇತಂ ಸಾಮಿವಚನಂ ಯಥಾ ‘‘ಅನುಸ್ಸವಸ್ಸ ಹೇತು, ಅಜ್ಝೇನಸ್ಸ ಹೇತೂ’’ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಸ್ಸ ಹೇತೂ’’ತಿ। ನನು ಅಪಸ್ಸನ್ತೇನ ವಿಯ ಅಸುಣನ್ತೇನ ವಿಯ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ? ಸತ್ಥಾರಾ ನಾಮ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇಸು ದೋಸೇಸು ಅಪಸ್ಸನ್ತೇನ ವಿಯ ಚ ಅಸುಣನ್ತೇನ ವಿಯ ಚ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವಿವರಣಂ। ತೇಸು ಚಾತಿ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೇಸು ಚ। ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇನ್ತೀತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇಸನ್ತಿ ಯೇ ‘‘ಮೋಘಪುರಿಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲಾ, ತೇಸಂ। ಗಲೇ ಬದ್ಧಂ ಮಹಾಕಟ್ಠನ್ತಿ ಗಲೇ ಓಲಮ್ಬೇತ್ವಾ ಬದ್ಧಂ ರುಕ್ಖದಣ್ಡಮಾಹ। ಪೂತಿಲತಾಯಾತಿ ಗಲೋಚಿಯಾ। ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥು ವಿಯ ದುಪ್ಪಜಹಂ ಹೋತೀತಿ ಛನ್ದಕಪ್ಪಹಾನವಸೇನ ತಂ ಪಜಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ।
150.Evamevanti idaṃ garahatthajotananipātapadanti vuttaṃ ‘‘garahanto āhā’’ti. Tathā hi naṃ vācakasaddeneva dassento ‘‘idhekacce moghapurisā’’ti āha. Āhaṃsūti tesaṃ tathā vacanassa avicchedena pavattidīpananti āha ‘‘vadantī’’ti. Kiṃ panimassa appamattakassāti pahātabbavatthuṃ avamaññamānehi vuttaṃ. Tenāha ‘‘kiṃ panā’’ti. Hetumhi jotetabbe cetaṃ sāmivacanaṃ yathā ‘‘anussavassa hetu, ajjhenassa hetū’’ti. Tenāha ‘‘appamattakassa hetū’’ti. Nanu apassantena viya asuṇantena viya bhavitabbanti? Satthārā nāma appamattakesu dosesu apassantena viya ca asuṇantena viya ca bhavitabbanti tesaṃ adhippāyena vivaraṇaṃ. Tesu cāti sikkhākāmesu ca. Appaccayaṃ upaṭṭhāpentīti ānetvā sambandhitabbanti dasseti. Tesanti ye ‘‘moghapurisā’’ti vuttā puggalā, tesaṃ. Gale baddhaṃ mahākaṭṭhanti gale olambetvā baddhaṃ rukkhadaṇḍamāha. Pūtilatāyāti galociyā. Pārājikavatthu viya duppajahaṃ hotīti chandakappahānavasena taṃ pajahituṃ na sakkoti.
೧೫೧. ಅನುಸ್ಸುಕ್ಕಾತಿ ತಸ್ಸ ಪಹಾತಬ್ಬಸ್ಸ ಪಹಾನೇ ಉಸ್ಸುಕ್ಕರಹಿತಾ। ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನಪಕ್ಖೇತಿ ತಾಯ ಪರದತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ಕಸ್ಸಚಿ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಕುತೋಚಿ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಸುಪ್ಪಜಹಂ ಹೋತಿ, ನ ತಸ್ಸ ಪಹಾನೇ ಭಾರಿಯಂ ಅತ್ಥಿ।
151.Anussukkāti tassa pahātabbassa pahāne ussukkarahitā. Apaccāsīsanapakkheti tāya paradattavuttitāya kassaci paccayassa kutoci apaccāsīsakapakkhe ṭhitā hutvā suppajahaṃ hoti, na tassa pahāne bhāriyaṃ atthi.
