| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੬. ਲਟੁਕਿਕੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
6. Laṭukikopamasuttavaṇṇanā
੧੪੮. ਮਹਾਉਦਾਯਿਤ੍ਥੇਰੋਤਿ ਕਾਲ਼ੁਦਾਯਿਲਾਲ਼ੁਦਾਯਿਤ੍ਥੇਰੇਹਿ ਅਞ੍ਞੋ ਮਹਾਦੇਹਤਾਯ ਮਹਾਉਦਾਯੀਤਿ ਸਾਸਨੇ ਪਞ੍ਞਾਤੋ ਥੇਰੋ। ਅਪਹਰਿ ਅਪਹਰਤਿ ਅਪਹਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਪਹਤ੍ਤਾ। ਤੇਕਾਲਿਕੋ ਹਿ ਅਯਂ ਸਦ੍ਦੋ। ਉਪਹਤ੍ਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਪਹਾਰਕੋਤਿ ਅਪਨੇਤਾ। ਉਪਹਾਰਕੋਤਿ ਉਪਨੇਤਾ।
148.Mahāudāyittheroti kāḷudāyilāḷudāyittherehi añño mahādehatāya mahāudāyīti sāsane paññāto thero. Apahari apaharati apaharissatīti apahattā. Tekāliko hi ayaṃ saddo. Upahattāti etthāpi eseva nayo. Apahārakoti apanetā. Upahārakoti upanetā.
੧੪੯. ਯਨ੍ਤਿ ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤવਚਨਂ, ਤੇਨ ਚ ਅਨਨ੍ਤਰਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਸਮਯੋ ਪਚ੍ਚਾਮਟ੍ਠੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ’’ਤਿ। ਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ।
149.Yanti bhummatthe paccattavacanaṃ, tena ca anantaraniddiṭṭhasamayo paccāmaṭṭhoti āha ‘‘yasmiṃ samaye’’ti. Na bhagavantaṃ paṭiccāti na bhagavantaṃ ārammaṇaṃ katvā.
ਕਮ੍ਮਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਆਯਾਚਿਯਮਾਨਕਮ੍ਮਸਿਦ੍ਧਿਅਤ੍ਥਂ। ਭવਤੀਤਿ ਭੂ, ਨ ਭੂਤਿ ਅਭੂ, ਭਯવਸੇਨ ਪਨ ਸਾ ਇਤ੍ਥੀ ‘‘ਅਭੁ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਆਤੁ ਮਾਤੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਥਾ –
Kammanipphannatthanti attanā āyāciyamānakammasiddhiatthaṃ. Bhavatīti bhū, na bhūti abhū, bhayavasena pana sā itthī ‘‘abhu’’nti āha. Ātu mātūti ettha yathā –
‘‘ਅਙ੍ਗਾ ਅਙ੍ਗਾ ਸਮ੍ਭવਸਿ, ਹਦਯਾ ਅਧਿਜਾਯਸੇ।
‘‘Aṅgā aṅgā sambhavasi, hadayā adhijāyase;
ਅਤ੍ਤਾ ਏવ ਪੁਤ੍ਤ ਨਾਮਾਸਿ, ਸ ਜੀવ ਸਰਦੋਸਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
Attā eva putta nāmāsi, sa jīva saradosata’’nti. –
ਆਦੀਸੁ ਪੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕੁਲવਸੇਨ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ। ਏવਂ ਪਿਤਾਪਿ ‘‘ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਾ ਮਾਤਾ’’ਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ ਭਯવਸੇਨ ‘‘ਆਤੁ ਮਾਤੂ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਆਤੂਤਿ ਪਿਤਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Ādīsu putto ‘‘attā’’ti vuccati kulavasena santāne pavattanato. Evaṃ pitāpi ‘‘puttassa attā’’ti vuccati. Yasmā ‘‘bhikkhussa attā mātā’’ti vatthukāmā bhayavasena ‘‘ātu mātū’’ti āha. Tenāha ‘‘ātūti pitā’’tiādi.
