Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఇతివుత్తక-అట్ఠకథా • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ౧. ఏకకనిపాతో

    1. Ekakanipāto

    ౧. పఠమవగ్గో

    1. Paṭhamavaggo

    ౧. లోభసుత్తవణ్ణనా

    1. Lobhasuttavaṇṇanā

    . ఇదాని ఏకధమ్మం, భిక్ఖవే, పజహథాతిఆదినా నయేన భగవతా నిక్ఖిత్తస్స సుత్తస్స వణ్ణనాయ ఓకాసో అనుప్పత్తో. సా పనేసా అత్థవణ్ణనా యస్మా సుత్తనిక్ఖేపం విచారేత్వా వుచ్చమానా పాకటా హోతి, తస్మా సుత్తనిక్ఖేపం తావ విచారేస్సామ. చత్తారో హి సుత్తనిక్ఖేపా – అత్తజ్ఝాసయో, పరజ్ఝాసయో, పుచ్ఛావసికో, అట్ఠుప్పత్తికోతి. యథా హి అనేకసతఅనేకసహస్సభేదానిపి సుత్తన్తాని సంకిలేసభాగియాదిపట్ఠాననయేన సోళసవిధతం నాతివత్తన్తి, ఏవం అత్తజ్ఝాసయాదిసుత్తనిక్ఖేపవసేన చతుబ్బిధతం నాతివత్తన్తీతి. తత్థ యథా అత్తజ్ఝాసయస్స అట్ఠుప్పత్తియా చ పరజ్ఝాసయపుచ్ఛావసికేహి సద్ధిం సంసగ్గభేదో సమ్భవతి అత్తజ్ఝాసయో చ పరజ్ఝాసయో చ, అత్తజ్ఝాసయో చ పుచ్ఛావసికో చ, అట్ఠుప్పత్తికో చ పరజ్ఝాసయో చ, అట్ఠుప్పత్తికో చ పుచ్ఛావసికో చాతి అజ్ఝాసయపుచ్ఛానుసన్ధిసమ్భవతో; ఏవం యదిపి అట్ఠుప్పత్తియా అత్తజ్ఝాసయేనపి సంసగ్గభేదో సమ్భవతి, అత్తజ్ఝాసయాదీహి పన పురతో ఠితేహి అట్ఠుప్పత్తియా సంసగ్గో నత్థీతి నిరవసేసో పట్ఠాననయో న సమ్భవతి. తదన్తోగధత్తా వా సమ్భవన్తానం సేసనిక్ఖేపానం మూలనిక్ఖేపవసేన చత్తారో సుత్తనిక్ఖేపా వుత్తాతి వేదితబ్బం.

    1. Idāni ekadhammaṃ, bhikkhave, pajahathātiādinā nayena bhagavatā nikkhittassa suttassa vaṇṇanāya okāso anuppatto. Sā panesā atthavaṇṇanā yasmā suttanikkhepaṃ vicāretvā vuccamānā pākaṭā hoti, tasmā suttanikkhepaṃ tāva vicāressāma. Cattāro hi suttanikkhepā – attajjhāsayo, parajjhāsayo, pucchāvasiko, aṭṭhuppattikoti. Yathā hi anekasataanekasahassabhedānipi suttantāni saṃkilesabhāgiyādipaṭṭhānanayena soḷasavidhataṃ nātivattanti, evaṃ attajjhāsayādisuttanikkhepavasena catubbidhataṃ nātivattantīti. Tattha yathā attajjhāsayassa aṭṭhuppattiyā ca parajjhāsayapucchāvasikehi saddhiṃ saṃsaggabhedo sambhavati attajjhāsayo ca parajjhāsayo ca, attajjhāsayo ca pucchāvasiko ca, aṭṭhuppattiko ca parajjhāsayo ca, aṭṭhuppattiko ca pucchāvasiko cāti ajjhāsayapucchānusandhisambhavato; evaṃ yadipi aṭṭhuppattiyā attajjhāsayenapi saṃsaggabhedo sambhavati, attajjhāsayādīhi pana purato ṭhitehi aṭṭhuppattiyā saṃsaggo natthīti niravaseso paṭṭhānanayo na sambhavati. Tadantogadhattā vā sambhavantānaṃ sesanikkhepānaṃ mūlanikkhepavasena cattāro suttanikkhepā vuttāti veditabbaṃ.

    తత్రాయం వచనత్థో – నిక్ఖిపీయతీతి నిక్ఖేపో, సుత్తం ఏవ నిక్ఖేపో సుత్తనిక్ఖేపో. అథ వా నిక్ఖిపనం నిక్ఖేపో, సుత్తస్స నిక్ఖేపో సుత్తనిక్ఖేపో, సుత్తదేసనాతి అత్థో. అత్తనో అజ్ఝాసయో అత్తజ్ఝాసయో, సో అస్స అత్థి కారణభూతోతి అత్తజ్ఝాసయో, అత్తనో అజ్ఝాసయో ఏతస్సాతి వా అత్తజ్ఝాసయో. పరజ్ఝాసయేపి ఏసేవ నయో. పుచ్ఛాయ వసోతి పుచ్ఛావసో. సో ఏతస్స అత్థీతి పుచ్ఛావసికో. సుత్తదేసనాయ వత్థుభూతస్స అత్థస్స ఉప్పత్తి అత్థుప్పత్తి , అత్థుప్పత్తి ఏవ అట్ఠుప్పత్తి థ-కారస్స ఠ-కారం కత్వా, సా ఏతస్స అత్థీతి అట్ఠుప్పత్తికో . అథ వా నిక్ఖిపీయతి సుత్తం ఏతేనాతి నిక్ఖేపో, అత్తజ్ఝాసయాది ఏవ. ఏతస్మిం పన అత్థవికప్పే అత్తనో అజ్ఝాసయో అత్తజ్ఝాసయో. పరేసం అజ్ఝాసయో పరజ్ఝాసయో. పుచ్ఛీయతీతి పుచ్ఛా, పుచ్ఛితబ్బో అత్థో, పుచ్ఛావసేన పవత్తం ధమ్మప్పటిగ్గాహకానం వచనం పుచ్ఛావసం, తదేవ నిక్ఖేపసద్దాపేక్ఖాయ పుచ్ఛావసికోతి పుల్లిఙ్గవసేన వుత్తం. తథా అట్ఠుప్పత్తి ఏవ అట్ఠుప్పత్తికోతి ఏవమేత్థ అత్థో వేదితబ్బో.

    Tatrāyaṃ vacanattho – nikkhipīyatīti nikkhepo, suttaṃ eva nikkhepo suttanikkhepo. Atha vā nikkhipanaṃ nikkhepo, suttassa nikkhepo suttanikkhepo, suttadesanāti attho. Attano ajjhāsayo attajjhāsayo, so assa atthi kāraṇabhūtoti attajjhāsayo, attano ajjhāsayo etassāti vā attajjhāsayo. Parajjhāsayepi eseva nayo. Pucchāya vasoti pucchāvaso. So etassa atthīti pucchāvasiko. Suttadesanāya vatthubhūtassa atthassa uppatti atthuppatti , atthuppatti eva aṭṭhuppatti tha-kārassa ṭha-kāraṃ katvā, sā etassa atthīti aṭṭhuppattiko. Atha vā nikkhipīyati suttaṃ etenāti nikkhepo, attajjhāsayādi eva. Etasmiṃ pana atthavikappe attano ajjhāsayo attajjhāsayo. Paresaṃ ajjhāsayo parajjhāsayo. Pucchīyatīti pucchā, pucchitabbo attho, pucchāvasena pavattaṃ dhammappaṭiggāhakānaṃ vacanaṃ pucchāvasaṃ, tadeva nikkhepasaddāpekkhāya pucchāvasikoti pulliṅgavasena vuttaṃ. Tathā aṭṭhuppatti eva aṭṭhuppattikoti evamettha attho veditabbo.

    అపిచ పరేసం ఇన్ద్రియపరిపాకాదికారణనిరపేక్ఖత్తా అత్తజ్ఝాసయస్స విసుం సుత్తనిక్ఖేపభావో యుత్తో, కేవలం అత్తనో అజ్ఝాసయేనేవ ధమ్మతన్తిఠపనత్థం పవత్తితదేసనత్తా. పరజ్ఝాసయపుచ్ఛావసికానం పన పరేసం అజ్ఝాసయపుచ్ఛానం దేసనాపవత్తిహేతుభూతానం ఉప్పత్తియం పవత్తితానం కథం అట్ఠుప్పత్తియం అనవరోధో, పుచ్ఛావసికట్ఠుప్పత్తికానం వా పరజ్ఝాసయానురోధేన పవత్తితానం కథం పరజ్ఝాసయే అనవరోధోతి? న చోదేతబ్బమేతం. పరేసఞ్హి అభినీహారపరిపుచ్ఛాదివినిముత్తస్సేవ సుత్తదేసనాకారణుప్పాదస్స అట్ఠుప్పత్తిభావేన గహితత్తా పరజ్ఝాసయపుచ్ఛావసికానం విసుం గహణం. తథా హి బ్రహ్మజాలధమ్మదాయాదసుత్తాదీనం (దీ॰ న॰ ౧.౧ ఆదయో) వణ్ణావణ్ణఆమిసుప్పాదాదిదేసనానిమిత్తం అట్ఠుప్పత్తి వుచ్చతి. పరేసం పుచ్ఛం వినా అజ్ఝాసయమేవ నిమిత్తం కత్వా దేసితో పరజ్ఝాసయో, పుచ్ఛావసేన దేసితో పుచ్ఛావసికోతి పాకటోయమత్థోతి.