೧೫೨. ದಲಿದ್ದೋ ದುಗ್ಗತೋ। ಅಸ್ಸಕೋತಿ ಅಸಾಪತೇಯ್ಯೋ। ಗೇಹಯಟ್ಠಿಯೋತಿ ಗೇಹಛದನಸ್ಸ ಆಧಾರಾ, ತಾ ಉಜುಕಂ ತಿರಿಯಂ ಠಪೇತಬ್ಬದಣ್ಡಾ। ಸಮನ್ತತೋ ಭಿತ್ತಿಪಾದೇಸು ಠಪೇತಬ್ಬದಣ್ಡಾ ಮಣ್ಡಲಾ। ಕಾಕಾತಿದಾಯಿನ್ತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಕಾಕೇಹಿ ಅತಿಪಾತವಸೇನ ಉಡ್ಡೇತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿದೇವಾ’’ತಿಆದಿ। ಸೂರಕಾಕಾತಿ ಕಾಕಾನಂ ಉಡ್ಡೇಪನಾಕಾರಮಾಹ। ನಪರಮರೂಪನ್ತಿ ಹೀನರೂಪಂ। ವಿಲೀವಮಞ್ಚಕೋತಿ ತಾಲವೇತ್ತಕಾದೀಹಿ ವೀತಮಞ್ಚಕೋ। ಸಾ ಪನಸ್ಸ ಸನ್ತಾನಾನಂ ಛಿನ್ನಭಿನ್ನತಾಯ ಓಲುಗ್ಗವಿಲುಗ್ಗತಾ, ತಥಾ ಸತಿ ಸಾ ವಿಸಮರೂಪಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಓಣತಾ’’ತಿಆದಿ। ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಲೂಖಭೋಜೀ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಧಞ್ಞಂ ನಾಮ ಕುದ್ರೂಸಕೋ’’ತಿ। ಸಮಕಾಲಂ ವಪಿತಬ್ಬತಾಯ ಸಮವಾಪಕಂ, ಯಥಾಉತು ವಪಿತಬ್ಬಬೀಜಂ। ಜಾಯಿಕಾತಿ ಕುಚ್ಛಿತಾ ಭರಿಯಾ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಗರಹಾಯಂ ಕ-ಸದ್ದೋ। ಸೋ ವತಾಹಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯನ್ತಿ ಸೋಹಂ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯಂ, ಯೋಹಂ ಪುರಿಸೋ ನಾಮ ಅಸ್ಸಂ ವತಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಸಂ ಬೋಧೇಯ್ಯ। ತಂಸಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸ ಬೋಧಾ ನ ತು ದುಕ್ಕರಾ, ಸಾ ಖಟೋಪಿಕಾ। ಸಾ ಕುಮ್ಭೀ। ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಡ್ಢತೇಳಸಾನಿ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಸತಾನಿ ವಿಯ।
152.Daliddo duggato. Assakoti asāpateyyo. Gehayaṭṭhiyoti gehachadanassa ādhārā, tā ujukaṃ tiriyaṃ ṭhapetabbadaṇḍā. Samantato bhittipādesu ṭhapetabbadaṇḍā maṇḍalā. Kākātidāyinti ito cito kākehi atipātavasena uḍḍetabbaṃ. Tenāha ‘‘yattha kiñcidevā’’tiādi. Sūrakākāti kākānaṃ uḍḍepanākāramāha. Naparamarūpanti hīnarūpaṃ. Vilīvamañcakoti tālavettakādīhi vītamañcako. Sā panassa santānānaṃ chinnabhinnatāya oluggaviluggatā, tathā sati sā visamarūpā hotīti āha ‘‘oṇatā’’tiādi. So puggalo lūkhabhojī hotīti āha ‘‘dhaññaṃ nāma kudrūsako’’ti. Samakālaṃ vapitabbatāya samavāpakaṃ, yathāutu vapitabbabījaṃ. Jāyikāti kucchitā bhariyā, sabbattha garahāyaṃ ka-saddo. So vatāhaṃ pabbajeyyanti sohaṃ kesamassuṃ ohāretvā pabbajeyyaṃ, yohaṃ puriso nāma assaṃ vatāti pabbajjāvasena attano purisaṃ bodheyya. Taṃsabhāve ṭhitassa bodhā na tu dukkarā, sā khaṭopikā. Sā kumbhī. Meṇḍakaseṭṭhino aḍḍhateḷasāni koṭṭhāgārasatāni viya.