੧੫੦. ਏવਮੇવਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਗਰਹਤ੍ਥਜੋਤਨਨਿਪਾਤਪਦਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਗਰਹਨ੍ਤੋ ਆਹਾ’’ਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਨਂ વਾਚਕਸਦ੍ਦੇਨੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਧੇਕਚ੍ਚੇ ਮੋਘਪੁਰਿਸਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਆਹਂਸੂਤਿ ਤੇਸਂ ਤਥਾ વਚਨਸ੍ਸ ਅવਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਦੀਪਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘વਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਕਿਂ ਪਨਿਮਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਸ੍ਸਾਤਿ ਪਹਾਤਬ੍ਬવਤ੍ਥੁਂ ਅવਮਞ੍ਞਮਾਨੇਹਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਿਂ ਪਨਾ’’ਤਿ। ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ ਜੋਤੇਤਬ੍ਬੇ ਚੇਤਂ ਸਾਮਿવਚਨਂ ਯਥਾ ‘‘ਅਨੁਸ੍ਸવਸ੍ਸ ਹੇਤੁ, ਅਜ੍ਝੇਨਸ੍ਸ ਹੇਤੂ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਹੇਤੂ’’ਤਿ। ਨਨੁ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੇਨ વਿਯ ਅਸੁਣਨ੍ਤੇਨ વਿਯ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ? ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਨਾਮ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਸੁ ਦੋਸੇਸੁ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੇਨ વਿਯ ਚ ਅਸੁਣਨ੍ਤੇਨ વਿਯ ਚ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ વਿવਰਣਂ। ਤੇਸੁ ਚਾਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮੇਸੁ ਚ। ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਂ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਆਨੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਯੇ ‘‘ਮੋਘਪੁਰਿਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ, ਤੇਸਂ। ਗਲੇ ਬਦ੍ਧਂ ਮਹਾਕਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਗਲੇ ਓਲਮ੍ਬੇਤ੍વਾ ਬਦ੍ਧਂ ਰੁਕ੍ਖਦਣ੍ਡਮਾਹ। ਪੂਤਿਲਤਾਯਾਤਿ ਗਲੋਚਿਯਾ। ਪਾਰਾਜਿਕવਤ੍ਥੁ વਿਯ ਦੁਪ੍ਪਜਹਂ ਹੋਤੀਤਿ ਛਨ੍ਦਕਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ ਤਂ ਪਜਹਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ।
150.Evamevanti idaṃ garahatthajotananipātapadanti vuttaṃ ‘‘garahanto āhā’’ti. Tathā hi naṃ vācakasaddeneva dassento ‘‘idhekacce moghapurisā’’ti āha. Āhaṃsūti tesaṃ tathā vacanassa avicchedena pavattidīpananti āha ‘‘vadantī’’ti. Kiṃ panimassa appamattakassāti pahātabbavatthuṃ avamaññamānehi vuttaṃ. Tenāha ‘‘kiṃ panā’’ti. Hetumhi jotetabbe cetaṃ sāmivacanaṃ yathā ‘‘anussavassa hetu, ajjhenassa hetū’’ti. Tenāha ‘‘appamattakassa hetū’’ti. Nanu apassantena viya asuṇantena viya bhavitabbanti? Satthārā nāma appamattakesu dosesu apassantena viya ca asuṇantena viya ca bhavitabbanti tesaṃ adhippāyena vivaraṇaṃ. Tesu cāti sikkhākāmesu ca. Appaccayaṃ upaṭṭhāpentīti ānetvā sambandhitabbanti dasseti. Tesanti ye ‘‘moghapurisā’’ti vuttā puggalā, tesaṃ. Gale baddhaṃ mahākaṭṭhanti gale olambetvā baddhaṃ rukkhadaṇḍamāha. Pūtilatāyāti galociyā. Pārājikavatthu viya duppajahaṃ hotīti chandakappahānavasena taṃ pajahituṃ na sakkoti.