    Apica paresaṃ indriyaparipākādikāraṇanirapekkhattā attajjhāsayassa visuṃ suttanikkhepabhāvo yutto, kevalaṃ attano ajjhāsayeneva dhammatantiṭhapanatthaṃ pavattitadesanattā. Parajjhāsayapucchāvasikānaṃ pana paresaṃ ajjhāsayapucchānaṃ desanāpavattihetubhūtānaṃ uppattiyaṃ pavattitānaṃ kathaṃ aṭṭhuppattiyaṃ anavarodho, pucchāvasikaṭṭhuppattikānaṃ vā parajjhāsayānurodhena pavattitānaṃ kathaṃ parajjhāsaye anavarodhoti? Na codetabbametaṃ. Paresañhi abhinīhāraparipucchādivinimuttasseva suttadesanākāraṇuppādassa aṭṭhuppattibhāvena gahitattā parajjhāsayapucchāvasikānaṃ visuṃ gahaṇaṃ. Tathā hi brahmajāladhammadāyādasuttādīnaṃ (dī. na. 1.1 ādayo) vaṇṇāvaṇṇaāmisuppādādidesanānimittaṃ aṭṭhuppatti vuccati. Paresaṃ pucchaṃ vinā ajjhāsayameva nimittaṃ katvā desito parajjhāsayo, pucchāvasena desito pucchāvasikoti pākaṭoyamatthoti.

    యాని భగవా పరేహి అనజ్ఝిట్ఠో కేవలం అత్తనో అజ్ఝాసయేనేవ కథేతి, సేయ్యథిదం – ఆకఙ్ఖేయ్యసుత్తం, తువట్టకసుత్తన్తిఏవమాదీని (సు॰ ని॰ ౯౨౧ ఆదయో; మ॰ ని॰ ౧.౬౪ ఆదయో), తేసం అత్తజ్ఝాసయో నిక్ఖేపో.

    Yāni bhagavā parehi anajjhiṭṭho kevalaṃ attano ajjhāsayeneva katheti, seyyathidaṃ – ākaṅkheyyasuttaṃ, tuvaṭṭakasuttantievamādīni (su. ni. 921 ādayo; ma. ni. 1.64 ādayo), tesaṃ attajjhāsayo nikkhepo.

    యాని పన ‘‘పరిపక్కా ఖో రాహులస్స విముత్తిపరిపాచనీయా ధమ్మా, యంనూనాహం రాహులం ఉత్తరిం ఆసవానం ఖయే వినేయ్య’’న్తి ఏవం పరేసం అజ్ఝాసయం ఖన్తిం అభినీహారం బుజ్ఝనభావఞ్చ ఓలోకేత్వా పరజ్ఝాసయవసేన కథితాని, సేయ్యథిదం – రాహులోవాదసుత్తం, ధమ్మచక్కప్పవత్తనసుత్తన్తిఏవమాదీని (మ॰ ని॰ ౨.౧౦౭ ఆదయో; ౩.౪౧౬ ఆదయో; సం॰ ని॰ ౩.౫౯; మహావ॰ ౧౯-౨౦), తేసం పరజ్ఝాసయో నిక్ఖేపో.

    Yāni pana ‘‘paripakkā kho rāhulassa vimuttiparipācanīyā dhammā, yaṃnūnāhaṃ rāhulaṃ uttariṃ āsavānaṃ khaye vineyya’’nti evaṃ paresaṃ ajjhāsayaṃ khantiṃ abhinīhāraṃ bujjhanabhāvañca oloketvā parajjhāsayavasena kathitāni, seyyathidaṃ – rāhulovādasuttaṃ, dhammacakkappavattanasuttantievamādīni (ma. ni. 2.107 ādayo; 3.416 ādayo; saṃ. ni. 3.59; mahāva. 19-20), tesaṃ parajjhāsayo nikkhepo.

    భగవన్తం పన ఉపసఙ్కమిత్వా దేవా మనుస్సా చతస్సో పరిసా చత్తారో వణ్ణా చ తథా తథా పఞ్హం పుచ్ఛన్తి ‘‘బోజ్ఝఙ్గా బోజ్ఝఙ్గాతి, భన్తే, వుచ్చన్తి, నీవరణా నీవరణాతి వుచ్చన్తీ’’తిఆదినా , ఏవం పుట్ఠేన భగవతా యాని కథితాని బోజ్ఝఙ్గసంయుత్తాదీని (సం॰ ని॰ ౫.౧౮౬) తేసం పుచ్ఛావసికో నిక్ఖేపో.

    Bhagavantaṃ pana upasaṅkamitvā devā manussā catasso parisā cattāro vaṇṇā ca tathā tathā pañhaṃ pucchanti ‘‘bojjhaṅgā bojjhaṅgāti, bhante, vuccanti, nīvaraṇā nīvaraṇāti vuccantī’’tiādinā , evaṃ puṭṭhena bhagavatā yāni kathitāni bojjhaṅgasaṃyuttādīni (saṃ. ni. 5.186) tesaṃ pucchāvasiko nikkhepo.

    యాని పన తాని ఉప్పన్నం కారణం పటిచ్చ కథితాని, సేయ్యథిదం – ధమ్మదాయాదం, పుత్తమంసూపమం, దారుక్ఖన్ధూపమన్తిఏవమాదీని (మ॰ ని॰ ౧.౨౯; సం॰ ని॰ ౨.౬౩), తేసం అట్ఠుప్పత్తికో నిక్ఖేపో.

    Yāni pana tāni uppannaṃ kāraṇaṃ paṭicca kathitāni, seyyathidaṃ – dhammadāyādaṃ, puttamaṃsūpamaṃ, dārukkhandhūpamantievamādīni (ma. ni. 1.29; saṃ. ni. 2.63), tesaṃ aṭṭhuppattiko nikkhepo.

    ఏవమిమేసు చతూసు సుత్తనిక్ఖేపేసు ఇమస్స సుత్తస్స పరజ్ఝాసయో నిక్ఖేపో. పరజ్ఝాసయవసేన హేతం నిక్ఖిత్తం. కేసం అజ్ఝాసయేన? లోభే ఆదీనవదస్సీనం పుగ్గలానం. కేచి పన ‘‘అత్తజ్ఝాసయో’’తి వదన్తి.

    Evamimesu catūsu suttanikkhepesu imassa suttassa parajjhāsayo nikkhepo. Parajjhāsayavasena hetaṃ nikkhittaṃ. Kesaṃ ajjhāsayena? Lobhe ādīnavadassīnaṃ puggalānaṃ. Keci pana ‘‘attajjhāsayo’’ti vadanti.

    తత్థ ఏకధమ్మం, భిక్ఖవేతిఆదీసు ఏకసద్దో అత్థేవ అఞ్ఞత్థే ‘‘సస్సతో అత్తా చ లోకో చ, ఇదమేవ సచ్చం మోఘమఞ్ఞన్తి ఇత్థేకే అభివదన్తీ’’తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౩.౨౭). అత్థి సేట్ఠే ‘‘చేతసో ఏకోదిభావ’’న్తిఆదీసు (దీ॰ ని॰ ౧.౨౨౮; పారా॰ ౧౧). అత్థి అసహాయే ‘‘ఏకో వూపకట్ఠో’’తిఆదీసు (దీ॰ ని॰ ౧.౪౦౫). అత్థి సఙ్ఖాయం ‘‘ఏకోవ ఖో, భిక్ఖవే, ఖణో చ సమయో చ బ్రహ్మచరియవాసాయా’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౮.౨౯). ఇధాపి సఙ్ఖాయమేవ దట్ఠబ్బో.

    Tattha ekadhammaṃ, bhikkhavetiādīsu ekasaddo attheva aññatthe ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamaññanti ittheke abhivadantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.27). Atthi seṭṭhe ‘‘cetaso ekodibhāva’’ntiādīsu (dī. ni. 1.228; pārā. 11). Atthi asahāye ‘‘eko vūpakaṭṭho’’tiādīsu (dī. ni. 1.405). Atthi saṅkhāyaṃ ‘‘ekova kho, bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu (a. ni. 8.29). Idhāpi saṅkhāyameva daṭṭhabbo.