೧೫೩. ಸುವಣ್ಣನಿಕ್ಖಸತಾನನ್ತಿ ಅನೇಕೇಸಂ ಸುವಣ್ಣನಿಕ್ಖಸತಾನಂ। ಚಯೋತಿ ಸನ್ತಾನೇಹಿ ನಿಚಯೋ ಅವೀಚಿ ನಿಚ್ಚಪ್ಪಬನ್ಧನಿಚಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸನ್ತಾನತೋ ಕತಸನ್ನಿಚಯೋ’’ತಿ।
153.Suvaṇṇanikkhasatānanti anekesaṃ suvaṇṇanikkhasatānaṃ. Cayoti santānehi nicayo avīci niccappabandhanicayo. Tenāha ‘‘santānato katasannicayo’’ti.
೧೫೪. ಹೇಟ್ಠಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಪ್ಪಜಹನಕಾ ಪಠಮಂ ದಸ್ಸಿತಾ, ಪಜಹನಕಾ ಪಧಾನಾ, ತೇಸಞ್ಚ ವಸೇನೇತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲಚತುಕ್ಕಂ ದಸ್ಸಿತಂ। ತೇ ತಞ್ಚೇವ ಪಜಹನ್ತೀತಿ ಪಜಹನಕಾ ಪಠಮಂ ಗಹಿತಾ। ರಾಸಿವಸೇನಾತಿ ‘‘ಇಧುದಾಯಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಚತುಕ್ಕೇ ಆಗತವಿಭಾಗಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ತೇ ತೇ’’ತಿ ಪಚುರವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ವಿಭತ್ತಾ’’ತಿ। ಅವಿಭಾಗೇನ ಗಹಿತವತ್ಥೂಸು ವಿಭಾಗತೋ ಗಹಣಂ ಲೋಕಸಿದ್ಧಮೇತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಥಾ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಪಜಹನಕಪುಗ್ಗಲಾತಿ ‘‘ತೇ ತಞ್ಚೇವ ಪಜಹನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಜಹನಕಪುಗ್ಗಲಾ ಏವ।
154. Heṭṭhā kiñcāpi appajahanakā paṭhamaṃ dassitā, pajahanakā padhānā, tesañca vasenettha puggalacatukkaṃ dassitaṃ. Te tañceva pajahantīti pajahanakā paṭhamaṃ gahitā. Rāsivasenāti ‘‘idhudāyi ekacco puggalo’’tiādinā catukke āgatavibhāgaṃ anāmasitvā ‘‘te te’’ti pacuravasena vuttaṃ. Tenāha ‘‘na pāṭiyekkaṃ vibhattā’’ti. Avibhāgena gahitavatthūsu vibhāgato gahaṇaṃ lokasiddhametanti dassetuṃ ‘‘yathā nāmā’’tiādi vuttaṃ. Pajahanakapuggalāti ‘‘te tañceva pajahantī’’ti evaṃ pajahanakapuggalā eva.