੧੫੧. ਅਨੁਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਹਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਪਹਾਨੇ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਰਹਿਤਾ। ਅਪਚ੍ਚਾਸੀਸਨਪਕ੍ਖੇਤਿ ਤਾਯ ਪਰਦਤ੍ਤવੁਤ੍ਤਿਤਾਯ ਕਸ੍ਸਚਿ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਕੁਤੋਚਿ ਅਪਚ੍ਚਾਸੀਸਕਪਕ੍ਖੇ ਠਿਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸੁਪ੍ਪਜਹਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਤਸ੍ਸ ਪਹਾਨੇ ਭਾਰਿਯਂ ਅਤ੍ਥਿ।
151.Anussukkāti tassa pahātabbassa pahāne ussukkarahitā. Apaccāsīsanapakkheti tāya paradattavuttitāya kassaci paccayassa kutoci apaccāsīsakapakkhe ṭhitā hutvā suppajahaṃ hoti, na tassa pahāne bhāriyaṃ atthi.
੧੫੨. ਦਲਿਦ੍ਦੋ ਦੁਗ੍ਗਤੋ। ਅਸ੍ਸਕੋਤਿ ਅਸਾਪਤੇਯ੍ਯੋ। ਗੇਹਯਟ੍ਠਿਯੋਤਿ ਗੇਹਛਦਨਸ੍ਸ ਆਧਾਰਾ, ਤਾ ਉਜੁਕਂ ਤਿਰਿਯਂ ਠਪੇਤਬ੍ਬਦਣ੍ਡਾ। ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਭਿਤ੍ਤਿਪਾਦੇਸੁ ਠਪੇਤਬ੍ਬਦਣ੍ਡਾ ਮਣ੍ਡਲਾ। ਕਾਕਾਤਿਦਾਯਿਨ੍ਤਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਕਾਕੇਹਿ ਅਤਿਪਾਤવਸੇਨ ਉਡ੍ਡੇਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੂਰਕਾਕਾਤਿ ਕਾਕਾਨਂ ਉਡ੍ਡੇਪਨਾਕਾਰਮਾਹ। ਨਪਰਮਰੂਪਨ੍ਤਿ ਹੀਨਰੂਪਂ। વਿਲੀવਮਞ੍ਚਕੋਤਿ ਤਾਲવੇਤ੍ਤਕਾਦੀਹਿ વੀਤਮਞ੍ਚਕੋ। ਸਾ ਪਨਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਾਨਾਨਂ ਛਿਨ੍ਨਭਿਨ੍ਨਤਾਯ ਓਲੁਗ੍ਗવਿਲੁਗ੍ਗਤਾ, ਤਥਾ ਸਤਿ ਸਾ વਿਸਮਰੂਪਾ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਓਣਤਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਲੂਖਭੋਜੀ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਧਞ੍ਞਂ ਨਾਮ ਕੁਦ੍ਰੂਸਕੋ’’ਤਿ। ਸਮਕਾਲਂ વਪਿਤਬ੍ਬਤਾਯ ਸਮવਾਪਕਂ, ਯਥਾਉਤੁ વਪਿਤਬ੍ਬਬੀਜਂ। ਜਾਯਿਕਾਤਿ ਕੁਚ੍ਛਿਤਾ ਭਰਿਯਾ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਗਰਹਾਯਂ ਕ-ਸਦ੍ਦੋ। ਸੋ વਤਾਹਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਸੋਹਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਂ, ਯੋਹਂ ਪੁਰਿਸੋ ਨਾਮ ਅਸ੍ਸਂ વਤਾਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਰਿਸਂ ਬੋਧੇਯ੍ਯ। ਤਂਸਭਾવੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਬੋਧਾ ਨ ਤੁ ਦੁਕ੍ਕਰਾ, ਸਾ ਖਟੋਪਿਕਾ। ਸਾ ਕੁਮ੍ਭੀ। ਮੇਣ੍ਡਕਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਅਡ੍ਢਤੇਲ਼ਸਾਨਿ ਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰਸਤਾਨਿ વਿਯ।