    ధమ్మ-సద్దో పరియత్తిసచ్చసమాధిపఞ్ఞాపకతిపుఞ్ఞాపత్తిసుఞ్ఞతాఞేయ్యసభావాదీసు దిస్సతి. తథా హిస్స ‘‘ఇధ భిక్ఖు ధమ్మం పరియాపుణాతీ’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౫.౭౩) పరియత్తి అత్థో. ‘‘దిట్ఠధమ్మో’’తిఆదీసు (దీ॰ ని॰ ౧.౨౯౯) సచ్చాని. ‘‘ఏవంధమ్మా తే భగవన్తో అహేసు’’న్తిఆదీసు (దీ॰ ని॰ ౨.౧౩; ౩.౧౪౨) సమాధి. ‘‘సచ్చం ధమ్మో ధితి చాగో, సవే పేచ్చ న సోచతీ’’తిఆదీసు (జా॰ ౧.౧.౫౭) పఞ్ఞా. ‘‘జాతిధమ్మానం, భిక్ఖవే, సత్తానం ఏవం ఇచ్ఛా ఉప్పజ్జతీ’’తిఆదీసు (దీ॰ ని॰ ౨.౩౯౮) పకతి. ‘‘ధమ్మో హవే రక్ఖతి ధమ్మచారి’’న్తిఆదీసు (జా॰ ౧.౧౦.౧౦౨) పుఞ్ఞం. ‘‘తిణ్ణం ధమ్మానం అఞ్ఞతరేన వదేయ్య పారాజికేన వా సఙ్ఘాదిసేసేన వా పాచిత్తియేన వా’’తిఆదీసు (పారా॰ ౪౪౪) ఆపత్తి. ‘‘తస్మిం ఖో పన సమయే ధమ్మా హోన్తీ’’తిఆదీసు (ధ॰ స॰ ౧౨౧) సుఞ్ఞతా. ‘‘సబ్బే ధమ్మా సబ్బాకారేన బుద్ధస్స భగవతో ఞాణముఖే ఆపాథం ఆగచ్ఛన్తీ’’తిఆదీసు (మహాని॰ ౧౫౬; చూళని॰ మోఘరాజమాణవపుచ్ఛానిద్దేస ౮౫) ఞేయ్యో. ‘‘కుసలా ధమ్మా అకుసలా ధమ్మా’’తిఆదీసు (ధ॰ స॰ తికమాతికా ౧) సభావో అత్థో . ఇధాపి సభావో. తస్మా ఏకధమ్మన్తి ఏకం సంకిలేససభావన్తి అధిప్పాయో. ఏకో చ సో ధమ్మో చాతి ఏకధమ్మో, తం ఏకధమ్మం.

    Dhamma-saddo pariyattisaccasamādhipaññāpakatipuññāpattisuññatāñeyyasabhāvādīsu dissati. Tathā hissa ‘‘idha bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇātī’’tiādīsu (a. ni. 5.73) pariyatti attho. ‘‘Diṭṭhadhammo’’tiādīsu (dī. ni. 1.299) saccāni. ‘‘Evaṃdhammā te bhagavanto ahesu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.13; 3.142) samādhi. ‘‘Saccaṃ dhammo dhiti cāgo, save pecca na socatī’’tiādīsu (jā. 1.1.57) paññā. ‘‘Jātidhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjatī’’tiādīsu (dī. ni. 2.398) pakati. ‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāri’’ntiādīsu (jā. 1.10.102) puññaṃ. ‘‘Tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarena vadeyya pārājikena vā saṅghādisesena vā pācittiyena vā’’tiādīsu (pārā. 444) āpatti. ‘‘Tasmiṃ kho pana samaye dhammā hontī’’tiādīsu (dha. sa. 121) suññatā. ‘‘Sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchantī’’tiādīsu (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85) ñeyyo. ‘‘Kusalā dhammā akusalā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. tikamātikā 1) sabhāvo attho . Idhāpi sabhāvo. Tasmā ekadhammanti ekaṃ saṃkilesasabhāvanti adhippāyo. Eko ca so dhammo cāti ekadhammo, taṃ ekadhammaṃ.

    భిక్ఖవేతి భిక్ఖూ ఆలపతి. కిమత్థం పన భగవా ధమ్మం దేసేన్తో భిక్ఖూ ఆలపతి, న ధమ్మమేవ దేసేతీతి? సతిజననత్థం. భిక్ఖూ హి అఞ్ఞం చిన్తేన్తాపి ధమ్మం పచ్చవేక్ఖన్తాపి కమ్మట్ఠానం మనసి కరోన్తాపి నిసిన్నా హోన్తి. తే పఠమం అనాలపిత్వా ధమ్మే దేసియమానే ‘‘అయం దేసనా కింనిదానా, కింపచ్చయా’’తి సల్లక్ఖేతుం న సక్కోన్తి. ఆలపితే పన సతిం ఉపట్ఠపేత్వా సల్లక్ఖేతుం సక్కోన్తి, తస్మా సతిజననత్థం ‘‘భిక్ఖవే’’తి ఆలపతి. తేన చ తేసం భిక్ఖనసీలతాదిగుణయోగసిద్ధేన వచనేన హీనాధికజనసేవితం వుత్తిం పకాసేన్తో ఉద్ధతదీనభావనిగ్గహం కరోతి. ‘‘భిక్ఖవే’’తి ఇమినా కరుణావిప్ఫారసోమ్మహదయనయననిపాతపుబ్బఙ్గమేన వచనేన తే అత్తనో ముఖాభిముఖే కరోన్తో తేన చ కథేతుకమ్యతాదీపకేన వచనేన నేసం సోతుకమ్యతం జనేతి. తేనేవ చ సమ్బోధనత్థేన సాధుకం సవనమనసికారేపి నియోజేతి. సాధుకం సవనమనసికారాయత్తా హి సాసనసమ్పత్తి.

    Bhikkhaveti bhikkhū ālapati. Kimatthaṃ pana bhagavā dhammaṃ desento bhikkhū ālapati, na dhammameva desetīti? Satijananatthaṃ. Bhikkhū hi aññaṃ cintentāpi dhammaṃ paccavekkhantāpi kammaṭṭhānaṃ manasi karontāpi nisinnā honti. Te paṭhamaṃ anālapitvā dhamme desiyamāne ‘‘ayaṃ desanā kiṃnidānā, kiṃpaccayā’’ti sallakkhetuṃ na sakkonti. Ālapite pana satiṃ upaṭṭhapetvā sallakkhetuṃ sakkonti, tasmā satijananatthaṃ ‘‘bhikkhave’’ti ālapati. Tena ca tesaṃ bhikkhanasīlatādiguṇayogasiddhena vacanena hīnādhikajanasevitaṃ vuttiṃ pakāsento uddhatadīnabhāvaniggahaṃ karoti. ‘‘Bhikkhave’’ti iminā karuṇāvipphārasommahadayanayananipātapubbaṅgamena vacanena te attano mukhābhimukhe karonto tena ca kathetukamyatādīpakena vacanena nesaṃ sotukamyataṃ janeti. Teneva ca sambodhanatthena sādhukaṃ savanamanasikārepi niyojeti. Sādhukaṃ savanamanasikārāyattā hi sāsanasampatti.

    అఞ్ఞేసుపి దేవమనుస్సేసు పరిసపరియాపన్నేసు విజ్జమానేసు కస్మా భిక్ఖూ ఏవ ఆమన్తేసీతి? జేట్ఠసేట్ఠాసన్నసదాసన్నిహితభావతో. సబ్బపరిససాధారణా హి భగవతో ధమ్మదేసనా, పరిసాయ చ జేట్ఠా భిక్ఖూ పఠముప్పన్నత్తా, సేట్ఠా అనగారియభావం ఆదిం కత్వా సత్థు చరియానువిధాయకత్తా సకలసాసనపటిగ్గాహకత్తా చ, ఆసన్నా తత్థ నిసిన్నేసు సమీపవుత్తియా, సదాసన్నిహితా సత్థుసన్తికావచరత్తా. అపిచ తే ధమ్మదేసనాయ భాజనం యథానుసిట్ఠం పటిపత్తిసబ్భావతో, విసేసతో చ ఏకచ్చే భిక్ఖూ సన్ధాయ అయం దేసనాతి తే ఏవ ఆలపి.

    Aññesupi devamanussesu parisapariyāpannesu vijjamānesu kasmā bhikkhū eva āmantesīti? Jeṭṭhaseṭṭhāsannasadāsannihitabhāvato. Sabbaparisasādhāraṇā hi bhagavato dhammadesanā, parisāya ca jeṭṭhā bhikkhū paṭhamuppannattā, seṭṭhā anagāriyabhāvaṃ ādiṃ katvā satthu cariyānuvidhāyakattā sakalasāsanapaṭiggāhakattā ca, āsannā tattha nisinnesu samīpavuttiyā, sadāsannihitā satthusantikāvacarattā. Apica te dhammadesanāya bhājanaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipattisabbhāvato, visesato ca ekacce bhikkhū sandhāya ayaṃ desanāti te eva ālapi.

