| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ลิจฺฉวีวตฺถุกถาวณฺณนา
Licchavīvatthukathāvaṇṇanā
๒๘๙. นีลาติ อิทํ สพฺพสงฺคาหกวจนํฯ นีลวณฺณาติอาทิ ตเสฺสว วิภาคทสฺสนตฺถํฯ ตตฺถ น เตสํ ปกติวโณฺณ นีโล, นีลวิเลปนวิลิตฺตตฺตา ปเนตํ วุตฺตํฯ นีลวตฺถาติ ปฎทุกูลโกเสยฺยาทีนิปิ เนสํ นีลาเนว โหนฺติฯ นีลาลงฺการาติ นีลมณิอลงฺกาเรหิ นีลปุเปฺผหิ จ อลงฺกตาฯ เต กิร อลงฺการา สุวณฺณวิจิตฺตาปิ อินฺทนีลมณิโอภาเสหิ เอกนีลา วิย ขายนฺติ, รถาปิ เนสํ นีลมณิขจิตา นีลวตฺถปริกฺขิตฺตา นีลธชนีลวมฺมิเกหิ นีลาภรเณหิ นีลอเสฺสหิ ยุตฺตา, ปโตทยฎฺฐิโยปิ นีลาเยวาติ อิมินา นเยน สพฺพปเทสุ อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ ปฎิวเฎฺฎสีติ ปหริฯ กิสฺส เช อมฺพปาลีติ เช-ติ อาลปนํ, โภติ อมฺพปาลิ กิํการณาติ วุตฺตํ โหติฯ สาหารนฺติ เอตฺถ อาหรนฺติ อิมสฺมา ราชปุริสา พลินฺติ อาหาโร, ตพฺภุตฺตชนปโทฯ เตน สหิตํ สาหารํ, สชนปทนฺติ อโตฺถฯ องฺคุลิํ โผเฎสุนฺติ องฺคุลิํ จาเลสุํฯ อมฺพกายาติ มาตุคาเมนฯ อุปจารวจนเญฺหตํ, อิตฺถีสุ ยทิทํ อมฺพกา มาตุคาโม ชนนิกาติฯ โอโลเกถาติ ปสฺสถฯ อปโลเกถาติ อปวตฺติตฺวา โอโลเกถ, ปุนปฺปุนํ ปสฺสถาติ อโตฺถฯ อุปสํหรถาติ อุปเนถ, อิมํ ลิจฺฉวีปริสํ ตุมฺหากํ จิเตฺตน ตาวติํสสทิสํ อุปสํหรถ อุปเนถ อลฺลียาเปถฯ ยเถว ตาวติํสา อภิรูปา ปาสาทิกา นีลาทินานาวณฺณา, เอวมิเม ลิจฺฉวีราชาโนปีติ ตาวติํเสหิ สมเก กตฺวา ปสฺสถาติ อโตฺถฯ
289.Nīlāti idaṃ sabbasaṅgāhakavacanaṃ. Nīlavaṇṇātiādi tasseva vibhāgadassanatthaṃ. Tattha na tesaṃ pakativaṇṇo nīlo, nīlavilepanavilittattā panetaṃ vuttaṃ. Nīlavatthāti paṭadukūlakoseyyādīnipi nesaṃ nīlāneva honti. Nīlālaṅkārāti nīlamaṇialaṅkārehi nīlapupphehi ca alaṅkatā. Te kira alaṅkārā suvaṇṇavicittāpi indanīlamaṇiobhāsehi ekanīlā viya khāyanti, rathāpi nesaṃ nīlamaṇikhacitā nīlavatthaparikkhittā nīladhajanīlavammikehi nīlābharaṇehi nīlaassehi yuttā, patodayaṭṭhiyopi nīlāyevāti iminā nayena sabbapadesu attho veditabbo. Paṭivaṭṭesīti pahari. Kissa je ambapālīti je-ti ālapanaṃ, bhoti ambapāli kiṃkāraṇāti vuttaṃ hoti. Sāhāranti ettha āharanti imasmā rājapurisā balinti āhāro, tabbhuttajanapado. Tena sahitaṃ sāhāraṃ, sajanapadanti attho. Aṅguliṃ phoṭesunti aṅguliṃ cālesuṃ. Ambakāyāti mātugāmena. Upacāravacanañhetaṃ, itthīsu yadidaṃ ambakā mātugāmo jananikāti. Olokethāti passatha. Apalokethāti apavattitvā oloketha, punappunaṃ passathāti attho. Upasaṃharathāti upanetha, imaṃ licchavīparisaṃ tumhākaṃ cittena tāvatiṃsasadisaṃ upasaṃharatha upanetha allīyāpetha. Yatheva tāvatiṃsā abhirūpā pāsādikā nīlādinānāvaṇṇā, evamime licchavīrājānopīti tāvatiṃsehi samake katvā passathāti attho.