152.Daliddo duggato. Assakoti asāpateyyo. Gehayaṭṭhiyoti gehachadanassa ādhārā, tā ujukaṃ tiriyaṃ ṭhapetabbadaṇḍā. Samantato bhittipādesu ṭhapetabbadaṇḍā maṇḍalā. Kākātidāyinti ito cito kākehi atipātavasena uḍḍetabbaṃ. Tenāha ‘‘yattha kiñcidevā’’tiādi. Sūrakākāti kākānaṃ uḍḍepanākāramāha. Naparamarūpanti hīnarūpaṃ. Vilīvamañcakoti tālavettakādīhi vītamañcako. Sā panassa santānānaṃ chinnabhinnatāya oluggaviluggatā, tathā sati sā visamarūpā hotīti āha ‘‘oṇatā’’tiādi. So puggalo lūkhabhojī hotīti āha ‘‘dhaññaṃ nāma kudrūsako’’ti. Samakālaṃ vapitabbatāya samavāpakaṃ, yathāutu vapitabbabījaṃ. Jāyikāti kucchitā bhariyā, sabbattha garahāyaṃ ka-saddo. So vatāhaṃ pabbajeyyanti sohaṃ kesamassuṃ ohāretvā pabbajeyyaṃ, yohaṃ puriso nāma assaṃ vatāti pabbajjāvasena attano purisaṃ bodheyya. Taṃsabhāve ṭhitassa bodhā na tu dukkarā, sā khaṭopikā. Sā kumbhī. Meṇḍakaseṭṭhino aḍḍhateḷasāni koṭṭhāgārasatāni viya.
੧੫੩. ਸੁવਣ੍ਣਨਿਕ੍ਖਸਤਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨੇਕੇਸਂ ਸੁવਣ੍ਣਨਿਕ੍ਖਸਤਾਨਂ। ਚਯੋਤਿ ਸਨ੍ਤਾਨੇਹਿ ਨਿਚਯੋ ਅવੀਚਿ ਨਿਚ੍ਚਪ੍ਪਬਨ੍ਧਨਿਚਯੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਨ੍ਤਾਨਤੋ ਕਤਸਨ੍ਨਿਚਯੋ’’ਤਿ।
153.Suvaṇṇanikkhasatānanti anekesaṃ suvaṇṇanikkhasatānaṃ. Cayoti santānehi nicayo avīci niccappabandhanicayo. Tenāha ‘‘santānato katasannicayo’’ti.
੧੫੪. ਹੇਟ੍ਠਾ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਪ੍ਪਜਹਨਕਾ ਪਠਮਂ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਪਜਹਨਕਾ ਪਧਾਨਾ, ਤੇਸਞ੍ਚ વਸੇਨੇਤ੍ਥ ਪੁਗ੍ਗਲਚਤੁਕ੍ਕਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਤੇ ਤਞ੍ਚੇવ ਪਜਹਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਹਨਕਾ ਪਠਮਂ ਗਹਿਤਾ। ਰਾਸਿવਸੇਨਾਤਿ ‘‘ਇਧੁਦਾਯਿ ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚਤੁਕ੍ਕੇ ਆਗਤવਿਭਾਗਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਤੇ ਤੇ’’ਤਿ ਪਚੁਰવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕਂ વਿਭਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਅવਿਭਾਗੇਨ ਗਹਿਤવਤ੍ਥੂਸੁ વਿਭਾਗਤੋ ਗਹਣਂ ਲੋਕਸਿਦ੍ਧਮੇਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਜਹਨਕਪੁਗ੍ਗਲਾਤਿ ‘‘ਤੇ ਤਞ੍ਚੇવ ਪਜਹਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਜਹਨਕਪੁਗ੍ਗਲਾ ਏવ।
154. Heṭṭhā kiñcāpi appajahanakā paṭhamaṃ dassitā, pajahanakā padhānā, tesañca vasenettha puggalacatukkaṃ dassitaṃ. Te tañceva pajahantīti pajahanakā paṭhamaṃ gahitā. Rāsivasenāti ‘‘idhudāyi ekacco puggalo’’tiādinā catukke āgatavibhāgaṃ anāmasitvā ‘‘te te’’ti pacuravasena vuttaṃ. Tenāha ‘‘na pāṭiyekkaṃ vibhattā’’ti. Avibhāgena gahitavatthūsu vibhāgato gahaṇaṃ lokasiddhametanti dassetuṃ ‘‘yathā nāmā’’tiādi vuttaṃ. Pajahanakapuggalāti ‘‘te tañceva pajahantī’’ti evaṃ pajahanakapuggalā eva.