    పజహథాతి ఏత్థ పహానం నామ తదఙ్గప్పహానం, విక్ఖమ్భనప్పహానం, సముచ్ఛేదప్పహానం, పటిప్పస్సద్ధిప్పహానం, నిస్సరణప్పహానన్తి పఞ్చవిధం. తత్థ యం దీపాలోకేనేవ తమస్స పటిపక్ఖభావతో అలోభాదీహి లోభాదికస్స, నామరూపపరిచ్ఛేదాదివిపస్సనాఞాణేహి తస్స తస్స అనత్థస్స పహానం. సేయ్యథిదం – పరిచ్చాగేన లోభాదిమలస్స, సీలేన పాణాతిపాతాదిదుస్సీల్యస్స, సద్ధాదీహి అస్సద్ధియాదికస్స, నామరూపవవత్థానేన సక్కాయదిట్ఠియా, పచ్చయపరిగ్గహేన అహేతువిసమహేతుదిట్ఠీనం, తస్సేవ అపరభాగేన కఙ్ఖావితరణేన కథంకథీభావస్స, కలాపసమ్మసనేన ‘‘అహం మమా’’తి గాహస్స, మగ్గామగ్గవవత్థానేన అమగ్గే మగ్గసఞ్ఞాయ, ఉదయదస్సనేన ఉచ్ఛేదదిట్ఠియా, వయదస్సనేన సస్సతదిట్ఠియా, భయదస్సనేన సభయేసు అభయసఞ్ఞాయ, ఆదీనవదస్సనేన అస్సాదసఞ్ఞాయ, నిబ్బిదానుపస్సనేన అభిరతిసఞ్ఞాయ, ముచ్చితుకమ్యతాఞాణేన అముచ్చితుకమ్యతాయ ఉపేక్ఖాఞాణేన అనుపేక్ఖాయ, అనులోమేన ధమ్మట్ఠితియా, నిబ్బానేన పటిలోమభావస్స, గోత్రభునా సఙ్ఖారనిమిత్తగ్గాహస్స పహానం, ఏతం తదఙ్గప్పహానం నామ.

    Pajahathāti ettha pahānaṃ nāma tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭippassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcavidhaṃ. Tattha yaṃ dīpālokeneva tamassa paṭipakkhabhāvato alobhādīhi lobhādikassa, nāmarūpaparicchedādivipassanāñāṇehi tassa tassa anatthassa pahānaṃ. Seyyathidaṃ – pariccāgena lobhādimalassa, sīlena pāṇātipātādidussīlyassa, saddhādīhi assaddhiyādikassa, nāmarūpavavatthānena sakkāyadiṭṭhiyā, paccayapariggahena ahetuvisamahetudiṭṭhīnaṃ, tasseva aparabhāgena kaṅkhāvitaraṇena kathaṃkathībhāvassa, kalāpasammasanena ‘‘ahaṃ mamā’’ti gāhassa, maggāmaggavavatthānena amagge maggasaññāya, udayadassanena ucchedadiṭṭhiyā, vayadassanena sassatadiṭṭhiyā, bhayadassanena sabhayesu abhayasaññāya, ādīnavadassanena assādasaññāya, nibbidānupassanena abhiratisaññāya, muccitukamyatāñāṇena amuccitukamyatāya upekkhāñāṇena anupekkhāya, anulomena dhammaṭṭhitiyā, nibbānena paṭilomabhāvassa, gotrabhunā saṅkhāranimittaggāhassa pahānaṃ, etaṃ tadaṅgappahānaṃ nāma.

    యం పన ఉపచారప్పనాభేదేన సమాధినా పవత్తిభావనివారణతో ఘటప్పహారేనేవ ఉదకపిట్ఠే సేవాలస్స తేసం తేసం నీవరణాదిధమ్మానం పహానం, ఏతం విక్ఖమ్భనప్పహానం నామ. యం చతున్నం అరియమగ్గానం భావితత్తా తంతంమగ్గవతో అత్తనో సన్తానే ‘‘దిట్ఠిగతానం పహానాయా’’తిఆదినా (ధ॰ స॰ ౨౭౭; విభ॰ ౬౨౮) నయేన వుత్తస్స సముదయపక్ఖియస్స కిలేసగణస్స అచ్చన్తం అప్పవత్తిభావేన సముచ్ఛిన్దనం, ఇదం సముచ్ఛేదప్పహానం నామ. యం పన ఫలక్ఖణే పటిప్పస్సద్ధత్తం కిలేసానం, ఏతం పటిప్పస్సద్ధిప్పహానం నామ. యం పన సబ్బసఙ్ఖతనిస్సటత్తా పహీనసబ్బసఙ్ఖతం నిబ్బానం, ఏతం నిస్సరణప్పహానం నామ. ఏవం పఞ్చవిధే పహానే అనాగామికభావకరస్స పహానస్స అధిప్పేతత్తా ఇధ సముచ్ఛేదప్పహానన్తి వేదితబ్బం. తస్మా పజహథాతి పరిచ్చజథ, సముచ్ఛిన్దథాతి అత్థో.

    Yaṃ pana upacārappanābhedena samādhinā pavattibhāvanivāraṇato ghaṭappahāreneva udakapiṭṭhe sevālassa tesaṃ tesaṃ nīvaraṇādidhammānaṃ pahānaṃ, etaṃ vikkhambhanappahānaṃ nāma. Yaṃ catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato attano santāne ‘‘diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’tiādinā (dha. sa. 277; vibha. 628) nayena vuttassa samudayapakkhiyassa kilesagaṇassa accantaṃ appavattibhāvena samucchindanaṃ, idaṃ samucchedappahānaṃ nāma. Yaṃ pana phalakkhaṇe paṭippassaddhattaṃ kilesānaṃ, etaṃ paṭippassaddhippahānaṃ nāma. Yaṃ pana sabbasaṅkhatanissaṭattā pahīnasabbasaṅkhataṃ nibbānaṃ, etaṃ nissaraṇappahānaṃ nāma. Evaṃ pañcavidhe pahāne anāgāmikabhāvakarassa pahānassa adhippetattā idha samucchedappahānanti veditabbaṃ. Tasmā pajahathāti pariccajatha, samucchindathāti attho.

    అహన్తి భగవా అత్తానం నిద్దిసతి. వోతి అయం వోసద్దో పచ్చత్తఉపయోగకరణసామివచనపదపూరణసమ్పదానేసు దిస్సతి. తథా హి ‘‘కచ్చి, పన వో అనురుద్ధా, సమగ్గా సమ్మోదమానా’’తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౧.౩౨౬) పచ్చత్తే ఆగతో. ‘‘గచ్ఛథ, భిక్ఖవే, పణామేమి వో’’తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౨.౧౫౭) ఉపయోగే. ‘‘న వో మమ సన్తికే వత్థబ్బ’’న్తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౨.౧౫౭) కరణే. ‘‘సబ్బేసం వో, సారిపుత్త, సుభాసిత’’న్తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౧.౩౪౫) సామివచనే. ‘‘యే హి వో అరియా పరిసుద్ధకాయకమ్మన్తా’’తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౧.౩౫) పదపూరణే. ‘‘వనపత్థపరియాయం వో, భిక్ఖవే, దేసేస్సామీ’’తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౧.౧౯౦) సమ్పదానే. ఇధాపి సమ్పదానే ఏవ దట్ఠబ్బో.

    Ahanti bhagavā attānaṃ niddisati. Voti ayaṃ vosaddo paccattaupayogakaraṇasāmivacanapadapūraṇasampadānesu dissati. Tathā hi ‘‘kacci, pana vo anuruddhā, samaggā sammodamānā’’tiādīsu (ma. ni. 1.326) paccatte āgato. ‘‘Gacchatha, bhikkhave, paṇāmemi vo’’tiādīsu (ma. ni. 2.157) upayoge. ‘‘Na vo mama santike vatthabba’’ntiādīsu (ma. ni. 2.157) karaṇe. ‘‘Sabbesaṃ vo, sāriputta, subhāsita’’ntiādīsu (ma. ni. 1.345) sāmivacane. ‘‘Ye hi vo ariyā parisuddhakāyakammantā’’tiādīsu (ma. ni. 1.35) padapūraṇe. ‘‘Vanapatthapariyāyaṃ vo, bhikkhave, desessāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.190) sampadāne. Idhāpi sampadāne eva daṭṭhabbo.