กสฺมา ปน ภควา อเนกสเตหิ สุเตฺตหิ จกฺขาทีนํ รูปาทีสุ นิมิตฺตคฺคาหํ ปฎิเสเธตฺวา อิธ มหเนฺตน อุสฺสาเหน นิมิตฺตคฺคาเห นิโยเชตีติ? หิตกามตาย เตสํ ภิกฺขูนํ ยถา อายสฺมโต นนฺทสฺส หิตกามตาย สคฺคสมฺปตฺติทสฺสนตฺถํฯ ตตฺร กิร เอกเจฺจ ภิกฺขู โอสนฺนวีริยา, เต สมฺปตฺติยา ปโลเภโนฺต ‘‘อปฺปมาเทน สมณธมฺมํ กโรนฺตานํ เอวรูปา อิสฺสริยสมฺปตฺติ สุลภา’’ติ สมณธเมฺม อุสฺสาหชนนตฺถํ อาหฯ อถ วา นยิทํ นิมิตฺตคฺคาเห นิโยชนํ, เกวลํ ปน ‘‘ทิพฺพสมฺปตฺติสทิสา เอเตสํ ราชูนํ อิสฺสริยสมฺปตฺตี’’ติ อนุปุพฺพิกถาย สมฺปตฺติกถนํ วิย ทฎฺฐพฺพํฯ อนิจฺจลกฺขณวิภาวนตฺถญฺจาปิ เอวมาหฯ น จิรเสฺสว หิ สเพฺพปิเม อชาตสตฺตุสฺส วเสน วินาสํ ปาปุณิสฺสนฺติ, อถ เนสํ รชฺชสิริสมฺปตฺติํ ทิสฺวา ฐิตภิกฺขู ‘‘ตถารูปายปิ นาม สิริสมฺปตฺติยา วินาโส ปญฺญายิสฺสตี’’ติ อนิจฺจลกฺขณํ ภาเวตฺวา สห ปฎิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสนฺตีติ อนิจฺจลกฺขณวิภาวนตฺถํ อาหฯ
Kasmā pana bhagavā anekasatehi suttehi cakkhādīnaṃ rūpādīsu nimittaggāhaṃ paṭisedhetvā idha mahantena ussāhena nimittaggāhe niyojetīti? Hitakāmatāya tesaṃ bhikkhūnaṃ yathā āyasmato nandassa hitakāmatāya saggasampattidassanatthaṃ. Tatra kira ekacce bhikkhū osannavīriyā, te sampattiyā palobhento ‘‘appamādena samaṇadhammaṃ karontānaṃ evarūpā issariyasampatti sulabhā’’ti samaṇadhamme ussāhajananatthaṃ āha. Atha vā nayidaṃ nimittaggāhe niyojanaṃ, kevalaṃ pana ‘‘dibbasampattisadisā etesaṃ rājūnaṃ issariyasampattī’’ti anupubbikathāya sampattikathanaṃ viya daṭṭhabbaṃ. Aniccalakkhaṇavibhāvanatthañcāpi evamāha. Na cirasseva hi sabbepime ajātasattussa vasena vināsaṃ pāpuṇissanti, atha nesaṃ rajjasirisampattiṃ disvā ṭhitabhikkhū ‘‘tathārūpāyapi nāma sirisampattiyā vināso paññāyissatī’’ti aniccalakkhaṇaṃ bhāvetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇissantīti aniccalakkhaṇavibhāvanatthaṃ āha.
อธิวาเสตูติ อมฺพปาลิยา นิมนฺติตภาวํ ญตฺวาปิ กสฺมา นิมเนฺตนฺตีติ? อสทฺทหนตาย จ วตฺตสีเสน จฯ สา หิ ธุตฺตา อิตฺถี อนิมเนฺตตฺวาปิ ‘‘นิมเนฺตสิ’’นฺติ วเทยฺยาติ เตสํ อโหสิฯ ธมฺมํ สุตฺวา คมนกาเล จ นิมเนฺตตฺวา คมนํ นาม มนุสฺสานํ วตฺตเมวฯ
Adhivāsetūti ambapāliyā nimantitabhāvaṃ ñatvāpi kasmā nimantentīti? Asaddahanatāya ca vattasīsena ca. Sā hi dhuttā itthī animantetvāpi ‘‘nimantesi’’nti vadeyyāti tesaṃ ahosi. Dhammaṃ sutvā gamanakāle ca nimantetvā gamanaṃ nāma manussānaṃ vattameva.
ลิจฺฉวีวตฺถุกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Licchavīvatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๗๗. ลิจฺฉวีวตฺถุ • 177. Licchavīvatthu
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ปาฎลิคามวตฺถุกถา • Pāṭaligāmavatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / โกฎิคาเมสจฺจกถาวณฺณนา • Koṭigāmesaccakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๑๗๓. ปาฎลิคามวตฺถุกถา • 173. Pāṭaligāmavatthukathā