ਉਪਧਿਅਨੁਧਾવਨਕਾਤਿ ਉਪਧੀਸੁ ਅਨੁਅਨੁਧਾવਨਕਾ ਉਪਧਿਯੋ ਆਰਬ੍ਭ ਪવਤ੍ਤਨਕਾ। વਿਤਕ੍ਕਾਯੇવਾਤਿ ਕਾਮਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦਿવਿਤਕ੍ਕਾਯੇવ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਾਨਤ੍ਤਤਾਤਿ વਿਮੁਤ੍ਤਿਪਰਿਪਾਚਕਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ વਸੇਨੇવ ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਜਾਤਾ। ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਤ੍ਥਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਤ੍વਾ ਯਾવ ਨ ਤਂ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤੇਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਨਪ੍ਪਜਹਨ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਇਤਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾ ਤਯੋਪਿ ਅਰਿਯਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸਸ੍ਸ વਸੇਨ ‘‘ਨਪ੍ਪਜਹਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਪਗੇવ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਪਨ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਮਗ੍ਗੇਨ ਘਟੇਨ੍ਤਾ ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਜਨਾ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਪਜਹਨ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਤੇ ਏવ ਤਤ੍ਥ ਸੀਘਕਾਰਿਨੋ ਖਿਪ੍ਪਂ ਪਜਹਨ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Upadhianudhāvanakāti upadhīsu anuanudhāvanakā upadhiyo ārabbha pavattanakā. Vitakkāyevāti kāmasaṅkappādivitakkāyeva. Indriyanānattatāti vimuttiparipācakānaṃ indriyānaṃ paropariyattaṃ. Tassa hi vaseneva te cattāro puggalā jātā. Aggamaggatthāya vipassanaṃ ussukkāpetvā yāva na taṃ maggena samugghātenti, tāva nappajahanti nāma. Iti heṭṭhimā tayopi ariyā appahīnassa kilesassa vasena ‘‘nappajahantī’’ti vuttā, pageva puthujjanā. Vuttanayena pana vipassanaṃ maggena ghaṭentā te cattāro janā aggamaggakkhaṇe pajahanti nāma. Te eva tattha sīghakārino khippaṃ pajahanti nāma, tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
ਸਂવੇਗਂ ਕਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਕ੍ਕਨ੍ਤਪੁਰਿਸੋ વਿਯ। ਮਗ੍ਗੇਨਾਤਿ ਅਨੁਕ੍ਕਮਾਗਤੇਨ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੇਨ। ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮੇਤਿ ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੦੦ ਆਦਯੋ)। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਧਾਤਾਰਮ੍ਮਣਮੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਤਿ ਪਸੀਦਤਿ ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੦੨) ਏਤ੍ਥ ਅਤਿਤਿਕ੍ਖਨਾਤਿਤਿਕ੍ਖ-ਨਾਤਿਮਨ੍ਦਅਤਿਮਨ੍ਦ-ਪੁਗ੍ਗਲવਸੇਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੦੨) ਤਯੋ વਾਰਾ ਉਦ੍ਧਟਾ, ਤਤ੍ਥ ਮਜ੍ਝਿਮવਸੇਨੇવ ਪਞ੍ਹੋ ਕਥਿਤੋ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭਾવਨੇਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭਾવਨਾਸੁਤ੍ਤੇ, ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਮਜ੍ਝਿਮਨਯੇਨੇવ ਪਞ੍ਹੋ ਕਥਿਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਮੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ।
Saṃvegaṃ katvā aggiṃ akkantapuriso viya. Maggenāti anukkamāgatena aggamaggena. Mahāhatthipadopameti mahāhatthipadopamasutte (ma. ni. 1.300 ādayo). Tattha hi ‘‘tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccatī’’ti (ma. ni. 1.302) ettha atitikkhanātitikkha-nātimandaatimanda-puggalavasena aṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.302) tayo vārā uddhaṭā, tattha majjhimavaseneva pañho kathito. Indriyabhāvaneti indriyabhāvanāsutte, tatthāpi majjhimanayeneva pañho kathito. Tenāha ‘‘imesū’’tiādi.
ਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਉਪਧੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ। ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਮੂਲਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਪਿ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ। ਨਿਗ੍ਗਹਣੋਤਿ ਨਿਰੁਪਾਦਾਨੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹੋ’’ਤਿ।
Tanti ‘‘upadhī’’ti vuttaṃ khandhapañcakaṃ. Dukkhassa mūlanti sabbassapi vaṭṭadukkhassa kāraṇaṃ. Niggahaṇoti nirupādāno. Tenāha ‘‘nittaṇho’’ti.
੧੫੫. ਯੇ ਪਜਹਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਤੇ ਤਞ੍ਚੇવ ਪਜਹਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲਾ। ਤੇ ਇਮੇ ਨਾਮ ਏਤ੍ਤਕੇ ਕਿਲੇਸੇ ਪਜਹਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ ਤੇ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ ਲਾਭਿਨੋ ਚ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣੇ ਏਤ੍ਤਕੇ ਤਂਤਂਝਾਨਾਦਿવਤ੍ਥੁਕੇ ਚ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਤਾਯ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਏਤ੍ਤਕੇ ਕਿਲੇਸੇ ਪਜਹਨ੍ਤਿ। ਯੇ ਨਪ੍ਪਜਹਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਸੁਚਿਸੁਖਂ ਕਾਯਾਸੁਚਿਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ। ਅਨਰਿਯੇਹੀਤਿ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇਹਿ। ਪਟਿਲਾਭਤੋ ਭਾਯਿਤਬ੍ਬਂ ਕਿਲੇਸਦੁਕ੍ਖਗਤਿਕਤ੍ਤਾ। વਿਪਾਕਤੋ ਭਾਯਿਤਬ੍ਬਂ ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖਗਤਿਕਤ੍ਤਾ। ਗਣਤੋਪਿ ਕਿਲੇਸਤੋਪਿ વਿવਿਤ੍ਤਸੁਖਨ੍ਤਿ ਗਣਸਙ੍ਗਣਿਕਤੋ ਚ ਕਿਲੇਸਸਙ੍ਗਣਿਕਤੋ ਚ વਿવਿਤ੍ਤਸੁਖਂ। ਰਾਗਾਦਿવੂਪਸਮਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਰਾਗਾਦਿવੂਪਸਮਾવਹਂ ਸੁਖਂ। ਨ ਭਾਯਿਤਬ੍ਬਂ ਸਮ੍ਪਤਿ ਆਯਤਿਞ੍ਚ ਏਕਨ੍ਤਹਿਤਭਾવਤੋ।
155.Ye pajahantīti ‘‘te tañceva pajahantī’’ti evaṃ vuttapuggalā. Te ime nāma ettake kilese pajahantīti ye te puthujjanā lābhino ca pañca kāmaguṇe ettake taṃtaṃjhānādivatthuke ca taṃtaṃmaggavajjhatāya paricchinnattā ettake kilese pajahanti. Ye nappajahantīti ettha vuttanayānusārena attho veditabbo. Asucisukhaṃ kāyāsucisannissitattā. Anariyehīti aparisuddhehi. Paṭilābhato bhāyitabbaṃ kilesadukkhagatikattā. Vipākato bhāyitabbaṃ apāyadukkhagatikattā. Gaṇatopi kilesatopi vivittasukhanti gaṇasaṅgaṇikato ca kilesasaṅgaṇikato ca vivittasukhaṃ. Rāgādivūpasamatthāyāti rāgādivūpasamāvahaṃ sukhaṃ. Na bhāyitabbaṃ sampati āyatiñca ekantahitabhāvato.