ಉಪಧಿಅನುಧಾವನಕಾತಿ ಉಪಧೀಸು ಅನುಅನುಧಾವನಕಾ ಉಪಧಿಯೋ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತನಕಾ। ವಿತಕ್ಕಾಯೇವಾತಿ ಕಾಮಸಙ್ಕಪ್ಪಾದಿವಿತಕ್ಕಾಯೇವ। ಇನ್ದ್ರಿಯನಾನತ್ತತಾತಿ ವಿಮುತ್ತಿಪರಿಪಾಚಕಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪರೋಪರಿಯತ್ತಂ। ತಸ್ಸ ಹಿ ವಸೇನೇವ ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ಜಾತಾ। ಅಗ್ಗಮಗ್ಗತ್ಥಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಯಾವ ನ ತಂ ಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಗ್ಘಾತೇನ್ತಿ, ತಾವ ನಪ್ಪಜಹನ್ತಿ ನಾಮ। ಇತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ತಯೋಪಿ ಅರಿಯಾ ಅಪ್ಪಹೀನಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಸ್ಸ ವಸೇನ ‘‘ನಪ್ಪಜಹನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ಪಗೇವ ಪುಥುಜ್ಜನಾ। ವುತ್ತನಯೇನ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಮಗ್ಗೇನ ಘಟೇನ್ತಾ ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಪಜಹನ್ತಿ ನಾಮ। ತೇ ಏವ ತತ್ಥ ಸೀಘಕಾರಿನೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಪಜಹನ್ತಿ ನಾಮ, ತೇನಾಹ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ।
Upadhianudhāvanakāti upadhīsu anuanudhāvanakā upadhiyo ārabbha pavattanakā. Vitakkāyevāti kāmasaṅkappādivitakkāyeva. Indriyanānattatāti vimuttiparipācakānaṃ indriyānaṃ paropariyattaṃ. Tassa hi vaseneva te cattāro puggalā jātā. Aggamaggatthāya vipassanaṃ ussukkāpetvā yāva na taṃ maggena samugghātenti, tāva nappajahanti nāma. Iti heṭṭhimā tayopi ariyā appahīnassa kilesassa vasena ‘‘nappajahantī’’ti vuttā, pageva puthujjanā. Vuttanayena pana vipassanaṃ maggena ghaṭentā te cattāro janā aggamaggakkhaṇe pajahanti nāma. Te eva tattha sīghakārino khippaṃ pajahanti nāma, tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
ಸಂವೇಗಂ ಕತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಕ್ಕನ್ತಪುರಿಸೋ ವಿಯ। ಮಗ್ಗೇನಾತಿ ಅನುಕ್ಕಮಾಗತೇನ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೇನ। ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮೇತಿ ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೦೦ ಆದಯೋ)। ತತ್ಥ ಹಿ ‘‘ತಸ್ಸ ಧಾತಾರಮ್ಮಣಮೇವ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ ಪಸೀದತಿ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ ಅಧಿಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೦೨) ಏತ್ಥ ಅತಿತಿಕ್ಖನಾತಿತಿಕ್ಖ-ನಾತಿಮನ್ದಅತಿಮನ್ದ-ಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೦೨) ತಯೋ ವಾರಾ ಉದ್ಧಟಾ, ತತ್ಥ ಮಜ್ಝಿಮವಸೇನೇವ ಪಞ್ಹೋ ಕಥಿತೋ। ಇನ್ದ್ರಿಯಭಾವನೇತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಭಾವನಾಸುತ್ತೇ, ತತ್ಥಾಪಿ ಮಜ್ಝಿಮನಯೇನೇವ ಪಞ್ಹೋ ಕಥಿತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇಮೇಸೂ’’ತಿಆದಿ।
Saṃvegaṃ katvā aggiṃ akkantapuriso viya. Maggenāti anukkamāgatena aggamaggena. Mahāhatthipadopameti mahāhatthipadopamasutte (ma. ni. 1.300 ādayo). Tattha hi ‘‘tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccatī’’ti (ma. ni. 1.302) ettha atitikkhanātitikkha-nātimandaatimanda-puggalavasena aṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.302) tayo vārā uddhaṭā, tattha majjhimavaseneva pañho kathito. Indriyabhāvaneti indriyabhāvanāsutte, tatthāpi majjhimanayeneva pañho kathito. Tenāha ‘‘imesū’’tiādi.
ತನ್ತಿ ‘‘ಉಪಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ। ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಮೂಲನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾರಣಂ। ನಿಗ್ಗಹಣೋತಿ ನಿರುಪಾದಾನೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನಿತ್ತಣ್ಹೋ’’ತಿ।
Tanti ‘‘upadhī’’ti vuttaṃ khandhapañcakaṃ. Dukkhassa mūlanti sabbassapi vaṭṭadukkhassa kāraṇaṃ. Niggahaṇoti nirupādāno. Tenāha ‘‘nittaṇho’’ti.