    పాటిభోగోతి పటిభూ. సో హి ధారణకం పటిచ్చ ధనికస్స, ధనికం పటిచ్చ ధారణకస్స పటినిధిభూతో ధనికసన్తకస్స తతో హరణాదిసఙ్ఖాతేన భుఞ్జనేన భోగోతి పటిభోగో, పటిభోగో ఏవ పాటిభోగో. అనాగామితాయాతి అనాగామిభావత్థాయ. పటిసన్ధిగ్గహణవసేన హి కామభవస్స అనాగమనతో అనాగామీ. యో యస్స ధమ్మస్స అధిగమేన అనాగామీతి వుచ్చతి, సఫలో సో తతియమగ్గో అనాగామితా నామ. ఇతి భగవా వేనేయ్యదమనకుసలో వేనేయ్యజ్ఝాసయానుకూలం తతియమగ్గాధిగమం లహునా ఉపాయేన ఏకధమ్మపూరణతామత్తేన థిరం కత్వా దస్సేసి యథా తం సమ్మాసమ్బుద్ధో. భిన్నభూమికాపి హి పటిఘసంయోజనాదయో తతియమగ్గవజ్ఝా కిలేసా కామరాగప్పహానం నాతివత్తన్తీతి.

    Pāṭibhogoti paṭibhū. So hi dhāraṇakaṃ paṭicca dhanikassa, dhanikaṃ paṭicca dhāraṇakassa paṭinidhibhūto dhanikasantakassa tato haraṇādisaṅkhātena bhuñjanena bhogoti paṭibhogo, paṭibhogo eva pāṭibhogo. Anāgāmitāyāti anāgāmibhāvatthāya. Paṭisandhiggahaṇavasena hi kāmabhavassa anāgamanato anāgāmī. Yo yassa dhammassa adhigamena anāgāmīti vuccati, saphalo so tatiyamaggo anāgāmitā nāma. Iti bhagavā veneyyadamanakusalo veneyyajjhāsayānukūlaṃ tatiyamaggādhigamaṃ lahunā upāyena ekadhammapūraṇatāmattena thiraṃ katvā dassesi yathā taṃ sammāsambuddho. Bhinnabhūmikāpi hi paṭighasaṃyojanādayo tatiyamaggavajjhā kilesā kāmarāgappahānaṃ nātivattantīti.

    కస్మా పనేత్థ భగవా అత్తానం పాటిభోగభావే ఠపేసి? తేసం భిక్ఖూనం అనాగామిమగ్గాధిగమాయ ఉస్సాహజననత్థం. పస్సతి హి భగవా ‘‘మయా ‘ఏకధమ్మం, భిక్ఖవే, పజహథ, అహం వో పాటిభోగో అనాగామితాయా’తి వుత్తే ఇమే భిక్ఖూ అద్ధా తం ఏకధమ్మం పహాయ సక్కా తతియభూమిం సమధిగన్తుం, యతో ధమ్మస్సామి పఠమమాహ ‘అహం పాటిభోగో’తి ఉస్సాహజాతా తదత్థాయ పటిపజ్జితబ్బం మఞ్ఞిస్సన్తీ’’తి. తస్మా ఉస్సాహజననత్థం అనాగామితాయ తేసం భిక్ఖూనం అత్తానం పాటిభోగభావే ఠపేసి.

    Kasmā panettha bhagavā attānaṃ pāṭibhogabhāve ṭhapesi? Tesaṃ bhikkhūnaṃ anāgāmimaggādhigamāya ussāhajananatthaṃ. Passati hi bhagavā ‘‘mayā ‘ekadhammaṃ, bhikkhave, pajahatha, ahaṃ vo pāṭibhogo anāgāmitāyā’ti vutte ime bhikkhū addhā taṃ ekadhammaṃ pahāya sakkā tatiyabhūmiṃ samadhigantuṃ, yato dhammassāmi paṭhamamāha ‘ahaṃ pāṭibhogo’ti ussāhajātā tadatthāya paṭipajjitabbaṃ maññissantī’’ti. Tasmā ussāhajananatthaṃ anāgāmitāya tesaṃ bhikkhūnaṃ attānaṃ pāṭibhogabhāve ṭhapesi.

    కతమం ఏకధమ్మన్తి ఏత్థ కతమన్తి పుచ్ఛావచనం. పుచ్ఛా చ నామేసా పఞ్చవిధా – అదిట్ఠజోతనాపుచ్ఛా, దిట్ఠసంసన్దనాపుచ్ఛా, విమతిచ్ఛేదనాపుచ్ఛా, అనుమతిపుచ్ఛా , కథేతుకమ్యతాపుచ్ఛాతి. తత్థ పకతియా లక్ఖణం అఞ్ఞాతం హోతి అదిట్ఠం అతులితం అతీరితం అవిభూతం అవిభావితం, తస్స ఞాణాయ దస్సనాయ తులనాయ తీరణాయ విభూతత్థాయ విభావనత్థాయ పఞ్హం పుచ్ఛతి, అయం అదిట్ఠజోతనాపుచ్ఛా. పకతియా లక్ఖణం ఞాతం హోతి దిట్ఠం తులితం తీరితం విభూతం విభావితం. సో అఞ్ఞేహి పణ్డితేహి సద్ధిం సంసన్దనత్థాయ పఞ్హం పుచ్ఛతి, అయం దిట్ఠసంసన్దనాపుచ్ఛా. పకతియా సంసయపక్ఖన్దో హోతి విమతిపక్ఖన్దో ద్వేళ్హకజాతో – ‘‘ఏవం ను ఖో, న ను ఖో, కిం ను ఖో, కథం ను ఖో’’తి, సో విమతిచ్ఛేదనత్థాయ పఞ్హం పుచ్ఛతి, అయం విమతిచ్ఛేదనాపుచ్ఛా. భగవా హి అనుమతిగ్గహణత్థం పఞ్హం పుచ్ఛతి – ‘‘తం కిం మఞ్ఞథ, భిక్ఖవే, రూపం నిచ్చం వా అనిచ్చం వా’’తిఆదినా (సం॰ ని॰ ౩.౫౯; మహావ॰ ౨౧), అయం అనుమతిపుచ్ఛా. భగవా భిక్ఖూనం కథేతుకమ్యతాయ పఞ్హం పుచ్ఛతి – ‘‘చత్తారోమే, భిక్ఖవే, ఆహారా భూతానం వా సత్తానం ఠితియా సమ్భవేసీనం వా అనుగ్గహాయ. కతమే చత్తారో’’తి (సం॰ ని॰ ౨.౧౧) అయం కథేతుకమ్యతాపుచ్ఛా.

    Katamaṃ ekadhammanti ettha katamanti pucchāvacanaṃ. Pucchā ca nāmesā pañcavidhā – adiṭṭhajotanāpucchā, diṭṭhasaṃsandanāpucchā, vimaticchedanāpucchā, anumatipucchā , kathetukamyatāpucchāti. Tattha pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ hoti adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ, tassa ñāṇāya dassanāya tulanāya tīraṇāya vibhūtatthāya vibhāvanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ adiṭṭhajotanāpucchā. Pakatiyā lakkhaṇaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ tulitaṃ tīritaṃ vibhūtaṃ vibhāvitaṃ. So aññehi paṇḍitehi saddhiṃ saṃsandanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ diṭṭhasaṃsandanāpucchā. Pakatiyā saṃsayapakkhando hoti vimatipakkhando dveḷhakajāto – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti, so vimaticchedanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ vimaticchedanāpucchā. Bhagavā hi anumatiggahaṇatthaṃ pañhaṃ pucchati – ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’tiādinā (saṃ. ni. 3.59; mahāva. 21), ayaṃ anumatipucchā. Bhagavā bhikkhūnaṃ kathetukamyatāya pañhaṃ pucchati – ‘‘cattārome, bhikkhave, āhārā bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāya. Katame cattāro’’ti (saṃ. ni. 2.11) ayaṃ kathetukamyatāpucchā.

    తత్థ పురిమా తిస్సో పుచ్ఛా బుద్ధానం నత్థి. కస్మా? తీసు హి అద్ధాసు కిఞ్చి సఙ్ఖతం అద్ధావిముత్తం వా అసఙ్ఖతం సమ్మాసమ్బుద్ధానం అదిట్ఠం అతులితం అతీరితం అవిభూతం అవిభావితం నామ నత్థి. తేన నేసం అదిట్ఠజోతనాపుచ్ఛా నత్థి. యం పన తేహి అత్తనో ఞాణేన పటివిద్ధం, తస్స అఞ్ఞేన సమణేన వా బ్రాహ్మణేన వా దేవేన వా మారేన వా బ్రహ్మునా వా సద్ధిం సంసన్దనకిచ్చం నత్థి, తేన నేసం దిట్ఠసంసన్దనాపుచ్ఛాపి నత్థి. యస్మా పన బుద్ధా భగవన్తో అకథంకథీ తిణ్ణవిచికిచ్ఛా సబ్బధమ్మేసు విగతసంసయా, తేన నేసం విమతిచ్ఛేదనాపుచ్ఛాపి నత్థి. ఇతరా పన ద్వే పుచ్ఛా అత్థి, తాసు అయం కథేతుకమ్యతాపుచ్ఛాతి వేదితబ్బా.