੧੫੬. ਇਞ੍ਜਿਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤੇ ਭੁਮ੍ਮવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਞ੍ਜਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਇਞ੍ਜਤਿ ਤੇਨਾਤਿ ਇਞ੍ਜਿਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਖੋਭਕਰਂ ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ ਝਾਨਙ੍ਗਂ। ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਅਨਿਞ੍ਜਨਂ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਭਾવਤੋ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਠਿਤੇ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪੪-੨੪੫; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੮੪-੩੮੬; ਪਾਰਾ॰ ੧੨-੧੩)।
156.Iñjitasminti paccatte bhummavacananti āha ‘‘iñjana’’ntiādi. Iñjati tenāti iñjitaṃ, tassa tassa jhānassa khobhakaraṃ oḷārikaṃ jhānaṅgaṃ. Catutthajjhānaṃ aniñjanaṃ sannisinnābhāvato. Tathā hi vuttaṃ ‘‘ṭhite āneñjappatte’’ti (dī. ni. 1.244-245; ma. ni. 1.384-386; pārā. 12-13).
ਅਲਂ-ਸਦ੍ਦੋ ਯੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋਪਿ ਹੋਤਿ – ‘‘ਅਲਮੇવ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੭੨; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੨੪, ੧੨੮, ੧੩੪, ੧੪੩), ਤਸ੍ਮਾ ਅਨਲਂ ਅਨੁਸਙ੍ਗਂ ਕਾਤੁਂ ਅਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਕਤ੍ਤਬ੍ਬਆਲਯਨ੍ਤਿ વਦਾਮੀ’’ਤਿ। ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਅਲਂ ਏਤ੍ਤਾવਤਾਤਿ ਉਸ੍ਸਾਹਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਉਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਸਞ੍ਞਿਤਂ ਅਣੁਂ વਾ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਸਞ੍ਞਿਤਂ ਥੂਲਂ વਾ, ਰੂਪਰਾਗੋਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਅਣੁਂ વਾ ਕਾਮਾਸવੋ ਪਟਿਘਨ੍ਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਥੂਲਂ વਾ, ਮੁਦੁਨਾ ਪવਤ੍ਤਿਆਕਾਰવਿਸੇਸੇਨ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜਂ, ਕਮ੍ਮਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਨ વਾ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜਂ, ਤਬ੍ਬਿਪਰਿਯਾਯਤੋ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨਾਤਿਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞਸ੍ਸ વਸੇਨ ਦੇਸਨਾਯ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਨੇਯ੍ਯਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਸੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਸੋ ਹਿ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਨਿਕਨ੍ਤਿਕਸ੍ਸ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸਞ੍ਞਾવੇਦਯਿਤਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨੇવ ਨਿਟ੍ਠਾਪਿਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Alaṃ-saddo yuttatthopi hoti – ‘‘alameva nibbindituṃ, alaṃ vimuccitu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.272; saṃ. ni. 2.124, 128, 134, 143), tasmā analaṃ anusaṅgaṃ kātuṃ ayuttanti attho. Tenāha ‘‘akattabbaālayanti vadāmī’’ti. Sanniṭṭhānanti sammāpaṭipattiyaṃ alaṃ ettāvatāti ussāhapaṭippassambhanavasena sanniṭṭhānaṃ na kātabbanti yojanā. Uddhambhāgiyasaññitaṃ aṇuṃ vā orambhāgiyasaññitaṃ thūlaṃ vā, rūparāgoti evarūpaṃ aṇuṃ vā kāmāsavo paṭighanti evarūpaṃ thūlaṃ vā, mudunā pavattiākāravisesena appasāvajjaṃ, kammabandhanaṭṭhena vā appasāvajjaṃ, tabbipariyāyato mahāsāvajjaṃ veditabbaṃ. Nātitikkhapaññassa vasena desanāya pavattattā ‘‘neyyapuggalassa vasenā’’ti vuttaṃ. Sabbaso hi pariyādinnanikantikassa ariyapuggalassa vasena saññāvedayitanirodhassa āgatattā ‘‘arahattanikūṭeneva niṭṭhāpitā’’ti vuttaṃ. Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
ਲਟੁਕਿਕੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Laṭukikopamasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੬. ਲਟੁਕਿਕੋਪਮਸੁਤ੍ਤਂ • 6. Laṭukikopamasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੬. ਲਟੁਕਿਕੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 6. Laṭukikopamasuttavaṇṇanā