೧೫೫. ಯೇ ಪಜಹನ್ತೀತಿ ‘‘ತೇ ತಞ್ಚೇವ ಪಜಹನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಪುಗ್ಗಲಾ। ತೇ ಇಮೇ ನಾಮ ಏತ್ತಕೇ ಕಿಲೇಸೇ ಪಜಹನ್ತೀತಿ ಯೇ ತೇ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಲಾಭಿನೋ ಚ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಏತ್ತಕೇ ತಂತಂಝಾನಾದಿವತ್ಥುಕೇ ಚ ತಂತಂಮಗ್ಗವಜ್ಝತಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಏತ್ತಕೇ ಕಿಲೇಸೇ ಪಜಹನ್ತಿ। ಯೇ ನಪ್ಪಜಹನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಸುಚಿಸುಖಂ ಕಾಯಾಸುಚಿಸನ್ನಿಸ್ಸಿತತ್ತಾ। ಅನರಿಯೇಹೀತಿ ಅಪರಿಸುದ್ಧೇಹಿ। ಪಟಿಲಾಭತೋ ಭಾಯಿತಬ್ಬಂ ಕಿಲೇಸದುಕ್ಖಗತಿಕತ್ತಾ। ವಿಪಾಕತೋ ಭಾಯಿತಬ್ಬಂ ಅಪಾಯದುಕ್ಖಗತಿಕತ್ತಾ। ಗಣತೋಪಿ ಕಿಲೇಸತೋಪಿ ವಿವಿತ್ತಸುಖನ್ತಿ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕತೋ ಚ ಕಿಲೇಸಸಙ್ಗಣಿಕತೋ ಚ ವಿವಿತ್ತಸುಖಂ। ರಾಗಾದಿವೂಪಸಮತ್ಥಾಯಾತಿ ರಾಗಾದಿವೂಪಸಮಾವಹಂ ಸುಖಂ। ನ ಭಾಯಿತಬ್ಬಂ ಸಮ್ಪತಿ ಆಯತಿಞ್ಚ ಏಕನ್ತಹಿತಭಾವತೋ।
155.Ye pajahantīti ‘‘te tañceva pajahantī’’ti evaṃ vuttapuggalā. Te ime nāma ettake kilese pajahantīti ye te puthujjanā lābhino ca pañca kāmaguṇe ettake taṃtaṃjhānādivatthuke ca taṃtaṃmaggavajjhatāya paricchinnattā ettake kilese pajahanti. Ye nappajahantīti ettha vuttanayānusārena attho veditabbo. Asucisukhaṃ kāyāsucisannissitattā. Anariyehīti aparisuddhehi. Paṭilābhato bhāyitabbaṃ kilesadukkhagatikattā. Vipākato bhāyitabbaṃ apāyadukkhagatikattā. Gaṇatopi kilesatopi vivittasukhanti gaṇasaṅgaṇikato ca kilesasaṅgaṇikato ca vivittasukhaṃ. Rāgādivūpasamatthāyāti rāgādivūpasamāvahaṃ sukhaṃ. Na bhāyitabbaṃ sampati āyatiñca ekantahitabhāvato.
೧೫೬. ಇಞ್ಜಿತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಪಚ್ಚತ್ತೇ ಭುಮ್ಮವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಇಞ್ಜನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಇಞ್ಜತಿ ತೇನಾತಿ ಇಞ್ಜಿತಂ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಖೋಭಕರಂ ಓಳಾರಿಕಂ ಝಾನಙ್ಗಂ। ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಅನಿಞ್ಜನಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾಭಾವತೋ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಠಿತೇ ಆನೇಞ್ಜಪ್ಪತ್ತೇ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೪-೨೪೫; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೮೪-೩೮೬; ಪಾರಾ॰ ೧೨-೧೩)।
156.Iñjitasminti paccatte bhummavacananti āha ‘‘iñjana’’ntiādi. Iñjati tenāti iñjitaṃ, tassa tassa jhānassa khobhakaraṃ oḷārikaṃ jhānaṅgaṃ. Catutthajjhānaṃ aniñjanaṃ sannisinnābhāvato. Tathā hi vuttaṃ ‘‘ṭhite āneñjappatte’’ti (dī. ni. 1.244-245; ma. ni. 1.384-386; pārā. 12-13).