    Tattha purimā tisso pucchā buddhānaṃ natthi. Kasmā? Tīsu hi addhāsu kiñci saṅkhataṃ addhāvimuttaṃ vā asaṅkhataṃ sammāsambuddhānaṃ adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ nāma natthi. Tena nesaṃ adiṭṭhajotanāpucchā natthi. Yaṃ pana tehi attano ñāṇena paṭividdhaṃ, tassa aññena samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā saddhiṃ saṃsandanakiccaṃ natthi, tena nesaṃ diṭṭhasaṃsandanāpucchāpi natthi. Yasmā pana buddhā bhagavanto akathaṃkathī tiṇṇavicikicchā sabbadhammesu vigatasaṃsayā, tena nesaṃ vimaticchedanāpucchāpi natthi. Itarā pana dve pucchā atthi, tāsu ayaṃ kathetukamyatāpucchāti veditabbā.

    ఇదాని తాయ పుచ్ఛాయ పుట్ఠమత్థం సరూపతో దస్సేన్తో ‘‘లోభం, భిక్ఖవే, ఏకధమ్మ’’న్తిఆదిమాహ. తత్థ లుబ్భన్తి తేన, సయం వా లుబ్భతి, లుబ్భనమత్తమేవ వా తన్తి లోభో. స్వాయం ఆరమ్మణగ్గహణలక్ఖణో మక్కటాలేపో వియ, అభిసఙ్గరసో తత్తకపాలే పక్ఖిత్తమంసపేసి వియ, అపరిచ్చాగపచ్చుపట్ఠానో తేలఞ్జనరాగో వియ, సంయోజనియేసు ధమ్మేసు అస్సాదదస్సనపదట్ఠానో, తణ్హానదిభావేన వడ్ఢమానో యత్థ సముప్పన్నో, సీఘసోతా నదీ వియ మహాసముద్దం అపాయమేవ తం సత్తం గహేత్వా గచ్ఛతీతి దట్ఠబ్బో. కిఞ్చాపి అయం లోభసద్దో సబ్బలోభసామఞ్ఞవచనో, ఇధ పన కామరాగవచనోతి వేదితబ్బో. సో హి అనాగామిమగ్గవజ్ఝో.

    Idāni tāya pucchāya puṭṭhamatthaṃ sarūpato dassento ‘‘lobhaṃ, bhikkhave, ekadhamma’’ntiādimāha. Tattha lubbhanti tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā tanti lobho. Svāyaṃ ārammaṇaggahaṇalakkhaṇo makkaṭālepo viya, abhisaṅgaraso tattakapāle pakkhittamaṃsapesi viya, apariccāgapaccupaṭṭhāno telañjanarāgo viya, saṃyojaniyesu dhammesu assādadassanapadaṭṭhāno, taṇhānadibhāvena vaḍḍhamāno yattha samuppanno, sīghasotā nadī viya mahāsamuddaṃ apāyameva taṃ sattaṃ gahetvā gacchatīti daṭṭhabbo. Kiñcāpi ayaṃ lobhasaddo sabbalobhasāmaññavacano, idha pana kāmarāgavacanoti veditabbo. So hi anāgāmimaggavajjho.

    పున భిక్ఖవేతి ఆలపనం ధమ్మస్స పటిగ్గాహకభావేన అభిముఖీభూతానం తత్థ ఆదరజననత్థం. పజహథాతి ఇమినా పహానాభిసమయో విహితో, సో చ పరిఞ్ఞాసచ్ఛికిరియాభావనాభిసమయేహి సద్ధిం ఏవ పవత్తతి, న విసున్తి చతుసచ్చాధిట్ఠానాని చత్తారిపి సమ్మాదిట్ఠియా కిచ్చాని విహితానేవ హోన్తి. యథా చ ‘‘లోభం పజహథా’’తి వుత్తే పహానేకట్ఠభావతో దోసాదీనమ్పి పహానం అత్థతో వుత్తమేవ హోతి, ఏవం సముదయసచ్చవిసయే సమ్మాదిట్ఠికిచ్చే పహానాభిసమయే వుత్తే తస్సా సహకారీకారణభూతానం సమ్మాసఙ్కప్పాదీనం సేసమగ్గఙ్గానమ్పి సముదయసచ్చవిసయకిచ్చం అత్థతో వుత్తమేవ హోతీతి పరిపుణ్ణో అరియమగ్గబ్యాపారో ఇధ కథితోతి దట్ఠబ్బో. ఇమినా నయేన సతిపట్ఠానాదీనమ్పి బోధిపక్ఖియధమ్మానం బ్యాపారస్స ఇధ వుత్తభావో యథారహం విత్థారేతబ్బో.

    Puna bhikkhaveti ālapanaṃ dhammassa paṭiggāhakabhāvena abhimukhībhūtānaṃ tattha ādarajananatthaṃ. Pajahathāti iminā pahānābhisamayo vihito, so ca pariññāsacchikiriyābhāvanābhisamayehi saddhiṃ eva pavattati, na visunti catusaccādhiṭṭhānāni cattāripi sammādiṭṭhiyā kiccāni vihitāneva honti. Yathā ca ‘‘lobhaṃ pajahathā’’ti vutte pahānekaṭṭhabhāvato dosādīnampi pahānaṃ atthato vuttameva hoti, evaṃ samudayasaccavisaye sammādiṭṭhikicce pahānābhisamaye vutte tassā sahakārīkāraṇabhūtānaṃ sammāsaṅkappādīnaṃ sesamaggaṅgānampi samudayasaccavisayakiccaṃ atthato vuttameva hotīti paripuṇṇo ariyamaggabyāpāro idha kathitoti daṭṭhabbo. Iminā nayena satipaṭṭhānādīnampi bodhipakkhiyadhammānaṃ byāpārassa idha vuttabhāvo yathārahaṃ vitthāretabbo.

    అపిచేత్థ లోభం పజహథాతి ఏతేన పహానపరిఞ్ఞా వుత్తా. సా చ తీరణపరిఞ్ఞాధిట్ఠానా, తీరణపరిఞ్ఞా చ ఞాతపరిఞ్ఞాధిట్ఠానాతి అవినాభావేన తిస్సోపి పరిఞ్ఞా బోధితా హోన్తి. ఏవమేత్థ సహ ఫలేన చతుసచ్చకమ్మట్ఠానం పరిపుణ్ణం కత్వా పకాసితన్తి దట్ఠబ్బం. అథ వా లోభం పజహథాతి సహ ఫలేన ఞాణదస్సనవిసుద్ధి దేసితా. సా చ పటిపదాఞాణదస్సనవిసుద్ధిసన్నిస్సయా…పే॰… చిత్తవిసుద్ధిసీలవిసుద్ధిసన్నిస్సయా చాతి నానన్తరికభావేన సహ ఫలేన సబ్బాపి సత్త విసుద్ధియో విభావితాతి వేదితబ్బం.

    Apicettha lobhaṃ pajahathāti etena pahānapariññā vuttā. Sā ca tīraṇapariññādhiṭṭhānā, tīraṇapariññā ca ñātapariññādhiṭṭhānāti avinābhāvena tissopi pariññā bodhitā honti. Evamettha saha phalena catusaccakammaṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ katvā pakāsitanti daṭṭhabbaṃ. Atha vā lobhaṃ pajahathāti saha phalena ñāṇadassanavisuddhi desitā. Sā ca paṭipadāñāṇadassanavisuddhisannissayā…pe… cittavisuddhisīlavisuddhisannissayā cāti nānantarikabhāvena saha phalena sabbāpi satta visuddhiyo vibhāvitāti veditabbaṃ.

    ఏవమేతాయ విసుద్ధిక్కమభావనాయ పరిఞ్ఞాత్తయసమ్పాదనేన లోభం పజహితుకామేన –

    Evametāya visuddhikkamabhāvanāya pariññāttayasampādanena lobhaṃ pajahitukāmena –

    ‘‘అనత్థజననో లోభో, లోభో చిత్తప్పకోపనో;

    ‘‘Anatthajanano lobho, lobho cittappakopano;

    భయమన్తరతో జాతం, తం జనో నావబుజ్ఝతి.

    Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.

    ‘‘లుద్ధో అత్థం న జానాతి, లుద్ధో ధమ్మం న పస్సతి;

    ‘‘Luddho atthaṃ na jānāti, luddho dhammaṃ na passati;

    అన్ధతమం తదా హోతి, యం లోభో సహతే నరం’’. (ఇతివు॰ ౮౮);

    Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ lobho sahate naraṃ’’. (itivu. 88);

    రత్తో ఖో, ఆవుసో, రాగేన అభిభూతో పరియాదిన్నచిత్తో పాణమ్పి హనతి, అదిన్నమ్పి ఆదియతి, సన్ధిమ్పి ఛిన్దతి, నిల్లోపమ్పి హరతి, ఏకాగారికమ్పి కరోతి, పరిపన్థేపి తిట్ఠతి, పరదారమ్పి గచ్ఛతి, ముసాపి భణతి. తదపి తేసం భవతం సమణబ్రాహ్మణానం అజానతం అపస్సతం అవేదయతం తణ్హానుగతానం పరితస్సితం విప్ఫన్దితమేవ (అ॰ ని॰ ౩.౫౪).