ಅಲಂ-ಸದ್ದೋ ಯುತ್ತತ್ಥೋಪಿ ಹೋತಿ – ‘‘ಅಲಮೇವ ನಿಬ್ಬಿನ್ದಿತುಂ, ಅಲಂ ವಿಮುಚ್ಚಿತು’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೭೨; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೨೪, ೧೨೮, ೧೩೪, ೧೪೩), ತಸ್ಮಾ ಅನಲಂ ಅನುಸಙ್ಗಂ ಕಾತುಂ ಅಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಕತ್ತಬ್ಬಆಲಯನ್ತಿ ವದಾಮೀ’’ತಿ। ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಅಲಂ ಏತ್ತಾವತಾತಿ ಉಸ್ಸಾಹಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನವಸೇನ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಉದ್ಧಮ್ಭಾಗಿಯಸಞ್ಞಿತಂ ಅಣುಂ ವಾ ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಸಞ್ಞಿತಂ ಥೂಲಂ ವಾ, ರೂಪರಾಗೋತಿ ಏವರೂಪಂ ಅಣುಂ ವಾ ಕಾಮಾಸವೋ ಪಟಿಘನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ಥೂಲಂ ವಾ, ಮುದುನಾ ಪವತ್ತಿಆಕಾರವಿಸೇಸೇನ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಂ, ಕಮ್ಮಬನ್ಧನಟ್ಠೇನ ವಾ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಂ, ತಬ್ಬಿಪರಿಯಾಯತೋ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನಾತಿತಿಕ್ಖಪಞ್ಞಸ್ಸ ವಸೇನ ದೇಸನಾಯ ಪವತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನೇಯ್ಯಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಸೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬಸೋ ಹಿ ಪರಿಯಾದಿನ್ನನಿಕನ್ತಿಕಸ್ಸ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಸೇನ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಸ್ಸ ಆಗತತ್ತಾ ‘‘ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನೇವ ನಿಟ್ಠಾಪಿತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ನ ವಿಭತ್ತಂ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Alaṃ-saddo yuttatthopi hoti – ‘‘alameva nibbindituṃ, alaṃ vimuccitu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.272; saṃ. ni. 2.124, 128, 134, 143), tasmā analaṃ anusaṅgaṃ kātuṃ ayuttanti attho. Tenāha ‘‘akattabbaālayanti vadāmī’’ti. Sanniṭṭhānanti sammāpaṭipattiyaṃ alaṃ ettāvatāti ussāhapaṭippassambhanavasena sanniṭṭhānaṃ na kātabbanti yojanā. Uddhambhāgiyasaññitaṃ aṇuṃ vā orambhāgiyasaññitaṃ thūlaṃ vā, rūparāgoti evarūpaṃ aṇuṃ vā kāmāsavo paṭighanti evarūpaṃ thūlaṃ vā, mudunā pavattiākāravisesena appasāvajjaṃ, kammabandhanaṭṭhena vā appasāvajjaṃ, tabbipariyāyato mahāsāvajjaṃ veditabbaṃ. Nātitikkhapaññassa vasena desanāya pavattattā ‘‘neyyapuggalassa vasenā’’ti vuttaṃ. Sabbaso hi pariyādinnanikantikassa ariyapuggalassa vasena saññāvedayitanirodhassa āgatattā ‘‘arahattanikūṭeneva niṭṭhāpitā’’ti vuttaṃ. Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
ಲಟುಕಿಕೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Laṭukikopamasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೬. ಲಟುಕಿಕೋಪಮಸುತ್ತಂ • 6. Laṭukikopamasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೬. ಲಟುಕಿಕೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 6. Laṭukikopamasuttavaṇṇanā