    Ratto kho, āvuso, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, sandhimpi chindati, nillopampi harati, ekāgārikampi karoti, paripanthepi tiṭṭhati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇati. Tadapi tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ ajānataṃ apassataṃ avedayataṃ taṇhānugatānaṃ paritassitaṃ vipphanditameva (a. ni. 3.54).

    ‘‘తణ్హాదుతియో పురిసో, దీఘమద్ధాన సంసరం;

    ‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;

    ఇత్థభావఞ్ఞథాభావం, సంసారం నాతివత్తతి’’. (ఇతివు॰ ౧౫, ౧౦౫);

    Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati’’. (itivu. 15, 105);

    ‘‘నత్థి రాగసమో అగ్గి, నత్థి దోససమో కలి’’. (ధ॰ ప॰ ౨౦౨, ౨౫౧);

    ‘‘Natthi rāgasamo aggi, natthi dosasamo kali’’. (dha. pa. 202, 251);

    ‘‘కామరాగేన డయ్హామి, చిత్తం మే పరిడయ్హతి’’. (సం॰ ని॰ ౧.౨౧౨);

    ‘‘Kāmarāgena ḍayhāmi, cittaṃ me pariḍayhati’’. (saṃ. ni. 1.212);

    ‘‘యే రాగరత్తానుపతన్తి సోతం, సయంకతం మక్కటకోవ జాల’’న్తి. (ధ॰ ప॰ ౩౪౭) చ –

    ‘‘Ye rāgarattānupatanti sotaṃ, sayaṃkataṃ makkaṭakova jāla’’nti. (dha. pa. 347) ca –

    ఏవమాదిసుత్తపదానుసారేన నానానయేహి లోభస్స ఆదీనవం పచ్చవేక్ఖిత్వా తస్స పహానాయ పటిపజ్జితబ్బం.

    Evamādisuttapadānusārena nānānayehi lobhassa ādīnavaṃ paccavekkhitvā tassa pahānāya paṭipajjitabbaṃ.

    అపిచ ఛ ధమ్మా కామరాగస్స పహానాయ సంవత్తన్తి, అసుభనిమిత్తస్స ఉగ్గహో, అసుభభావనానుయోగో, ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారతా, భోజనే మత్తఞ్ఞుతా, కల్యాణమిత్తతా, సప్పాయకథాతి. దసవిధఞ్హి అసుభనిమిత్తం ఉగ్గణ్హన్తస్సాపి కామరాగో పహీయతి, కాయగతాసతిభావనావసేన సవిఞ్ఞాణకే ఉద్ధుమాతకాదివసేన అవిఞ్ఞాణకే అసుభే అసుభభావనానుయోగమనుయుత్తస్సాపి, మనచ్ఛట్ఠేసు ఇన్ద్రియేసు సంవరణవసేన సతికవాటేన పిహితద్వారస్సాపి , చతున్నం పఞ్చన్నం వా ఆలోపానం ఓకాసే సతి ఉదకం పివిత్వా యాపనసీలతాయ భోజనే మత్తఞ్ఞునోపి. తేనేవాహ –

    Apica cha dhammā kāmarāgassa pahānāya saṃvattanti, asubhanimittassa uggaho, asubhabhāvanānuyogo, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Dasavidhañhi asubhanimittaṃ uggaṇhantassāpi kāmarāgo pahīyati, kāyagatāsatibhāvanāvasena saviññāṇake uddhumātakādivasena aviññāṇake asubhe asubhabhāvanānuyogamanuyuttassāpi, manacchaṭṭhesu indriyesu saṃvaraṇavasena satikavāṭena pihitadvārassāpi , catunnaṃ pañcannaṃ vā ālopānaṃ okāse sati udakaṃ pivitvā yāpanasīlatāya bhojane mattaññunopi. Tenevāha –

    ‘‘చత్తారో పఞ్చ ఆలోపే, అభుత్వా ఉదకం పివే;

    ‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;

    అలం ఫాసువిహారాయ, పహితత్తస్స భిక్ఖునో’’తి. (థేరగా॰ ౯౮౩);

    Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983);

    అసుభకమ్మట్ఠానభావనారతే కల్యాణమిత్తే సేవన్తస్సాపి, ఠాననిసజ్జాదీసు దసఅసుభనిస్సితసప్పాయకథాయపి పహీయతి. తేనేవాహ –

    Asubhakammaṭṭhānabhāvanārate kalyāṇamitte sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu dasaasubhanissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tenevāha –

    ‘‘అత్థి, భిక్ఖవే, అసుభనిమిత్తం, తత్థ యోనిసోమనసికారబహులీకారో, అయమాహారో అనుప్పన్నస్స వా కామచ్ఛన్దస్స అనుప్పాదాయ ఉప్పన్నస్స వా కామచ్ఛన్దస్స పహానాయా’’తి.

    ‘‘Atthi, bhikkhave, asubhanimittaṃ, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā kāmacchandassa anuppādāya uppannassa vā kāmacchandassa pahānāyā’’ti.

    ఏవం పుబ్బభాగే కామరాగసఙ్ఖాతస్స లోభస్స పహానాయ పటిపన్నో విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేత్వా తతియమగ్గేన తం అనవసేసతో సముచ్ఛిన్దతి. తేన వుత్తం ‘‘లోభం, భిక్ఖవే, ఏకధమ్మం పజహథ, అహం వో పాటిభోగో అనాగామితాయా’’తి.

    Evaṃ pubbabhāge kāmarāgasaṅkhātassa lobhassa pahānāya paṭipanno vipassanaṃ ussukkāpetvā tatiyamaggena taṃ anavasesato samucchindati. Tena vuttaṃ ‘‘lobhaṃ, bhikkhave, ekadhammaṃ pajahatha, ahaṃ vo pāṭibhogo anāgāmitāyā’’ti.

    ఏత్థాహ ‘‘కో పనేత్థ లోభో పహీయతి, కిం అతీతో, అథ అనాగతో, ఉదాహు పచ్చుప్పన్నో’’తి? కిఞ్చేత్థ – న తావ అతీతో లోభో పహీయేయ్య, న అనాగతో వా తేసం అభావతో. న హి నిరుద్ధం అనుప్పన్నం వా అత్థీతి వుచ్చతి, వాయామో చ అఫలో ఆపజ్జతి. అథ పచ్చుప్పన్నో, ఏవమ్పి అఫలో వాయామో తస్స సరసభఙ్గత్తా, సంకిలిట్ఠా చ మగ్గభావనా ఆపజ్జతి, చిత్తవిప్పయుత్తో వా లోభో సియా, న చాయం నయో ఇచ్ఛితోతి. వుచ్చతే – న వుత్తనయేన అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నో లోభో పహీయతి. సేయ్యథాపి ఇధ తరుణరుక్ఖో అసఞ్జాతఫలో, తం పురిసో కుఠారియా మూలే ఛిన్దేయ్య, తస్స రుక్ఖస్స ఛేదే అసతి యాని ఫలాని నిబ్బత్తేయ్యుం, తాని రుక్ఖస్స ఛిన్నత్తా అజాతాని ఏవ న జాయేయ్యుం, ఏవమేవ అరియమగ్గాధిగమే అసతి ఉప్పజ్జనారహో లోభో అరియమగ్గాధిగమేన పచ్చయఘాతస్స కతత్తా న ఉప్పజ్జతి. అయఞ్హి అట్ఠకథాసు ‘‘భూమిలద్ధుప్పన్నో’’తి వుచ్చతి. విపస్సనాయ హి ఆరమ్మణభూతా పఞ్చక్ఖన్ధా తస్స ఉప్పజ్జనట్ఠానతాయ భూమి నామ. సా భూమి తేన లద్ధాతి కత్వా భూమిలద్ధుప్పన్నో. ఆరమ్మణాధిగ్గహితుప్పన్నో అవిక్ఖమ్భితుప్పన్నో అసమూహతుప్పన్నోతి చ అయమేవ వుచ్చతి.

    Etthāha ‘‘ko panettha lobho pahīyati, kiṃ atīto, atha anāgato, udāhu paccuppanno’’ti? Kiñcettha – na tāva atīto lobho pahīyeyya, na anāgato vā tesaṃ abhāvato. Na hi niruddhaṃ anuppannaṃ vā atthīti vuccati, vāyāmo ca aphalo āpajjati. Atha paccuppanno, evampi aphalo vāyāmo tassa sarasabhaṅgattā, saṃkiliṭṭhā ca maggabhāvanā āpajjati, cittavippayutto vā lobho siyā, na cāyaṃ nayo icchitoti. Vuccate – na vuttanayena atītānāgatapaccuppanno lobho pahīyati. Seyyathāpi idha taruṇarukkho asañjātaphalo, taṃ puriso kuṭhāriyā mūle chindeyya, tassa rukkhassa chede asati yāni phalāni nibbatteyyuṃ, tāni rukkhassa chinnattā ajātāni eva na jāyeyyuṃ, evameva ariyamaggādhigame asati uppajjanāraho lobho ariyamaggādhigamena paccayaghātassa katattā na uppajjati. Ayañhi aṭṭhakathāsu ‘‘bhūmiladdhuppanno’’ti vuccati. Vipassanāya hi ārammaṇabhūtā pañcakkhandhā tassa uppajjanaṭṭhānatāya bhūmi nāma. Sā bhūmi tena laddhāti katvā bhūmiladdhuppanno. Ārammaṇādhiggahituppanno avikkhambhituppanno asamūhatuppannoti ca ayameva vuccati.

    తత్థాతి తస్మిం సుత్తే. ఏతన్తి ఏతం అత్థజాతం. ఇదాని గాథాబన్ధవసేన వుచ్చమానం. ఇతి వుచ్చతీతి కేన పన వుచ్చతి? భగవతా వ. అఞ్ఞేసు హి తాదిసేసు ఠానేసు సఙ్గీతికారేహి ఉపనిబన్ధగాథా హోన్తి, ఇధ పన భగవతా వ గాథారుచికానం పుగ్గలానం అజ్ఝాసయవసేన వుత్తమేవత్థం సఙ్గహేత్వా గాథా భాసితా.

    Tatthāti tasmiṃ sutte. Etanti etaṃ atthajātaṃ. Idāni gāthābandhavasena vuccamānaṃ. Iti vuccatīti kena pana vuccati? Bhagavatā va. Aññesu hi tādisesu ṭhānesu saṅgītikārehi upanibandhagāthā honti, idha pana bhagavatā va gāthārucikānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayavasena vuttamevatthaṃ saṅgahetvā gāthā bhāsitā.

    తత్థ యేన లోభేన లుద్ధాసే, సత్తా గచ్ఛన్తి దుగ్గతిన్తి యేన ఆరమ్మణగ్గహణలక్ఖణేన తతో ఏవ అభిసఙ్గరసేన లోభేన లుద్ధా అజ్ఝత్తికబాహిరేసు ఆయతనేసు గిద్ధా గధితా. సేతి హి నిపాతమత్తం. అక్ఖరచిన్తకా పన ఈదిసేసు ఠానేసు సే-కారాగమం ఇచ్ఛన్తి. తథా లుద్ధత్తా ఏవ కాయసుచరితాదీసు కిఞ్చి సుచరితం అకత్వా కాయదుచ్చరితాదీని చ ఉపచినిత్వా రూపాదీసు సత్తవిసత్తతాయ సత్తాతి లద్ధనామా పాణినో దుక్ఖస్స నిబ్బత్తిట్ఠానతాయ దుగ్గతీతి సఙ్ఖం గతం నిరయం తిరచ్ఛానయోనిం పేత్తివిసయఞ్చ పటిసన్ధిగ్గహణవసేన గచ్ఛన్తి ఉపపజ్జన్తి.

    Tattha yena lobhena luddhāse, sattā gacchanti duggatinti yena ārammaṇaggahaṇalakkhaṇena tato eva abhisaṅgarasena lobhena luddhā ajjhattikabāhiresu āyatanesu giddhā gadhitā. Seti hi nipātamattaṃ. Akkharacintakā pana īdisesu ṭhānesu se-kārāgamaṃ icchanti. Tathā luddhattā eva kāyasucaritādīsu kiñci sucaritaṃ akatvā kāyaduccaritādīni ca upacinitvā rūpādīsu sattavisattatāya sattāti laddhanāmā pāṇino dukkhassa nibbattiṭṭhānatāya duggatīti saṅkhaṃ gataṃ nirayaṃ tiracchānayoniṃ pettivisayañca paṭisandhiggahaṇavasena gacchanti upapajjanti.

    తం లోభం సమ్మదఞ్ఞాయ, పజహన్తి విపస్సినోతి తం యథావుత్తం లోభం సభావతో సముదయతో అత్థఙ్గమతో అస్సాదతో ఆదీనవతో నిస్సరణతోతి ఇమేహి ఆకారేహి సమ్మా అవిపరీతం హేతునా ఞాయేన అఞ్ఞాయ ఞాతతీరణపరిఞ్ఞాసఙ్ఖాతాయ పఞ్ఞాయ జానిత్వా రూపాదికే పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధే అనిచ్చాదీహి వివిధేహి ఆకారేహి పస్సనతో విపస్సినో అవసిట్ఠకిలేసే విపస్సనాపఞ్ఞాపుబ్బఙ్గమాయ మగ్గపఞ్ఞాయ సముచ్ఛేదప్పహానవసేన పజహన్తి, న పున అత్తనో సన్తానే ఉప్పజ్జితుం దేన్తి. పహాయ న పునాయన్తి, ఇమం లోకం కుదాచనన్తి ఏవం సహజేకట్ఠపహానేకట్ఠేహి అవసిట్ఠకిలేసేహి సద్ధిం తం లోభం అనాగామిమగ్గేన పజహిత్వా పున పచ్ఛా ఇమం కామధాతుసఙ్ఖాతం లోకం పటిసన్ధిగ్గహణవసేన కదాచిపి న ఆగచ్ఛన్తి ఓరమ్భాగియానం సంయోజనానం సుప్పహీనత్తా. ఇతి భగవా అనాగామిఫలేన దేసనం నిట్ఠాపేసి.

    Taṃ lobhaṃ sammadaññāya, pajahanti vipassinoti taṃ yathāvuttaṃ lobhaṃ sabhāvato samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato nissaraṇatoti imehi ākārehi sammā aviparītaṃ hetunā ñāyena aññāya ñātatīraṇapariññāsaṅkhātāya paññāya jānitvā rūpādike pañcupādānakkhandhe aniccādīhi vividhehi ākārehi passanato vipassino avasiṭṭhakilese vipassanāpaññāpubbaṅgamāya maggapaññāya samucchedappahānavasena pajahanti, na puna attano santāne uppajjituṃ denti. Pahāyana punāyanti, imaṃ lokaṃ kudācananti evaṃ sahajekaṭṭhapahānekaṭṭhehi avasiṭṭhakilesehi saddhiṃ taṃ lobhaṃ anāgāmimaggena pajahitvā puna pacchā imaṃ kāmadhātusaṅkhātaṃ lokaṃ paṭisandhiggahaṇavasena kadācipi na āgacchanti orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ suppahīnattā. Iti bhagavā anāgāmiphalena desanaṃ niṭṭhāpesi.

    అయమ్పి అత్థోతి నిదానావసానతో పభుతి యావ గాథాపరియోసానా ఇమినా సుత్తేన పకాసితో అత్థో. అపి-సద్దో ఇదాని వక్ఖమానసుత్తత్థసమ్పిణ్డనో. సేసం వుత్తనయమేవ. ఇమస్మిం సుత్తే సముదయసచ్చం సరూపేనేవ ఆగతం, పహానాపదేసేన మగ్గసచ్చం. ఇతరం సచ్చద్వయఞ్చ తదుభయహేతుతాయ నిద్ధారేతబ్బం. గాథాయ పన దుక్ఖసముదయమగ్గసచ్చాని యథారుతవసేనేవ ఞాయన్తి, ఇతరం నిద్ధారేతబ్బం. ఏసేవ నయో ఇతో పరేసుపి సుత్తేసు.

    Ayampi atthoti nidānāvasānato pabhuti yāva gāthāpariyosānā iminā suttena pakāsito attho. Api-saddo idāni vakkhamānasuttatthasampiṇḍano. Sesaṃ vuttanayameva. Imasmiṃ sutte samudayasaccaṃ sarūpeneva āgataṃ, pahānāpadesena maggasaccaṃ. Itaraṃ saccadvayañca tadubhayahetutāya niddhāretabbaṃ. Gāthāya pana dukkhasamudayamaggasaccāni yathārutavaseneva ñāyanti, itaraṃ niddhāretabbaṃ. Eseva nayo ito paresupi suttesu.

    పరమత్థదీపనియా ఖుద్దకనికాయ-అట్ఠకథాయ

    Paramatthadīpaniyā khuddakanikāya-aṭṭhakathāya

    ఇతివుత్తకవణ్ణనాయ పఠమసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Itivuttakavaṇṇanāya paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఇతివుత్తకపాళి • Itivuttakapāḷi / ౧. లోభసుత్తం • 1. Lobhasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact